Σύγχυση θεολογίας και οικονομίας από σύγχρονο καθηγητή ορθόδοξης δογματικής

Προκαταρκτικά διευκρινίζουμε πως μιλάμε για θεολογικούς όρους. Οικονομική Τριάδα και Αΐδια Τριάδα είναι μια πατερική διάκριση αναφορικά με τη ζωή του Θεού εντός και εκτός Αυτού. Και δεν θα υπήρχε λόγος διάκρισης αυτών, εφόσον υπήρχε καθολική τους ταύτιση. Θα ακολουθήσει ένα απόσπασμα από δογματικές σημειώσεις του καθηγητού Στ. Γιαγκάζογλου στο οποίο φαίνεται να υπάρχει σύγχυση Θεολογίας και Οικονομίας: “Η ενότητα της τριαδικής οικονομίας έχει την αιτία της στο βάθος της θείας ζωής, στην ένωση, μονή και περιχώρηση των θείων υποστάσεων “εκ πατρός, δι’ υιού, εν αγίω πνεύματι”. Η ίδια η κίνηση που εκφράζει την έκφανση και αλληλοπεριχώρηση της θείας ζωής, μία γάρ η του θείου θελήματος κίνησις […]εφαρμόζεται και στην οικονομία του ένσαρκου Λόγου…” (σελ. 181)[1].

Καταρχήν είναι σωστό πως η οικονομία, η εξωτερική δηλαδή δράση της Τριάδος εδράζεται στην εσωτερική ζωή της και στην αΐδια σχέση των τριών θείων υποστάσεων μεταξύ τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως έχουμε και ταύτιση οικονομίας και θεολογίας, ειδάλλως θα ήταν περιττός και ο δογματικός διαχωρισμός σε  Οικονομική Τριάδα και Αΐδια, όπως προαναφέραμε. Ο καθηγητής όμως της δογματικής του ΕΚΠΑ γράφει πως “η ίδια η κίνηση εφαρμόζεται και στην οικονομία”. Δεν έχουμε εδώ ταύτιση; Εκτός και διαβάζουμε κάτι λάθος ή ο κ. Γιαγκάζογλου εκφράζεται λάθος από απροσεξία – αυτό μένει να μας το διευκρινίσει ο ίδιος.

Η ταύτιση – σύγχυση φαίνεται πιο ξεκάθαρα στην αρχή του αποσπάσματος που παραθέσαμε: μιλάει για ένωση και περιχώρηση των θείων υποστάσεων εκ Πατρός, δι’ Υιού, εν Αγίω Πνεύματι. Γνωρίζουμε πως η συγκεκριμένη φράση προέρχεται από την Οικονομία και εκεί εφαρμόζεται πλήρως και κατά γράμμα. Όχι όμως και στη Θεολογία. Δεν στέκει και γραμματικά – νοηματικά άλλωστε: η ζωή της Τριάδος καταλήγει και ολοκληρώνεται εν Πνεύματι; Και αν ναι, τι άραγε να σημαίνει αυτό;

Ίσως όμως το πιο σοβαρό πρόβλημα είναι αυτό που αχνοφαίνεται: το δια του Υιού στην Οικονομία έχει οντολογική βαρύτητα και δεν είναι σχήμα λόγου. Ο Λόγος, δηλαδή, αυτουργεί κατά τη Δημιουργία και εν γένει την Οικονομία. Αν ο δογματολόγος εδώ εξυπονοεί πως η υπόσταση – ζωή του Πνεύματος περνάει ενεργητικώς και δυναμικώς δια του Υιού, τότε έχουμε Filioque. Θα πρέπει να είμαστε ιδιαζόντως προσεχτικοί κατά τις δογματικές διατυπώσεις της πίστεως, διότι το πρόβλημα που μπορεί να προκληθεί να είναι τεράστιο και ας μη διακρίνεται με την πρώτη και τη δεύτερη ματιά.

 

 

Κ. Νούσης

Λάρισα, 7/12/2024

---

[1]Από το βιβλίο “Βίος και Λόγος στην Ησυχαστική Παράδοση”, Δόμος, 2016.