Την Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου 2019 έκλεισε η προθεσμία συμμετοχής στη δημόσια διαβούλευση για τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Δεοντολογίας για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το σχέδιο του προαναφερθέντος Κώδικα εκπονήθηκε από επιτροπή 52 «σοφών», η οποία συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η «επιτροπή σοφών» (High-Level Expert Group on Artificial Intelligence) εργάσθηκε για περίπου δύο χρόνια προτού o Κώδικας αυτός τεθεί σε διαβούλευση για 45 ημέρες.
Με την ευλογία του Πανιεροτάτου Μητροπολίτου Αχαΐας κου Αθανασίου, ο Σύμβουλος του Γραφείου της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην ΕΕ Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Γεώργιος Λέκκας κατέθεσε την ακόλουθη παρέμβαση αναφορικά με το κρίσιμο αυτό έγγραφο και ειδικά για το πρώτο τμήμα του εγγράφου, που αφορά στην ηθική προσέγγιση που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ακολουθούν όλα τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στο χώρο δράσης της Ε.Ε.:
Χαιρετίζουμε με ενθουσιασμό την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της επιτροπής σοφών για την τεχνητή νοημοσύνη να τεθεί σε δημόσιο διάλογο το σχέδιο των Αρχών Δεοντολογίας που οφείλουν να ακολουθούν οι σχεδιαστές συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για μια “αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη made in Europe”.
Τα όλο και πιο προχωρημένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, εμπεδώνοντας αναγκαστικά μια υπόρρητη ηθική, θα εκπαιδεύουν μέσω της συνήθειας γενιές ευρωπαίων πολιτών.
Για τον λόγο αυτό είναι πράγματι αξιέπαινη η προσπάθεια της ευρωπαϊκής επιτροπής σοφών για την τεχνητή νοημοσύνη να αποτυπώσει σε ένα κείμενο αρχών τις ηθικές αξίες και αρχές τις οποίες οι σχεδιαστές ευρωπαϊκών καταρχήν συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης οφείλουν να διασφαλίζουν και να εμπεδώνουν.
Οι συντάκτες του σχεδίου αυτού επιχείρησαν, και δικαίως, να εξαγάγουν ένα σύστημα ηθικών αρχών και αξιών από το ισχύον νομικό πλαίσιο για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό αποτυπώνεται στις Συνθήκες της ΕΕ και στην Ευρωπαϊκή Χάρτα για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα, και ακολούθως να το προτείνουν προς εφαρμογή από όλους τους εμπλεκόμενους για τη λειτουργία συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.
Όμως το ευρωπαϊκό νομικό σύστημα περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να ερμηνευθεί είτε στο πλαίσιο μιας ατομικιστικής ηθικής προκειμένου να προστατευθεί, μέσω αυτών, το άτομο από την κοινωνία στην οποία ζει είτε στο πλαίσιο μιας ηθικής της συλλογικότητας μέσω της οποίας τα θεμελιώδη δικαιώματα αναγνωρίζονται σε κάθε άνθρωπο ως αναγκαία προϋπόθεση για να μπορεί αυτός να ζήσει σε κοινωνία ειρήνης και αγάπης με όλους τους άλλους (=κοινωνική αρχή).
Το προτεινόμενο ευρωπαϊκό σχέδιο ηθικής δεοντολογίας για την τεχνητή νοημοσύνη προϋποθέτει την κατανόηση του ανθρώπου ως αυτόνομης λογικής και ελεύθερης μονάδας, ο οποίος αναγκάζεται να συμπράξει με τους ομοίους του μόνο και μόνο για την εξυπηρέτηση των πολύπλοκων κοινωνικών αναγκών του.
Το προτεινόμενο, όμως, αυτό σχέδιο ηθικής δεοντολογίας, που βασίζεται σε ένα φιλοσοφικό μοντέλο περί ανθρώπου ως κατεξοχήν αυτοαναφορικού όντος, όντος αυτόνομου και οντολογικά επαρκούς από μόνο του, προεκτείνει και εφαρμόζει στο χώρο της τεχνητής νοημοσύνης -και μάλιστα της σε πολύ σύντομο χρόνο αυτόνομης τεχνητής νοημοσύνης- την ατομικιστική κατανόηση του ανθρώπου, η κυριαρχία της οποίας σε παγκόσμιο επίπεδο έχει ήδη αποφέρει τα καταστροφικά της αποτελέσματα για κάθε επιμέρους ανθρώπινο ον, που αντιμετωπίζει το φάσμα της απομόνωσης από τους άλλους, αλλά και της καταστροφής του πλανήτη του.
Αρκεί για μια «ανθρωποκεντρική» προσέγγιση της τεχνητής νοημοσύνης το ανθρωποείδωλο του «αυτόνομου» ανθρώπου στο οποίο επανέρχεται συχνά το συζητούμενο σχέδιο; Ως ορθόδοξος χριστιανός απαντώ «όχι».
Η εμπειρία δύο χιλιάδων χρόνων ορθόδοξης παράδοσης λέει ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια απλώς αυτόνομη λογική μονάδα που σχετίζεται από βιωτική ανάγκη με τους άλλους, αλλά μια ελεύθερη και νοήμων αγαπώσα καρδία που χρειάζεται από κατασκευής της τους άλλους για να είναι ελεύθερη.
Στην προοπτική αυτή, οι άλλοι (ο Δημιουργός Θεός μας, οι συνάνθρωποι, ο Κόσμος) είναι προϋπόθεση της ελευθερίας μου, απλώς και μόνο γιατί χωρίς όλους αυτούς δεν μπορώ να έχω καμία απολύτως επιλογή.
Στην ορθόδοξη παράδοση τα ανθρώπινα όντα δεν νοούνται ως μονάδες που οφείλουν να συνυπάρχουν ειρηνικά εντός της κοινωνίας γιατί αυτό εξυπηρετεί απλώς την επιμέρους ατομικότητα του καθενός, αντιθέτως νοούνται ως μέλη ενός κοινού σώματος όπου η κατάσταση του κάθε μέλους επηρεάζει αναγκαστικά την ευρωστία του όλου σώματος και η υγεία του όλου σώματος έχει ευεργετικές συνέπειες για την καλή λειτουργία του κάθε μέλους – αυτό εννοώ με τον όρο «κοινωνική αρχή».
Για την ορθόδοξη παράδοση, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να σκεφθεί ή όχι, είναι ελεύθερος να αγαπήσει ή όχι, να πράξει ή όχι. Η ελευθερία του όμως αυτή είναι αδύνατον να αποτυπωθεί με αλγοριθμικά σχήματα γιατί είναι προ-διασκεπτική, επειδή κατά βάθος οφείλεται στην εκ του μηδενός δημιουργία του ανθρώπου, δηλαδή στην προέλευση του ανθρώπου αποκλειστικά και μόνο από το ελεύθερο δημιουργικό βούλημα του Δημιουργού-Θεού του.
Αυτός είναι ο λόγος που ο άνθρωπος δεν κινδυνεύει να καταστραφεί από αυτόνομα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης από τα οποία η ανθρώπινη νοημοσύνη επιχειρεί, με Οδηγούς σαν αυτόν που τώρα συζητάμε, να προστατευθεί.
Επειδή το μυστήριο της ελευθερίας του ανθρώπου –αλλά και της δυναμικής οντότητας που είναι ο άνθρωπος- κρύβεται στην βαθιά και οντολογική σχέση του με τους άλλους και ιδίως με τον Δημιουργό Θεό του, ο άνθρωπος κινδυνεύει να καταστραφεί μόνο από τον ίδιο τον εαυτό του.
Για να αποκλεισθεί σήμερα κιόλας ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν αρκεί η σύνταξη οδηγών ηθικής δεοντολογίας για την τεχνητή νοημοσύνη. Οφείλουμε, μεταξύ άλλων, να προβούμε στην άμεση ποινικοποίηση των ερευνών για τη διασταύρωση ανθρώπινων δυνατοτήτων και μηχανών ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που οφείλουν να τιμωρούνται με τη βαρύτερη των προβλεπόμενων ποινών από το δικαιϊκό ευρωπαϊκό μας σύστημα.
Εξίσου επείγον θεωρούμε την ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών εντός της ΕΕ ώστε να παρεμποδίζεται η ανθρωπομορφική προσομοίωση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης σε βαθμό που να καθίσταται δυσχερής η διάκριση ή και να εμπεδώνεται κοινωνική πεποίθηση για την ισοτιμία ανθρώπου και μηχανής.
Το ζητούμενο δεν είναι πάντως πώς θα προετοιμασθούμε έναντι των επερχόμενων αυτόνομων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, αλλά πώς θα τα χρησιμοποιήσουμε στην υπηρεσία της οντολογικής συσχέτισης μας με όλους και με όλα (συνανθρώπους, Κόσμο, Δημιουργό Θεό μας) προκειμένου για μια ευδαιμονία από την οποία είναι εκ κατασκευής αποκλεισμένη η μηχανή.
Είμαστε ανθρώπινα όντα – Άνθρωπος είναι η ελληνική λέξη από την οποία προέρχονται οι αγγλικές λέξεις anthropology και anthropological – διότι πλασθήκαμε για να ζούμε σε σχέση με τους άλλους, πρώτα με τον Δημιουργό και Θεό μας – άνω ως πρόθεμα της ελληνικής λέξεως άνθρωπος σημαίνει αυτόν ή αυτό που βρίσκεται ψηλότερα από εμάς – και εν συνεχεία με όλα τα άλλα ανθρώπινα όντα, αδέλφια μας και αδελφές μας, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής ή θρησκείας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με έναν τέτοιο αναφορικό προσδιορισμό του ανθρωπίνου όντος, δημιουργηθήκαμε για να αγαπάμε εν ελευθερία και με όλη την καρδιά μας και με όλο το νου μας τον Δημιουργό μας Θεό, όπως επίσης για να αγαπάμε εν ελευθερία και όλα τα άλλα ανθρώπινα όντα, όπως ακριβώς θα έπρεπε να αγαπάμε τον ίδιο μας τον εαυτό – οι δύο προϋποθέσεις της ευδαιμονίας μας.
Αν η ευδαιμονία του ανθρώπου προϋποθέτει τη βαθιά και μόνιμη συσχέτισή του με τους άλλους, η αναγνώριση της «κοινωνικής αρχής» ως αναγκαίας αρχής για τη λειτουργία των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης είναι απαραίτητη.
Μια τέτοια αρχή υπαγορεύει η λειτουργία αυτών των συστημάτων να εξυπηρετεί ΠΑΝΤΑ –μεσοπρόθεσμα ή βραχυπρόθεσμα- την οντολογική ανάγκη για βαθιά συνύπαρξη μεταξύ όλων των ανθρώπων εντός του ενιαίου σώματος της ανθρωπότητας, διαφορετικά τα όποια τέτοια συστήματα να απορρίπτονται, αφού κάθε φορά που τίθεται σε κίνδυνο η αναφορική αξία του ανθρώπου, ο άνθρωπος κινδυνεύει, εκούσια ή όχι, να μετατραπεί σε κάτι πολύ κατώτερο από τον άνθρωπο, σε άνθρωπο-κτήνος ή και άνθρωπο-μηχανή.
Οι τεχνικές και μη τεχνικές μέθοδοι που καλούνται να επιστρατευθούν για την εφαρμογή της κοινωνικής αρχής για τη σχεδίαση και λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης είναι έργο της επιστημονικής κοινότητας.
Το τι λογής πάντως ηθική θα εφαρμοσθεί στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης οφείλει να είναι στην ΕΕ απόφαση ευρείας συναίνεσης της κοινωνίας των πολιτών και των Οργανώσεών της και συνεργασίας διανοουμένων και επιστημόνων –γι’ αυτό και χαιρετίζουμε με ενθουσιασμό την παρούσα συζήτηση ως αναγκαίο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση-, ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος να αποθεωθεί ο ατομισμός που κληρονομήσαμε στην Ευρώπη από τον προηγούμενο αιώνα με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σύντομα στην Ευρώπη σε μια νέα κατάσταση όπου το έτερον ήμισυ του εαυτού μου θα είναι το ρομπότ μου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου