Αλήθειες για τον μεγάλο Χρ. Γιανναρά

Δεν ήταν ένας απλός λόγιος, ένας κοινός πανεπιστημιακός ή ένας απλώς εξέχων στοχαστής των ημερών μας. Είτε τον παραδεχόμαστε είτε τον απορρίπτουμε, δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε σε ένα σημείο: αποτέλεσε φαινόμενο. Μπορεί ζηλωτές, φανατικοί, ευσεβιστές και έτεροι μικρόνοες χριστιανοί αδελφοί, λόγω ασχετοσύνης ή και για πολλούς άλλους εμπαθείς λόγους, να τον ακυρώνουν συνολικά και να τον καθυβρίζουν, ωστόσο ο Γιανναράς συνιστά ένα μέγεθος που δύσκολα καθαιρείται με αστείες προσεγγίσεις και πεζοδρομιακούς απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Θα ήθελα εδώ να υπογραμμίσω πως μια ακόμη μεγάλη μορφή του Νεοελληνισμού, ο Σαράντος Καργάκος, δεν έχει βρει στις συνειδήσεις μας τη θέση που του αρμόζει αυτοδικαίως. Αλλά οι μεγάλοι συνήθως αναγνωρίζονται μετά θάνατον. Ο Γιανναράς, εντούτοις, ήδη εν ζωή έδωσε δείγματα γραφής αιωνιότητος…

Ο γράφων δεν έχει καμία πρόθεση να λιβανίσει τον Γιανναρά. Ποτέ δεν το έκανε στο παρελθόν, αλλά και δεν θεωρώ ότι ο μεγάλος αυτός διανοητής χρήζει από μας διαφόρων ευφημισμών. Τα χαρίσματα με τα οποία τον προίκισε ο Θεός μιλάνε από μόνα τους, αξιοποιούμενα στο έπακρον από τον μακαρίτη. Οι εμπαθέστατοι και παράφρονες, ωστόσο, σχολιαστές των τελευταίων κειμένων μας μάς ωθούν τινί τρόπω εκ νέου στην καταγραφή αληθειών που δεν θα πρέπει να αποσιωπώνται. Και η βασική και πρώτη απορία μας: γιατί να σχολιάζουν ανωνύμως; Αυτό πραγματικά ξεπερνάει τον γράφοντα, χωρίς ταυτόχρονα και να τον νοιάζει ή νευριάζει. Εκείνοι εξάπαντος εκτίθενται. Θα περάσω λοιπόν στη συνέχεια στην καταγραφή αληθειών – κατά την κρίση μου πάντοτε – με τρόπο επιγραμματικό, άρα και εύληπτο για τους καλοπροαίρετους αναγνώστες των σχετικών άρθρων στο διαδίκτυο. Σημειωθήτω πως οι κάτωθι επισημάνσεις αναφέρονται στη θεολογική και μόνο πτυχή του εκδημήσαντος πολυσχιδούς και πολυγραφότατου συγγραφέως:

 

•      Ο Γιανναράς ήταν ο πρώτος και βασικός νεοέλληνας θεολόγος που τόλμησε να “πολεμήσει” τον προτεσταντισμό και ευσεβισμό των εν Ελλάδι ορθόδοξων χριστιανικών οργανώσεων και αδελφοτήτων.

•      Και μόνο αυτήνα η προσφορά του – το σπάσιμο του δυτικού ευσεβιστικού αποστήματος που ταλαιπώρησε και ταλαιπωρεί την Ορθοδοξία μας αιώνες τώρα – είναι ικανή να τον περάσει στα παγκόσμια θεολογικά γράμματα στο πάνθεον των μεγάλων.

•      Για τον λόγο αυτόν κυρίως και καταρχήν δέχτηκε ανελέητο πόλεμο σπίλωσης και κατασυκοφάντησης του έργου του και – δυστυχώς και όλως αντιχριστιανικώς – της προσωπικότητάς του. Και όλοι γνωρίζουμε πως ο Γιανναράς ήταν σε όλη του τη ζωή ένα ηθικότατο άτομο και ένας σοβαρός οικογενειάρχης, σε αντίθεση με πολλούς φαρισαΐζοντες ευσεβιστές “αντιπάλους” του.

•      Ο πόλεμος που δέχτηκε ως δήθεν “σεξοθεολόγος” προκλήθηκε κυρίως και κατά βάση – προφανώς άλλωστε – από τους ευσεβιστικούς αυτούς κύκλους. Άλλωστε, η αντιπαράθεση σε πιο εκλεπτυσμένο θεολογικό επίπεδο και θα ήταν δύσκολη, αλλά και δεν θα είχε τα γκόσιπ θεαματικά αποτελέσματα μιας σεξοθεολογίας…

•      Παρασύρθηκαν σε αυτήν την καμπάνια λασπολόγησης και πολλοί άλλοι, όπως ο μακαριστός λόγιος αγιορείτης Θεόκλητος Διονυσιάτης. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να αποφύγουμε και μεις τον λογισμό και τον χαρακτηρισμό πως ο εν λόγω μοναχός εδείχθη ιδιαιτέρως εμμονικός και αήθης στις επιθέσεις του επί προσωπικού κυρίως επιπέδου, πράγμα απάδον στο μοναστικό ήθος και ιδεώδες.

•      Η ανακοίνωση των αγιορειτών πατέρων το 1993, ενώ έχει μια σοβαρότητα ως προς το σκέλος περί του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, στη συνέχεια εκπίπτει σε ενασχόληση με τις υποτιθέμενες ερωτικές παρεκτροπές του Γιανναρά. Το μόνο ελαφρυντικό τους ήταν η ποιμαντική διάσταση της παρέμβασής τους στη γενικότερη τότε σχετική σύγχυση.

•      Ίσως θα έπρεπε να προβληματιστούμε περισσότερο από τις παρατιθέμενες γνώμες σύγχρονων Αγίων για τον Γιανναρά και το έργο του. Αν όμως τις διαβάσουμε νηφάλια και πιο προσεχτικά, θα δούμε πως οι μαρτυρίες αυτές είναι κυρίως ανώνυμες (διό και αμφισβητούμενες έως ιδιαίτατα αφερέγγυες), αλλά και αν υφίστανται σε μερικές περιπτώσεις, δεν μπορούμε παρά να εκλάβουμε τις εν λόγω απαντήσεις των αγίων ως καθαρά ποιμαντικού χαρακτήρος εξαιτίας της παρερμηνείας του Γιανναρά από τις εσκεμμένες προαναφερθείσες επιθέσεις και της άγνοιας του όχλου, που εύκολα παρασύρεται.

•      Οι αρνητικές επίσης τοποθετήσεις των αγίων, εφόσον υφίστανται όπου υφίστανται, έγιναν κατόπιν συγκεκριμένων ερωτήσεων που είθισται να προκαθορίζουν απαντήσεις. Αν, ας πούμε, ρωτούσες έναν άγιο για το αν συμφωνεί με τις προγαμιαίες σχέσεις τις οποίες έμμεσα προωθεί ένας οποιοσδήποτε Γιανναράς, είναι φυσικό και επόμενο να απαντήσει αρνητικά!

•      Επίσης, δεν θα πρέπει οι θέσεις των αγίων να έχουν την απολυτοποιημένη σφραγίδα ενός αλάθητου γκουρού που τελεσίδικα λύει οποιοδήποτε θέμα. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως και άλλοι σύγχρονοι άγιοι της εποχής δεν κατεγράφησαν να μιλάνε αρνητικά για τον Γιανναρά, αν και ήταν περισσότερο “εξειδικευμένοι” θεολογικά, αν μας επιτρέπεται η φράση, όπως για παράδειγμα ο μέγας αρχιμ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο τελευταίος διετέλεσε και πνευματικός του Γιανναρά – δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα.

•      Οι χριστιανικές αδελφότητες προσέφεραν και προσφέρουν. Μάλιστα, χάρη και στη σκληρή κριτική Γιανναρά, έχουν σήμερα αποβάλει σε τεράστιο βαθμό τον ευσεβισμό του παρελθόντος, προσεγγίζοντας όλο και περισσότερο την ορθόδοξη παράδοση και νοοτροπία.

•      Ο Γιανναράς, και αν αστόχησε σε διάφορα θεολογικά σημεία, ωστόσο είχε την τόλμη να αναθεωρήσει σε πολλές περιπτώσεις κατόπιν σχετικών υποδείξεων ή και προσωπικής επανεξέτασης. Για παράδειγμα, στο “έξι φιλοσοφικές ζωγραφιές”, αν θυμάμαι καλά, διευκρινίζει πως η περιβόητη έκσταση από τη φύση σημαίνει έκσταση από την αρρωστημένη φύση, από τα πάθη δηλαδή.

•      Πέθανε ως ορθόδοξος θεολόγος και έτσι έγραφε και υπέγραφε μέχρι την τελευταία του πνοή. Ποτέ δεν έκρυψε αυτήν του την ταυτότητα ούτε ντράπηκε για αυτήν. Και όλοι ξέρουμε πόσο αυτό στοιχίζει σήμερα, σε έναν (ακαδημαϊκό και όχι μόνο) κόσμο που μοντερνίζει και καυχάται δια την αθεΐα του.

 

Αυτά τα ολίγα. Ας πάψουν, το λοιπόν, να αυτογελοιοποιούνται όσοι τα βάζουν με τέτοια μεγέθη. Ειδικά όταν πρόκειται περί ανωνύμων νάνων…

 

 

Κ. Νούσης

Λάρισα, 25/9/2024