Εἰς ἄτοπον οἰκολογία καί Χριστούγεννα, Γιανναρᾶς Χρῆστος

Τό οἰκολογικό λεγόμενο πρόβλημα εἶναι ὀργανικό γέννημα συγκεκριμένου πολιτισμοῦ, δηλαδή γενικευμένου τρόπου τοῦ βίου: τοῦ καταναλωτικοῦ τρόπου. Καταναλωτισμός δέν σημαίνει ἁπλῶς βουλιμική συμπεριφορά, ἀλλά «στάση» ζωῆς. Ὁ ἄνθρωπος τῆς καταναλωτικῆς «στάσης» ταυτίζει τή ζωή μέ τήν ἀνάγκη καί ἀπαίτηση ἰδιοποίησης, κατοχῆς, κυριαρχίας. Δέν ξέρει νά κοινωνεῖ, νά μοιράζεται, δέν ὑποπτεύεται τή χαρά τῆς αὐθυπέρβασης, τῆς αὐτοπροσφορᾶς, τήν ἐρωτική ἀνιδιοτέλεια.

Ὁ καταναλωτισμός εἶναι ἔκφανση καί συνέπεια τοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ. Εὐρύτερη ἔννοια ὁ ἀτομοκεντρισμός, σημαίνει ὅτι κέντρο τῆς ζωῆς γίνεται τό ἄτομο, ὄχι ἡ χαρά τῶν σχέσεων κοινωνίας – ἡ κατασφάλιση τοῦ ἐγώ, ὄχι ἡ διακινδύνευση τῆς αὐτοπροσφορᾶς. Προϊόν τοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ, πρίν καί ἀπό τόν καταναλωτισμό, ἡ ἀπόλυτη καί αὐτονόητη προτεραιότητα τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀτόμου.

Σήμερα, σκεπτόμαστε, μιλᾶμε, συν-ἐννοούμαστε μέ βάση τά ἀτομικά δικαιώματα – μοιάζει ἀδιανόητο, ἐξωπραγματικό νά ἀποτελεῖ πρωταρχική ἀνάγκη ἡ σχέση, πρώτη προτεραιότητα ἡ μετοχή σέ κοινότητα, ἡ συγκρότηση «πόλης».

Ἄν θέλουμε νά κυριολεκτοῦμε, δέν μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά «πολιτισμό ἀτομοκεντρισμοῦ» – «πολιτισμός» καί «ἀτομοκεντρισμός» εἶναι ἔννοιες ἀσύμβατες, ἀντιφατικές. Ὁ πολιτισμός εἶναι γέννημα τῆς «πόλεως», ὁ ἀτομοκεντρισμός παγίδευση στά ἐνστικτώδη ὁρμέμφυτα. Ἡ «πόλις» δέν ἀποτελεῖ ἁπλῶς διευρυμένο οἰκισμό, προκύπτει ἀπό τό κοινό ἄθλημα νά ὑπερβαίνει ὁ καθένας τήν ἀτομική του ἰδιο-τέλεια γιά τή χαρά τῶν σχέσεων κοινωνίας. Παγίδευση στά ὁρμέμφυτα σημαίνει τό διαμετρικά ἀντίθετο: νά θωρακίζει καθένας τό ἐγώ του, νά δίνει προτεραιότητα στήν αὐτοσυντήρηση, στήν κυριαρχία, στήν ἡδονή του. Ἀτομοκεντρισμός εἶναι ἡ φάση τοῦ πρωτογονισμοῦ, ἡ ἐμμονή στήν κτηνώδη ἀλογία, πολιτισμός εἶναι ἡ ἐλευθερία ἀπό τήν ὑποταγή στό ἔνστικτο, ἡ προτεραιότητα τῆς ἔλλογης σχέσης.

Ὅταν πραγματώνεται τό κατόρθωμα τῆς «πόλεως» καί ἡ «πολιτική» παράγει «πολιτισμό», οἱ ἄνθρωποι δέν ἀρκοῦνται νά κοινωνοῦν ἁπλῶς τήν «χρεία», δέν συνυπάρχουν μόνο γιά νά ἐξυπηρετοῦνται τά ἀτομικά τους συμφέροντα μέ καταμερισμό ἐργασίας. Θέτουν στόχους ἀληθείας, δηλαδή ὑπαρκτικῆς γνησιότητας, ἀποβλέπουν στήν ἀξιολόγηση ποιοτήτων, κοινωνοῦν τήν καλλιέργεια (τήν «παίδευσιν») ὡς πρώτιστη ἀνάγκη. Δέν διανοοῦνται (δέν χρειάζεται) νά θωρακίσουν ἀτομικά δικαιώματα. Ἡ τιμή τοῦ νά εἶναι κανείς «πολίτης», νά μετέχει στό «ἄθλημα τοῦ ἀληθεύειν» πού εἶναι ἡ πολιτική, ὑπερκαλύπτει τίς ἐξασφαλίσεις τῶν συλλογικῶν «συμβολαίων», τόν πρωτογονισμό τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων.

Ἡ γενεαλογία τῆς σημερινῆς οἰκολογικῆς ἀπειλῆς θά εἶναι σίγουρα λειψή ἄν ἀγνοήσουμε τή θρησκευτική μήτρα τοῦ καταναλωτικοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ πού γεννάει τόν οἰκολογικό ἐφιάλτη. Ἡ θρησκευτική αὐτή μήτρα ἔχει συγκεκριμένες ἱστορικές συντεταγμένες: Ἐντοπίζεται στά «βαρβαρικά», ἔσχατης ὑπανάπτυξης φῦλα πού, ἀπό τά τέλη τοῦ 4ου ὡς καί τόν 6ο μ.Χ. αἰώνα, κατέκλυσαν τή Δυτική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία καί τήν κατέλυσαν, δημιουργώντας τήν καινούργια σέ πληθυσμική συγκρότηση μετά-ρωμαϊκή Εὐρώπη.

Αὐτά τά φῦλα ἔσπευσαν νά «ἐκχριστιανιστοῦν», ἐπειδή τότε ὁ ἐκχριστιανισμός ἦταν ταυτόσημος μέ τήν εἴσοδο στόν πολιτισμό. Ἀλλά τό ἐπίπεδο ἀπαιδευσίας καί ὑπανάπτυξης τῶν εἰσβολέων δέν ἐπέτρεπε πρόσληψη τοῦ Χριστιανισμοῦ συνεπέστερη ἀπό τή σημερινή τάχα καί «ἀστικοποίηση» νεόπλουτων τῆς πρώτης ἤ δεύτερης γενιᾶς πού ἐγκατέλειψε τήν ὕπαιθρο. Ἀλλοτρίωσαν τά βαρβαρικά φῦλα τό ἐκκλησιαστικό γεγονός, τό μετέτρεψαν σέ φυσική θρησκεία ἱκανή νά ἀνταποκριθεῖ στίς ἐνστικτώδεις ἀπαιτήσεις θρησκευτικότητας τοῦ φυσικοῦ ἀτόμου.

Ὁ ἀτομοκεντρισμός εἶναι τό τυπικό γνώρισμα κάθε φυσικῆς θρησκείας, τυπικό γνώρισμα καί τοῦ «Χριστιανισμοῦ» πού καλλιέργησαν οἱ καινούργιοι κάτοικοι τῆς Εὐρώπης. Ἡ πίστη, ἀπό ἄθλημα ἐμπιστοσύνης, δηλαδή αὐθυπέρβασης καί ἀγαπητικῆς αὐτοπαράδοσης, μεταποιήθηκε σέ ἀτομικές «πεποιθήσεις», θωράκιση τοῦ ἐγώ μέ νοητικές παραδοχές καί ψυχολογικές βεβαιότητες. Ἡ ἄσκηση, ἀπό ἀγώνισμα αὐταπάρνησης γιά χάρη τῆς μετοχῆς στήν ἐκκλησιαστική κοινωνία τῆς ζωῆς, ἀλλοτριώθηκε σέ ἠθική, ἀτομική πειθάρχηση σέ νόμους καί κωδικές ἐντολές προκειμένου νά θωρακιστεῖ τό ἄτομο μέ τή σιγουριά τῆς ἀξιομισθίας.

Ἡ σωτηρία ἔχασε τό ἐτυμολογικό της νόημα (ἀπό τό σώζω – σώζομαι, πού σημαίνει γίνομαι σῶος, ἀκέραιος, φτάνω στήν ὁλοκληρία τῶν ὑπαρκτικῶν μου δυνατοτήτων), κατανοήθηκε σάν αἰώνια ἐξασφάλιση τοῦ ἐγώ. Ἀτομική πίστη, ἀτομική ἠθική, ἀτομική σωτηρία: ἡ ἐκκλησία ἔπαψε νά σημαίνει γεγονός, σύναξη εὐχαριστιακή, τρόπο τῆς ὕπαρξης, σῶμα ὅπου τά μέλη κοινωνοῦν τή ζωή κατ’ εἰκόνα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τοῦ «ὄντως ἔρωτος».

Ἔγινε θρησκεία ἡ ἐκκλησία, ἰδεολογία μέ θεσμούς ἀποτελεσματικότητας καί ἐπιβολῆς, μέ δόγματα καί νομικό ἔλεγχο τῆς πιστότητας τοῦ ἀτομικοῦ φρονήματος στό δόγμα, πιστότητας τῆς ἀτομικῆς συμπεριφορᾶς στήν κωδικοποιημένη ἠθική. Λησμονήθηκε ὅτι στήν Ἐκκλησία πρωτοποροῦν καί δείχνουν τόν δρόμο οἱ παραιτημένοι ἀπό τό ἐγώ τους ληστές, ἄσωτοι, τελῶνες, πόρνες, ὅτι οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας εἶναι γιά ὅλους μόνο μιὰ ἀνοιχτή ἀγκαλιά, ποτέ εἰσαγγελεῖς κατάκρισης πρόξενοι ἐνοχῶν.

Τόν ἀλλοτριωμένο, τυραννικό τοῦ ἀνθρώπου χριστιανισμό ἀπολάκτισε τελικά, ὕστερα ἀπό ἐπώδυνη ἱστορική πορεία ἐξεγέρσεων καί διαμαρτυρήσεων, ὁ καινούργιος κόσμος τῆς εὐρωπαϊκῆς Δύσης. Μόνο πού ἡ ἐξέγερση ἦταν ἐνάντια στήν ἐπιδερμική συμπτωματολογία τῆς τυραννικῆς θρησκευτικότητας, δέν ἀναζήτησε (καί δέν ἐντόπισε) τόν κεντρικό ἄξονα: τόν πρωτογονισμό τῆς ἀτομοκρατίας.

Ἔτσι, στό καινούργιο (τό νεωτερικό) «παράδειγμα» γενικευμένου τρόπου τοῦ βίου πού γέννησε ἡ Δύση, ἐκπληκτικά ἐπιτεύγματα τεχνολογίας, ἀποτελεσματικότητας θεσμῶν, προόδου στή γνώση, θεμελιώνονται (ἤ σωστότερα, αἰωροῦνται) στήν ἐπισφάλεια τοῦ πρωτογονισμοῦ τῆς ἀτομοκρατίας. «Πολιτισμός» πρό-πολιτικός, ἀνυποψίαστος γιά τό κατόρθωμα τῆς «πόλεως» καί τό «ἀληθείας ἄθλημα» τῆς πολιτικῆς, ὑποτάσσει κάθε ἐπιδίωξη στόν ἐντυπωσιασμό, στόν ἡδονισμό, στήν ψευδαισθητική ἀποχαύνωση τοῦ ἀτόμου. Στή θέση τῆς ἀτομικῆς πίστης ἡ ἰδεολογικοποιημένη φυσιοκεντρική ἀτομοκρατία, στή θέση τῆς ἀτομικῆς ἠθικῆς ἡ αὐτοκαταστροφική χρησιμοθηρία, στή θέση τῆς ἀτομικῆς σωτηρίας ἡ παγερή «ἐλπίδα» μηδενισμοῦ τῆς ἀτομικότητας.

Αὐτός ὁ «πολιτισμός» γιορτάζει Χριστούγεννα ἀντιστρέφοντας τούς ὅρους καί τήν αἰτιολόγηση τῆς Γιορτῆς – ὅπως ἀκριβῶς πασχίζει νά λύσει καί τό οἰκολογικό πρόβλημα δίχως νά ἀντιστρέψει τούς ὅρους καί τίς σκοποθεσίες πού γέννησαν τό πρόβλημα…

https://agiazoni.gr