Σίγουρα, μεταξύ Παπαδιαμάντη καί Φρόϋντ δέν υπάρχει κάποια σχέση ιδιαίτερη, άν καί ήταν σχεδόν σύγχρονοι. Ο Παπαδιαμάντης έζησε μεταξύ 1851-1911 καί ο Φρόϋντ μεταξύ 1856-1939. Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας διηγηματογράφος καί ηθογράφος πού παρουσίαζε τούς ανθρώπους τής παραδόσεως, καί ο Φρόϋντ ήταν ένας αυστριακός νευρολόγος, θεμελιωτής τής Ψυχανάλυσης, ο οποίος παρουσίασε τίς εσωτερικές συγκρούσεις τών ανθρώπων, αλλά καί τόν ρόλο τού ασυνειδήτου καί τής απώθησης, «στήν έκφραση τών ψυχικών διαταραχών». Ο Παπαδιαμάντης ομοίαζε μέ τόν Ντοστογιέφσκι, ο οποίος έκανε κριτική στήν δυτική Ψυχολογία.
Ο Γιάννης Τσαρούχης, γνωστός ζωγράφος, ο οποίος θήτευσε καί στόν Φώτη Κόντογλου θά πή γιά τόν Παπαδιαμάντη: «Μέ δυό-τρία θρησκόληπτα καί αγράμματα γραΐδια τού νησιού του αχρήστευσε τόν Φρόϋντ» (Ελευθεροτυπία 21-1-2011).
Ο άνθρωπος τού Φρόϋντ ασχολείται μέ τόν εαυτό του, τά αισθήματα, τά βιώματα τού υποσυνειδήτου, τά οποία προσπαθεί νά τιθασεύση μόνος του, χωρίς ουσιαστική βοήθεια από ανθρώπους καί τόν Θεό, ασχολείται μέ τά θηρία πού βρίσκονται στό σπήλαιο τού υποσυνειδήτου, όπως ισχυριζόταν. Πρώτα χρειάζεται νά τά ανακαλύψη καί στήν συνέχεια νά τά δαμάση. Αυτό είναι δυσχερές έργο καί τίς περισσότερες φορές ο άνθρωπος πέφτει στήν απόγνωση καί τήν απελπισία. Αισθάνεται ως ένας ταυρομάχος μέσα σέ μιά αρένα, προκαλούμενος καί κυνηγούμενος από ταύρους, ενώ ο κόσμος κάθεται στά θεωρία καί παρακολουθεί, χωρίς νά μπορή νά προσφέρη βοήθεια.
Ο άνθρωπος τού Παπαδιαμάντη είναι επηρεασμένος από τίς ησυχαστικές καί νηπτικές παραδόσεις τού τόπου του, έχει μεγαλώσει στήν λατρεία τής Εκκλησίας καί τούς αγίους της, έχει ένα βαθύ κοινωνικό καί πνευματικό υποσυνείδητο, αντλεί δυνάμεις από αυτό. Δηλαδή,
είναι άνθρωπος πού δέν έχει απλώς ατομικό υποσυνείδητο, αλλά αρρωστημένες τίς ψυχικές ενέργειες, καί έχει χάσει τήν σχέση μέ τόν Θεό καί τούς ανθρώπους. Καί όταν έχη πρόβλημα, ακόμη καί ψυχολογικό, καταφεύγει στά μυστήρια τής Εκκλησίας, στήν λατρεία της, στίς αγρυπνίες στά εξωκκλήσια γιά νά ψάλη τό «πεποικιλμένη», γιά νά τραγουδήση «τά τραγούδια τού Θεού» ή στήν χειρότερη περίπτωση θά καταλήξη στούς χώρους πού συναντά άλλους ανθρωπους γιά νά ικανοποιήση τόν εσωτερικό του καημό.
Ουσιαστικά πρόκειται γιά δύο τύπους καί δύο παραδόσεις. Ο ένας είναι ο αγγλοσαξωνικός τύπος ανθρώπου πού εκφράζει τήν δυτική παράδοση καί άλλος τύπος είναι ο ρωμαίϊκος τύπος ανθρώπου πού εκφράζει τήν ανατολική παράδοση. Όλα τά επιτεύγματα τής σύγχρονης ψυχολογίας, ψυχανάλυσης καί ψυχοθεραπείας προέρχονται από τήν δυτική παράδοση, η οποία έχει υπ’ όψη της έναν ατομιστή καί φίλαυτον άνθρωπο, πού είναι κλεισμένος στόν εαυτό του, ενώ στόν τόπο μας υπάρχει μιά «αυτόχθονη Ψυχολογία», πού έχει σχέση μέ τόν Θεό, τήν λατρεία, τούς αγίους, τήν λεγομένη «κοινωνική ψυχή», τό λεγόμενο «κοινωνικό υποσυνείδητο».
Αυτός είναι ο λόγος γιά τόν οποίο η ρήση τού Γιάννη Τσαρούχη έχει αξία, ότι δηλαδή ο Παπαδιαμάντης «Μέ δυό-τρία θρησκόληπτα καί αγράμματα γραΐδια τού νησιού του αχρήστευσε τόν Φρόϋντ». Υποθέτω όμως ότι μέ τήν λέξη «θρησκόληπτα» εννοεί «θρησκευόμενα». Πρόκειται γιά πρόσωπα πού ζούν μέσα στήν λατρεία καί τήν ατμόσφαιρα τής Εκκλησίας καί απαλλάσσονται από ψυχολογικά προβλήματα, δηλαδή δέν τούς χρειάζεται η ψυχανάλυση τού Φρόϋντ.
Διαβάστε, λοιπόν, Παπαδιαμάντη γιά νά θεραπευθήτε. Ο Οδυσσέας Ελύτης είπε: «Όπου καί νά σάς βρίσκη τό κακό, αδελφοί, όπου καί νά θολώση ο νούς σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό καί μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».
Ν.Ι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου