Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

Μία θέση γιά τίς διαμαρτυρίες ὁρισμένων χριστιανῶν στό θεατρικό ἔργο Corpus Christi

Φώτης Σχοινᾶς
Τό θεατρικό ἔργο Corpus Christi καί οἱ διαμαρτυρίες ὁρισμένων χριστιανῶν γιά τό ἔργο αὐτό ἤγειραν πολλές συζητήσεις καί ἀντιγνωμίες. Κατ᾿ ἀρχήν ὅλοι (οἱ Χριστιανοί ἐννοεῖται) συμφωνοῦν ὅτι τό ἐν λόγῳ ἔργο εἶναι χυδαῖο καί βλάσφημο καί ὅτι προσβάλει βάναυσα κάθε ἰδέα Τέχνης. Ἐκεῖ πού παρατηρεῖται ἡ διαφωνία εἶναι ὡς πρός τόν τρόπο διαμαρτυρίας τῶν ἐκεῖ διαδηλωσάντων χριστιανῶν. Ἄλλοι, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Ἐπίσκοπος Σιατίστης Παῦλος, ἀποδοκιμάζουν αὐτόν τόν τρόπο διαμαρτυρίας ὡς ἀναχρονιστικό καί ἀπάδοντα στό πνεῦμα τοῦ χριστιανισμοῦ, ἄλλοι, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Ἐπίσκοπος Γόρτυνος Ἱερεμίας, τόν ἐπιδοκιμάζουν καί θεωροῦν τούς διαμαρτυρηθέντας ὡς ὁμολογητές τῆς πίστεως. Ποῦ βρίσκεται ἡ ἀλήθεια σέ αὐτή τήν καθαρή ἀντιγνωμία; Οἱ “προοδευτικοί” τάσσονται κατά αὐτοῦ τοῦ τρόπου διαμαρτυρίας ἐνῶ οἱ “συντηρητικοί” ὑπέρ. Γιά νά διατυπώσουμε τή θέση μας πρέπει νά κάνουμε λόγο περί τῆς φύσεως τῆς ἠθικῆς πράξεως κατά τούς Πατέρες καί τῆς ἀξίας ἤ ἀπαξίας της ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ἀντιγράφω λίγες σελίδες ἀπό τό βιβλίο μου Ἑλληνισμός καί Χριστιανισμός:
ρήξη ἤ ζεύξη; Καί παρακαλῶ τόν κάθε προβληματιζόμενο πιστό νά τίς διαβάσει μέ προσοχή:  «Ἡ πλατωνική, κυρίως, καί ἡ ἀριστοτελική ἠθική κατά τό μᾶλλον ἤ ἦττον, παρά τίς πολλές συζητήσεις πού ἔχουν ἐγερθεῖ, εἶναι “ἀρεταϊκές”. Τουτέστι ταυτίζουν τό ἀγαθό μέ τήν ἀρετή καθ᾿ ἑαυτήν. Νομίζω ὅτι στό οὐσιῶδες αὐτό σημεῖο ἡ πατερική σκέψη ἔχει ἄλλη ἄποψη: τό ἀγαθό δέν ταυτίζεται τελείως μέ τίς ἀρετές καθ᾿ ἑαυτές θεωρούμενες, ἀλλά μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Αὐτό πού κυρίως ποιοῖ τήν πράξη ὡς ἀρετή ἤ κακία δέν εἶναι μόνο – εἶναι βέβαια κατά κάποιο τρόπο καί αὐτή ἡ πράξη – δέν εἶναι μόνο, ἐπαναλαμβάνω, ἡ πράξη ἀλλά καί ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο γίνεται: ἐάν ἀποβλέπει στόν Θεό καί τήν παρ᾿ αὐτοῦ εὐαρέσκεια, ἔγκριση καί ἐπιδοκιμασία ἤ ἐάν ἀποβλέπει, γενικῶς εἰπεῖν στήν ἀνθρωπαρέσκεια. Γράφει ὁ ἅγιος Μάξιμος: “Ἐν πᾶσι τοῖς ὑφ᾿ ἡμῶν πραττομένοις ὁ σκοπὸς ζητεῖται παρὰ τῷ Θεῷ, ὡς πολλάκις εἴρηται, εἴτε δι᾿ αὐτόν, εἴτε δι᾿ ἄλλο τι πράττομεν. Ὅταν οὖν τι θέλωμεν πρᾶξαι ἀγαθόν, μὴ τὴν ἀνθρωπαρέσκειαν, ἀλλὰ τὸν Θεὸν σχῶμεν σκοπόν, ἵνα εἰς αὐτὸν ἀεὶ ἀποβλεπόμενοι, δι᾿ αὐτὸν πάντα πράξωμεν, ἵνα μὴ καὶ τὸν κόπον ὑπομένωμεν καὶ τὸν μισθὸν ἀπολέσωμεν” (Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Κεφάλαια περί ἀγάπης ἑκαντοτάς τρίτη μη’, Φιλοκαλία, τόμος δεύτερος, ἐκδ. Ἀστήρ, Ἀθῆναι 1958, σελ. 33) Ὁ ἅγιος Μάξιμος στά τετρακόσια κεφάλαια περί ἀγάπης εἶναι πλειστάκις σαφής καί κατηγορηματικός: ὅταν μία “ἀρετή” γίνεται ἀπό κενοδοξία ἤ λοιπά ἐμπαθῆ ἐλατήρια (φιλοχρηματία, φιληδονία) δέν εἶναι ἀρετή ἀλλά κακία. Μόνη ἡ ἀρετή πού γίνεται γιά τόν Θεό καί ἀποβλέπει στόν Θεό χαρακτηρίζει ὡς ἀρετή. Ἀκόμη καί τήν μητρική ἀγάπη δέν θεωρεῖ ἐπαινετή μορφή ἀγάπης – οὔτε βέβαια καί ψεκτή μορφή ἀγάπης (αὐτή πού γίνεται ἀπό φιλοδοξία, φιληδονία καί φιλαργυρία) –, ἀλλά ἁπλῶς “μέση” καί “οὐδέτερη” (δηλαδή οὔτε ἀρετή οὔτε κακία).  Μόνη ἐπαινετή μορφή ἀγάπης θεωρεῖ τήν διά τόν Θεόν ἐνεργουμένη. (Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Κεφάλαια περί ἀγάπης ἑκαντοτάς τρίτη θ’, Φιλοκαλία, τόμος δεύτερος, ἐκδ. Ἀστήρ, Ἀθῆναι 1958, σελ. 15). Βέβαια οἱ ἀρετές καθό ἀρετές εἶναι ἀγαπητές στόν Θεό καί οἱ κακίες μισητές (καί ἀπό αὐτή τήν ἄποψη εἶναι “ἀρεταϊκή” ἡ χριστιανική ἠθική). Πλήν ὅμως καί οἱ ἀρετές πού δέν διενεργοῦνται μέ κίνητρο καί σκοπό τήν εὐαρέσκεια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὅπως γράψαμε, ἀπό ἄλλα ἐμπαθῆ κίνητρα καί σκοπούς, μεταπίπτουν σέ κακίες.
Ἀπό τήν ἄλλη μεριά “κακίες”, ἤ ἔστω καί φαινομενικές κακίες, ἀλλά καί πραγματικές (καί γνωρίζω ὅτι αὐτό εἶναι τολμηρό καί συγχρόνως ἄκρως ἐπικίνδυνο πρᾶγμα) πού διενεργοῦνται ἀπό ἀγάπη (γνησία καί ὄχι κίβδηλη) στόν Θεό θεωροῦνται ὡς ἀρετές. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός γράφει τά ἑξῆς χαρακτηριστικά: “Λέγουσι καὶ οἱ θεοφόροι Πατέρες, ὅταν ὁ νοῦς τοῦ τῆς εὐσεβείας σκοποῦ ἐπιλάθηται, τότε τὸ προφανὲς ἔργον τῆς ἀρετῆς, ἀνόνητον (=ἀνωφελές) γίνεται. Τὰ γὰρ ἀδιακρίτως καὶ ἀσκόπως γινόμενα, οὐ μόνον οὐδὲν ὠφελοῦσι, κἂν καλὰ ὦσιν, ἀλλὰ καὶ βλάπτουσιν· ὥσπερ τοὐναντίον καὶ ἐπὶ τῶν δοκούντων κακῶν, σκοπῷ δὲ θεοσεβεῖ κατὰ Θεὸν γινομένων· ὡς τοῦ εἰς χαμαιτυπεῖον εἰσελθόντος καὶ τὴν πόρνην τῆς ἀπωλείας ἐκσπάσαντος”.(Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος ψυχοφελής, Φιλοκαλία, τόμος δεύτερος, ἐκδ. Ἀστήρ, Ἀθῆναι 1958, σελ. 236-237). Τά “δοκοῦντα” (=φαινομενικά) κακά εἶναι ἀρετές ὅταν γίνονται μέ θεοσεβῆ σκοπό – αὐτό ἄλλωστε δικαιώνει καί τούς διά Χριστόν σαλούς, οἱ ὁποῖοι, θεωρουμένης τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς ὡς ἀπολύτως καί ἀμιγῶς “ἀρεταϊκῆς”, θά ἦσαν ἀπόβλητοι.
Ὅμως ὄχι μόνον τά φαινομενικά κακά εἶναι ἀρετές μέ τήν προϋπόθεση πού ἀναφέραμε παραπάνω ἀλλά (τολμῶ νά πῶ, ἄν καί γνωρίζω ὅτι εἶναι ἄκρως ἐπικίνδυνο) καί πραγματικά “κακά” εἶναι ἀρετές καί θεωροῦνται ὡς ἀγαθά ἄν εἶναι σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Π.χ. ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός γράφει στό ἔργο του κατά Μανιχαίων: “Ὁ φόνος κακόν· μόνου γὰρ τοῦ Θεοῦ τὸ χωρίζειν τὴν ψυχὴν ἐκ τοῦ σώματος, τοῦ καὶ συνδήσαντος· εἰ δὲ φονεύσω ὑπὸ Θεοῦ κελευόμενος, καλόν· πᾶν γὰρ ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ, ἀγαθόν” (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Διάλογος κατά Μανιχαίων 14,68-71 τόμος 5, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 154) Παράδειγμα τέτοιας ποιότητας φόνου εἶναι ὁ Προφήτης Ἠλίας, ὁ ὁποῖος κατ᾿ ἐντολήν τοῦ Θεοῦ ἐφόνευσε τούς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ.Ἐπίσης ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός στά Ἱερά Παράλληλα, στό στοιχεῖο Π, διαθέτει εἰδικό κεφάλαιο “περὶ προφητῶν ἀνδροφονησάντων καὶ εὐαρεστησάντων Θεῷ” (τίτλος στ᾿), στό ὁποῖο ἀναφέρεται σέ ἀρκετές περιπτώσεις στήν Π. Διαθήκη προφητῶν πού σκότωσαν ἀνθρώπους καί ἔγιναν ἀρεστοί στόν Θεό, ὅπως ἀναφέρει ὁ τίτλος (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἱερά Παράλληλα, Στοιχεῖον Π, Τίτλος στ’, τόμος 8, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1994, σσ. 116 ἕως 118)
Ἑπομένως τό στοιχεῖο, τό ὁποῖο ποιοῖ (ἐκ τοῦ ποιόω, ποιῶ=προσδίδω ποιόν καί ὄχι ἐκ τοῦ ποιέω, ποιῶ) τήν πράξη ὡς ἠθικῶς ἐπαινετή ἤ ἠθικῶς ψεκτή, δέν εἶναι ἡ πράξη καθό πράξη – ἤ ἀλλιῶς ἡ φύση τῆς πράξεως καθ᾿ ἑαυτήν θεωρουμένη – ἀλλά ἡ “γνώμη” (ἤτοι ἡ διάθεση, ἡ προαίρεση, ὁ σκοπός καί τό κίνητρο) τοῦ ἀνθρώπου πού διενεργεῖ τήν πράξη: ἄν ἀποβλέπει στήν εὐαρέσκεια τοῦ Θεοῦ ἤ μή. Ἄλλο παράδειγμα ἐκτός τοῦ φόνου εἶναι ἡ γενετήσια πράξη. Ἐάν αὐτή διενεργεῖται μέ τήν νόμιμη σύζυγο εἶναι ἐπαινετή, ἐάν ἐνεργεῖται μέ “ἀλλοτρία” ψεκτή. Συναφῶς γράφει ὁ ἱερός Δαμασκηνός, βάζοντας τόν ὀρθόδοξο νά ἀπαντᾷ στόν Μανιχαῖο: “Εἰ ὁ φόνος κατὰ σὲ φύσει κακός, οἱ δικασταὶ τυμβορύχους καὶ ἀνδροφόνους φονεύοντες, κακῶς ποιοῦσι. Καὶ πάλιν· τί δήποτε ὁ μὲν τῇ ἰδίᾳ γαμετῇ μιγνύμενος οὐχ ἁμαρτάνει, ἐν ἀλλοτρίᾳ δὲ τοῦτο ποιῶν ἁμαρτάνει, καὶ ταῦτα μιᾶς ἐνεργείας οὔσης τῆς μίξεως· οἶμαί σε διὰ τούτων καὶ ἄκοντα προσομολογεῖν, ὅτι πᾶσα ἐνέργεια μέση (ἤτοι ἠθικῶς “οὐδέτερη”) ἐστί, ποικίλλεται δὲ τῇ γνώμῃ τοῦ μετιόντος, ἀρετὴ ἢ κακία γινομένη· ὁ μὲν γὰρ σωφρόνως τῇ ἰδίᾳ μίγνυται, ὁ δὲ ἀκολάστως τῇ ἀλλοτρίᾳ” (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Διάλεξις Ὀρθοδόξου πρός Μανιχαῖον 8, τόμος 5, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 270). Καί σέ ἄλλο σημεῖο τοῦ Διαλόγου ξεκαθαρίζει «ὅτι ἡ πορνεία οὐ διὰ τὴν συνάφειαν κακόν, ἀλλὰ διὰ τὸ τῇ ἀλλοτρίᾳ συναφθῆναι» (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Διάλογος κατά Μανιχαίων 14,53-54, τόμος 5, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 152)
Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἡ χριστιανική ἠθική δέν εἶναι πραξιοκεντρική ἀλλά προσωποκεντρική (λαμβανομένων ὑπ᾿ ὅψιν τῶν θείων καί ἀνθρωπίνων προσώπων καί συναρτήσει αὐτῶν). Ἐνῶ ἡ ἀρχαιοελληνική ἠθική εἶναι κατά τό μᾶλλον ἤ ἦττον πραξιοκεντρική. Βέβαια ἡ μεγαλοφυΐα τοῦ Πλάτωνος θέτει διά τοῦ στόματος τοῦ Σωκράτους ἕνα ἀμείλικτο δίλημμα στόν Εὐθύφρονα, στόν ὁμώνυμο διάλογο (Εὐθύφρων 10 a 2-3): “ἆρα τὸ ὅσιον ὅτι ὅσιόν ἐστιν φιλεῖται ὑπὸ τῶν θεῶν, ἢ ὅτι φιλεῖται ὅσιόν ἐστιν”; (μετάφραση Ν.Μ. Σκουτεροπούλου: “ἄραγε τό ὅσιο εἶναι ἀγαπητό στούς θεούς ἐπειδή  εἶναι ὅσιο ἤ εἶναι ὅσιο ἐπειδή τούς εἶναι ἀγαπητό”;). Ὁ Πλάτων μέ τό δίλημμα αὐτό θέτει τεραστίας σημασίας ζήτημα: ἡ ἐγκυρότης τῶν ἠθικῶν ἐντολῶν καί – κατά συνέπειαν – ἡ πηγή ἀπό τήν ὁποία ἀπορρέει ἡ ἠθική ὑποχρέωση τοῦ ἀνθρώπου συνίσταται (α) στή “φύση” τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν ἤ (β) στή βούληση τοῦ Θεοῦ; Ὁ Πλάτων ἀλλά καί ἡ ἀρχαιοελληνική ἐν γένει ἠθική σέ συστοιχία πρός τήν οὐσιοκρατική ὀντολογία προτιμοῦν τήν πρώτη θέση: τό ἀγαθό εἶναι ἀντικειμενικό, ἵσταται τρόπον τινά ἐκτός τοῦ θεοῦ καί ἐπιπλέον εἶναι δεσμευτικό τοῦ θεοῦ. Ἡ χριστιανική ἠθική συμφώνως πρός τήν προσωποκρατική ὀντολογία της προτιμᾶ τήν δεύτερη θέση: τό ἀγαθό ἀπορρέει ἀπό τήν βούληση τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἀνελύσαμε ἀνωτέρω. Φυσικά ἔτσι διασώζονται ἡ ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου» (Φώτη Σχοινᾶ, Ἑλληνισμός καί Χριστιανισμός: ρήξη ἤ ζεύξη;, Ἀθήνα 2009, σσ. 146-150)
Τό ἀποφασιστικό κριτήριο γιά τήν ἀξία ἤ ἀπαξία μιᾶς πράξεως ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι τόσο ἡ πράξη καθό πράξη (βεβαίως καί ἡ πράξη καθ᾿ ἑαυτήν ἔχει σημασία, διότι ὁ Θεός, ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες, φύσει ἀρέσκεται στίς ἀρετές, φύσει ἀρέσκεται στήν σωφροσύνη, π.χ., καί φύσει ἀποστρέφεται τήν ἀκολασία), ἀλλά κυρίως ὁ σκοπός, ἡ πρόθεση μέ τήν ὁποία τελεῖται. Ἀκόμη λέγουν οἱ Πατέρες ὅτι ἀξία ἔχει ἡ ὁμολογία μας ὅταν γίνεται μέ τή Χάρη καί τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ: Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἐπισημαίνει ὅτι ὁ Χριστός εἶπε “ὅς ἄν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοί’’ καί ὄχι ἁπλῶς “ἐμέ’’. Τοῦτο δηλοῖ ὅτι ὁ ὁμολογῶν θεαρέστως τόν Χριστό, τόν ὁμολογεῖ τελῶν ἐν βαθυτάτῳ συνδέσμῳ μετ᾿Αὐτοῦ μέ τήν χάρη καί τή βοήθειά Του. Ὁμοίως ὁ Χριστός λέγει “ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ’’ καί ὄχι ἁπλῶς “αὐτόν’’ δεικνύοντας τήν συνέργεια τοῦ πιστοῦ καί τήν ἀγαθή ἀντίσταση καί καρτερία πού ἐπέδειξε ὁ ἄνθρωπος στούς ὑπέρ τῆς εὐσεβείας ἀγῶνες του. Τοὐναντίον εἶπε γιά τούς ἀρνητές «ὅστις δ᾿ ἄν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι κἀγώ αὐτόν ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» δείχνοντας ὅτι τίποτε κοινό δέν ὑπάρχει μεταξύ τοῦ Χριστοῦ καί τῶν ἀρνητῶν του. Κατά τά γραφόμενα ὑπό τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: «Πᾶς γάρ», φησίν, «ὅς ἄν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ ἔπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς». Ὁρᾶτε ὅτι οὔτε ἡμεῖς δυνάμεθα παρρησιάσασθαι τήν εἰς Χριστόν πίστιν καί τήν ὁμολογίαν ἄνευ τῆς παρ’ αὐτοῦ δυνάμεως καί συνεργείας οὔτε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός παρρησιάσεται ὑπέρ ἡμῶν ἐν αἰῶνι τῷ μέλλοντι καί συστήσει καί οἰκειώσει τῷ ἀνωτάτῳ Πατρί ἄνευ τοῦ λαβεῖν ἀφ’ ἡμῶν τάς ἀφορμάς; Τοῦτο γάρ δηλῶν οὐκ εἶπε, πᾶς ὅς ἄν ὁμολογήσῃ με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά πᾶς ὅς ἄν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοί, ὡς ἐν ἐκείνῳ καί διά τῆς ἐκείνου βοηθείας δυνάμενος παρρησιάσασθαι τήν εὐσέβειαν. Οὕτω πάλιν, ὁμολογήσω κἀγώ, καί οὐκ εἶπεν ´αὐτόν´, ἀλλ’ «ἐν αὐτῷ», τουτέστι διά τῆς τοῦ ὁμολογοῦντος ἀγαθῆς ἐνστάσεως καί καρτερίας, ἥν ἐνεδείξατο ὑπέρ τῆς εὐσεβείας. Ὅρα γάρ τί φησιν ἐφεξῆς ἐπί τῶν μαλακισθέντων καί προδόντων τήν εὐσέβειαν∙ «ὅστις δ’ ἄν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι κἀγώ αὐτόν ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς». Οὐκ εἶπεν ἐνταῦθα, ´ὅστις ἀρνήσεται ἐν ἐμοί´∙ διατί; Ὅτι ἔρημος γενόμενος τῆς παρά τοῦ Θεοῦ βοηθείας ἀρνεῖται τόν Θεόν ὁ ἀρνούμενος. Διατί δέ ἐγκατελήφθει καί ἔρημος ἐγένετο Θεοῦ; Ἐπειδή φθάσας αὐτός ἐγκατέλιπεν αὐτόν ἀγαπήσας τά πρόσκαιρα καί γήϊνα πλέον τῶν παρά τοῦ Θεοῦ ἐπηγγελμένων οὐρανίων καί αἰωνίων ἀγαθῶν. Οὕτω πάλιν καί ὁ Χριστός, ἀρνήσεται οὐκ ἐν αὐτῷ, ἀλλ’ αὐτόν, ὡς ἐν αὐτῷ μηδέν εὑρών, ᾧ χρήσασθαι ἦν ὑπέρ αὐτοῦ». (Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλία ΚΕ΄ εἰς τήν Κυριακήν τῶν Ἁγίων Πάντων, 3, Ε.Π.Ε., μετάφραση Π. Κ. Χρήστου, Θεσσαλονίκη 1985, σσ. 130-132). Κάθε “ὁμολογία” χωρίς τήν Χάρη, τήν βοήθεια τοῦ Χριστοῦ εἶναι κακία καί μᾶλλον ἀνθρώπινο πεῖσμα καί καπρίτσιο παρά ἀρετή.
Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων ἄς μή σπεύσουμε βιαστικά καί ἀκρίτως νά ἀποδοκιμάσουμε ἤ νά ἐπιδοκιμάσουμε τούς χριστιανούς πού διαμαρτυρήθηκαν γιά τό ἐν λόγῳ ἔργο. Ποιός εἶναι σέ θέση νά γνωρίζει τά ἐλατήρια, τόν σκοπό καί τήν πρόθεση τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν; Ἄλλοι ἐξ αὐτῶν μπορεῖ νά ἐκινήθησαν ἀπό ἀγαθά ἐλατήρια, ὁπότε ἐπαινετή ἡ πράξη τους, ἄλλοι μπορεῖ νά ἐκινήθησαν ἀπό φανατισμό, ἀπό ἐμπάθεια, μισαλλοδοξία καί ἴσως-ἴσως ἀπό ἀσύνειδα ψυχοπαθολογικά ἐλατήρια, ὁπότε ὄντως ἀποδοκιμαστέοι. Μόνον ὁ Θεός “ὁ ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς καί τά κρυπτά τῶν ἀνθρώπων σαφῶς ἐπιστάμενος” μπορεῖ νά γνωρίζει. Εἶναι δύσκολο, ἕως ἀδύνατον, νά γνωρίζουμε τίς προθέσεις τῶν ἄλλων μέ ἐνάργεια. Ὁ Ἀριστοτέλης λέγει ὅτι δέν μποροῦμε νά γνωρίζουμε τίς προθέσεις τῶν ἄλλων, ἀλλά μόνο νά τίς ὑποθέσουμε (νά τίς εἰκάσουμε) ἀπό τήν συμπεριφορά τους. Ἔτσι λοιπόν μόνο ὁ Θεός καί οἱ ἔχοντες τό Πνεῦμα Του μποροῦν νά διακρίνουν τά βαθύτερα κίνητρα τῆς συμπεριφορᾶς τῶν ἀνθρώπων. Ἐμεῖς μόνο νά πιθανολογοῦμε μποροῦμε καί μέ κίνδυνο νά ἀδικήσουμε (ἤ καί νά δικαιώσουμε ἀβασίμως) τούς ἄλλους...
Σημειωτέον πάντως ἐν παρόδῳ ὅτι τό ᾿79, ὄντας στρατιώτης, ἔγραψα στόν π. Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη ἐπιστολή ρωτώντας τον πῶς πρέπει νά ἀντιδρῶ, ὅταν οἱ συστρατιῶτες μου βλασφημοῦσαν τά θεῖα. Ὁ π. Ἐφραίμ μοῦ ἀπάντησε λέγοντάς μου ἐπί λέξει: «μή ταράσσεσαι, μή δίδῃς σημασία, μή διαμαρτύρεσαι, γιά νά μή γίνεσαι ἡ αἰτία οἱ ἄλλοι νά βλασφημοῦν περισσότερο».
Σημειωτέον ἀκόμη ὅτι δέν εἶναι ἀποκλειστικό κριτήριο τοῦ ποιοῦ μιᾶς πράξεως ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο γίνεται, ἀλλά σημασία ἔχει καί ἡ πράξη καθ᾿ ἑαυτήν, τό “περιεχόμενο”, ἡ φύση τῆς πράξεως. Ὑπ᾿ αὐτήν τήν ἔννοια εἶναι θετική ἡ ἀντίδραση σέ αὐτό τό βλάσφημο ἔργο. Ὅπως μοῦ εἶπε σεβαστός Καθηγούμενος Ἁγιορειτικῆς Μονῆς «οὔτε πᾶσα ἀντίδρασις εἶναι καταδικαστέα, οὔτε πᾶσα ἀνοχή εἶναι εὐκταία». Βεβαίως κάθε ἀντίδραση, κάθε εἴδους ἀντίδραση πρέπει νά γίνεται μέ κόσμιο καί ἀξιοπρεπῆ τρόπο. Δέν πρέπει νά εἶναι ἀνώμαλη ἀντίδραση σέ ἕνα ὁπωσδήποτε καί κυριολεκτικῶς ἀνώμαλο γεγονός. Ἐξάλλου μία ὁμολογία (μέ τίς ἀπαραίτητες προϋποθέσεις) εἶναι ἱκανή νά μᾶς βάλει στόν παράδεισο, ὅπως ἔλεγε καί ὁ π. Παḯσιος. Ἆραγε καί ὁ π. Παḯσιος πού συμμετεῖχε σέ διαδήλωση – καί μάλιστα παρά τήν βεβαρυμένη λόγῳ κύλης ὑγεία του – κατά τοῦ βλασφήμου ἔργου τοῦ Σκορτσέζε «ὁ Τελευταῖος Πειρασμός» τό 1988 στή Θεσσαλονίκη ἦταν «χριστιανοταλιμπάν» καί «γραφικός»;
Ὁρισμένοι μπορεῖ νά μέ κατηγορήσουν γιά ἕνα ἰδιότυπο ἀγνωστικισμό λόγῳ τῶν ἀνωτέρω θέσεων. Μία ἀδυναμία διατυπώσεως θετικῆς ἤ ἀρνητικῆς κρίσεως ἐπί τοῦ ὅλου θέματος. Δέν ἀποσκοπῶ σέ αὐτό. Ἀποσκοπῶ στήν ἐπιφυλακτικότητα διατυπώσεως βεβιασμένων καί προκατειλημμένων κρίσεων. “Μή κρίνετε κατ᾿ ὄψιν, ἀλλά τήν δικαίαν κρίσιν κρίνατε”. (Ἰωα. 7, 24). Ὁ καθένας ἄς πράττει κατά συνείδησιν ἤ μέ τήν καθοδήγηση ὄντως διακριτικοῦ πνευματικοῦ μή ἐκκλίνοντος οὔτε δεξιά οὔτε ἀριστερά. Ὁ Χριστιανός δέν (πρέπει νά) εἶναι οὔτε “προοδευτικός” οὔτε “συντηρητικός”. Δέν (πρέπει νά) ἔχει προκαταλήψεις, προειλημμένες θέσεις. Ἀλλ᾿ ὡς ὁ Ἀβραάμ ἐξέρχεται ἐκ τῆς γῆς του καί ἐκ τῆς συγγενείας του καί ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός του καί πορεύεται εἰς γῆν, τήν ὁποίαν θά τοῦ δείξει ὁ Κύριος πολλάκις μή ἐπιστάμενος ποῦ ἔρχεται, ὅπως λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος γιά τόν Ἀβραάμ (Πρός Ἑβραίους, 11, 8).
Τέλος ὀφείλω νά σημειώσω ὅτι ἡ ἐμπλοκή τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς στό ὅλο θέμα εἶναι ἀπαράδεκτη καί ἀποσκοπεῖ σέ ἄγρα ψήφων ἀφελῶν πιστῶν. Οἱ Χριστιανοί ὀφείλουμε νά ἀποκηρύξουμε σταθερῶς καί ἀνενδότως τήν ἐθνικιστική, φυλετική, ρατσιστική, ναζιστική ἰδεολογία τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς ὡς ἀπάδουσα στό φιλάνθρωπο καί οἰκουμενικό πνεῦμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Σ᾿ αὐτό τό σημεῖο συμφωνῶ ἀπολύτως μέ τόν Ἐπίσκοπο Σιατίστης Παῦλο. Θέλω ὅμως ταυτόχρονα νά τοῦ ὑπενθυμίσω ὅτι ὁ ἐθνομηδενισμός ὁρισμένων “προοδευτικῶν” κληρικῶν καί χριστιανῶν διανοουμένων πολύ νερό κουβάλησε στόν μύλο τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς...Ἄλλο ἡ ἐθνικιστική/σωβινιστική συνείδηση καί ἄλλο ἡ ἐθνική/πατριωτική συνείδηση. Ἡ ἄρνηση τῆς πρώτης δέν σημαίνει καί ἄρνηση τῆς δευτέρας. Ἀλλά αὐτό εἶναι θέμα ἄλλης συζητήσεως.
πηγή: Aντίφωνο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου