Απόδοση στη νέα Ελληνική: Ιερομόναχος Βενέδικτος
Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου,
Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος
* Σημ. μας: Το κείμενο έχει διορθωθεί
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Μς΄. Τι είναι η Νοερά Προσευχή και με πόσους τρόπους μπορεί να γίνεται.
Η Νοερά και Καρδιακή προσευχή, σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες τους καλουμένους Νηπτικούς, κυρίως είναι το να συγκεντρώνει ο άνθρωπος τον νου του μέσα στην καρδιά του, και χωρίς να ομιλεί με το στόμα, με μόνο τον ενδιάθετο λόγο, ο οποίος ομιλείται μέσα στην καρδιά, να λέει αυτή τη σύντομη και μονολόγιστη προσευχή· δηλαδή το «Κύριε, Ιησου Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με», κρατώντας λίγο και την αναπνοή [1].
Καταχρηστικά όμως και ευρύτερα Νοερά προσευχή λέγεται και κάθε άλλη δέηση που δεν γίνεται με το στόμα, αλλά με τον νου και τον ενδιάθετο λόγο της καρδιάς που αναφέρθηκε.
Αν, λοιπόν, αδελφέ, αγαπάς να εισακουσθείς πιο εύκολα από τον Θεό και να λάβεις εκείνο που του ζητάς, αγωνίσου όσο μπορείς σ’ αυτή τη Νοερά Προσευχή, παρακαλώντας τον Θεό με όλο σου τον νου και την καρδιά, για να σε ελεήσει και να σου δώσει εκείνα που είναι συμφέροντα για τη σωτηρία σου. Διότι, όσο περισσότερο κόπο έχει αυτή η Νοερή Προσευχή, από την προφορική, που λέγεται με το στόμα, τόσο περισσότερο από εκείνη φτάνει στ’ αυτιά του Θεού, ο οποίος ακούει καλλίτερα την νοερή βοή της καρδιάς, παρά τις δυνατές φωνές του στόματος. Γι’ αυτό και έλεγε στον Μωυσή που μόνο νοερά και με την καρδιά τον παρακαλούσε για τους Ιουδαίους: «Γιατί φωνάζεις δυνατά προς εμένα; [τί βοᾷς πρός με]» (Εξόδ. ιδ΄. 15).
Γνώριζε ακόμη ότι, επειδή και το έλεος του Θεού, είναι καθολικό Όνομα και περιλαμβάνει όλες τις χάρες [2], που ζητάμε και εμείς από τον Θεό, και ο Θεός μας τις δίνει, γι’ αυτό για κάθε υπόθεση και χάρη που ζητάς από τον Θεό, μπορείς να χρησιμοποιείς την προρρηθείσα σύντομη και καθολική προσευχή, το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με». Γιατί και ο νους συμμαζεύεται με αυτήν πιο εύκολα, ενώ στις άλλες προσευχές, στις εκτενέστερες και πολλές, ο νους διασκορπίζεται. Εάν όμως και επιθυμείς, κατά τις διάφορες υποθέσεις και χάριτες που ζητάς, να προσεύχεσαι, εδώ σου παραθέτω μερικές προσευχές, για να τις έχεις ως παράδειγμα. Για παράδειγμα, όταν ζητάς κάποια αρετή και χάρη, μπορείς να πεις με την καρδιά σου τα εξής.
«Κύριε, ο Θεός μου, δώσε μου αυτή τη χάρη και αρετή, για δόξα και τιμή δική σου. [Κύριε ο Θεός μου, δος μοι τούτην την χάριν και αρετήν, εις τιμήν και δόξαν ιδική σου]»· ή έτσι· «Κύριε μου, εγώ πιστεύω ότι σου αρέσει και είναι δόξα δική σου, το να ζητήσω εγώ και να λάβω αυτή την χάρη· εκπλήρωσε μου λοιπόν αυτή την επιθυμία σύμφωνα με το θέλημα σου. [Κύριε μου, εγώ πιστεύω, ότι σου αρέσει και είναι δόξα σου, το να ζητήσω εγώ, και να λάβω αυτήν την χάριν. Πλήρωσε λοιπόν, εις εμένα την ευαρέστησιν σου]».
Όταν έμπρακτα πολεμείσαι από τους εχθρούς, θα προσευχηθείς έτσι· «Τρέξε γρήγορα, Θεέ μου, να με βοηθήσεις, για να μη νικηθώ από τους εχθρούς μου. [Σπεύσον και γλιγωροτέρευσαι, ω Θεέ μου, εις το να μου βοηθήσεις, δια να μην νικηθώ από τους εχθρούς μου]»· ή «Θεέ μου, καταφυγή μου, δύναμη της ψυχής μου, βοήθησε με γρήγορα, για να μην πέσω [Θεέ μου, καταφυγή μου, δύναμις της ψυχής μου, βοήθει μοι εν τάχει, δια να μην πέσω]».
Όταν ακολουθεί η μάχη, ακολούθησε και εσύ αυτόν τον τρόπο της προσευχής, αντιστεκόμενος γενναία ενάντια σ’ εκείνο που σε πολεμεί. Έπειτα, αφού τελειώσει η σκληρότητα της μάχης, στρέψου προς τον Θεό, παρουσίασε μπροστά του τον εχθρό που σε πολέμησε και την αδυναμία σου στο να του αντιστέκεσαι λέγοντας· «Να, Κύριε, το πλάσμα των χεριών της αγαθότητας σου, το εξαγορασμένο με το Αίμα σου. Να ο εχθρός σου που ζητά να το εξαφανίσει και να το καταφάει· σε σένα Κύριε προστρέχω· σε σένα μόνον ελπίζω, που είσαι αγαθός και παντοδύναμος· και δες την αδυναμία μου και την ταχύτητα (αν δεν με βοηθήσεις εσύ) να υποταχθώ εκούσια· βοήθησε με λοιπόν, εσύ που είσαι η ελπίδα και η δύναμη της ψυχής μου. [Ιδού, Κύριε, το πλάσμα των χειρών της αγαθότητος σου, το εξαγορασμένον με το Αίμα σου. Ιδού ο εχθρός σου, οπού ζητεί να το αφανίση και να το καταφάγη. Εις εσέ, Κύριε, προστρέχω. Εις σε μόνον ελπίζω, οπού είσαι αγαθός και παντοδύναμος. Και ίδε την αδυναμίαν μου, και την ταχύτητα (αν εσύ δεν μου βοηθήσης), εις το να υποταχθώ εκουσίως. Βοήθησον λοιπόν, ω ελπίς μου, και δύναμις της ψυχής μου]»
Σου υπενθυμίζω και το εξής: Όταν κουραστείς από το να προσεύχεσαι νοερά και με την καρδιά, μπορείς να λες και με το στόμα και προφορικά τόσο την ευχή «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», (όπως λένε οι θείοι Πατέρες), όσο και τις άλλες προσευχές, που θα θελήσεις. Φρόντιζε όμως και να συμμαζεύεις τον νου σου και τότε, για να προσέχει στα λόγια της προσευχής.
Μερικοί μάλιστα λένε, ότι Νοερά Προσευχή λέγεται ακόμη και το εξής· όταν ο άνθρωπος αφού συμμαζέψει όλες τις νοερές δυνάμεις της ψυχής του μέσα στην καρδιά, χωρίς να πει κανένα λόγο, ούτε προφορικό, ούτε ενδιάθετο, με μόνο το νου του, νοεί και στοχάζεται αμετάβατα ότι ο Θεός είναι παρών ενώπιον του. Και ότι αυτός στέκεται μπροστά του πότε με φόβο και δέος σαν ένας κατάδικος· πότε με ζωντανή πίστη για να λάβει την βοήθειά του· και πότε με αγάπη και χαρά για να τον υπηρετήσει παντοτινά. Και αυτό είναι εκείνο που έλεγε ο Δαβίδ· «Έβλεπα πάντοτε τον Κύριο μου ενώπιον μου [Προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός]» (Ψαλμ. 15,8). Μπορεί η προσευχή αυτή να γίνει και μόνο με ένα αμετάβατο βλέμμα του νου προς τον Θεό, πενθικό και παρακαλεστικό, το οποίο βλέμμα είναι σαν μία σιωπηλή υπενθύμιση εκείνης της χάριτος, που του είχαμε ζητήσει προηγουμένως με τον λόγο και με την καρδιακή προσευχή. Γι’ αυτό, επειδή η προσευχή αυτή μπορεί να γίνει εύκολα σε κάθε τόπο και για κάθε αφορμή και περίσταση, κράτησε την στα χέρια σου σαν ένα όπλο δυνατό και ευκολομεταχείριστο, και θα ωφεληθείς και θα βοηθηθείς πολύ.
[1] Πολλά και μεγάλα είναι τα χαρίσματα, που προκαλεί αυτή η ιερή και Νοερά Προσευχή, τα οποία απαριθμούν οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες, οι καλούμενοι Νηπτικοί, και βλέπε στην Φιλοκαλία σελ. 859, 869, 911, 918, 945, 946, 947, 955, 1037 [εκδ. 1782, Βενετία]. Εγώ όμως αναφέρω εδώ το καθολικώτερο και γεννητικό των άλλων χαρισμάτων. Ο άνθρωπος είναι και λέγεται κατ’ εικόνα Θεού, έχοντας Νου, Λόγο και Πνεύμα ζωοποιό του σώματος, δηλαδή φυσική θέληση και αγάπη. Επειδή όμως ο Θεός είναι και τρία και ένα, πρέπει και ο άνθρωπος που είναι κατ’ εικόνα Θεού να γίνει και τρία και ένα, για να μοιάζει με το πρωτότυπό του και στη συνέχεια να ενωθεί με αυτό. Αυτή η ομοιότητα και ένωση με τον Θεό, δεν γίνεται με άλλον τρόπο, παρά μόνο με την Νοερά Προσευχή. Όταν λοιπόν ο νους έχει όλη του την προσοχή στραμμένη στον ενδιάθετο λόγο, που λέγεται μέσα στην καρδιά και ο ενδιάθετος λόγος λέει το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με», ενώ το Πνεύμα και η φυσική θέληση με όλη της την δύναμη αγαπά και αφιερώνεται στα λόγια αυτά της προσευχής, τότε αυτές οι τρεις δυνάμεις, μένοντας τρεις, γίνονται ένα. Και ο ένας άνθρωπος γίνεται τρία, μένοντας ένα. Και αυτό σημαίνει εκείνο που λέει αμυδρά, ο μεγάλος εκείνος εργάτης και διδάσκαλος της Νοεράς Προσευχής, Γρηγόριος Θεσσαλονίκης: «Όταν το ενιαίο του νου γίνεται τρία, μένοντας ένα, τότε ενώνεται με την Θεαρχική Τριαδική Μονάδα, αποκλείοντας κάθε είσοδο πλάνης, και βρίσκεται πάνω από κάθε καθεστώς σάρκας κόσμου και κοσμοκράτορος». Και στη συνέχεια λέει ο άγιος ότι, κι αν αυτή η ένωσις των τριών, με την σύντομη προσευχή αυτή, είναι πιο κοπιαστική από κάθε άλλο κόπο αρετής, όμως γεννάει τα απόρρητα μυστήρια και τις αποκαλύψεις του Θεού, όταν κανείς υπομένει πολύ χρόνο στην εργασία και ένωση αυτή, και βλέπε, σελ. 962 της Φιλοκαλίας. Και γιατί να πολυλογώ; Με άλλον τρόπο δεν μπορεί ο άνθρωπος να φυλάξει την πρώτη εντολή δηλαδή, το να αγαπήσει τον Θεό, με όλη του την καρδιά, με όλη σου την ψυχή, με όλη του τη δύναμη και όλη του τη διάνοια … [ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου]», όπως μας προστάζει ο Κύριος (Λουκ. ι΄, 27), παρά με το μέσο της Νοεράς αυτής Προσευχής. Όποιος δε θέλει να μάθει τη φυσική μέθοδο και τον πρακτικό τρόπο, με τον οποίο ενεργείται αυτή η προσευχή, ας δει τις σελίδες 875, 1178, 1186 και 1037.
Σημειώνω δε εδώ σε όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο της προσευχής αυτής, την απόφαση που έχει ο Συνοδικός Τόμος, που έγινε κατά του Βαρλαάμ και Ακινδύνου, για όλη την Εκκλησία, επί Βασιλέως Ανδρονίκου Παλαιολόγου, ενώπιον της Συγκλήτου και των Ρωμαίων κριτών. Έχει δε ως εξής: «Φάνηκε από αυτά και ελέγχθηκε ο Βαρλαάμ ότι βλασφημεί και ομιλεί κακόδοξα, για το Θαβώρειο Φως, και για εκείνους τους Μοναχούς και για την ιερή ευχή που μελετούν και προφέρουν αυτοί. Οι Μοναχοί αποδείχθηκαν ανώτεροι από την κατηγορία του, υποστηρίζοντας και μένοντας στις εξηγήσεις και παραδόσεις των Αγίων Πατέρων…. Γι’ αυτό… ο ίδιος ο Βαρλαάμ… αλλά και όποιος άλλος αναφανεί να κατηγορεί ξανά τους μοναχούς, με βάσει τα λεχθέντα ή γραφέντα από αυτόν βλάσφημα και κακόδοξα, κατά των Μοναχών, μάλλον κατά της ίδιας της Εκκλησίας, ή όποιος φανεί να ασχολείται γενικά με τα παρόμοια, στην ίδια καταδίκη από την δική μας μετριότητα υποβαλλόμενος, αποκηρυγμένος θα είναι και αυτός και αποκομμένος από την Καθολική Ανατολική Εκκλησία του Χριστού και του Ορθοδόξου συστήματος των χριστιανών.
[2] Από πού είναι φανερό αυτό; Διότι τόσο η χάρη, που δίνει ο Θεός στην παρούσα ζωή, όσο και η δόξα που πρόκειται να δώσει στην άλλη, για τις οποίες είπε ο Δαβίδ «χάρη και δόξα θα δώσει [χάριν καὶ δόξαν δώσει· Κύριος]» (Ψαλμ. πγ΄. 12), και τα δύο ονομάζονται έλεος. Η μεν χάρη, γιατί όσοι χαριτώθηκαν από τον Θεό, κατά τον απόστολο Πέτρο ονομάζονται ελεημένοι «Εσείς που κάποτε δεν ήσασταν λαός, τώρα γίνατε λαός του Θεού· εσείς που άλλοτε δεν είχατε ελεηθεί, τώρα βρήκατε έλεος [οἵ ποτε οὐ λαός, νῦν δὲ λαὸς Θεού, οἱ οὐκ ἠλεημένοι, νῦν δὲ ἐλεηθέντες]» (Α΄ Πέτρ. 2, β΄. 10). Και ο θείος Παύλος, αυτός που ελεήθηκε τόσο πολύ ονομάζει τον εαυτό του ελεημένο· «Εκφράζω τη γνώμη μου σαν άνθρωπος που έχει ελεηθεί [γνώμην δὲ δίδωμι ὡς ἠλεημένος ὑπὸ Κυρίου πιστὸς εἶναι]» (Α΄ Κορ. ζ΄. 25)· και αλλού λέει· «Αλλά ελεήθηκα διότι το έκανα από άγνοια» [ ἀλλ’ ἠλεήθην, ὅτι ἀγνοῶν ἐποίησα ἐν ἀπιστίᾳ] (Α΄ Τιμ. α΄. 13). Παρόμοια και η δόξα των αγίων στους ουρανούς και ο στέφανος λέγεται ελειος και από έλεος δίνεται, όπως λέει ο ψαλμωδός· «Αυτόν που σε στεφανώνει με έλεος και οικτιρμούς [τὸν στεφανοῦντά σε ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς·]» (Ψαλμ. ρβ΄. 4). Ερμηνεύοντας αυτό ο ιερός Χρυσόστομος λέει· «Λοιπόν ο στέφανος είναι αποτέλεσμα χάριτος και φιλανθρωπίας».
Μπορείτε να διαβάσετε το υπόλοιπο βιβλίο εδώ :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου