Αλλά εμείς εδώ θα ασχοληθούμε με τα θεολογικά. Ήταν όντως μεγάλος ο Γιανναράς ή ένας ακόμη αιρετίζων θεολόγος του συρμού που απλά θεοποιήθηκε λόγω της άγνοιας των πολλών και της πληθωρικής και εντυπωσιακής του προσωπικότητας; Ο γράφων δεν είναι, σημειωθήτω, ένας απροϋπόθετος φαν του Γιανναρά. Πολλάκις στο παρελθόν στιγμάτισα θεολογικά του ατοπήματα και όχι μόνο. Μπορούμε, όμως, να κρίνουμε τόσο απλά και ακυρωτικά ένα τέτοιο μέγεθος, όπως είθισται από φονταμενταλιστές χριστιανούς; Φυσικά και όχι. Ανεπίτρεπτο από πολλές απόψεις.
Θα καταγράψω στη συνέχεια τα κατά τη γνώμη μου σημαντικά στοιχεία της θεολογικής προσφοράς του Γιανναρά στην εποχή μας και ειδικότερα στους Νεοέλληνες:
1. Κατέγραψε τις επιρροές του δυτικού χριστιανισμού στην Ορθοδοξία και ειδικότερα στο νεοϊδρυθέν νεοελληνικό κρατίδιο. Βέβαια, έφτασε και σε υπερβολές στην κρίση του (βλ. άγιος Νικόδημος), αλλά η συνεισφορά του στην αποκάθαρση της Ορθοδοξίας από τα δυτικά θρησκευτικά μικρόβια παραμένει ιστορική. Καλό θα ήταν σε κάθε βιβλιοθήκη να υπάρχει το βιβλίο του “Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα”.
2. Κατέρριψε τον δυτικότροπο ευσεβισμό των χριστιανικών εν Ελλάδι αδελφοτήτων και οργανώσεων. Δέχτηκε εξ αυτού του γεγονότος άπειρη λάσπη και αμείλικτη επίθεση, αλλά δεν μπορούν αυτά να ακυρώσουν την προσφορά του στο “άνοιγμα” των πνευματικών οφθαλμών μας.
3. Επεσήμανε και καταδίκασε τη θρησκειοποίηση και ιδεολογικοποίηση του εκκλησιαστικού γεγονότος. Η Εκκλησία, το μοναστήρι και η ενορία ήταν για αυτόν η πεμπτουσία της Ορθοδοξίας. Δεν ανεχόταν καμία υπονόμευση της εκκλησιαστικής σύναξης.
4. Η οντολογία της σχέσης και ο εκστατικός έρωτας vs θάνατος: σε αυτόν τον άξονα με κεντρικό το πρόσωπο του Χριστού και του θείου έρωτα προς Αυτόν ο μεγάλος αυτός Έλληνας θεολόγος και φιλόσοφος επανέφερε την προσοχή μας στην ουσία, στην οντολογική πεμπτουσία: ο θάνατος – πνευματικός και σωματικός – υπερβαίνεται μονάχα μέσα από τη σχέση του προσώπου με τον Θεό και τους συνανθρώπους. Το αποτέλεσμα ήταν να κατηγορηθεί και συκοφαντηθεί σφόδρα, παρεξηγούμενος προφανώς σε τεράστιο βαθμό από ζηλωτές και οργανωσιακούς της εποχής του, για Νεονικολαϊτισμό και απενοχοποίηση των σαρκικών αμαρτημάτων. Όμως δεν υπάρχει ούτε μια γραμμή στο ογκώδες συγγραφικό του έργο που να προωθεί τις προγαμιαίες και άλλες σαρκικές αμαρτίες. Το γεγονός ότι άγιοι της εποχής (Παΐσιος και Πορφύριος) φέρονται επικρίνοντες τις θέσεις του, πέρα από το γεγονός της αοριστίας των μαρτυριών και του πλαισίου της τοποθέτησης των ερωτώντων, εξηγείται καθαρά για λόγους ποιμαντικής προστασίας του ποιμνίου από παρερμηνείες και σκανδαλισμούς – προερχομένους κυρίως από παρεξηγήσεις και αφελείς προσεγγίσεις των κειμένων του. Τα ασκητικά, βιβλικά και λειτουργικά κείμενα, άλλωστε, βρίθουν από ανθρώπινες ερωτικές εικόνες παραπεμπτικές και συμβολικές του θείου έρωτος. Ο μοναχός Θεόκλητος ο Διονυσιάτης εν προκειμένω τον αδίκησε με τη σκληρή πολεμική του. Ήταν λίαν υπερβολικός. Και παρέσυρε και άλλους στην αυστηρότητά του αυτή… Δεν μπορώ άλλωστε να φανταστώ για τον μακαριστό Γιανναρά πως ένα τόσο κοφτερό μυαλό και μελετητής των θεολογικών γραμμάτων θα έφτανε στο αστείο σημείο να εξισώσει τον ανθρώπινο έρωτα με τον θεϊκό.
5. Ο Γιανναράς ήταν περσοναλιστής και υπαρξιστής. Μπορεί να μην πέτυχε σε ικανό βαθμό το πάντρεμα θεολογίας και σύγχρονης φιλοσοφίας στο εν λόγω επίπεδο, αλλά πολέμησε – έστω και άκων – την ουσιοκρατία και προώθησε τον περσοναλισμό. Ας μην ξεχνάμε πως η Ορθοδοξία είναι κατά βάση περσοναλιστική, ενώ η Λατινική εκκλησία και θεολογία ουσιοκρατική.
6. Λέγεται πως έπεσε σε άστοχες δογματικές διατυπώσεις. Ίσως, αν τον κρίνουμε με την αυστηρότητα της Ορθόδοξης Δογματικής. Πρέπει όμως να δούμε το πνεύμα του. Ό,τι έκαμε το έκανε για να τονίσει την αξία και την ουσία του ορθόδοξου βιώματος και της αληθινής σχέσης και εμπειρίας σε αντιπαράθεση με μια εκλογικευμένη και θρησκειοποιημένη χριστιανοσύνη, όπως προέβησαν διαστρέφοντες τα πράγματα οι εκ δυσμών αδελφοί μας, ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες.
Με αυτές τις λίγες, πλην όμως περιεκτικές, παρατηρήσεις θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως έχουμε ελάχιστο χρέος να πάψουμε να αδικούμε μια τόσο σπάνια για τις μέρες μας μορφή. Ο λόγιος αυτός θεολόγος πρόβαλε μέχρι την τελευταία του πνοή την Ορθοδοξία και εκτός συνόρων και έθρεψε με τα γραπτά του γενεές και γενεές θεολόγων. Πώς λοιπόν να τον ακυρώσεις, παρεκτός αν τον αδικήσεις ων προκατειλημμένος;
Κ. Νούσης
Λάρισα, 18/9/2024
Επιτέλους, η αλήθεια στην πληρότητά της...για τον μέγα Γιανναρά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛάθος το παρόν άρθρο του Κ. Νούση και πολλά άλλα άρθρα του στο παρελθόν περιέχουν τραγικά λάθη, για να μιλήσω επιεικώς. Σε πολλά σημεία έχει λάθη τραγικά και ανατριχιαστικά και το παρόν άρθρο και είναι άξιο πολλών θρήνων όπως θα δούμε πιο κάτω!
ΑπάντησηΔιαγραφήα. Οι Ορθόδοξες Χριστιανικές Αδελφότητες μπορεί κάποιες -όχι όλες- και κάπου, στην αρχή να είχαν κάποια λάθη και λίγες δυτικές επιρροές, αλλά δεν αξίζουν σε καμία περίπτωση της ολικής απαξίωσης και της λάσπης που δέχτηκαν από τον Γιανναρά και τους φονταμενταλιστές Γιανναριστές!
Δεν μπορούμε να τις κατακρίνουμε τόσο απλά και ακυρωτικά όπως κάνουν οι Γιανναράδες και οι Γιανναριστές λάτρεις του, κρυφοί ή φανεροί.
Οι λάσπες που δέχτηκαν οι Ορθόδοξες Χριστιανικές Αδελφότητες είναι ανυπόφορες!
β. Η κριτική που δέχτηκε ο Γιανναράς από τις Ορθόδοξες Χριστιανικές Αδελφότητες ήταν ήπια, σε σχέση με την άμετρη επίθεση που δέχτηκαν από τον Γιανναρά. Η κριτική ήταν και ήπια και Ορθόδοξη και θεολογική.
Η προσφορά των Ορθόδοξων Χριστιανικών Αδελφοτήτων ήταν και είναι μεγάλη και πελώρια σε διαστάσεις.
γ. Δεν θα συμφωνήσουμε με την λατρεία και με την υπερεξύψωση του Γιανναρά όπως κάνουν οι φονταμενταλιστές του Γιανναρισμού και άλλοι κακώς επηρεασμένοι από τον Γιανναρά. Οι νεονικολαϊτικες δοξασίες του Γιανναρά φθάνουν, για να καταλάβουμε ότι θεολογικά ο Γιανναράς δεν μπορεί να υπάρξει ως πρότυπο προς μίμηση, αλλά μόνο προς αποφυγή!
δ. Ο Γιανναράς απορρίφθηκε θεολογικά και πνευματικά και από τους συγχρόνους αγίους της επόχης και αυτό δεν μπορούμε να το κρύψουμε και να το "ρίξουμε στα μαλακά" όπως θα ήθελαν οι θαυμαστές του και οι φονταμενταλιστές του Γιανναρισμού! Οι άγιοι Παΐσιος και Πορφύριος ήταν καταπέλτες! Οι άγιοι αυτοί είχαν και το διορατικό χάρισμα και δεν μπορεί κανείς Γιανναριστής να τους κατηγορήσει, για παραπλάνηση, συκοφαντία ή όποια άλλη κατηγορία εκτοξεύουν για τους Ορθόδοξους κληρικούς, θεολόγους και πιστούν που κρίνουν ορθόδοξα τον Γιανναρά!
ε. Ο Γιανναράς δέχτηκε σωστή θεολογικά κριτική από τον αείμνηστο και λόγιο Γέροντα Θεόκλητο Διονυσιάτη και δεν τον αδικήθηκε καθόλου. Υπάρχουν σε βιβλία του, αναλυτική η σωστή κριτική του, θεολογική και ορθόδοξη που ισοπεδώνουν τις γιανναρικές νεονικολαϊτικες δοξασίες.
στ. Δεν μπορούμε να περάσουμε στα αψήφιστα, τις ασέβειες του στον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη. Όσοι και να πασχίζουν οι θαυμαστές του Γιανναρά, οι ασέβειες του δείχνουν στο βαθμό που βρισκόταν πνευματικά.
ζ. Δεν μπορούμε να περάσουμε στα αψήφιστα, τις ασέβειες του απέναντι στους Θείους και Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας.
η. Δεν μπορούμε να περάσουμε στα αψήφιστα, τις ασέβειες του απέναντι στη ορθή ανύμνηση της αειπαρθενίας της Θεοτόκου από την Εκκλησία.
θ. Το πόσο αδικήθηκε δήθεν ο Γιανναράς για τις νεονικολαϊτικες κακοδοξίες του, φαίνεται και από τον θαυμαστή του Γιανναρά, τον Ζουμπουλάκη που έγραψε πρόσφατα ότι "Συνάμα απενοχοποίησε τον έρωτα και τη σεξουαλική ζωή". Ας διαβάσουν καλύτεροι οι αμνηστεύοντες τον Γιανναρά τα βιβλία του για να δουν τις μεγάλες ασέβειες και κακοδοξίες τους.
ι. Για τον νεονικολαϊτισμό του και άλλες ασέβειες του Γιανναρά, αρκετοί έχουν αναφερθεί, με μεγάλο κύρος στην Ορθοδοξία και την Θεολογία όπως ο αείμνηστος Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος, οι Άγιοι Πορφύριος και Παΐσιος, ο Θεολόγος Νικόλαος Σωτηρόπουλος, ο Γέροντας Θεόκλητος Διονυσιάτης. Και ακολουθούν και άλλοι που παραλείπω.
ια. Όποιος θέλει πραγματικά να δει το πνεύμα πλάνης που έχει ο Γιανναράς και αυτό εκδηλώνεται όχι σε ένα ή δύο σημεία , μπορεί να διαβάσει την Ορθόδοξη Κριτική στο βιβλίο του κ. Χρήστου Γιανναρά «Ενάντια στη θρησκεία» από τον Πρεσβύτερο Σταύρο Τρικαλιώτη, εφημέριο Ι. Ν. Αγ. Παρασκευής Αττικής. Αλλά και τα βιβλία του αείμνηστου Γέροντα Θεόκλητου Διονυσιάτη.
Η προσπάθεια αμνήστευση και εγκωμιασμού του θεολογικού έργου Γιανναρά που γίνεται με το παρόν άρθρο είναι άξια πολλών θρήνων και δεν πείθει καθόλου... Το μαύρο δεν γίνεται άσπρο! Και οι αιρέσεις και οι δυσσέβειες δεν γίνονται Ορθοδοξία!
Το πόσο "μεγάλος" είναι ο Γιανναράς και ποιά η αξία της θεολογίας του, δεν θα το μάθουμε από τον Κ. Νούση και τους άλλους θαυμαστές του Γιανναρά!
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα το μάθουμε από τους αγίους και από τους παραδοσιακούς Ορθόδοξους ιερείς με τα ανοιχτά τα μάτια της ψυχής και με τα ορθόδοξα αισθητήρια να λειτουργούν σωστά.
Οι παρακάτω αναρτήσεις κυριολεκτικά μας ανοίγουν τα μάτια. Και δεν είναι οι μοναδικές, ευτυχώς.
π. Σταύρος Τρικαλιώτης για το "Ενάντια στη θρησκεία" (Χρήστος Γιανναράς)
https://paterikos.blogspot.com/2020/05/blog-post.html
Ο Άγιος Παΐσιος για τον Χρήστο Γιανναρά – Νεονικολαΐτικες δοξασίες.
https://paterikos.blogspot.com/2024/08/blog-post_31.html
Πολύ ωραία τα γράφετε, κύριε Νουση!...Πραγματικά όσοι έχουν μελετήσει το έργο του δεν βρίσκουν ούτε μια αραδα, όπου να έχουμε προτεραιότητα του σαρκικού έρωτα....Ο αείμνηστος Χρ. Γιανναράς αναφέρεται πρωτίστως στον θείο έρωτα... Οι παραναγνωσεις του έργου του και οι εμπαθείς στρεβλώσεις του έγιναν και γίνονται κυρίως από ανθρώπους που δεν κατανοούν τη φιλοσοφικο- θεολογική του γλώσσα και βέβαια από θρησκευόμενους που δεν αντέχουν τις αλήθειες που τόλμησε να καταγράψει ο Γιανναράς, με τις όποιες συναισθηματικές του υπερβολές... Αυτά έζησε, αυτά και καταγράφει...Η αναφορά μου για το πολυσυζητημένο και πολυδιαβασμένο "Καταφύγιο των Ιδεών"...Οι Αλήθειες πρέπει να λέγονται κι ας πονάνε, ενίοτε...αλλά να λέγονται!...
ΑπάντησηΔιαγραφή