Πόσοι θυμήθηκαν στην Ελλάδα ότι φέτος συμπληρώθηκαν 1000 χρόνια από τον θάνατο του Αυτοκράτορος Βασιλείου Β΄του Μακεδόνος; Διοίκησε το κράτος της Ρωμανίας, το κράτος της Νέας Ρώμης- Κωνσταντινουπόλεως, από το 976 έως το 1025. Ήταν ευλαβής, μεγάλωσε την έκταση του κράτους ανακτώντας τη Νότιο Ιταλία, αντιμετώπισε επιτυχώς τις επιθέσεις Αράβων και Βουλγάρων. Η κάθοδός του στην Αθήνα για να ευχαριστήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα, δηλαδή να προσκυνήσει στον Παρθενώνα που είχε μετατραπεί σε Ορθόδοξο Ναό, ενέπνευσε τον Κωστή Παλαμά. Έτσι ο ποιητής έγραψε το επικό ποιημα «Η Φλογέρα του Βασιλιά».
Θα έπρεπε να μελετούμε και να τιμούμε περισσότερο τον Βυζαντινό Πολιτισμό. Είναι κομμάτι της ψυχής μας, είναι ο πνευματικός πατέρας μας, όπως η Κλασική Αρχαιότητα και η Ελληνιστική περίοδος είναι ο παππούς μας.
Όπως εξηγεί η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ το Βυζαντινό κράτος (η Ρωμανία όπως ήταν το πραγματικό όνομά του) είχε τρία συστατικά: Ελληνική Γλώσσα και Ελληνικό Πολιτισμό. Ρωμαϊκό Δίκαιο και πολιτειακή συγκρότηση. Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη. Και τα τρία αποτελούν σήμερα θεμελιώδη στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί και ως ενδιαφερόμενοι για τον διαχρονικό Ελληνικό Πολιτισμό είμαστε μέτοχοι της Βυζαντινής κληρονομιάς. Αλλά και το Ρωμαϊκό Δίκαιο, βελτιωμένο με την επίδραση του Χριστιανισμού και του Βυζαντίου, εφαρμόσθηκε στη Νεώτερη Ελλάδα, όπως φαίνεται και από τις αποφάσεις των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος.
Εκτός Ελλάδος υπάρχει μεγάλη επιστημονική σζήτηση για τον Βυζαντινό Πολιτισμό και εκφράζεται θαυμασμός από τους ειδικούς. Άλλες φορές τονιζεται η συμβολή του Ελληνισμού στη διαμόρφωση αυτού του Πολιτισμού. Άλλες φορές επιχειρείται μία στρέβλωση για να προβληθούν άλλοι πολιτισμοί, ακόμη και για να διαφημισθούν έθνη, τα οποία διαμορφώθηκαν κατά τον 20ό αιώνα και δεν υπήρχαν στη Βυζαντινή εποχή.
Αναφέρω πρώτα ένα παράδειγμα επιστημονικής και έντιμης μελέτης και προβολής του Ελληνορθοδόξου Βυζαντίου. Στο βιβλίο του «Η υψηλή στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Τουρίκη, 2009) ο σύγχρονός μας Αμερικανός Έντουαρντ Λούτβακ, καθηγητής Στρατηγικής και διεθνολόγος, παραδέχεται ότι η επιβίωση της Αυτοκρατορίας επί 11 αιώνες, παρά τις εκατοντάδες επιθέσεις και εισβολές, οφείλεται σε τρία σταθερά στοιχεία:
Στη Χριστιανική πίστη, στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, ο οποίος επηρέασε την κλασική ελληνική παιδεία των Βυζαντινών, και στην αίσθηση υπερηφανείας για τις ρωμαϊκές καταβολές του κράτους.
Ο συγγραφέας αναφέρει, μετά από εξαντλητική έρευνα των πηγών, ότι η Ορθόδοξη Πίστη και η ελληνική παιδεία των Βυζαντινών κάνουν τη μεγάλη διαφορά μεταξύ Παλαιάς Ρώμης και Νέας Ρώμης- Κωνσταντινουπόλεως.
Χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ότι οι Βυζανινοί απεκαλούντο μεν Ρωμαίοι, αλλά είχαν συνείδηση ότι συνεχίζουν την ελληνική παράδοση σε πολλούς τομείς. Επί παραδείγματι στη διπλωματία και στην στρατιωτική τέχνη θαύμαζαν τον Μέγα Αλέξανδρο και όχι τις ρωμαϊκές λεγεώνες.
Επίσης η κλασική ελληνική παιδεία τούς οδηγούσε να μελετούν την εθνογραφία, τα ήθη και τα έθιμα των γειτονικών λαών, μιμούμενοι τον Ηρόδοτο και άλλους Αρχαίους Έλληνες. Το βλέπουμε στην επιστολή του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου «Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν», η οποία έγινε γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία με το λατινικό όνομα De Administrando Imperio. Εκεί ο λόγιος Αυτοκράτωρ περιγράφει ήθη, συνήθειες, γλώσσα και θρησκεία κάθε λαού που περιβάλλει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τον 10 αιώνα μ.Χ. Αντιθέτως οι παλαιοί Ρωμαίοι της ειδωλολατρικής Ρώμης αδιαφορούσαν για την εθνογραφία των λαών. Τούς αρκούσε να έχουν ισχυρό στρατό για να κατακτήσουν και να ισοπεδώσουν.
Ο Λούτβακ επισημαίνει ότι η επίδραση του Χριστιανισμού στο Βυζάντιο- Ρωμανία φαινεται συν τοις άλλοις και στις συμβουλές που δίδονται: Να προσπαθεί ο ηγεμών πρώτα να γίνει φίλος με έναν γειτονικό λαό και μόνον κατ’ ανάγκην να κάνει πόλεμο. Το Ελληνορθόδοξο Βυζαντινό Κράτος προτιμούσε, κατά κανόνα, να έχει φίλους και συμμάχους και όχι να ισοπεδώνει και να ταπεινώνει τα πολυάριθμα έθνη και φύλα που περιέβαλλαν τα σύνορα. Μία κλασική μέθοδος αποκτήσεως φίλων ήταν η βάπτιση άλλων λαών στον Χριστιανισμό.
Έρχομαι τώρα σε μία προπαγανδιστική χρήση του Βυζαντίου και μιάς μεγάλης μορφής, του Αυτοκράτορος Ιουστινιανού. Ο σπουδαίος αυτός κυβερνήτης διοίκησε το κράτος της Κωνσταντινουπόλεως από το 527 έως το 565. Μεγάλωσε την έκταση, έκτισε την Αγία Σοφία και έγινε παγκοσμίως γνωστός για το νομοθετικό έργο του.
Επειδή πιθανολογείται ότι γεννήθηκε στη σημερινή περιοχή των Σκοπίων, (άλλοι αναφέρουν τη Δαλματία), η οποία τότε ανήκε στην ενιαία Ανατολικη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τη Ρωμανία, ορισμένοι επιχειρούν σήμερα να τον παρουσιάσουν ως …Σλάβο Μακεδόνα. Χαρακτηριστικό είναι ένα πρόσφατο Επιστημονικό Συνέδριο Ιταλών και Σκοπιανών επιστημόνων σε συνεργασία με την Ιταλική Πρεσβεία στα Σκόπια. Στο Συνέδριο με τίτλο: Ημέρες Ιουστινιανού Α΄ (31 Οκτωβρίου- 2 Νοεμβρίου 2025) προβλήθηκε μεν το πολιτιστικό και νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού, αλλά η κληρονομιά του χαρακτηρίσθηκε ως η κοινή κληρονομιά Ιταλών και «Μακεδόνων»!
Τέτοιες ενέργειες δεν τιμούν την Ιστορία και την Επιστήμη. Είναι σαφώς πριοπαγανδιστικές. Στους φίλους Ιταλούς θυμίζουμε ότι η νομοθεσία του Ιουστινιανού δεν εγράφη μόνο στα λατινικά, αλλά και στα ελληνικά, όπως πχ οι περίφημες «Νεαραί». Στους δε βορείους γείτονες θυμίζουμε ότι όταν γεννήθηκε ο Ιουστινιανός δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά στα ιστορικά κείμενα περί Μακεδόνων ως ξεχωριστού λαού. Είναι γνωστό ότι η εθνότητα αυτή δημιουργήθηκε με πολιτικά κριτήρια στα μέσα του 20ού αιώνος.
Ας μην αδιαφορούμε για τον Ελληνικό και Χριστιανικό Πολιτισμό της Ρωμανίας- Βυζαντίου. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για το μεγαλείο της Αγίας Σοφίας, για τη συμβολή των Ορθοδόξων Βυζαντινών προγόνων μας στον παγκόσμιο πολιτισμό. Η πολιτιστική ταυτότητα του Βυζαντίου ήταν ελληνική και ταυτοχρόνως οικουμενική. Ας γνωρίσουμε καλύτερα την θαυμαστή υπερχιλιόχρονη Αυτοκρατορία που οικοδομήθηκε στα θεμέλια της Ορθόδοξης Παράδοσης και της διαχρονικής Ελληνικής Γλώσσας και Παιδείας.
Κ.Χ. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Δεκεμβρίου 2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου