Στον απόηχο της Συνάξεως των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Η Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών πραγματοποιήθηκε στο Φανάρι από τις 6 έως και τις 9 Μαρτίου και ανήκει πλέον στο παρελθόν. Για τη Σύναξη, που είχε ελάχιστη κάλυψη από τα διεθνή και τα εθνικά ΜΜΕ, εκδόθηκαν στις 9 Μαρτίου Ανακοινωθέν και Μήνυμα. Στο Ανακοινωθέν σημειώνεται ότι «απεφασίσθη όπως επιταχυνομένης της προπαρασκευής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, συγκληθή αύτη υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου και υπό την προεδρίαν αυτού εν Κωνσταντινουπόλει εντός του έτους 2016». Στο Μήνυμα αναφέρονται στοιχεία, που δεν αναφέρονται στο Ανακοινωθέν. Πρώτον επιβεβαιώνεται η «αφοσίωση» των Προκαθημένων «στην έννοια της συνοδικότητος». Δεύτερον τονίζεται ότι όλες οι αποφάσεις και σε όλα τα στάδια έως την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, η οποία, πλην απροόπτου, θα συγκληθεί το 2016 στην Κωνσταντινούπολη, «θα λαμβάνωνται καθ’ ομοφωνίαν». Και τρίτον ότι η Σύνοδος θα προεδρεύεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και οι άλλοι Προκαθήμενοι θα κάθονται « εκ δεξιών και εξ ευωνύμων Αυτού».

Σε δηλώσεις επί της ουσίας της Συνάξεως προέβησαν σε ρωσικά ΜΜΕ ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος και ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ κ. Ιλαρίων, πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας. Αυτές έχουν το ενδιαφέρον τους, γιατί εκφράζουν την εκ μέρους του Πατριαρχείου της Μόσχας αντιμετώπιση της πορείας καθώς και της ίδιας της Πανορθόδοξης Συνόδου.

Ο κ. Κύριλλος μιλώντας στον ανταποκριτή του Ρωσικού τηλεοπτικού Σταθμού VGTRK στην Κωνσταντινούπολη επί των αποφάσεων της Συνάξεως σημειώνει :

Πρώτον ότι το Μήνυμα των Προκαθημένων περιλαμβάνει «πολύ σπουδαία σημεία για την κατάσταση στην Ουκρανία», μεταξύ των οποίων την έκκληση να μην εμπλέκονται στα εκκλησιαστικά θέματα στρατιωτικές και πολιτικές δυνάμεις και τη θέση ότι μόνον η κανονικότητα είναι αρχή της αποκαταστάσεως της ενότητας της Εκκλησίας της Ουκρανίας.

Δεύτερον ότι η Σύνοδος του 2016 «δεν είναι Οικουμενική, όπως πιστεύουν ορισμένοι, αλλά Σύνοδος των Ορθοδόξων Εκκλησιών». Αυτό υποδηλώνει υποβάθμιση της «Αγίας και Μεγάλης Συνόδου», όπως την θεωρεί το Φανάρι.

Τρίτον ότι στην Πανορθόδοξη Σύνοδο η κάθε τοπική Εκκλησία θα έχει μία μόνο ψήφο και ότι αυτή θα εκφράζει «την κοινή γνώμη συμπάσης της Ιεραρχίας, του ιερού κληρου και του λαού της».

Τέταρτον, ότι στην Πανορθόδοξη Σύνοδο κάθε Εκκλησία θα εκπροσωπείται από 24 Επισκόπους και όσες δεν διαθέτουν αυτό τον αριθμό Επισκόπων, θα εκπροσωπούνται από όλους τους Ιεράρχες τους. Και

Πέμπτον, ότι όλες οι αποφάσεις έως και την Πανορθόδοξη Σύνοδο θα λαμβάνονται ομόφωνα.

Ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ μιλώντας στον ίδιο Ρώσο ανταποκριτή τονίζει: «Επιμείναμε στην εφαρμογή της αρχής της ομοφωνίας και μόνο με τον όρο του σεβασμού αυτής δεχθήκαμε να συμμετάσχουμε στη Σύνοδο. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας, διότι πετύχαμε τη λήψη της σχετικής αποφάσεως». Επίσης σημειώνει την ικανοποίηση της Ρωσικής Εκκλησίας διότι «της Συνόδου θα προεδρεύει ο πρώτος μεταξύ ίσων Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, αλλά πλαισιούμενος από τους Προκαθημενους των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών». Και προσθέτει εμφαντικά: « Συνεπώς η εξωτερική εικόνα της Πανορθοδόξου Συνόδου δεν θα θυμίζει τη Σύνοδο των Ρωμαιοκαθολικών, της οποίας επικεφαλής είναι ο Πάπας και οι υπόλοιποι Επίσκοποι κάθονται κάτω στην αίθουσα, αλλά θα αντανακλά την Ορθόδοξη περί Εκκλησίας διδασκαλία, σύμφωνα με την οποία επικεφαλής των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι οι ισότιμοι Προκαθήμενοι: Πατριάρχες, Μητροπολίτες και Αρχιεπίσκοποι». Σημειώνει ακόμη ότι δεν νομίζει ότι «η Σύνοδος θα λάβει αποφάσεις οι οποίες θα επηρεάσουν ουσιαστικά τη ζωή της Ρωσικής και των άλλων Εκκλησιών», και ότι δεν αναμένει «επαναστάσεις» και «μεγάλες αλλαγές». Τέλος υπογραμμίζει ότι η ομοφωνία αποκλείει «κάθε δυνατότητα εκδηλώσεως στη Σύνοδο των εντελώς καινοφανών τάσεων και τη λήψη απρόσμενων αποφάσεων».

Οι αποφάσεις της Συνάξεως και οι δηλώσεις του Πατριάρχου Μόσχας και του Μητροπολίτου Βολοκολάμσκ δημιουργούν το εύλογο όσο και βασικό ερώτημα αν με τις τιθέμενες προϋποθέσεις θα μπορέσει τελικά να πραγματοποιηθεί η Πανορθόδοξη Σύνοδος. Μητροπολίτης που συμμετέσχε στη Σύναξη μας εξέφρασε τη σχετική απαισιοδοξία του. Επίσης παράγουν σοβαρά εκκλησιολογικά και κανονικά ζητήματα. Πρώτον η ομοφωνία είναι κάτι το πρωτόγνωρο σε Εκκλησιαστικές Συνόδους. Ο κανόνας είναι « η ψήφος των πλειόνων κρατείτω». Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ιωάννης έχει ενθέρμως υποστηρίξει την αρχή των κατά πλειονοψηφία αποφάσεων. Υπάρχει βεβαίως ένα ζήτημα, ότι στις Οικουμενικές Συνόδους προσκαλούντο όλοι οι εν ενεργεία και επαρχιούχοι Επίσκοποι, ανεξάρτητα από το πόσοι θα μπορούσαν τελικά να προσέλθουν. Αν προσκαλούντο όλοι οι Επίσκοποι η Ρωσική Εκκλησία θα είχε περισσότερους από όλες τις άλλες Εκκλησίες μαζί και θα έθετε το ζήτημα ότι πολλοί από τους Μητροπολίτες των πρεσβυγενών Πατριαρχείων δεν είναι επαρχιούχοι.

Δεύτερον η μία ψήφος ανά Αυτοκέφαλη Εκκλησία καταργεί την ευθύνη για την οικουμενική Εκκλησία του κάθε Επισκόπου. Η ομοφωνία των Εκκλησιών και η αφωνία των Επισκόπων, πλην του Προκαθημένου τους, φαλκιδεύει το Συνοδικό σύστημα και προωθεί από το παράθυρο το παπικό. Και αν η Ρωσική Εκκλησία διεκδίκησε και πέτυχε ο Κωνσταντινουπόλεως να δεχθεί ότι είναι «πρώτος μεταξύ ίσων», παράλληλα προωθεί το «πρώτος χωρίς ίσον» στους Προκαθημένους των τοπικών Εκκλησιών έναντι των Συνεπισκόπων τους.

Tρίτον υποβαθμίζεται η Πανορθόδοξη Σύνοδος με τη δήλωση του Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ, ότι οι όποιες αποφάσεις της δεν θα επηρεάσουν τη ζωή των Εκκλησιών. Αν είναι έτσι τότε ευλόγως τίθεται το ερώτημα γιατί να πραγματοποιηθεί η Σύνοδος; Μόνο για να δείξει την ενότητά της και την αλληλεγγύη της στους διωκόμενους Ορθοδόξους Χριστιανούς της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής; Στα χίλια τριακόσια περίπου χρόνια που έχει να συγκληθεί Σύνοδος των Ορθοδόξων δεν έχουν δημιουργηθεί ζητήματα που να απασχολούν την πνευματική τους ζωή, την καθημερινότητά τους; Σημειώνεται ότι τα δίπτυχα, η απονομή της αυτοκεφαλίας και αυτονομίας, η διαποίμανση της διασποράς και άλλα παρόμοια ζητήματα είναι σημαντικά, αλλά σε επίπεδο διοικούσας Εκκλησίας. Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κληρικοί, πλην των Επισκόπων, και οι λαϊκοί δεν βρίσκονται στον κατάλογο των θεμάτων της Πανορθόδοξης...

Από τα αποτελέσματα της Συνάξεως των Προκαθημένων φαίνεται ότι η Ρωσική Εκκλησία πέτυχε να περάσουν όλα τα ζητήματα που έθεσε στο Φανάρι μάλλον εκβιαστικά και ο Πατριάρχης Μόσχας εξέφρασε την ικανοποίησή του γι’ αυτό. Το Φανάρι επέλεξε να ενδώσει στις απαιτήσεις της Μόσχας για να μην διαταράξει την προς τα έξω εμφάνιση της ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το μέλλον θα δείξει αν έπραξε σωστά.-