Tου π. Γεωργίου Οικονόμου, Δρ. Θεολογίας στην Romfea.gr
Σε προηγούμενο άρθρο μας αναδείξαμε το θέμα του θρησκευτικού bullying[1].
Στο παρόν θα αναφερθούμε στο ενδοεκκλησιαστικό bullying, το οποίο, δυστυχώς, εκδηλώνεται και καταγράφεται ενίοτε ακόμη και εντός των τειχών της ορθόδοξης πίστης και ζωής.
Αναζητώντας σχετικές ιστορικές αναφορές μπορούμε να αναφέρουμε ως ενδεικτική απαρχή την παραθεώρηση των χηρών των Ελληνιστών από τους εξ Εβραίων χριστιανούς της πρωτοχριστιανικής Ιεροσολυμιτικής κοινότητας[2], όπου εμφανίστηκε μάλλον για πρώτη φορά η αίρεση του εθνοφυλετισμού[3].
Αλλά και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, όπως γράφει στην Ολυμπιάδα, υπέστη έντονο ενδοεκκλησιαστικό εκφοβισμό˙ οὐδένα γὰρ λοιπὸν δέδοικα ὡς τοὺς ἐπισκόπους πλὴν ὀλίγων[4]. Το ίδιο θέμα πραγματεύεται, άλλωστε, πριν εκατόν δέκα χρόνια, και ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στο διήγημά του˙ Η επίσκεψις του αγίου δεσπότη[5].
Το εκκλησιαστικό bullying συνδέεται με την καλλιέργεια εξουσιαστικών τάσεων. Και μπορεί να εκφράζεται με την απαίτηση και όχι την έμπνευση υπακοής, με έντονες επιπλήξεις, με την βίαιη επιβολή αποφάσεων.
Θύμα μπορεί να είναι οποιοδήποτε μέλος της Εκκλησίας, λαϊκός ή κληρικός, ακόμα και επίσκοποι, οι οποίοι μπορεί να συκοφαντούνται άδικα ή να εκβιάζονται.
Ο ενδοεκκλησιαστικός εκφοβισμός ως συμπεριφορά κρίνεται οπωσδήποτε ως αντιευαγγελική και αντιεκκλησιαστική, καθώς ως μοναδική λύση σε κάθε σχέση προκρίνεται η αγάπη. Η διαλλαγή και η συγχώρεση. Η κατανόηση και η διάκριση.
Ο φόβος από την φύση του δεν μπορεί να συνυπάρχει με την αγάπη, καθώς φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἀλλ' ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον[6]. Επομένως, όπου εκδηλώνονται φαινόμενα εκφοβισμού οπωσδήποτε απουσιάζει η αγάπη.
Το ενδοεκκλησιαστικό bullying αποτελεί παθογένεια και οφείλουμε τόσο να το διαγνώσουμε, εάν συμβαίνει, αλλά και να το θεραπεύσουμε.
Παρακάτω, θα καταγράψουμε ορισμένες από τις κυριότερες εκφράσεις αυτού του ιδιότυπου εκφοβισμού.
Πρώτη έκφραση αποτελεί η διά της κατήχησης και διά του κηρύγματος προβολή στους πιστούς ενός Θεού τιμωρού και δυνάστη.
Ενός Θεού, που κρατάει «τεφτέρι» με τις πονηρές πράξεις των ανθρώπων, προκειμένου να τους βράζει αιώνια στα καζάνια της κόλασης και να τους στείλει στον βρυγμό και τριγμό των οδόντων. Αυτή η αφιλάνθρωπη και σκληρόκαρδη σύσταση του Θεού στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στα παιδιά έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση, την απομάκρυνση, ακόμα και την αποστασία από έναν τέτοιο Θεό.
Αντί αυτής της προσέγγισης, που φανερώνει θεολογική αμάθεια, προκρίνεται ο τονισμός ως κριτηρίου την εσχάτη ημέρα της αγάπης προς τον ελάχιστο αδελφό του Κυρίου, όπως τονίζεται στην παραβολή της τελικής κρίσης[7].
Μία άλλη αντιπαιδαγωγική «ποιμαντική» μέθοδος εκφοβισμού είναι η καταχρηστική και υπερβολική αναφορά στην διδασκαλία περί των τελωνίων. Αντί να καλλιεργηθεί στους ανθρώπους η προσδοκία της αιώνιας ζωής και να εμπεδώσουν την παρηγορητική διδασκαλία του Ευαγγελίου διά χειλέων του Ίδιου του Χριστού˙ ὁ τὸν λόγον μου ἀκούων καὶ πιστεύων τῷ πέμψαντί με ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται, ἀλλὰ μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν[8].
Αντί, λοιπόν, αυτής της διδασκαλίας και της προτροπής για προετοιμασία διά της μετανοίας, ώστε ο άνθρωπος να συναντήσει στους ουρανίους γάμους τον Νυμφίο Χριστό, καλλιεργείται ο φόβος των απαισίων δαιμόνων, των εναέριων τελωνίων, που παρουσιάζονται σαν αυτά να έχουν την δύναμη και την εξουσία της κρίσης.
Η κρίση, όμως, ανήκει αποκλειστικά στον Θεό, ο Οποίος, με την σοφία, την αγάπη, το έλεος, την δικαιοσύνη και την μακροθυμία Του θα κρίνει τους ανθρώπους.
Παρόμοιος εκφοβισμός αφορά και την κατάχρηση του ιερού και θαυμάσιου βιβλίου της Αποκάλυψης του Ιωάννου.
Ενώ το πνευματικό νόημα αυτού του βιβλίου εστιάζεται στην παραμυθία των μαρτύρων διά της πλήρους ελπίδας εικόνας και περιγραφής των εσχάτων, αυτονομούνται οι έννοιες του αντιχρίστου, του 666, των σαλπίγγων και της συντέλειας χωρίς, όμως, αναφορά στον καινό ουρανό, την καινή γη αλλά και την υπόσχεση˙ ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγὴ οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι[9].
Έτσι, οι πιστοί αντί να αγαπούν τον Χριστό φοβούνται τον Αντίχριστο, αντί της διδασκαλίας περί φύλακα αγγέλου ασχολούνται με τα δαιμόνια και αντί της ενσυνείδητης μετοχής στα μυστήρια εν τέλει ζητούν εξορκισμούς και ευχές για τον φόβο, θύματα πνευματικού εκφοβισμού.
Ενδοεκκλησιαστικός εκφοβισμός, επίσης, μπορεί να εκδηλώνεται και μεταξύ των πιστών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η διεκδίκηση και η απαίτηση συγκεκριμένης θέσης ή στασιδίου, η σειρά προ της μεταλήψεως για την Θεία Κοινωνία, αλλά και η σειρά κατά την διανομή του αντιδώρου.
Αλλά και ανάμεσα στους ιερόπαιδες, ποιο παιδί θα κρατήσει τον σταυρό, ποιο το εξαπτέρυγο, ποιο το κερί, ποιο το θυμιατό.
Εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί και από τους ιεροψάλτες με έντονες και προσβλητικές υποδείξεις για κάποιο λάθος στο ισοκράτημα ή για κάποια παραφωνία.
Αυτά πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Είναι σημαντικό, όμως, να αναζητήσουμε τρόπους, όπως η πνευματική καλλιέργεια, η λειτουργική κατήχηση και συνείδηση, η ευλάβεια και η προσοχή, ώστε να προλαμβάνονται τέτοιες συμπεριφορές.
Ένας άστοχος εκφοβισμός μπορεί να γίνει αιτία βαθύτατου σκανδαλισμού και κάποιος ευαίσθητος πιστός να πληγωθεί τόσο βαθειά, που να μην θέλει πια να εκκλησιάζεται.
Μία άλλη έκφραση bullying είναι και ο θεολογικός εκφοβισμός. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν καλλιεργηθεί διαμετρικά αντίθετες θεολογικές τάσεις.
Αυτές οι τάσεις θα μπορούσαν να συνυπάρχουν αρμονικά, εάν υπήρχε ένα σοβαρό επίπεδο θεολογικού πολιτισμού και διαλόγου.
Ελλίποντος, όμως, αυτού παρατηρούνται διχασμοί, έριδες, εμπάθειες, χαρακτηρισμοί, δικαστήρια.
Θα αναφέρουμε χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετικά με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών στο μάθημα των Θρησκευτικών. Σε σχετική εκπαιδευτική εκδήλωση διατυπώσαμε με σεβασμό και ευγένεια κάποιες αντιρρήσεις.
Αμέσως μετά, στην έξοδο, μας πλησίασε συνάδελφος, υποθέσαμε για να μας χαιρετήσει, ο οποίος άσκησε σε βάρος μας οξύ θεολογικό εκφοβισμό με απειλητική διάθεση, με βαρείς χαρακτηρισμούς και απρεπή τρόπο.
Τέτοιες συμπεριφορές δεν τιμούν την θεολογική μας παιδεία από όπου και αν προέρχονται, συντηρητικούς, μετριοπαθείς ή προοδευτικούς θεολόγους. Για αυτό αναρωτηθήκαμε και παλαιότερα˙ μεμέρισται η θεολογία[10];
Σε κάθε περίπτωση ο ενδοεκκλησιαστικός εκφοβισμός φανερώνει την πτώση του ανθρώπου, ενδεχόμενη πρότερη θυματοποίηση και πνευματική κακοποίηση, συμπλέγματα κατωτερότητας, φθόνο, καλλιέργεια ανελεύθερων σχέσεων με εξουσία στις ψυχές των ανθρώπων, αμάθεια της σχετικής αγιογραφικής και αγιοπατερικής παιδαγωγικής ανθρωπολογίας.
Θέλει δουλειά πολύ, θέλει αγάπη άμετρη, άσκηση της συγχώρεσης, επιδίωξη της διαλλαγής, γνήσια εκκλησιολογική συνείδηση για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων.
Αν για παράδειγμα βιώναμε την θεολογία του κατ' εικόνα, δεν επρόκειτο ποτέ να εκφοβίσουμε τον αδελφό μας βλέποντας στο πρόσωπό του την εικόνα του Χριστού.
Αν είχαμε την παύλεια συνείδηση της Εκκλησίας ως Σώματος Χριστού, δεν επρόκειτο ποτέ να στραφούμε εκφοβιστικά προς τα υπόλοιπα μέλη του ίδιου του σώματός μας.
Το ενδοεκκλησιαστικό bullying σημαίνει ακριβώς την κακοποίηση του ίδιου του εαυτού μας, σαν να σηκώνεται το χέρι μας και να δίνει σφαλιάρες στο πρόσωπό μας ή ακόμα χειρότερα να ακρωτηριάζει άλλα μέλη του σώματός μας, με βάση την εκκλησιολογική διδασκαλία.
Είναι θέμα σοβαρό και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και προσοχή, ώστε να αντιμετωπίζεται εγκαίρως ή ακόμα ορθότερα να προλαμβάνεται, πριν την εμφάνισή του.
[1] http://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/6763-bullying-thriskeutiko
[2] Πρβλ. το έκτο κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων.
[3] Πρβλ.
[4] Ιωάννου Χρυσοστόμου, Τῇ δεσποίνῃ μου τῇ αἰδεσιμωτάτῃ καὶ θεοφιλεστάτῃ διακόνῳ Ὀλυμπιάδι
Ἰωάννης ἐπίσκοπος ἐν Κυρίῳ χαίρειν, SC 13, 9.4
[5] Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, Άπαντα, τόμος Δ΄, εκδ. (κριτική Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου) Δόμος, Αθήνα 1985, σσ. 131 - 134
[6] Α΄ Ιω. 4, 18
[7] Μτ. 25, 31 - 46
[8] Ιω. 5, 24
[9] Αποκ. 21, 1 - 4
[10] http://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/6459-memeristai-i-theologia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου