Ομιλία για την ποίηση που «ξαναβρίσκει τη «χαμένη θεά»» παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των Παράλληλων Εργαστηρίων
Εξερευνώντας πληροφορίες σχετικά με το Διεθνές Συνέδριο «Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21οαιώνα. Προκλήσεις και Προοπτικές» (υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος), σοκαριστήκαμε με αυτά που διαβάσαμε.
Ακολούθως παραθέτουμε μερικά στοιχεία, τα οποία μας έκαναν να προβληματιστούμε έντονα.
Διεθνές Συνέδριο «Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21οαιώνα. Προκλήσεις και Προοπτικές»
To Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις και Προοπτικές» πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στα τέλη Νοεμβρίου. Διοργανωτής του Συνεδρίου είναι η Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), ενώ πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Το Συνέδριο εντάσσεται στη σειρά Διεθνών Θεολογικών Συνεδρίων και στοχεύει στην ανάδειξη, διερεύνηση και συμβολή στα καίρια ζητήματα και προβλήματα που απασχολούν την Ορθόδοξη Θεολογία σε πανορθόδοξο επίπεδο, κατά τον 21ο αιώνα [1].
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου προγραμματίστηκε και η διεξαγωγή δεκαπέντε (15) Παράλληλων Εργαστηρίων. Επιλέγοντας τον σχετικό σύνδεσμο μπορούμε να δούμε τα Παράλληλα Εργαστήρια, όπως για παράδειγμα το Εργαστήριο με θέμα «Η ανανέωση της συνοδικότητας και η μαρτυρία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Το κείμενο ‘Υπέρ της του κόσμου ζωής. Το κοινωνικό ήθος της Ορθόδοξης Εκκλησίας», με ομιλητές τον π. Ιωάννη Χρυσαυγή, τον Σταύρο Γιαγκάζογλου κ.ά.
Ένα άλλο εργαστήριο έχει θέμα «Ορθοδοξία και Αντιδυτικισμός. Η ιδεολογία του Ρωσικού Κόσμου», με ομιλητή, μεταξύ άλλων, το γνωστό θεολόγο της Ακαδημίας του Βόλου, Παντελή Καλαϊτζίδη.
Ομιλία: «Από τη Λίλιθ και τη Μαρία Μαγδαληνή μέχρι τις εκστατικές μυστικίστριες της Δύσης: Όταν η ποίηση ξαναβρίσκει τη «χαμένη θεά»»
Και φτάνουμε στο Εργαστήριο με τίτλο «Θεολογία και ποιητικός λόγος στον 21ο αιώνα» [2].
Μεταξύ των ομιλητών του Εργαστηρίου εμφανίζεται και το όνομα της ποιήτριας Άννας Γρίβα, της οποίας η ομιλία έχει τίτλο: «Από τη Λίλιθ και τη Μαρία Μαγδαληνή μέχρι τις εκστατικές μυστικίστριες της Δύσης: Όταν η ποίηση ξαναβρίσκει τη «χαμένη θεά»».
Ο τίτλος της ομιλίας, καθώς και η αναφορά στο όνομα «Λίλιθ», δημιουργεί το λιγότερο ερωτηματικά. Σχετικά με τη «Λίλιθ», η Wikipedia αναγράφει ανάμεσα στα υπόλοιπα [3]:
«Η Λίλιθ είναι μυθικός θηλυκός Μεσοποτάμιος νυχτερινός δαίμονας που σχετίζεται με τον άνεμο και πιστεύεται ότι βλάπτει τα παιδιά. Στο Ταλμούδ και το Μιδράς, η Λίλιθ εμφανίζεται σαν νυχτερινός δαίμονας. Σύμφωνα με κάποια απόκρυφα κείμενα της καθολικής εκκλησίας, η Λίλιθ ήταν η πρωτόπλαστη γυναίκα και φτιάχτηκε όπως ο Αδάμ από χώμα, οπότε ήταν ίση του, σε αντίθεση με την Εύα.
Όταν ο Αδάμ προσπάθησε να την καθυποτάξει, η Λίλιθ πρόφερε το ιερότερο από τα ονόματα του Θεού και υψώθηκε στον ουρανό. Ο Αδάμ παραπονέθηκε στον Θεό, ο οποίος της έδωσε την επιλογή ή να υποταχθεί στον Αδάμ είτε να φύγει από τον Κήπο της Εδέμ και πολλά από τα παιδιά που θα κάνει να πεθαίνουν. Η Λίλιθ, για να μπορέσει να έχει ελεύθερη βούληση, διάλεξε να εγκαταλείψει τον Κήπο της Εδέμ. Έπειτα από τη φυγή της, ο Αδάμ νιώθοντας μοναξιά παρακάλεσε τον Θεό και του έδωσε μια γυναίκα υποτακτική, την Εύα».
Σημειώνεται ότι μία ποιητική συλλογή της Άννας Γρίβα έχει τίτλο «Η Χαμένη θεά» (η οποία φράση εμπεριέχεται και στον τίτλο της ομιλία της). Ως περιεχόμενα της συλλογής αναγράφονται τα ακόλουθα:
«Η Μαρία και το κρίνο, Το γάλα, Άννα, Επιστολή προς τη Μαρία, Ιησούς δωδεκαετής, Στην έρημο, Η κόρη της Κανά,Της δαιμονισμένης, Επιστολή προς τον Ιησού, Θυμωμένος Ιησούς, Μαρία Μαγδαληνή, Μυστικός δείπνος, Ιούδας, Στον σταυρό, Μυροφόρες, Επιστολή προς τον Ιούδα, Αν είχε σωπάσει, Εύα και όφις, Λίλιθ μου, Ο Ιησούς και η χαμένη θεά» [4].
Άρθρο-κριτική του Μιχάλη Δ. Κονάρη στην εφημερίδα «Το Βήμα» χαρακτηρίζει την συγκεκριμένη ποιητική συλλογή «Η Χαμένη θεά», ως «ένα απόκρυφο Ευαγγέλιο σε ποιητική μορφή». Ακολούθως παρατίθεται το σχετικό απόσπασμα του άρθρου [5]:
«Αννα Γρίβα – Μια ανατρεπτική ποιητική θεολογία
Η Αννα Γρίβα αναστοχάζεται μια εναλλακτική θρησκευτική πραγματικότητα, από την οποία η μητρική διάσταση του θείου δεν έχει εξοβελιστεί.
Σαν ένα απόκρυφο Ευαγγέλιο σε ποιητική μορφή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η νέα ποιητική συλλογή της καταξιωμένης ποιήτριας και μυθιστοριογράφου Άννας Γρίβα Η χαμένη θεά (εκδ. Μελάνι), στην οποία πρωταγωνιστούν γυναικείες μορφές της Βίβλου και ο Ιησούς.
Αμφισβητώντας και αντιστρέφοντας τους ρόλους που πατριαρχικές αντιλήψεις έχουν αποδώσει στις γυναίκες, τα ποιήματα της συλλογής ανανοηματοδοτούν ευρηματικά τη γυναικεία παρουσία στη ζωή του Ιησού, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύουν και περιπτώσεις γυναικείας απουσίας, όπως συμβαίνει με τη Χαμένη Θεά του τίτλου. Παράλληλα, συνθέτουν ένα διεισδυτικό ψυχογράφημα του Ιησού ως ενός πεφωτισμένου ανθρώπου και όχι Θεανθρώπου, που δοκιμάζεται από εσωτερικές συγκρούσεις.
Συνδυάζοντας μια γλώσσα που συγκερνά αβίαστα όρους της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και των Ευαγγελίων με λέξεις της καθομιλούμενης με μια πλούσια εικονοποιία και με μια ποιητική γεωγραφία που εκτείνεται από τα εσωτερικά τοπία της ψυχής μέχρι τα άστρα, στα ποίηματα της Χαμένης θεάς η Αννα Γρίβα θεολογεί με αλλιώτικο τρόπο. Πτυχές αυτής της ανατρεπτικής ποιητικής θεολογίας, όπου ο λόγος δεν είναι περί Θεού αλλά περί Θεάς, θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε.
«Το κρίνο ήταν μαύρο». Από τον πρώτο κιόλας στίχο του πρώτου ποιήματος διαφαίνεται η εικονοκλαστική οπτική της ποιήτριας. Η αποκάλυψη του Γαβριήλ στη Μαρία δεν παρουσιάζεται ως η στιγμή της χαρμόσυνης αγγελίας, αλλά δίνει το έναυσμα για μια μελέτη των πόνων της γέννας και της μητρότητας που διατρέχει τη συλλογή και που ανάγει τη Μαρία σε σύμβολο της Γυναίκας-Μητέρας.
Στο δεύτερο ποίημα, «Το Γάλα», διακρίνουμε ένα άλλο μείζον γνώρισμα της συλλογής, τους τολμηρούς παραλληλισμούς της Μαρίας με γυναικείες μορφές της ελληνικής μυθολογίας που απέκτησαν αρσενικά τέκνα από τον Δία.
Αν στο «Γάλα» η γέννηση του Ιησού εκλαμβάνεται ως ανάλογη της γέννησης αρχαίων ηρώων και ημιθέων, αυτό δεν σημαίνει ότι στα ποιήματα της συλλογής οι διαφορές μεταξύ Χριστιανισμού και αρχαίας ελληνικής θρησκείας μηδενίζονται. Απεναντίας, όπως θα δούμε, η συλλογή κορυφώνεται με ένα ποίημα στο οποίο αναδεικνύεται η αντίθεση ανάμεσα στις θρησκείες που αναγνωρίζουν Μητέρες Θεές και σε εκείνες που αναγνωρίζουν μονάχα έναν Πατέρα Θεό.
Ιησούς διχασμένος και θυμωμένος
Οπως και η Μαρία, ο Ιησούς της συλλογής είναι ένας πολύ διαφορετικός Ιησούς: ένας Ιησούς διχασμένος, τρομαγμένος, θυμωμένος, «εξόριστος σε αυτόν τον κόσμο»· ένας Ιησούς που αποτελεί έναν κρίκο σε μια μακρά αλυσίδα σοφών που εμφανίζονται ανά τους αιώνες, «διδάσκοντας ματαίως το φως»· ένας Ιησούς όμως που δεν είναι ο Μεσσίας, γιατί στο θρησκευτικό σύμπαν της Χαμένης θεάς ο Μεσσίας είναι γένους θηλυκού.
Η ταυτότητα αυτού του θηλυκού Μεσσία αποκαλύπτεται στο ποίημα «Της Δαιμονισμένης», όπου συντελείται μία από τις πιο ευρηματικές αντιστροφές ρόλων της συλλογής. Κατά τη συνάντησή του με μια δαιμονισμένη γυναίκα ο Ιησούς δεν επιδιώκει να τη θεραπεύσει, αλλά αντιθέτως αυτός την παρακαλεί να γίνει κοινωνός της ιερής της τρέλας, ώστε να έρθει σε επαφή με τον αόρατο κόσμο.
Αυτή η άγνωστη και καταφρονεμένη δαιμονισμένη γυναίκα που θα δεχθεί να ελεήσει τον Ιησού είναι «η Μεσσίας» που «διασχίζει τους αιώνες τις χώρες τα σύνορα». Ο θηλυκός Μεσσίας που διαμφισβητεί το πατριαρχικό δόγμα ότι ο Μεσσίας (πρέπει να) είναι αρσενικού γένους μας προϊδεάζει για το τελευταίο ποίημα της συλλογής, στο οποίο φανερώνεται η Χαμένη Θεά του τίτλου.
Σύμφωνα με μια θεωρία με καταβολές στον 19ο αιώνα, πριν από την κατίσχυση των πατριαρχικών θρησκειών, μια Μεγάλη Θεά όριζε τον κόσμο. Η Κυβέλη, η Ισις, η Δήμητρα αποτελούσαν όλες διαφορετικές εκφάνσεις της. Ακόμα και όταν αργότερα ενσωματώθηκαν σε πατριαρχικές θρησκείες, οι θεότητες αυτές συνέχισαν να λατρεύονται ως Μητέρες Θεές.
Μία μορφή αυτής της πανάρχαιας Μητέρας Θεάς μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι και η Χαμένη Θεά που εμφανίζεται στα όνειρα του Ιησού στο τελευταίο ποίημα και που του αποκαλύπτει ότι είναι η αληθινή του μητέρα, εκλιπαρώντας τον να μην «την εκριζώσει, να μην τη σκοτώσει» όπως έμελλε να συμβεί με τον χριστιανισμό, ο οποίος τιμά την Παναγία ως Μητέρα Θεού αλλά δεν αναγνωρίζει Μητέρα Θεά.
Ανασέρνοντας από τα σκοτάδια του μύθου και του χρόνου τη Χαμένη Θεά, η Αννα Γρίβα προκαλεί το αναγνωστικό κοινό να αναστοχαστεί μια εναλλακτική θρησκευτική πραγματικότητα από την οποία η μητρική διάσταση του θείου δεν έχει εξοβελιστεί […]»
Όπως ήδη αναφέρθηκε, το Διεθνές Συνέδριο «Ορθόδοξης» Θεολογίας, – μέρος του οποίου αποτελεί το Εργαστήριο «Θεολογία και ποιητικός λόγος στον 21ο αιώνα» και η ομιλία «Από τη Λίλιθ και τη Μαρία Μαγδαληνή μέχρι τις εκστατικές μυστικίστριες της Δύσης: Όταν η ποίηση ξαναβρίσκει τη «χαμένη θεά»» -, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος!
H Ιερά Σύνοδος έχει ελέγξει/εγκρίνει τη θεματολογία των ομιλιών; Στα πλαίσια της μεταπατερικότητας και της νεωτερικότητας, τα πάντα επιτρέπονται;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου