Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 2019

Τελευταία συνέντευξη μὲ τὸν π. Δημήτριο Στανιλοάε


Στανιλοάε Δημήτριος (Πρεσβύτερος(+))

Ἡ πύλη «Bogoslov.Ru» προσφέρει στοὺς ἀναγνῶστες τὴν μετάφραση τῆς τελευταίας συνεντεύξης μὲ τὸν διακεκριμένο Ρουμάνο θεολόγο καὶ πατρολόγο πρωθιερέα Δημήτριο Στανιλοάε. Αὐτὴ ἡ συζήτηση ἔλαβε χώρα μόλις ἕνα μήνα πρὶν τὸ θάνατό του.

Τὸν Νοέμβριο τοῦ 1993, ὁ πατέρας Δημήτριος θὰ συμπλήρωνε 90 χρόνια, αὐτὴ τὴ συνέντευξη σχεδιάζαμε νὰ δημοσιεύσουμε στὸ ἰωβηλαῖο του. Μὴ ὑποθέτοντας ὅτι αὐτὴ θὰ εἶναι ἡ τελευταία συνέντευξη, ἀποφασίσαμε νὰ πᾶμε σ’αὐτὸν ἀρχὲς φθινοπώρου γιὰ νὰ ἀποφύγουμε συναντήσεις μὲ πολλοὺς δημοσιογράφους καὶ θεολόγους πρὶν ἀπὸ τὸ ἰωβηλαῖο.Ὁ πατέρας Δημήτριος μόλις ἐπέστρεψε ἀπὸ τὸ μοναστήρι Τσιγκενέστ, ὅπου πέρασε ἀρκετὲς ἡμέρες. Φαινόταν κουρασμένος, ἀδυνάτισε. Μίλησε μὲ δυσκολία, συχνὰ ἀσθμαίνοντας καὶ βήχοντας. Ἀλλὰ τὸ πνεῦμα τοy ἦταν, ὅπως πάντα, ζωντανό. Παρὰ τὴν ἀντίσταση τῆς μοναχῆς Φιλοθέης ποὺ τὸν φρόντιζε, μιλήσαμε μαζί του σχεδὸν μία ὥρα. Ὁ Θεὸς τὸν κάλεσε ἕνα μήνα μετὰ τὴ συνομιλία μας. Ὅλα ὅσα μοῦ εἶπε τότε, τώρα ἐμφανίζονται ὑπὸ ἕνα νέο φῶς - ὑπὸ τὸ φῶς τῶν διαθηκῶν του.

Kostion Nicolescu: Αἰδεσιμότατε, ποιὰ ἦταν ἡ μεγαλύτερη χαρὰ στὴ ζωή σας;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Δὲν ξέρω ποιὰ χαρὰ ἦταν ἡ μεγαλύτερη. Μεγάλη χαρὰ ἦταν ὁ γάμος μὲ τὴ γυναίκα μου καὶ ἡ γέννηση τῆς κόρης μου. Ἡ ἔκδοση τοῦ καθενὸς ἀπὸ τὰ βιβλία μου ἦταν χαρά. Μοῦ ἔκανε πολλὴ χαρὰ ὁ Μητροπολίτης Νικόλαος Balan, ὅταν μὲ διόρισε καθηγητὴ τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ συντάκτη τῆς ἐφημερίδας «Ρουμανικὸς Τηλέγραφος» (Telegraful Roman). Ἐπίσης ἦταν μεγάλη χαρὰ ἡ συνάντηση μὲ τὸν Νικηφόρο Κράϊνικ, ὁ ὁποῖος μὲ προσκάλεσε νὰ γράφω γιὰ τὸ περιοδικὸ «Σκέψη» (Gindirea). Μεγάλη χαρὰ ἦταν ἡ σχετικὰ πρόσφατη ἐκλογή μου ὡς μέλος τῆς Ρουμανικῆς Ἀκαδημίας καὶ ἡ ἀπονομὴ σ’ἐμένα τοῦ ἀξιώματος τοῦ διδάκτορα Honoris Causa ἀπὸ τὸ Κρατικὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Βουκουρεστίου.


K.N: Καὶ ποιὲς ἦταν οἱ μεγαλύτερες ἀπογοητεύσεις;

O.Δ: Ἀπογοήτευση ἦταν ἡ ἐγκαθίδρυση τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστῶτος στὴ χώρα. Τότε, τὸ 1947, ὁρισμένοι ἀπὸ τοὺς συναδέλφους μου, ἀκολούθησαν τὴν ἀκροδεξιά, ἔγιναν κομμουνιστὲς καὶ πέτυχαν τὴν ἀπόλυσή μου ἀπὸ τὰ καθήκοντα τοῦ πρύτανη τῆς θεολογικῆς σχολῆς τοῦ Σιμπίου καὶ ἐκδότη τοῦ «Ρουμανικοῦ Τηλεγράφου». Ὁ Μητροπολίτης Νικόλαος Balan,στὴ συνέχεια, πῆγε στὸ Βουκουρέστι καὶ ἐπέμεινε γιὰ τὴν ἐπανεξέταση τῆς ἀπόφασης, ἀλλὰ δὲν κατάφερε τίποτα καὶ ἐπέστρεψε στὸ Σιμπίου μὲ δάκρυα στὰ μάτια ...ὁ κομμουνισμὸς ἦταν ἔντονος πόνος!

C.N.: Ποιὰ πιστεύετε ὅτι ἦταν ἡ πιὸ καρποφόρα περίοδος στὴ ζωή σας;

Δ.Σ. : Μία καρποφόρα περίοδος τῆς ζωῆς μου ὅπου συγκεκριμενοποιήθηκαν κάποιοι κόποι μου ἦταν τὸ 1938-1940, τυπώσαμε πολλὰ βιβλία «Ὁ βίος καὶ ἡ διδασκαλία τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ» (1938), «Ὀρθοδοξία καὶ Ρουμάνοι» (1939), «Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἢ ἡ ἀνακαίνιση τοῦ ἀνθρώπου» (1940),… Ἔπειτα ἡ περίοδος μετὰ τὴν ἀποφυλάκισή μου. Συνέχισα μετὰ τὸ 1970 τὴν μετάφραση τῆς Φιλοκαλίας, ποὺ εἶχα ἀρχίσει τὸ 1947 στὸ Σιμπίου. Συνέχισα μέχρι τὸν 12ο τόμο. Ἐπίσης δημοσίευσα τὴ «Δογματικὴ» σὲ τρεῖς τόμους, τὴν «Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα» καὶ τὴν «Ἀθάνατη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ».

Ἔπειτα ἦταν καὶ οἱ μεταφράσεις ἀπὸ τοὺς Ἁγ. Πατέρες μὲ πλούσια σχόλια. Αὐτὴ ἡ περίοδος ἦταν ἀρκετὰ ἐποικοδομητική, κάθε χρόνο ἐκδιδόταν ἀπὸ ἕνα βιβλίο.

K.N: Ὑπάρχει μεγάλη διαφορὰ μεταξύ τῆς τέλεσης λειτουργίας καὶ τῆς γραφῆς ἑνὸς θεολογικοῦ βιβλίου;

O.Δ: Καὶ οἱ δύο εἶναι σημαντικές. Εἶναι σημαντικὸ νὰ αἰσθάνεσαι ἐν Χριστῷ, νὰ προσεύχεσαι σ 'Αὐτόν, γιὰ νὰ ἔρθει κατὰ τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας, νὰ προσεύχεσαι στὸν Πατέρα νὰ καταπέμψει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα γιὰ νὰ μεταβάλει τὸν ἄρτον καὶ τὸν οἶνο σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ προσεύχεσαι μαζὶ μὲ τοὺς πιστοὺς στὴν ἐκκλησία πάντα συνειδητοποιώντας τὴν ἐγγύτητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Φυσικά, εἶναι πολὺ σημαντικὸ γεγονός και ἡ διευκρίνιση ζητημάτων γιὰ τὴν Ἁγία Τριάδα καὶ τὸ Χριστό. Ἔχω βιώσει καὶ τὶς δύο αὐτὲς χαρές, τὶς βίωνα πάντα μαζί. Ἡ μία δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει χωρὶς τὴν ἄλλη. Ὅταν εἶχα δυνάμεις πάντα τελοῦσα Θεία Λειτουργία τὶς Κυριακὲς καὶ τὶς γιορτὲς στὴν πλησιέστερη ἐκκλησία ἢ ὅπου μὲ καλοῦσαν.


K.N: Ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ποὺ γνωρίζατε σὲ ποιὸν εἶστε πιὸ πολὺ ὑπόχρεος;

O.Δ: Στοὺς γονεῖς μου. Μοῦ ἔμαθαν νὰ κάνω τὸν σταυρό μου καὶ τὶς μετάνοιες, νὰ μὴν κρίνω τοὺς ἄλλους, δίδαξαν τὴν καθαρότητα καὶ τὴν ταπεινότητα ... ξύπνησαν μέσα μου τὴν ἐπιθυμία νὰ κηρύττω τὸν Χριστό.

K.N: Ποιὸ ἀπὸ τὰ ἔργα σας θεωρεῖτε πιὸ σημαντικό;

O.Δ: Ἡ «Δογματική», ἴσως εἶναι ἡ πιὸ πλήρης, ἡ πιὸ πλούσια.Τὰ πολλὰ σχόλια στὴ «Φιλοκαλία» μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν μία ξεχωριστὴ «πνευματικὴ δογματική», ἀλλὰ ἡ «Δογματικὴ» εἶναι ἡ πιὸ συστηματική.

K.N: Ἂν εἴχατε τὴ δύναμη νὰ καθίσετε καὶ πάλι στὸ γραφεῖο σας, τί θὰ γράφατε;

O.Δ : Θὰ ἤθελα νὰ διερευνήσω λεπτομερῶς τὶς διδασκαλίες γιὰ τὸ Χριστὸ στὰ Εὐαγγέλια, στὶς ἐπιστολὲς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, σὲ ἄλλες ἐπιστολές, στοὺς προφῆτες ... θὰ ἤθελα νὰ ἀναπτύξω τὸν πλοῦτο καὶ τὴ δύναμη τῆς διδασκαλίας Του. Εἶναι - τὸ φῶς ποὺ λάμπει τὸν κόσμο, μᾶς θεοποιεῖ. Εἶναι - ἀπεριόριστη ἀγάπη. Πρέπει νὰ αἰσθανόμαστε τὴν ἀγάπη καὶ τὸν πλοῦτο Του. Κάθε προσευχή, ἐὰν τὴν κατέχουμε, μᾶς ἀποκαλύπτει πολλὰ ἀπὸ τὰ μυστήρια τοῦ Χριστοῦ.

Κ.N.: Ποιὲς εἶναι οἱ κατευθύνσεις, ἡ συνεισφορὰ τοῦ Θεολογικοῦ ἔργου, ποὺ ἔκαναν τόσα βιβλία σας νὰ μεταφραστοῦν σὲ πολλὲς ξένες γλῶσσες, χωρὶς ἐσεῖς νὰ τὸ ἐπιδιώξετε;

Ο.Δ. :Ἄγγιξα τὴν καρδιὰ τῶν δυτικῶν θεολόγων παρουσιάζοντας τὸ Χριστὸ ὡς Ἐκεῖνον ὅπου ἔρχεται μὲ ἀγάπη πρὸς ἐμᾶς, ἄγγιξα τὴν εὐαίσθητη χορδή τους. Δὲν ἔμεινα σὲ μία ἁπλὴ θεωρητικὴ παρουσίαση τῆς Ὀρθοδοξίας ὡς μία ἁπλὴ τελετουργία μεταξὺ ἄλλων.

Ἐὰν δὲν ἔχεις τὴν ἀποστολικὴ διδασκαλία περὶ Χριστοῦ καὶ τὴν ἀποστολικὴ Θεία Λειτουργία, δὲν ἔχεις τὸν Χριστὸ ὁλόκληρο. Ἡ τελετουργία ἐκφράζει τὴν πίστη, στὶς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας ἐκφράζεις τὴν πίστη στὸ Χριστὸ μὲ ὅλη τὴν πεποίθηση ὅτι εἶναι παρών.

Ὅταν λὲς «Κύριε ἐλέησον», πιστεύεις ὅτι Ἐκεῖνος ἔχει πολὺ ἔλεος, αἰσθάνεσαι τὸ ἔλεός Του. Ὅταν λὲς «Ἅγιος ὁ Θεὸς» αἰσθάνεσαι τὴν ἁγιότητά Του. Τὴν ὁποία ἀποκτᾶς καὶ ἐσύ. Δηλαδὴ εἶναι ἀπαραίτητο νὰ μᾶς ἀγγίζει καὶ ἐμᾶς ὅ,τι λέμε γιὰ τὸ Θεό.

Προσπάθησα νὰ ἐκφράσω αὐτὴν τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς χάρης Του, τῶν ἄκτιστων ἐνεργειῶν Του καὶ τῆς θυσίας Του.

Αὐτὸ ἄρεσε, κυρίως στοὺς δυτικούς, ἐπειδὴ αὐτοὶ ἔχουν ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ αὐτὴ τὴ ζωντανὴ παρουσίαση τοῦ Θεοῦ.

Μία φορά, ἦρθε ἕνας βαπτιστὴς μ’ ἕνα βιβλίο τοῦ Ἁγ. Κυρίλλου περὶ χάριτος καὶ μοῦ εἶπε: «Μοῦ ἀρέσει ποὺ ἐσεῖς τονίσατε πιὸ πολὺ στὰ λόγια σας τὸ Χριστό. Σὲ μᾶς εἶναι μόνο λόγια χωρὶς περιεχόμενο. Εἶδα σὲ σᾶς τὸ περιεχόμενο τῆς σκέψης τῶν Ἁγίων Πατέρων, μιλήσατε γιὰ τὸ Χριστὸ καὶ προσπαθήσατε νὰ ἀγγίξετε ὅλες τὶς χορδὲς τῆς ψυχῆς μας».

Πιστεύω ὅτι αὐτὸ ἦταν.

Κ.N.: Ἀνάμεσα στοὺς Ἁγ. Πατέρες ὑπάρχουν κάποιοι πιὸ ἀγαπητοὶ γιὰ σᾶς, πιὸ κοντινοί, ποὺ αἰσθάνεστε ἕνα ἐσωτερικὸ ταίριασμα;

Δ.Σ. :Κανένας Πατέρας δὲν εἶναι ἴδιος μὲ τὸν ἄλλο, ὁ καθένας φέρνει κάτι νέο. Μοῦ ἀρέσει πολὺ ὁ Ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἐπειδὴ κάνει μία ἔκθεση τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ. Μοῦ ἀρέσει ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἐπειδὴ παρουσίασε τὸ μυστήριο τῆς Θείας Χάριτος, ἔδειξε τί εἶναι κτιστὴ ἐνέργεια καὶ τί ἄκτιστη ἐνέργεια. Μοῦ ἀρέσει ὁ Ἅγ. Συμεών, ὁ Νέος Θεολόγος, ἐπειδὴ ἔβαλε ἕναν τόνο βαθιὰ ποιητικό, στὰ συγγράμματά του περὶ Χριστοῦ.

K.N: Πόσο κοντινὴ εἶναι, κατὰ τὴ γνώμη σας, ἡ σχέση μεταξύ τῆς πίστης καὶ τοῦ ἔθνους;

O.Δ: Εἶναι κακὸ ὅταν ὁ λαὸς δὲν ἔχει μία ἑνιαία πίστη. Δὲν ὑπάρχει ἑνότητα σὲ τίποτα. Ἔλαβα μία φορὰ μία ἀνώνυμη ἐπιστολὴ στὴν ὁποία εἶχα κατηγορηθεῖ ὅτι πάρα πολὺ στενὰ συνδέω τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸ ἔθνος, μὲ τὸ ἐπιχείρημα ὅτι τὸ ἔθνος θὰ πρέπει νὰ εἶναι δευτερεῦον. Πρῶτα πρέπει νὰ ἀγαποῦμε τὸν Θεὸ καὶ μετὰ τὸ ἔθνος. Τὸ ἔθνος, ἐπίσης, δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεό. Κάθε ἔθνος μὲ τὸ δικό του τρόπο ἀντιλαμβάνεται τὴν πνευματικότητα, καθὼς καὶ κάθε ἄνθρωπος. Τὸ ἔθνος μας ἦταν τέτοιο ἀπὸ τὴν ἀρχή, ἦταν Ὀρθόδοξο Χριστιανικό. Εἶναι ἀδύνατο νὰ διαχωρίσουμε αὐτὲς τὶς δύο πτυχές, τουλάχιστον σ’ἐμᾶς ...

K.N: Τί νομίζετε, θὰ φτάσουμε ποτὲ μέχρι τὴν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν;

O.Δ: Εἶναι δύσκολο, ἂν σκεφτεῖς τὴν Ἀποκάλυψη ... Εἶναι δύσκολο, ἐπειδὴ ὑπάρχουν πολλὲς ἐγωκεντρικὲς ἐπιδιώξεις. Ὁ καθένας θὰ πρέπει νὰ ἐκτιμήσει αὐτὸ ποὺ βρίσκει σὲ ἕναν ἄλλο, καὶ λίγο περισσότερο νὰ πάρει ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Δὲν ξέρω πῶς θὰ γίνει. Εἶναι ἕνα πολὺ δύσκολο ζήτημα. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν δημιουργηθεῖ ὄχι μόνο γιὰ τὶς δίκες τους ἀνάγκες, ἀλλὰ καὶ νὰ συμπληρώσουν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, ὁ καθένας πρέπει νὰ εἰσαγάγει κάτι πρωτότυπο, νὰ εἶναι ἀνοιχτὸς γιὰ τοὺς ἄλλους. Εἶναι δύσκολο!

Κ.N.:Μὲ ποιὸ μέρος αἰσθάνεστε ποιὸ δεμένος;

Δ.Σ. : Μὲ τὸ χωριό μου τὸ Βλάντενι. Μὲ ἐπηρέασε πολύ. Τὴν κατανόηση μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων τὴν καταλαβαίνω ὅπως τὴν ἔζησα στὸ χωριὸ ποὺ γεννήθηκα. Τὴ φύση τὴν ἀτενίζω ὑπὸ τὸ πρίσμα αὐτοῦ τοῦ εὐλογημένου τόπου.

K.N: Αἰσθάνεστε τὴν παρουσία τῆς συζύγου σας δίπλα σας;

Ο.Δ: Πολὺ συχνά, ναί! Ζήσαμε μαζὶ μία πολύχρονη ζωὴ ... ἦταν καλή, ὑπομονητικιὰ

...

Κ.N.:Τί ἐπιθυμεῖτε πιὸ πολὺ τώρα;

Δ.Σ. : Τὴ σωτηρία μου,γιὰ νὰ μὴν μὲ βασανίζει πολὺ ὁ Θεὸς μὲ αὐτὴν τὴν ἀδυναμία μου καὶ νὰ μὲ βοηθήσει νὰ φτάσω στὴ σωτηρία. …Νὰ εἶναι πάντα κοντά μου.

Μὲ τὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ Σου σῶσε μας! Ἀμήν!


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου