Όταν η «αναψηλάφηση» των βασικών ιστορικών πυλώνων του 21 συμπλέει με την πεισμώδη διατήρηση της ουτοπίας
Στέργιος Ζυγούρας
Μπορεί μια βιβλιοπαρουσίαση ν’ αξίζει ενός σχολιασμού περισσότερο από το περιεχόμενο του βιβλίου; Ναι, κι ας δούμε το γιατί.
Στις 29.3.2024 η Μαρία Ευθυμίου παρουσιάζοντας το βιβλίο του Tudor Dinu “Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στη Μολδαβία και τη Βλαχία” τόνισε αμέσως το εξής «παράδοξο»: η Επανάσταση του 21 ξεκίνησε στην Μολδαβία, όχι στην Πελοπόννησο. Το ότι η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στην Μολδαβία, «σε μια άλλη χώρα», το χαρακτήρισε και «γρίφο» αλλά και γνωστή ύλη, καθώς «το ελληνικό σχολείο διδάσκει την έναρξη της Επανάστασης στο Ιάσιο».[1]
Συνεπώς, η Μ. Ευθυμίου σημείωσε ένα ακόμα παράδοξο: ότι δεν ξέρουμε αυτό που «διδασκόμαστε», ότι δηλ. έχει γίνει γενικευμένη κατάχρηση της εθνικής ιστορίας στην οποία «Έλληνας» είναι -αναχρονιστικά- αυτός που ζει ή γεννήθηκε στο ελληνικό κράτος, αυτός που τότε μιλούσε μια διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας. Αφήνοντας ανεξήγητο και το δεύτερο παράδοξο, η Μ. Ευθυμίου γρήγορα πάτησε σε δυο βάρκες: θέλησε να αναδείξει την ιστορική ακρίβεια, διατηρώντας το ανακριβές περιεχόμενο. Άφησε ανέγγιχτη τόσο την ατεκμηρίωτη ιδρυτική πρωτοβουλία της Οδησσού, όσο και την «εκχώρηση των εξουσιαστικών αρμοδιοτήτων της» στον Αλ. Υψηλάντη· και όρισε ως debate του τόπου έκρηξης το «συλλογικό πλαίσιο των Φιλικών» στο οποίο ο Υψηλάντης προΐσταται και αποφασίζει (;), σταθμίζοντας τις εκφερόμενες γνώμες. Για την Μ. Ευθυμίου, ο Υψηλάντης δεν είναι εκείνος που αποδοκιμάζεται και υποσκάπτεται πριν ακόμα εμφανιστεί, δεν εκφράζεται ούτε υπόνοια ότι ο ίδιος δεν αποτελεί -ίσως- τον Εταιρικό Αρχηγό. Η απόφαση για την κήρυξη της Επανάστασης στην Μολδαβία αποδίδεται σε μια συλλογική «Φιλική», κάτι που αφήνει θολό τον υψηλαντικό ρόλο και παραπέμπει στην ατεκμηρίωτη θεωρία των «ιδρυτών-αρχηγών». Επιλύοντας τον «γρίφο», η Μ. Ευθυμίου είπε ότι η Επανάσταση
- Ξεκίνησε στην Μολδαβία επειδή συνορεύει με την ομόδοξη Ρωσία
- Ξεκίνησε στην Μολδαβία επειδή εκεί δεν υπήρχε Οθωμανικός στρατός
- Ξεκίνησε στην Μολδαβία επειδή η Μαύρη Θάλασσα ήταν για το ελληνικό εμπόριο το «Βόρειο Αιγαίο», συμπεριλαμβανομένου του πλωτού Δούναβη.
Άρα,
Η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν παλαβή όταν αποφάσισε να ξεκινήσει η Ελληνική Επανάσταση σε μια περιοχή που σήμερα την έχουμε ταυτίσει με μια άλλη χώρα.
Μ. Ευθυμίου, 29.3.2024
Αυτή είναι η «ΛΥΣΗ του ΓΡΙΦΟΥ». Συνοδεύει μια νέα άποψη που αναμασά τα παλιά. Η «λύση του γρίφου» είναι απλώς η πιστή επανάληψη της «εθνικής ιστορίας» που τον περιέχει άλυτο. Μαζί μ’ αυτόν υπάρχουν καμιά εικοσαριά ακόμα άλυτοι γρίφοι ή εξίσου γιγαντιαίες αντιφάσεις τις οποίες οι ιστορικοί παραβλέπουν. Να πούμε ότι στον κορμό της «εθνικής ιστορίας» έχουν παρασκηνιακά συμφωνήσει οι δυο πλευρές και τηρούν επί δυο αιώνες οι εκπρόσωποι της ΝΕΩΤΕΡΙΚΗΣ και της ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ερμηνείας του 21, διαφωνώντας μόνον σε σημεία που καθιστούν την Ελληνική Επανάσταση περισσότερο εικονική.
Η «Βαλκανική» και η «Ελληνική» θα συνεχίσουν -άγνωστο για πόσο ακόμα- να υποκαθιστούν τον όρο «Χριστιανική» Επανάσταση. Και για μεν τον πρώτο όρο πρόκειται για μια έμπνευση που παίρνει, χωρίς ανταγωνισμό, το βραβείο αναχρονιστικής εφευρετικότητας. Ως προς τον δεύτερο όρο: απαιτείται σημαντική ανάλυση για να φανεί ότι ο «Έλληνας» της παραδοσιακής πλευράς ταυτίζεται με τον «χριστιανό». Για τη νεωτερικότητα ο «Έλληνας» έχει μπει προ πολλού στην προκρούστεια κλίνη, προκειμένου να ταυτιστεί με τον «Γραικό δημοκράτη».
Παραλείπουμε στοιχεία σοβαρότατης ανακρίβειας που ειπώθηκαν από την Μ. Ευθυμίου, αφού το κορυφαίο υπερκαλύπτει κάθε τι, όσο σοβαρό κι αν είναι. Το μέγεθος των όσων επιμέρους αντιφατικών ισχυρίστηκε, συνοψίζονται στην (μη ειπωμένη) φράση «Ο Υψηλάντης έχασε το χέρι του πολεμώντας ΥΠΕΡ της ταξικής επανάστασης των Φραντσέζων, γι’ αυτό και αρχικά κρίθηκε ως ο κατάλληλος να ηγηθεί της Ελληνικής». Τόση ευστάθεια έχουν όσα επιμέρους ανέλυσε, επειδή ο άξονας του βιβλίου είναι αντίστοιχος. Το κείμενο του T. Dinu έχει χτιστεί πάνω σ’ αυτό που διδάσκει το ελληνικό σχολείο: στην φαντασίωση μιας λαϊκοκινούμενης επανάστασης, οι αναφορές της οποίας στηρίζονται στο τι καταλάβαινε / τι εμπειρίες μετέφερε ο μυημένος από το 1818, όταν είχε οριστικοποιηθεί η απόφαση έναρξης χωρίς τον Καποδίστρια στην ηγεσία. Υιοθετεί την θεωρία της Οδησσού και -ιδίως- την ξάνθεια εκδοχή της, την οποία και ο Ξάνθος «διαψεύδει από το 2014», μέσω του δημοσιευμένου Αρχείου του (ΙΕΕΕ, 1997-2014). Το πρόβλημα του βιβλίου που επικρότησε η Μ. Ευθυμίου, δεν έγκειται στην βιβλιογραφική ανεπάρκεια ή στην αναξιόπιστη τεκμηρίωση αλλά στην υπερμεγέθη αναχρονιστική επιπολαιότητα, στην παιδαριώδη ερμηνεία καίριων ερωτημάτων και στην επιλεκτική χρήση ακόμα και μιας πηγής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την σύνταξη ενός κειμένου για την Ελληνική Επανάσταση, στην οποία ο όρος «Έλληνας» παραμένει γλωσσικά προσδιορισμένος και όχι «χριστιανός». Ευνόητο είναι, ότι αυτή η Επανάσταση προσπερνά την φαναριώτικη πολιτική στις ηγεμονίες, προσπερνά τον ορθόδοξο φωτισμό, το ευρωπαϊκό περιβάλλον και την διεθνή πολιτική για το «Ανατολικό ζήτημα», ως προς τα οποία ουδείς Σκουφάς, Τσακάλωφ ή Γαλάτης θα διενοείτο να δράσει πρωτογενώς, ελπίζοντας ακόμα και στα ελάχιστα θετικά αποτελέσματα.
«Τα πάθη και τα μίση ήταν πολύ έντονα» είπε ο T. Dinu για το εξάμηνο της παρουσίας του Αλ. Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία, άρα, … «ο ερευνητής πρέπει να αποστασιοποιείται». Ο συγγραφέας διεκδίκησε τον χαρακτήρα του αμερόληπτου και νηφάλιου ιστορικού σε μια περίοδο που χαρακτήρισε «άκρως ταραχώδη». Όμως η αμεροληψία και η νηφαλιότητα δεν επέτρεψαν στον ιστορικό να διερευνήσει ιδεολογικές διαφορές ή οντολογικής διαστάσεως διαφοροποιήσεις. Η βολική δικαιολογία στο 21 είναι πάντα οι «προσωπικές διαφορές». Κι αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο, όπως και το γεγονός ότι όλες οι νεότερες επαναστάσεις γίνονται πάντα υπέρ της δικαιότερης διανομής του πλούτου. Αυτό κι αν είναι μαρξιστικό θέσφατο από κάποιον που στάθηκε κριτικά προς την μαρξιστική ιστορία.
Ως προς το ίδιο το βιβλίο:
Αποτελεί ένα λεπτομερές ρεπορτάζ των γεγονότων. Ενώ ο αξιωματικά προσδιορισμένος άξονας υπονοείται μόνον, τα στρατιωτικά γεγονότα παρουσιάζονται ως αντικειμενικά μέσω 1.400 βιβλιογραφικών αναφορών. Δεν εξηγείται γιατί περί το 1814 ανατρέπεται (φαινομενικά ή μη) ο κανόνας που έλεγε ότι η αντιοθωμανική εξέγερση οργανωνόταν πάντοτε από την κορυφή προς την βάση της κοινωνίας. Ο Ξάνθος θεωρείται ιδρυτής, παρά το ότι μετά την «ίδρυση της Εταιρείας» ασχολείται μόνο με την ίδρυση της οικογένειάς του. 7 φορές αναφέρεται το όνομα «Καποδίστριας» στο βιβλίο του Dinu και πάντα ως υπουργός της Ρωσίας, άσχετος με την οργάνωση της Επανάστασης, άσχετος με την ανάληψη της εξουσίας από τον Υψηλάντη, εμπλεκόμενος πάντα από τους Φιλικούς εκείνους, οι οποίοι μπορούσαν μεν να στήσουν μια οργάνωση και να στρατολογήσουν μέλη, τον χρειάζονταν όμως για να την διευθύνει! 21 φορές αναφέρεται ο Υψηλάντης ως «αρχηγός της Εταιρείας».[2] Ο όρος Γενικός Επίτροπος της Αρχής δεν εξηγείται, η Φιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρεία δεν αναφέρεται, το ίδιο και η επιθανάτια εξομολόγηση του Υψηλάντη, το ίδιο και η αλλοιωμένη παρουσίαση του υλικού από τον Ξάνθο στο μοναδικό δημόσιο κείμενό του (1845). Το Συμφωνητικό της 22.9.1818 παραλείπεται και η «επιλογή» του Υψηλάντη γίνεται με τα κριτήρια των Φιλικών «Ζητείται νέος, θερμόαιμος και ονειροπόλος«. «Αναπάντεχη απόφαση του Υψηλάντη» θεωρείται η κήρυξη της Επανάστασης στην Μολδαβία [σταρουμανικά εδάφη κατά τον Dinu (sic!)], όταν ακόμα και ο Ξάνθος παραδέχεται ότι ο Υψηλάντης έλαβε εντολή για την ημερομηνία κήρυξης της Επανάστασης, πράγμα που επιβεβαιώνει και ο Ξόδιλος. Η επιστολή του Υψηλάντη που μιλά για έναρξη της Επανάστασης την Κυριακή της Ορθοδοξίας δεν αναφέρεται. Το ίδιο και η αποστασιοποίηση του Ξάνθου που κωφεύει στην κλήση του Υψηλάντη «έλα, ξεκινάμε». Το ίδιο και η κορυφαία αντίφαση που λέει «εγώ επέλεξα τον Υψηλάντη / δεν κάνει για αρχηγός ο Υψηλάντης». Είναι βαρετή η απαρίθμηση όλων των παραλείψεων και η επιλεκτική χρήση των πηγών βάσει των οποίων προκατειλημμένα παρουσιάζει το υλικό του, ενώ αν αναφερθούν και οι αυτοαναιρέσεις του συγγραφέα, το κείμενο θα γίνει ένα βιβλίο.
«Συρφετός / συνοθύλευμα» ήταν ο στρατός του Υψηλάντη. Αυταρχικός, ανήμποροςκαι δειλός αναδεικνύεται ο «εγκαταλείψας» το στράτευμα Υψηλάντης. Και πώς να μην είναι, αφού ο Υψηλάντης (γένος μητρός: Βακαρέσκου) θεωρείται «Ρώσος αξιωματικός, άπειρος από την οθωμανική διοίκηση», όχι Φαναριώτης, απόγονος πολλών γενεών, ενταγμένων στην υπηρεσία των Οθωμανών με στόχο την επανίδρυση της ελληνικής αυτοκρατορίας. Πώς να μην είναι, αφού ο Υψηλάντης θεωρείται εντολοδόχος της Οδησσού, «ηγέτης της Φιλικής Εταιρείας», όχι ο ηγεμόνας του μελλοντικού κράτους, που αναδείχθηκε στη θέση αυτή στην Μόσχα. Πώς να μην είναι, αφού, κατά τα ειωθότα, μια «ελευθερία» μπορεί να είναι μόνον εθνική, ποτέ υπερεθνική. Η γνωστή προκατάληψη περί των Επαναστάσεων στον ευρύ 18ο αιώνα καλά κρατεί. Και η εθνική «ρουμανική ιστορία» (με τα μάτια της οποίας κρίνει ο Dinu το 1821) το ίδιο.
Ένα από τα δεδομένα του Dinu για την ταύτιση του Έλληνα με τον ελληνόφωνο βρίσκεται στην σελ. 44. Κατ’ αρχήν να θυμηθούμε ότι κατά τον T. Dinu, «Φιλικοί» είναι αυτοί που πήραν την πρωτοβουλία να δημιουργήσουν το ελληνικό κράτος, κόντρα στις αποφάσεις των βασιλέων. Το ότι [αυτοί] οι Φιλικοί [αντίθετα προς τον εταιρικό στόχο] στρατολογούσαν σε Μολδαβία και Βλαχία «άνδρες διαφόρων εθνικοτήτων» στηρίζεται στην μαρτυρία του Δ. Σφήκα. Η ερμηνεία είναι του Dinu. Όμως ο συγγραφέας δεν λαμβάνει υπόψη από την μαρτυρία ότι στις 7 Ιανουαρίου τους διέταξε ο Υψηλάντης να πάνε από την Δακία στο Κισινόφ (Ρωσία) για να τους πει «το μυστικό». Οι όρκοι των «αδελφών» δόθηκαν ενώπιον του Εσταυρωμένου. Για την καταπάτηση αντίστοιχων όρκων ελέγχθηκε ο Βλαντιμιρέσκου. Το ότι η μυστική οργάνωση στρατολογούσε μόνον ελληνόφωνους δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο. Γράφοντας [φανερά] στον Καποδίστρια-υπουργό ο Υψηλάντης επικαλέστηκε (στις 24.2.1821) την εξουσιοδότηση για να τεθεί επικεφαλής του έθνους που του έδωσαν 200 συλλογικές αποφάσεις οι οποίες εκπροσωπούσαν 600.000 ψυχές. Ο Αλή πασάς, που αποδεδειγμένα έδρασε στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης, θεωρείται γι’ αυτό τον λόγο χριστιανός. Ο Φοίνικας δεν ήταν εθνικό σύμβολο, ούτε ο Μ. Κωνσταντίνος ή ο Μ. Αλέξανδρος, ούτε το σύνθημα «Τούτω Νίκα». Όσο για το ότι «ο Υψηλάντης ήλπιζε να κατέλθει νικητής στην Πελοπόννησο», αυτό κι αν είναι αφελής εκτίμηση. Τα ψέματα μετά το Ισμαήλ είναι καταφανή. Και το Ισμαήλ εξυπηρετούσε την ύστατη προεπαναστατική προσπάθεια για κατευνασμό και ενότητα την οποία τορπίλιζαν οι εκπρόσωποι της νεωτερικότητας.
Ο Υψηλάντης «είχε πρόθεση» να δράσει στις ηγεμονίες και αυτό έκανε, όταν ήρθε το σήμα εκκίνησης από το Laybach. Ο έμμεσος και άμεσος στρατηγικός του στόχος ήταν κοινός με του Καποδίστρια: να παρασύρει τον ακινητοποιημένο τσάρο κατά των Οθωμανών, να δηλώσει ότι εξεγείρονται οι χριστιανοί προς ανάκτηση της αυτοκρατορίας τους. Ο Dinu δέχεται τον (μονόχειρα) Υψηλάντη-άξιο αρχηγό μόνον ως εκείνον που επιδιώκει «εθνικό κράτος» και δρα ενάντια στον Τσάρο, δηλ. στην Ιερά Συμμαχία. Ξεχνά και το ότι τόσο η Αγγλία, όσο και η Γαλλία επενέβησαν (ημιεπίσημα) υπέρ «της Επανάστασης» στο πλαίσιο της αλληλεγγύης χριστιανών προς χριστιανούς. Ο «Έλληνας» της Προκήρυξης του Υψηλάντη, όχι μόνον ερμηνεύεται ως «ελληνόφωνος» αντίθετα από το περιεχόμενο «Τούτω Νίκα«, αλλά ο Υψηλάντης κατηγορείται ως διακινητής ψευδών ειδήσεων, όταν χρησιμοποιεί ενεστώτα χρόνο (επίασε [ήδη] τα όπλα) για όλους τους «Έλληνες» (Μωραήτες, Ηπειρώτες, Θεσσαλούς, Σέρβους, Βουλγάρους …). Όταν ο Υψηλάντης δείχνει με το δάχτυλο τον ορισμό και τον προορισμό, ο Dinu σχολιάζει το δάχτυλο. Όταν η Ευρώπη αποδέχεται το αίτημα του «επανελληνισμού» τον 15ο αιώνα, ο Dinu βλέπει την Ελληνική Επανάσταση ως καρπό ενός γλωσσικού εθνικού προσδιορισμού πάνω σε υλιστικές βάσεις.
1821: Πελοπόννησος, Ήπειρος, νησιά Αιγαίου, Θεσσαλία, Σερβία, Βουλγαρία … είναι «η Ελλάς άπασα». Το ίδιο είπε και ο Καποδίστριας την εποχή που έπαιρνε την θέση του «απελευθερωμένου»(από τον τσάρο Νικόλαο) Υψηλάντη. Μόνο που το είπε πιο συγκρατημένα, καθόσον απευθυνόταν στην βρετανική πολιτική
Σημαίες Υψηλάντη, Ιερός Λόχος, Εταιρεία Φιλικών, Σφραγίδα Καποδίστρια-κυβερνήτη/κρατικό έμβλημα από το 1829. Στην Επανάσταση με τα παραπάνω σύμβολα, η «Ελευθερία» απορρέει από την πίστη του επαναστατημένου στον Χριστό. Τα σύμβολα της Επανάστασης είναι χριστιανικά. Ο Ελληνισμός ταυτίζεται με τον υπερεθνικό χριστιανισμό στα πρόσωπα του Υψηλάντη και του Καποδίστρια. Ο Φοίνικας και το «Τούτω Νίκα» έχουν εμφανιστεί ήδη το 1620. Όλα αγνοήθηκαν στο -πλούσια εικονογραφημένο- έργο του T. Dinu, ο οποίος επιμένει στο γεγονός της ενδυμασίας του Υψηλάντη. Ότι δηλ. πέρασε τον Προύθο με την ρωσική στρατιωτική στολή και όχι με την στολή του ιερού λόχου. Πράγματι, έτσι ήταν. Ένας ρωσοτουρκικός πόλεμος ήταν το ζωτικό ψεύδος που προσπαθούσε -μέσω του Καποδίστρια- να μετατραπεί σε ζωντανή πραγματικότητα. Όχι μόνο δεν ξεγέλασε τον Βλαντιμιρέσκου, τους Βλάχους και τους Μολδαβούς όπως υπονοεί ο Dinu, αλλά τους οδήγησε στο πάγιο αίτημα των ορθοδόξων για μια επανάσταση που θα άλλαζε την πορεία της Ευρώπης και του κόσμου. Δεν ανέφερε ο κ. Dinu την επιθανάτια επιθυμία του Υψηλάντη για να ταφεί με τη στολή και τα εμβλήματα του Ιερού Λόχου. Αντίθετα, διαρκώς υποστηρίζει την (κρυφή) «ριζοσπαστική» διάθεση του Υψηλάντη, ακόμα κι όταν τον χαρακτηρίζει «μέλλοντα βυζαντινό αυτοκράτορα». Μεγαλείο ελλείψεων και αντιφάσεων με άξονα το ότι «Φιλικοί» είναι εκείνοι που συνεργάζονται με τους αντιτσαρικούς Ρώσους, ξεγελώντας τον τσάρο.
Από την έλευση μέχρι την έξωση του Όθωνα, ο Ι. Φιλήμων θα προσπαθεί κεκαλυμμένα και μέσα στο εθνικό κράτος με την διπλή ονομασία «Ελλάς/Γραικία», να σκιαγραφήσει τον υπερεθνικό χαρακτήρα της Επανάστασης και τον παρασκηνιακό ρόλο του Καποδίστρια. Η πολύτομη ιστορία του δεν θα εκδοθεί. Θα παραμείνει ανολοκλήρωτη, με τον τίτλο «Δοκίμιο» και δεν θα καταφέρει ποτέ να ονομαστεί «Φοίνιξ Αναγεννώμενος», όπως ο Φιλήμων σχεδίαζε. Η έξωση του Όθωνα θα σημάνει την αρχή του τέλους στην ιστοριογραφία της Ορθόδοξης Επανάστασης. Αυτή θα ολοκληρωθεί μετά την Μικρασιατική καταστροφή, οπότε και θα ξεκινήσει η αντίστροφη πορεία. Να δειχθεί ότι επαναστάτησε το δυτικότροπο ελληνόφωνο έθνος της Respublica. Η διαχρονία του ελληνισμού θα μετατραπεί σε «εθνική» και πέρα από την έρευνα του πώς το 1204 οδήγησε στον «εθνικό ελληνισμό», θα φτάσουμε στις αρχές του 21ου αιώνα να διερευνούμε και να εξηγούμε γιατί ο Αλέξανδρος Υψηλάντης επέλεξε την Μολδαβία για να κηρύξει την Επανάσταση.
Γενικά: η βεβαιότητα για την ταυτότητα της Επανάστασης και για τους οργανωτές της, η αναχρονιστική ταύτιση του ελληνισμού με τον ελλαδισμό είναι αυτή που προκαταλαμβάνει και καθοδηγεί τον συγγραφέα στην καταγραφή των -όντως- άγνωστων γεγονότων της Μολδοβλαχίας. Έμμεσα, το βιβλίο υπηρετεί τον γνωστό (από το σχολείο) άξονα: ότι στην Μολδοβλαχία έδρασαν «οι Φιλικοί», ότι εκεί έγινε «κάτι άλλο» από «την Πελοπόννησο» όπου «δεν υπήρχε αρχηγός». Τι θετικό προσφέρει το βιβλίο; Την πλούσια-πρωτότυπη εικονογράφηση-χαρτογράφηση, χάρη στην οποία ο πεπαιδευμένος αναγνώστης υποβοηθείται στο ζωντάνεμα του ιστορικού χρόνου. Η εκλαϊκευμένη παρουσίαση των γεγονότων όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι στον αδαή αναγνώστη, αλλά τον οδηγεί σε μια πλήρως εσφαλμένη και άλογη σχηματοποίηση του επαναστατικού νοήματος. Τελειώνουμε όπως ξεκινήσαμε.
Ο τίτλος του βιβλίου υπονοεί ένα γεγονός «παράδοξο»,[3] ανάλογο μ’ αυτό που έγραψε το 1837 ο Ξάνθος, αδειάζοντας τον «επιτηδειότερον» [του Καποδίστρια] Υψηλάντη και ακυρώνοντας τον «αρχηγικό» εαυτό του: «ο σκοπός της Εταιρείας δεν ήτον να ελευθερώση την Μολδοβλαχίαν αλλά την Ελλάδα». Ο αξιωματικός ορισμός της επανάστασης και η πρωθύστερη «λογική» θέτουν τον άξονα του βιβλίου εκτός ιστορίας. Ο δογματισμός υποβόσκει, δεν εκφράζεται φανερά. Ούτε στην βιβλιοπαρουσίαση υποστηρίχθηκε άμεσα. Αυτό ανέλαβε να το πράξει η Μ. Ευθυμίου· να «εξηγήσει» τα ανεξήγητα. Οπότε, σημειώνουμε την καίρια σύγκριση: παρά τη δικαίωση προς εκείνους τους «Ρουμάνους» που αρνήθηκαν να συμπαραταχθούν στον «εθνικό» Υψηλάντη, δέχθηκε άπαξ ο T. Dinu ότι η «παμβαλκανική» Επανάσταση του 1821 ήταν «ορθόδοξη». Αν και η παραδοχή αυτή ήταν χωρίς αντίκρισμα, η Μαρία Ευθυμίου, ένθερμη υποστηρίκτρια της υψηλής αξίας του βιβλίου, δεν κατάφερε να ισοφαρίσει.
Ο σχολιασμός κλείνει με ασχολίαστες εικόνες, από την κατηγορία εκείνων που εξοβέλισαν οι Tudor Dinu & Μαρία Ευθυμίου και δείχνουν πόσο νωρίς είχε προσδιοριστεί η Βλαχομολδαβία ως χώρος δράσης του ορθόδοξου φωτισμού/επανάστασης και πώς το θέμα του «μεγάλου ασθενούς» ή «ανατολικό ζήτημα» γινόταν το μείζον ευρωπαϊκό θέμα του 18ου αιώνα.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ παρά της αυτού εξοχότητος ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΝΤΕΜΙΡ(Η), πρίγκιπα της Μολδαβίας, Παρίσι, 1743
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, από την εποχή του Κωνσταντίνου του Μεγάλου, παρά του κ. Charles Le Beau, επιτίμου καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Παρισίων, 1757
Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος, Η ΕΞΑΒΙΒΛΟΣ, Βενετία, 1744. Παρά Αλεξίου Σπανού του εξ Ιωαννίνων. Προτροπή και δαπάνη του Πανιερωτάτου και Σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Ηρακλείας κ. κ. Γερασίμου, ου και τοις αναλώμασι νυν πρώτον τετύπωται. Εκ δύο συγκείμενος ο άνθρωπος, ψυχής τε δη και σώματος, εις δυο και η εκείνου διαιρείται ζωή, εις τε το θεωρητικόν δηλαδή, και πρακτικόν, Πανιερώτατε και Θεοπρόβλητε Αυθέντα μοι και Δέσποτα. Και ταύτα τα δυο δεν είναι κανένα άλλο οπού να τα φέρη, όσον το δυνατόν εις το τέλειον και θεοειδέστερον, καθώς ο νόμος, ο οποίος ωσάν εκείνος ο πύρινος και ολόφωτος στύλος οπού οδηγούσε ποτέ τον Ισραηλιτικόν λαόν, οδηγεί τον άνθρωπον εις ορθόν και δίκαιον βίον
Αλέξανδρος Ι. Υψηλάντης, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΟΝ ΝΟΜΙΚΟΝ, εκδοθέν εις Ρωμαϊκήν και πάτριον γλώτταν, Εν έτει Σωτηρίω ᾳψπ (1780), κατά τον 7ον χρόνον της Θεοστηρίκτου αυτού Αυθεντείας, Ιεραρχούντος του πανιερολογιωτάτου μητροπολίτου κ. κ. Γρηγορίου
ΝΕΑ ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΒΛΑΧΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΤΡΑΝΣΥΛΒΑΝΙΑΣ, Ρήγας Βελεστινλής, 1797. ΑΜΦΟΤΕΡΟΥΣ ΤΡΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΑΚΑΣ ΑΜΦΙΒΕΒΗΚΕΝ ΥΨΗΛΑΤΙΔΗΣ, ΜΕΙΛΙΧΙΟΣ ΗΓΕΜΟΝΩΝ (Αλέξανδρος Ι. Υψηλάντης, 1725-1807)
ΓΕΝΙΚΗ ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΜΟΛΔΟΒΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΓΕΙΤΝΙΑΖΟΥΣΩΝ ΑΥΤΗ ΕΠΑΡΧΙΩΝ, Ρήγας Βελεστινλής, 1797. ΗΠΙΟΝ ΩΔ’ ΟΡ’ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΝ ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ ΕΡΝΟΣ, ΦΡΑΔΜΟΝΑ ΚΑΛΛΙΜΑΧΗΝ ΚΡΑΝΤΟΡΑ ΜΟΛΔΟΒΙΗΣ (Αλέξανδρος Ι. Καλλιμάχης, 1737-1821)
ΚΩΔΙΞ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟΥ ΤΗΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ, Εν Ιασίω, 1816, Εν τω νεουργηθέντι Ελληνικώ Τυπογραφείω· Εν τω Ιερώ Μοναστηρίω των τριών Ιεραρχών, ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΛΛΙΜΑΧΗΣ, Βοεβόδας, Αυθέντης και Ηγεμών πάσης Μολδαβίας, Όμμα δίκης καθορά πάντα τα γινόμενα.
Δ. ΦΩΤΕΙΝΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ της πάλαι ΔΑΚΙΑΣ, τα νυν ΤΡΑΝΣΙΛΒΑΝΙΑΣ, ΒΛΑΧΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΛΔΑΥΙΑΣ, 1818. Τρόπαιον ορθοδοξίας, κατά δυσμενών εχθρών, σύμβολον κλεινόν Βλαχίας, φερ’ εις ράμφος τον Σταυρόν, ος και κέρας του συμβόλου Μολδαυΐας ανυψοί, τας τ’ ηγεμονείας σώζει, αμφοτέρας αυτοψεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου