του Alexander Baunov
Ποτέ δεν είχαν συναντηθεί ξανά ένας Ρωμαιοκαθολικός Πάπας και ένας Πατριάρχης της Μόσχας. Ξαφνικά, συναντήθηκαν στην Κούβα στις 12 Φεβρουαρίου. Ήταν μια συνάντηση σχεδόν θαυματουργή, όπως η βιβλική συνάντηση μεταξύ του λιονταριού και του αρνιού.
Η κατ΄ όνομα άθεη Κούβα μπορεί να μοιάζει μια περίεργη τοποθεσία για να συναντηθούν δύο εκκλησιαστικοί ηγέτες. Αλλά μια συνάντηση είτε στην Ρώμη είτε στην Μόσχα ήταν εντελώς εκτός ατζέντας και θα είχε θεωρηθεί από τους συντηρητικούς Ρώσους Ορθοδόξους πιστούς, παραδοσιακά εχθρικούς στον Καθολοκισμό, ως μια χαμένη μάχη. Ο Πατριάρχης δεν θα μπορούσε και αυτός να συναντήσει τον εχθρό στην φωλιά του. Η Κούβα από την άλλη πλευρά είναι ένα ουδέτερο έδαφος.
Η Κούβα είναι παραδοσιακά καθολική αλλά έχει μια ιστορική συγγένεια με την Ρωσία. Η επιλογή της θέσης έδειξε ότι ο πατριάρχης Κύριλλος συναντά τον Πάπα Φραγκίσκο όχι μόνο ως επικεφαλής της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας, αλλά επίσης ως πολιτικός και διπλωμάτης. Κατανόησε ότι η συνάντηση θα είχε την μεγαλύτερη εθνικά, καθώς και θρησκευτικά, σημασία.
Αυτή η πρωτοποριακή συνάντηση θα ήταν αδύνατο να συμβεί χωρίς την ευλογία του προέδρου Vladimir Putin. Είχε ασχοληθεί με την εν λόγω διπλωματία στο παρελθόν, ιδιαίτερα με την επανένωση του Πατριαρχείου της Μόσχας το 2007, το οποίο παρέμεινε πιστό στην Σοβιετική Ένωση, με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας, ένα branch που είχε συσταθεί στην εξορία μετά από τη δημιουργία της ΕΣΣΔ. Ο Putin χρειαζόταν αυτή την ιστορική συνάντηση για να αποδείξει ότι το θρησκευτικό κατεστημένο στη Δύση είναι πιο ανεκτικό μαζί του παρά η δυτική πολιτική ελίτ.
Ο Παπας Φραγκίσκος έχει υιοθετήσει έναν ταπεινό ρόλο, έχοντας προσεγγίσει τους νέους και επικοινωνώντας μέσω twitter. Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώσει ότι θα υιοθετούσε την γενικότερη δυτική στάση και θα αποκήρυττε το τρέχον ρωσικό καθεστώς. Στην πραγματικότητα ωστόσο, ο Πάπας απέφυγε να κριτικάρει δημοσίως τον Putin και την Ρωσία. Είχε συναντηθεί με τον Putin δύο φορές -το 2013 και την άνοιξη του 2015- παρά τις αμερικανικές φωνές για να υιοθετήσει μια "σκληρότερη στάση” και να "πει περισσότερα για τις ανησυχίες σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας".
Ο χαρακτηρισμός από τον Πάπα Φραγκίσκο του εμφυλίου πολέμου στην Ουκρανία ως "αδελφοκτόνος” προκάλεσε θύελλα κριτικής και αποτέλεσε έκπληξη καθώς υπάρχουν πέντε εκατομμύρια Έλληνες Καθολικοί σε κοινωνία με την Ρώμη στην Ουκρανία, αλλά πολύ λίγοι καθολικοί στην Ρωσία.
Ο Πάπας Φραγκίσκος έχει καλούς λόγους να υιοθετήσει αυτή την διαφορετική προσέγγιση. Ο ίδιος δεν είναι Ευρωπαίος και έχει μία διαφορετική και ευρύτερη κοσμοθεωρία. Έχοντας υπηρετήσει στο Μπουένος Άιρες στη δεκαετία του 1980, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας -ένα καθεστώς που έλαβε ισχυρή δυτική στήριξη- είναι διατεθειμένος να εκλάβει την σύγκριση μεταξύ της "πολιτισμένης Δύσης” και της "βάρβαρης Ρωσίας” με μια δόση υπερβολής.
Επιπλέον, ως ένας θρησκευτικός ηγέτης, έχει διαφορετικές προτεραιότητες, όπως είναι η σωτηρία των ψυχών σε κάθε χώρα, είτε είναι ελεύθερη είτε όχι. Η μη ευρωπαϊκή προοπτική του Πάπα είναι προφανής όταν μιλάει για τους Ανατολικούς Χριστιανούς. "Σήμερα… στη Μέση Ανατολή και σε άλλα μέρη του κόσμου, οι Χριστιανοί διώκονται… Υπάρχουν περισσότεροι μάρτυρες σήμερα από ό,τι στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού¨, είπε τον Αύγουστο του 2015.
Με παρόμοιο τρόπο, ο Putin έχει μιλήσει λέγοντας πως φοβάται ότι η Μέση Ανατολή θα μπορούσε να "αδειάσει” από τις αρχαίες χριστιανικές κοινότητες της.
"Βλέπω ότι ο Vladimir Putin είναι ο μοναδικός υπερασπιστής του χριστιανικού πολιτισμού που μπορεί κανείς να επικαλεστεί”, δήλωσε ο Assad σε μια συνέντευξή του το Νοέμβριο του 2015.
Η Ρωσία ως εκ τούτου επιστρέφει στον παραδοσιακό -και κολακευτικό- ρόλο ως προστάτης των Ανατολικών Χριστιανών, που είχε στην εποχή της Αικατερίνης της Μεγάλης.
Έτσι η δηλωμένη αλληλεγγύη του Πάπα με τους Ανατολικούς χριστιανούς, ταιριάζει τόσο στη νέα εγχώρια πολιτική του Κρεμλίνου που παρουσιάζεται ως θεματοφύλακας των παραδοσιακών αξιών και της εξωτερικής πολιτικής με το να προσφεύγει απευθείας στους "φυσικά συντηρητικούς” Ευρωπαίους, παρακάμπτοντας τους "άθεους ηγέτες” τους.
Το στυλ του Πάπα Φραγκίσκου είναι το αντίθετο με εκείνο της ρωσικής εκκλησιαστικής ιεραρχίας και της ρωσικής πολιτικής γραφειοκρατίας. Ο Πάπας Φραγκίσκος έπαιρνε το λεωφορείο για τη δουλειά όταν ήταν Αρχιεπίσκοπος στο Μπουένος Άιρες και δηλώνει "ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;” σχετικά με τους ομοφυλόφιλους. Ο Πατριάρχης Κύριλλος ηγείται μιας εκκλησίας που επιβεβαιώνει το δικαίωμα των επισκόπων της "να ζουν αξιοπρεπώς και να έχουν μεταφορικό μέσο” και αναφορικά με τους μη παραδοσιακούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς θεωρεί ότι είναι ουσιαστικά το μόνο ασυγχώρητο αμάρτημα.
Ο Πατριάρχης Κύριλλος, μαζί με τον πρόεδρο Putin, δεν έχουν την ίδια άποψη με τον Πάπα Φραγκίσκο για τις "χριστιανικές αξίες”, παρά το κοινό συντηρητικό τους λεξιλόγιο. Σε γενικές γραμμές, για τον Φραγκίσκο, οι χριστιανικές αξίες σημαίνει μια ετοιμότητα για την συγχώρηση πράξεων όπως οι διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα από τις Pussi Riot στον καθεδρικό Ναό της Μόσχας το 2012. Για τον Κύριλο και τον Putin, η πράξη των Pussy Riot ήταν βλάσφημη και οι "χριστιανικές αξίες” λένε να μπουν φυλακή.
Επιπλέον, ο Πάπας Φραγκίσκος είναι δημοφιλής στην χριστιανική διανόηση της Ρωσίας, που έχει πολλές διαφορές με το Πατριαρχείο. Τα λόγια και οι πράξεις του Πάπα Φραγκίσκου -και η σκόπιμη σύνδεση του με τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης- αποτελούν μια έμπνευση για αυτούς, ενώ και η συνάντηση στην Κούβα ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα.
Η συνάντηση με τον Πατριάρχη Κύριλλο, όπως και οι προηγούμενες συναντήσεις με τον πρόεδρο Putin, έχουν πιθανώς δώσει στον Πάπα λίγους φίλους μεταξύ των δυτικών διανοούμενων, οι οποίοι αποδοκιμάζουν την κοινή τους ατζέντα για τους γάμους μεταξύ των δύο φίλων, την χειροτονία γυναικών, τον άγαμο κλήρο, την άμβλωση και το διαζύγιο.
Αλλά επίσης, βελτίωσε την δημοτικότητα του Πατριάρχη με τη ρωσική διανόηση. Έτρεφαν υψηλές ελπίδες για αυτόν αρχικά, κάτι που διαψεύστηκε αφότου ο Κύριλλος αποδείχθηκε ότι είναι ένας ιδεολόγος του Κρεμλίνου, προωθώντας την ιδέα ότι η Ρωσία και η Δύση είναι θεμελιωδώς ασύμβατες. Την ίδια στιγμή, η συνάντηση επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους των υπερσυντηρητικών, που εδώ και καιρό υποπτευόταν τον Πατριάρχη για οικουμενικότητα και συμπάθεια προς τον Καθολικισμό.
Το αποτέλεσμα ήταν πως όλοι χρειαζόταν τη συνάντηση -ο Πατριάρχης Κύριλλος, ο πρόεδρος Putin και ο Πάπας Φραγκίσκος. Το Βατικανό εδώ και καιρό επιδιώκει μια προσωπική συνάντηση, ενώ η ρωσική πλευρά είχε αντιδράσει στην ιδέα. Ένα από τα κίνητρα του Κυρίλλου για να συμφωνήσει τελικώς, ήταν η επερχόμενη Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Κρήτη τον Μάιο, στην οποία όλοι οι Ορθόδοξοι ηγέτες του κόσμου θα συγκληθούν για πρώτη φορά σε διάστημα μεγαλύτερο της μιας χιλιετίας.
Οι βασικοί αντίπαλοι του Ρώσου Πατριάρχη για τα πρωτεία του επί της Ορθόδοξης εκκλησίας -ιδιαίτερα ο Οικονομικός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος είναι και επικεφαλής της ελληνικής εκκλησίας, μεταξύ άλλων- έχουν επικοινωνία με τον Πάπα για ένα μεγάλο διάστημα. Η συνάντηση με τον Πάπα έχει βάλει τους Ρώσους στο παιχνίδι, επί ίσοις όροις.
Οι διαφωνίες που είχαν αποτρέψει αυτή τη συνάντηση από το να συμβεί νωρίτερα, είναι ακόμη ανεπίλυτες, αλλά δεν είναι πλέον τόσο τοξικές όσο συνήθιζαν να είναι. Στην δεκαετία του 90, η Μόσχα έχει ανησυχήσει για τον καθολικό προσηλυτισμό των Ρώσων "στο κανονικό έδαφος της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας”, αλλά η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία είναι ισχυρότερη τώρα και ο πληθυσμός της είναι περισσότερο πατριωτικός και λιγότερο πιθανό να στραφεί στον Καθολικισμό.
Τον αδιάλλακτο Taeusz Kondrusiewicz (ένας εθνικός Πολωνός γεννημένος στην Λευκορωσία), ο πρώην ρωμαιοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος της Μόσχας, τον διαδέχθηκε ένας Ιταλός αρχιεπίσκοπος που θεωρείται λιγότερο απειλητικός. Η ουκρανική ελληνό-καθολική Εκκλησία χάθηκε τώρα για πάντα, αλλά υπάρχουν ελπίδες ότι ο Πάπας Φραγκίσκος μπορεί να τους πείσει να μετριάσουν την εχθρότητά τους στην Μόσχα.
Η συνάντηση στην Κούβα, έδωσε στον Putin, οποίος αντιμετωπίζει απειλές και μίσος από όλες τις πλευρές, μία κατά πολύ αναγκαία "ανάσα”. Είναι σαφές πως ο Putin σκέφτεται την κληρονομιά του στην παγκόσμια ιστορία. Θα μείνει γνωστός ως ο νικητής του Ισλαμικού Κράτους, ο σωτήρας των Ανατολικών Χριστιανών, και ο άνθρωπος που αποκατάστησε την ιδέα της Δύσης ή ως ένας σαιξπηρικός κακοποιός. Θα μπορούσε ο ίδιος επίσης να μείνει στην ιστορία ως ο ηγέτης που προήδρευσε της επίλυσης ενός σχίσματος που διαρκεί δύο χιλιάδες χρόνια;
Η προοπτική του να επουλώσει το σχίσμα του 1054 είναι απίθανη - οποιαδήποτε κίνηση προς έναν κανονικό διάλογο με την Ρώμη θα ξεσήκωνε θρησκευτική διχόνοια στην Ρωσία. Άλλα οι επιχειρήσεις επαναπροσέγγισης δεν μπορούν να προκαλέσουν Κακό.
Η μέση ρωσική ιδεολογία καλεί όλους όσοι ασπάζονται τις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες να ενωθούν σε έναν αγώνα κατά της νέας, μη πνευματικής παγκόσμιας τάξης παρά να μαλώσει μεταξύ τυς. Το γεγονός ότι η εδώ και καιρό αναμενόμενη συζήτηση γα τον Πάπα και τον Πατριάρχη, έχει λάβει χώρα κατά την προεδρία του Putin, και όχι όταν οι σχέσεις με την Δύση ήταν πολύ πιο φιλικές -υπο τον Mikhail Gorbachev και τον Boris Yeltsin- είναι αξιοσημείωτη από μόνη της.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου