Ο κόσμος μπορεί ακόμα να αντλήσει διδάγματα από την καταστροφή του 1914, γράφουν οι Financial Times.
Τον Γενάρη 1914, ελάχιστοι Ευρωπαίοι μπορούσαν να φανταστούν ότι, επτά μήνες αργότερα, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες τους θα βύθιζαν τον κόσμο σε έναν καταστροφικό πόλεμο. Η προσοχή της κοινής γνώμης στις περισσότερες πρωτεύουσες ήταν στραμμένη αλλού. Η Βρετανία ήταν απορροφημένη με την ιρλανδική κρίση και άλλα εσωτερικά προβλήματα. Όλο το Παρίσι ήταν περίπου εξίσου απορροφημένο με την υπόθεση Caillaux, στην οποία η γυναίκα ενός Γάλλου πολιτικού πυροβόλησε και σκότωσε τον εκδότη της Figaro, δικάστηκε για φόνο και αθωώθηκε.
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Vladimir Kokovtsov, πρωθυπουργού της Ρωσίας στις αρχές του 1914, η πολιτική στην Αγία Πετρούπολη περιστρεφόταν γύρω από την προσωπικότητα του Γκριγκόρι Ρασπούτιν, του υπνωτικού αγίου της ρωσικής αυλής. Εν τω μεταξύ, ένας αδέκαρος 24χρονος Αυστριακός ζωγράφος περιφερόταν στο Μόναχο, θέλοντας απεγνωσμένα να αποφύγει το στρατιωτικό σχέδιο της πατρίδας του. Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ.
Στις 28 του Ιούνη, λίγο περισσότερο από ένα μήνα μετά την δολοφονία στο Σεράγεβο του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, διαδόχου του θρόνου των Αψβούργων, μάχες ξέσπασαν σε πολλά μέτωπα. Μέχρι τη στιγμή που η σύρραξη έληξε τον Νοέμβριο του 1918, ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων στρατιωτικών και αμάχων.
Ενώ το 2014 δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβόμαστε ότι ο κόσμος βρίσκεται στην κόψη μιας τέτοιας κοσμοϊστορικής καταστροφής, υπάρχουν ορισμένες ανησυχητικές ομοιότητες μεταξύ του τότε και τώρα. Εναπόκειται φέτος στις κυβερνήσεις και τους λαούς να τιμήσουν το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου με αξιοπρεπείς τελετές και σεβασμό προς τους νεκρούς, αλλά και με νηφάλια εξέταση των διδαγμάτων που πρέπει να αντληθούν από την καταστροφή της περιόδου 1914-18.
Ένα μάθημα είναι ότι οι ενδεχόμενες αιτίες των συγκρούσεων δεν πρέπει να συγχέονται με τις πιο βαθιά ριζωμένες εντάσεις στις διεθνείς σχέσεις, ή με τις εσωτερικές υποθέσεις των εθνών που οδηγούν σε πόλεμο. Πολλοί σπόροι του πρώτου παγκοσμίου πολέμου σπάρθηκαν πολύ πριν από τις δολοφονίες στο Σεράγεβο. Τέτοιες πράξεις τρομοκρατίας είναι εμφανώς δύσκολο να αποφευχθούν στην εποχή μας, όπως ήταν και στις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά και οι παγκόσμιες στρατιωτικές, πολιτικές και οικονομικές εντάσεις είναι θέματα που οι πολιτικοί μπορούν και πρέπει να αντιμετωπίσουν. Είναι ευθύνη τους να ενεργούν εντός αποδεκτών διεθνών κανόνων και να εξασφαλίζουν ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών και των λαών παραμένει ομαλός.
Ένα άλλο δίδαγμα είναι ότι οι τριβές των αντίπαλων εθνικισμών, που τροφοδοτούνται από υπερηφάνεια, φιλοδοξία, άγνοια και τρυφερά αναθρεμμένες ιστορικές αδικίες, δεν είναι λιγότερο ικανές να προκαλέσουν πόλεμο σήμερα, από ό,τι ήταν το 1914. Οι κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα έντονοι αν το διεθνές σύστημα αναδιαταχθεί από την άνοδο των νέων μεγάλων δυνάμεων και τη σχετική μείωση των παλαιότερων. Εκατό χρόνια πριν, η Γερμανία αναζητούσε τη θέση της στον ήλιο εις βάρος της βρετανικής αυτοκρατορίας. Τώρα , όλο και περισσότερο, σε αυτή τη θέση βρίσκονται η Κίνα και οι ΗΠΑ. Οι πρόσφατες εντάσεις στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας μεταξύ του Πεκίνου και των γειτόνων της, που βασίζονται στην υποστήριξη των ΗΠΑ, θυμίζουν τις τεταμένες σχέσεις της Γερμανίας με τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία πριν από το 1914.
Κάποιες ακραίες πολιτικές είναι αναπόφευκτες στις διεθνείς σχέσεις, αλλά και η εκτίμηση των κινήτρων της άλλης πλευράς και των νόμιμων συμφερόντων είναι απαραίτητη. Εν προκειμένω, η καταγεγραμμένη πρόοδος προς μια διευθέτηση της διαφοράς για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι ελπιδοφόρα.
Ένα τρίτο μάθημα είναι ότι είναι ανόητο να προχωρήσεις σε έναν πόλεμο με την πεποίθηση ότι θα είναι σύντομος, ανέξοδος και με διαχειρίσιμες συνέπειες. Το 1914 κάποιοι Ευρωπαίοι πολιτικοί και στρατηγοί, που διαμόρφωσαν τις θεωρίες τους από τους περιορισμένους πολέμους που είχαν ενοποιήσει τη Γερμανία και την Ιταλία πριν από μισό αιώνα, έτρεφαν αυτή την ψευδαίσθηση. Το ίδιο πίστευαν και η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο, όταν εισέβαλαν στο Ιράκ το 2003. Πόσο λάθος έκαναν αυτοί οι ηγέτες του πολέμου και στις δύο περιπτώσεις…
Ένα τελικό συμπέρασμα είναι ότι, αν ξεσπάσει πόλεμος, είναι ζωτικής σημασίας όταν τελειώσει να δημιουργηθεί μια ασφαλής ειρήνη. Οι συνδιασκέψεις ειρήνης στο Παρίσι το 1919-1923 δεν το κατάφεραν. Μέχρι το 1939, ο Αυστριακός που απέφυγε τον στρατό βρισκόταν στο αποκορύφωμα της ισχύος του στο Βερολίνο και ο κόσμος πλήρωνε ακόμα βαρύτερο τίμημα από το 1914.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου