Σταμάτης Πορτελάνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών κατευθύνει τη μνήμη σε πρόσωπα της ιστορίας που προστάτευσαν με την πίστη και το ήθος τους δύο μεγάλους άξονες του πολιτισμού: τα Γράμματα και την Παιδεία. Η γιορτή είναι αφορμή να θυμηθούμε και να χαρούμε απ’ αυτά που οι Τρεις Ιεράρχες μας χάρισαν ως διαγενεαλογικά δωρήματα από την κουλτούρα/παιδεία τους. Τους αποδόθηκαν πολλοί λαμπροί χαρακτηρισμοί για την προσωπικότητά τους όπως «προστάτες της παιδείας», «φωστήρες της τρισηλίου θεότητος», «μελίρρυτοι ποταμοί της σοφίας», «ακαθαίρετοι πύργοι» κ.ά.
Επειδή θεωρούνται προστάτες των Γραμμάτων και της παιδείας σε χρόνο διαρκή ενεστώτα, θα ήταν «πολιτισμικό σοκ» αν δεν ενσωματώνονταν στην ελληνική παιδεία το ήθος από την ιδεολογία, τη γνώση και γενικότερα το βίο τους. Θα ήταν πολιτισμική εκτροπή αν η μνήμη του σύγχρονου Έλληνα ήταν νεωτερική ως διχαστική στο χρόνο. Αν εγκατέλειπε στην έννοια «παρελθόν» διαχρονικά σύμβολα του πολιτισμού του ως ασήμαντα για την καθημερινότητά του. Θα έμενε αλειτούργητη η μνήμη μιας διαγενεαλογικής ηθικής προσώπων που άφησαν κληρονομιά για να υπάρχει νόημα στη ζωή, συνέργειες θεμελίωσης κοινότητας αγάπης και νίκη της αφθαρσίας έναντι της ματαιότητας. Οι Τρεις Ιεράρχες αξιοποίησαν την προικοδότηση της θύραθεν παιδείας και ελληνικής φιλοσοφίας για να εξελίξουν το νόημα του ανθρώπου και την ιστορία μέσα από το πρόσωπο του Χριστού. Ήταν εξελικτικοί της ανθρώπινης οντολογίας όταν διδάσκουν ότι η ουσία του ανθρώπου περιέχεται στην ενότητα του Θεού με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με τον συνάνθρωπο.