Είναι ιδιαίτερα γλαφυρό, αλλά για την αποκατάσταση της πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώθηκε ανά τους αιώνες, καλό είναι να σημειωθούν τα παρακάτω.
1. Η σύγχρονη λατρευτική πράξη της Ορθοδόξου λατρείας είναι όλως διάφορη από την πράξη του 14ου αιώνος. Τα αναλόγια δεν υπήρχαν γιατί οι χοροί των ψαλτών τελετουργούσαν από άμβωνος.
Ο άμβωνας ίστατο στο μέσον του Ναού. Δεν υπήρχε ένας ψάλτης, αλλά χορός ψαλτών ανδρών, χορός μοναζουσών και χορός παίδων, με συγκεκριμένη συμμετοχή στην λατρεία.
Ενδεικτικά αναφέρει η ιστορία της λατρείας μας, πως ο χορός των παίδων έψαλλε αποκλειστικά στην εξόδιο ακολουθία του αυτοκράτορα. Όσο για τους χορούς των ψαλτών είναι γνωστή η Νεαρά του Ιουστινιανού, η οποία καθόριζε τον αριθμό των ψαλλόντων στην Μεγάλη Εκκλησία.
Την δομή αυτή ακολούθησαν και οι Αυτοκράτορες της Ρωσίας και εσχάτως και η Ρωσική κυβέρνηση, η οποία επανασύστησε τον παλαιότερο «αυτοκρατορικό χορό» υπό την επίβλεψη της Ρωσικής Δούμας.
Η επιβολή του μοναχικού τυπικού στις ενορίες, από τον 16ο αιώνα και εξής, προκλήθηκε από συγκεκριμένες ιστορικές και κοινωνικές ανάγκες εντός του γεωγραφικού χώρου που άκμασε η Ανατολική Αυτοκρατορία και η Ορθόδοξη εκκλησία κλήθηκε κάτω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία να διαδραματίσει έναν διαφορετικό ρόλο.
Τα αναλόγια λοιπόν αντικαθιστούν τον άμβωνα και, όπως αυτός ήταν σε περίοπτη θέση, έτσι και με το κλείσιμο του Ιερού Βήματος και την μεταφορά της Αγίας Τραπέζης εντός αυτού αλλάζει και η διάταξη επί του Σολέως.
Τα αναλόγια, όπως ορίζει η Μεταβυζαντινή παράδοση, ίστανται εντός του Σολέως σε περίοπτη θέση, ακριβώς για να τονισθεί η αξία των χορών στην λατρευτική πράξη.
2. Ο Ιεροψάλτης υπήρξε στην Ιστορία της λατρείας μας και κατώτερος κληρικός (αναγνώστης), αλλά και πολιτικός αξιωματούχος .Για παράδειγμα ο τελευταίος Πρωτοψάλτης της Μεγάλης Εκκλησίας προ της Αλώσεως είχε τον πολιτικό τίτλο του Δουκός.
3.Απο τον 16ο αιώνα και εξής, οι Ιεροψάλτες εκτός του τίτλου του Πρωτοψάλτου, χάριν οικονομίας αποκτούν τίτλους όπως Δομέστικος (στρατιωτικός τίτλος), Λαμπαδάριος ( εκκλησιαστικός τίτλος), πράγμα που η Μεγάλη Εκκλησία κάνει για μια μεγάλη σειρά αξιωματούχων της.
4. Η επιλογή Ιεροψαλτών είναι επιλογή των εκκλησιαστικών Συμβουλίων και των κατά τόπους επιτροπών ακροάσεως Ιεροψαλτών και πρέπει να συντελούνται σύμφωνα με τον υπ’ αριθμ. 176/2006 Κανονισμό της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΦΕΚ Α΄ 268 / 19.12.2006).
5.Το προαπαιτούμενο της λειτουργικής μας μουσικής είναι η χορική της έκφραση, η οποία δυστυχώς έχει καταργηθεί στην πράξη.
Επί τούτου, αναφέρουμε ότι, ενώ προ 20ετίας, στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά, συντηρούσαν Βυζαντινούς Χορούς οι Μητροπολιτικοί Ναοί των περιοχών, όπως και οι Ιεροί Ναοί Αγίας Ειρήνης οδού Αιόλου, Αγίου Λουκά Πατησίων, Αγίας Ζώνης Κυψέλης, Αγίου Γεωργίου Κυψέλης, Αγίου Κωνσταντίνου Ομονοίας και Μεταμορφώσεως Σωτήρος Μοσχάτου, εκτός, βεβαίως, από τις πολυφωνικές χορωδίες, που ήταν διάσπαρτες, σήμερα Βυζαντινοί χοροί (με την πραγματική έννοια του όρου, δηλαδή της συμψαλμωδίας πολλών ψαλτών με ισοκράτημα φυσικό και όχι οργανικό) συντηρούνται μόνο στους Μητροπολιτικούς Ναούς Αθηνών, Κηφισίας, Γλυφάδας και Μεγάρων και, στην πόλη της Αθήνας, στους Ιερούς Ναούς Αγίας Ειρήνης οδού Αιόλου και Αγίου Παντελεήμονος οδού Αχαρνών
6.Η κακή ποιότητα των ηχητικών εγκαταστάσεων των Ναών, όπως είναι αντιληπτό, δεν είναι αρμοδιότητα των Ιεροψαλτών. Η χρήση τους, η έντασή τους ασφαλώς και είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, για το οποίο, όμως, τα εκκλησιαστικά συμβούλια είναι εκείνα που πρέπει να μεριμνήσουν, όπως, εξάλλου, και για άλλα ζητήματα που παραθεωρούνται.
7.Δεν νομίζω, ότι θα έπρεπε να κάνουμε οιοδήποτε σχόλιο για τα αναγραφέντα «περί δαιμονίων», για ευνόητους λόγους …
8. Ωστόσο, ως Σύνδεσμος Ιεροψαλτών της Περιφέρειας Αττικής, και σεβόμενοι την υπερεκατονταετή παράδοση του συλλογικού μας οργάνου, όπως και την αξιοπρέπεια των συναδέλφων μας, την επιστημονική γνώση, αλλά και τα δικαιώματα των πολιτών που ζουν στην χώρα μας, οφείλουμε να κάνουμε μία θλιβερή διαπίστωση, ότι δηλαδή τα τελευταία χρόνια καλλιεργείται ένα «βολικό» θεολογούμενο ιδεολόγημα πως:
Ο Ψάλτης πρέπει να είναι ευσεβής ( επαναλαμβανόμενη ερώτηση σε πάμπολλες και όπου δη συνεντεύξεις)
Ο ψάλτης δεν πρέπει να αμείβεται αλλά να λαμβάνει ένα αντίδωρο
Ο ψάλτης δεν πρέπει να είναι ασφαλισμένος στο ΙΚΑ
Ο ψάλτης δεν πρέπει να λαμβάνει δώρο Χριστουγέννων ,Πάσχα και επίδομα αδείας
Ο ψάλτης δεν δικαιούται αδείας
Ο ψάλτης δεν πρέπει να λαμβάνει τα τυχηρά που δικαιούται εκ των ιεροπραξιών.
Σε μερικές Μητροπόλεις μάλιστα οι δύο χοροί αφού έγιναν δύο ψάλτες τώρα έγινε ένας.
Το ίδιο ιδεολόγημα εφαρμόζεται κατ’ακολουθία και σε όλους όσοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους Ναούς.
Τα σχετικά άλλοθι είναι πολλά, μεταξύ των οποίων : «ας προσλάβουμε έναν συνταξιούχο…»,( =έχει σύνταξη άρα και ένα μικρό επίδομα δεν είναι κακό), «ας προσλάβουμε έναν φοιτητή…» (= το βολεύουμε το θέμα με π.χ. 100 ευρώ και φαγητό από το συσσίτιο) «ας προσλάβουμε έναν δημόσιο υπάλληλο..» (=αμείβεται από το Δημόσιο άρα δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις ασφάλισης,) έναν άνεργο με ταμείο ανεργίας (=θα μπορέσει να μας εξυπηρετήσει για ένα έτος).
Βέβαια, το χειρότερο είναι ότι, εσχάτως, προσλαμβάνονται Ιεροψάλτες, οι οποίοι αμείβονται και δηλώνουν πως προσφέρουν εθελοντική εργασία.
Η πραγματικότητα είναι πως οι Ιεροψάλτες, γαλουχημένοι από παιδιά μέσα στον Ναό, έχουν αδιαπραγμάτευτη πίστη και αγάπη για την Ελλάδα και τον άνθρωπο.
Θα ήταν αδιανόητο για ανθρώπους χωρίς πίστη, όπως παρουσιάζεται εσχάτως, να εκδαπανώνται παιδιόθεν στον Ναό του Θεού σε γιορτές, αργίες, Χριστούγεννα, Πάσχα με μόνο κίνητρο τα χρήματα, τα οποία πρέπει να γίνει γνωστό πως τα τελευταία χρόνια έχουν την μορφή φιλοδωρήματος ,όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλες τις επιχειρήσεις του Ιδιωτικού τομέα στην Πατρίδα μας.
Η θέση μας είναι πως ο Ιεροψάλτης είναι άμεσος συντελεστής στην λατρευτική ζωή της εκκλησίας μας.
Σε σχέση με την πραγματικότητα, οι ενοριακοί Ναοί οφείλουν πρωτίστως να μεριμνούν για την λατρευτική και πνευματική ζωή της ενορίας.
Οφείλουν να αμείβουν το προσωπικό τους και να το ασφαλίζουν, αφού οι πιστοί από το υστέρημά τους προσφέρουν πρώτα απ’ όλα για την λειτουργία της ενορίας τους.
Το Κράτος καλύπτει την ανάγκη των Ιερέων· αυτοί με την σειρά τους, ως διαχειριστές των υλικών ζητημάτων των ενοριών μετά των εκκλησιαστικών Συμβουλίων, οφείλουν να ικανοποιούν τις ανάγκες των εργαζομένων τους αφ’ ενός εντός των πλαισίων της πολιτείας που ζούμε και αφ’ ετέρου εντός των ηθικών κανόνων της Ορθόδοξης Θεολογίας.
Αν εμείς εφαρμόζουμε σκληρότερες μνημονιακές πολιτικές σε σχέση με την πολιτεία μας τότε που θα στραφεί ο σύγχρονος άνθρωπος;
Στο ερώτημα του σεβαστού π. Βασιλείου περί της Εurovision, η απάντηση είναι όταν οι κληρικοί μας, ιδιαιτέρως δε οι πρόεδροι των Εκκλησιαστικών Συμβουλίων, γνωρίσουν, όπως οι παλαιότεροι κληρικοί μας, την ορθή εκκλησιαστική πράξη και την ορθή εκκλησιαστική παράδοση, ιδιαίτερα δε της μουσικής μας, τότε, όπως συμβαίνει παντού, θα μπορέσουν να κατευθύνουν τους υφισταμένους τους.
Στην ίδια φιλοσοφία, θα μπορέσουν να ελέγξουν τους Ιεροψάλτες τους, να τους καταστήσουν εργαλεία και ποιμαντικής εργασίας αξιοποιώντας τις δεξιότητές τους μέσα στο σώμα της Ενορίας, να αξιολογήσουν την εργασία τους (λέξη φετίχ στην Ελλάδα), αποτρέποντας έτσι κάθε αιτία σκανδαλισμού των πιστών, όπως είναι η υπερέκθεση στα μέσα, ο εθισμός στην μαύρη εργασία, η χρήση νέων τεχνολογιών εντός της λατρείας (χρήση ψηφιακών οργάνων), η παρουσίαση σχημάτων αμφίβολης καλλιτεχνικής επάρκειας ως «χορών» δήθεν ψαλτών.
Δυστυχώς στον τόπο μας φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από μας. Τι εννοούμε. Φταίει ο υπάλληλος που δεν αξιολογείται, ασχέτως αν ποτέ δεν θεσμοθετήθηκε η αξιολόγηση, φταίει ο εργαζόμενος ή ο συνταξιούχος για το δημοσιοοικονομικό πρόβλημα της χώρας, ωσάν να εισέβαλε στο δημόσιο ταμείο και να λεηλάτησε τον κρατικό κορβανά.
Με το ίδιο σκεπτικό, φταίει ο Ψάλτης που είναι κακός και όχι αυτός που τον προσέλαβε και αυτό φροντίζουμε να το επενδύσουμε και με μπόλικη δόση απαξίωσης με μια σειρά αντιεπιστημονικών απόψεων που δεν δικαιολογούνται από έναν μορφωμένο κληρικό.
Για το ποιος θα μεριμνήσει δεν χρειάζεται ερώτημα.
Η διοικούσα εκκλησία θα μεριμνήσει ώστε η λατρεία μας να μυρίζει λιβάνι και εδώ οφείλω να επαναλάβω τα λόγια του μακαριστού Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης κυρού Διονυσίου (Ψαριανού) πως «κινδυνεύουμε να χάσουμε την λατρεία μας από την έλλειψη ιερής μουσικής»
Αντιλαμβάνεσθε, ότι η παρούσα απάντηση μας πρέπει πρωτίστως να δημοσιευθεί από εσάς, κατόπιν της δημοσιοποιήσεως ενός κειμένου, που, κατά την γνώμη μας, θίγει εντελώς άδικα μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων.
Ευχαριστώντας.
Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Αττικής
Ρωμανός ο Μελωδός και Ιωάννης ο Δαμασκηνός
Ηλίας Κ. Ρεδιάδης-Τούμπας
Μ.α Θεολογίας-Μουσικολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου