Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Το προ εξαετίας εκκλησιαστικό σχίσμα εντός των κόλπων της Ορθοδοξίας προέκυψε μετά την εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναγνώριση των χωρίς κανονική ιερωσύνη κληρικών της Ουκρανίας ως «αυτοκέφαλης ουκρανικής ορθόδοξης Εκκλησίας». Η ενέργειά του αυτή απομόνωσε το Φανάρι από την πλειοψηφία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, οι οποίες έκριναν ότι η αναγνώριση των μη κανονικών κληρικών της Ουκρανίας δεν είχε καμία σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία, αλλά πάρθηκε στα πλαίσια των γεωπολιτικών αποφάσεων των χωρών μελών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας.
Συγκεκριμένα από τα εννέα Ορθόδοξα Πατριαρχεία δεν έχουν αναγνωρίσει την κρατική και αντικανονική Εκκλησία της Ουκρανίας τα επτά (Αντιοχείας, Ιεροσολύμων, Μόσχας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, και Γεωργίας). Την έχει αναγνωρίσει ένα, πλην του της Κωνσταντινουπόλεως. Πρόκειται για το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο της Αλεξανδρείας. Επίσης από τις πέντε Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες δεν την έχουν αναγνωρίσει οι τρεις (Πολωνίας, Αλβανίας, Τσεχίας – Σλοβακίας) και την αναγνώρισαν οι δύο ελληνικές (Ελλάδος και Κύπρου).
Το σχίσμα είναι σαφές και έχει σοβαρές συνέπειες στην Ορθοδοξία. Η Εκκλησία της Μόσχας έχει διακόψει την κανονική σχέση με αυτήν της Κωνσταντινουπόλεως και με όσες έχουν αναγνωρίσει την αντικανονική κρατική Εκκλησία της Ουκρανίας. Λόγω του εσωτερικού σχίσματος, οι διαχριστιανικοί διάλογοι έχουν ατονήσει, οι συναντήσεις των προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών έχουν σταματήσει, η παρουσία της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο κόσμο έχει καίρια τραυματισθεί και η πρόβλεψη του διακεκριμένου Άγγλου ιστορικού και βυζαντινολόγου Στίβεν Ράνσιμαν, ότι ο 21οςαιώνας θα είναι αιώνας της Ορθοδοξίας, έως σήμερα, έχει τραγικά διαψευσθεί.
Τα απογοητευτικά για την Ορθοδοξία αποτελέσματα της πολιτικής του Φαναρίου δεν Το έχουν πείσει ακόμη να αποκαταστήσει την ενότητα μεταξύ πασών των Ορθοδόξων Εκκλησιών, επαναφέροντας την κανονική τάξη στην Ουκρανία. Είναι παράλογο να ακούγονται συνθήματα και ευχές για την ένωση της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης με το Βατικανό, όταν είναι διχασμένη η Ορθοδοξία, όταν εκτοξεύονται κατάρες και φιλοπόλεμες δηλώσεις μεταξύ των αδελφών Ορθοδόξων Χριστιανών και όταν ευνοούνται και ευλογούνται οι διωγμοί Ορθοδόξων Χριστιανών επειδή είναι σταθεροί στην Πίστη τους και στην κανονικότητα της Εκκλησίας.
` Φέτος, που εορτάζεται το Πάσχα την ίδια Κυριακή από την Ορθοδοξία και τους άλλους Χριστιανούς και λόγω των 1700 ετών από τον προσδιορισμό της ημερομηνίας στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο (325) προγραμματίσθηκε μεταξύ του βαρέως ασθενούντος Πάπα Φραγκίσκου και του 85χρονου Οικ. Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου η προώθηση της μονιμοποίησης του κοινού εορτασμού του Πάσχα. Η συμφωνία μεταξύ των δύο συνέβη χωρίς να ερωτηθούν, όπως επιβάλλεται, από το Φανάρι οι άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες αν συμφωνούν με την πρωτοβουλία του.
Η προώθηση του κοινού εορτασμού του Πάσχα με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Προτεστάντες εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου στηρίζεται στο γεγονός πως στην έδρα του είναι ελάχιστοι οι απομένοντες Ορθόδοξοι Χριστιανοί και δεν θα υπάρξουν αντιδράσεις. Επί πλέον ελάχιστοι πολιτικοί, πνευματικοί, επιστημονικοί, οικονομικοί άρχοντες των λεγομένων «χριστιανικών λαών» θα αντιδράσουν στις παραβιάσεις των Ιερών Κανόνων. Δεν τους ενδιαφέρει το θέμα. Αντίθετα αρκετοί ηγετίσκοι πολύ θα ήθελαν να συνδέσουν το όνομά τους με ένα ιστορικής σημασίας θέμα, όπως η καθιέρωση κοινού εορτασμού του Πάσχα. Όμως οι περισσότερες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες – κλήρος και λαός - θα αντιδράσουν έντονα και με αίτιο πάλι το Φανάρι θα υπάρξει ένα νέο σχίσμα στην Ορθοδοξία, βαθύτερο και ευρύτερο του πρώτου. (Σχετ. βλ. Δρος Χρίστου Παπαγεωργίου, αστρονόμου – θεολόγου, «Ο Αλεξανδρινός Μέγας Αθανάσιος και το Χριστιανικό Πάσχα», Ανάτυπο από τον Τόμο: Πρακτικά ΙΖ΄ Θεολογικού Συνεδρίου Ι.Μ. Θεσσαλονίκης με θέμα «Ο Μέγας Αθανάσιος», Θεσσαλονίκη, 1997, σελ. 282).
Οι συμφωνίες μεταξύ Βατικανού και Φαναρίου είναι πολύ πιο εύκολες για τον Πάπα, που έχει το αλάθητο, και εντάσσονται στην ανέκαθεν πολιτική του περί αναγνωρίσεως της κοσμικής ηγεμονίας του και από τους Ορθοδόξους. Αυτή ισχύει και για το ημερολόγιο και την κοινή εορτή του Πάσχα και αρχίζει το 1582 (!), που καθιερώθηκε από τον τότε Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄, εξ ου και το όνομά του «Γρηγοριανό». Γράφει σχετικά ο καθολικός συγγραφέας Γεώργιος Σαργολόγος: « Αμέσως, από τότε (Σημ. από το 1582) ετέθη σε κίνηση ο πολυσύνθετος αλλά τέλειος μηχανισμός της βατικανής διπλωματίας, ώστε το νέο ημερολόγιο να το αποδεχθούν όλα τα χριστιανικά κράτη. Η αποδοχή αυτή θα είχε και πολιτικές επιπτώσεις. Εορτάζοντες οι χριστιανοί όλοι μαζί και ομόφωνα την μεγαλύτερη και σπουδαιότερη εορτή της θρησκείας τους – όπως εθέσπισε και η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος και στην ουσία ήταν το μόνο που εθέσπισε – αυτοί μεν θα αισθάνονταν πιο ενωμένοι και ασφαλείς, το δε κύρος – θρησκευτικό και κοσμικό – της Ρωμαϊκής Εκκλησίας θα ενισχύετο. Αυτό η Ρώμη το διατηρούσε στον νου της καθ΄ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων τις οποίες ενεργούσε προς όλες τις κατευθύνσεις για την παγκόσμια αποδοχή της ημερολογιακής μεταβολής» (Γεωργίου Σαργολόγου « Πρόοδος με βαρύ αντίτιμο - Το Γρηγοριανό ημερολόγιο και η στάσις της Ορθοδοξίας – Υπολογισμός των ημερομηνιών του Πάσχα» Εκδ. «Καλού Τύπου», Β΄ Έκδ. Αθήναι, 2007, σελ. 14-15).
Στο προαναφερθέν πλαίσιο της φιλοδοξίας του Πάπα περί παγκόσμιας αναγνωρίσεως του Γρηγοριανού ημερολογίου και κοινού εορτασμού του Πάσχα, το 1582 εστάλη στην Κωνσταντινούπολη ο ιππότης Λίβιο Κελλίνι για να διαπραγματευθεί με τον Πατριάρχη Ιερεμία Β΄ την αναγνώριση του νέου ημερολογίου από την Ορθόδοξη Εκκλησία και την καθιέρωση με βάση αυτό του κοινού εορτασμού του Πάσχα. Ο Ιερεμίας αντέταξε τις διατάξεις της Αγίας Γραφής και τις αποφάσεις της εν Νικαία Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Και ενώ διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις ο Πατριάρχης πληροφορήθηκε ότι ο Πάπας είχε ήδη εκδώσει την βούλλα περί καθιερώσεως του νέου ημερολογίου χωρίς να αναμένει την απάντησή του! Ο Πατριάρχης πάντως προς συζήτηση της προτάσεως του Πάπα συνεκάλεσε την 20ή Νοεμβριου 1582, την Ενδημούσα Σύνοδο, στην οποία συμμετέσχον και οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας Σίλβεστρος και Αντιοχείας Ιωακείμ και ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Γαβριήλ. Αυτή ομοφώνως απέρριψε την αποδοχή του νέου ημερολογίου, ως «ασεβές, ματαιόδοξο και βλαπτικό της εκκλησιαστικής παραδόσεως, της θεμελιωμένης επί της Γραφής, των Συνόδων και των Πατέρων της Εκκλησίας». (Αυτ. σελ. 18-19).
Το Βατικανό συνέχισε και συνεχίζει να επιδιώκει «ένα σημείο ενότητας» με την Ορθοδοξία προωθώντας τον κοινό εορτασμό του Πάσχα, κατά παράβαση της επιταγής της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Το τεύχος 1-2 (Ιανουάριος – Απρίλιος του έτους 2001) του θεολογικού περιοδικού «RivistaLiturgica» (Λειτουργική Επιθεώρηση), που ιδρύθηκε από το παπικό μοναστικό τάγμα των Βενεδικτίνων το 1914, ήταν αφιερωμένο στον κοινό εορτασμό του Πάσχα με τους Ορθοδόξους. Ο τίτλος του τεύχους ήταν: «Pasqua: Quando una data commune?» (Πάσχα: Πότε ο κοινός εορτασμός;». Μεταξύ των αρθρογράφων ο V. Peri, στέλεχος της Βατικανής βιβλιοθήκης, τονίζει ότι «πρέπει να προχωρήσει ο κοινός εορτασμός του Πάσχα, της θεμελιώδους εορτής της Εκκλησίας, που ο ιδρυτής της την θέλησε μία, αγία, καθολική και αποστολική» (Σημ. Σαφώς ο ρωμαιοκαθολικός αρθρογράφος συνδυάζει τον κοινό εορτασμό του Πάσχα με την Εκκλησία, της οποίας ο Πάπας είναι ο ηγεμών). Στο ίδιο τεύχος ο Basilio Petra, μέλος της συντακτικής επιτροπής του εν λόγω περιοδικού, σημειώνει: «Έως ότου οι Ορθόδοξες Εκκλησίες δεχθούν και συμφωνήσουν με την πρόταση του Βατικανού δύσκολα θα επιτευχθεί ο κάθε χρόνο παγκόσμιος κοινός εορτασμός του Πάσχα» (Αυτ. σελ.17).
Το 2007 συνέπεσε ο εορτασμός του Πάσχα των Ορθοδόξων και των Ρωμαιοκαθολικών – Προτεσταντών και σε ένα τρισέλιδο αφιέρωμα της η «Χριστιανική και Καθολική» γαλλική εφημερίδα La Croix (Ο Σταυρός) σημείωσε: «Εφέτος το «κοινό» Πάσχα προσφέρει την ευκαιρία να προωθηθεί ο οικουμενικός διάλογος. Προσεγγίσεις γίνονται αλλά παραμένουν οι αποκλίσεις». Και ως προς τις διαφορές των Ρωμαιοκαθολικών με τους Ορθοδόξους η εφημερίδα σημειώνει: « Στις θεολογικές διαφωνίες προστίθενται εμπόδια συνδεδεμένα με εσωτερικές διαιρέσεις της Ορθοδοξίας και με την αναγέννηση στην Ανατολική Ευρώπη των Καθολικών Εκκλησιών, που διατηρούν τους τύπους των Ορθοδόξων (των επονομαζόμενων Ουνιτικών). Το πρόβλημα των Ουνιτών της Ουκρανίας αποτελεί πάντοτε εμπόδιο στην προσέγγιση» («Λα Κρουά», 8-9 Απριλίου 2007, σελ. 9-11).
Πρόσφατα, στις 22 Απριλίου 2023, στην γαλλική εφημερίδα «Λε Φιγκαρό» και στη σελίδα 17 έθεσαν μαζί τις υπογραφές τους σε άρθρο ο Ελληνορθόδοξος Μητροπολίτης Γαλλίας Δημήτριος (Πλουμής) και ο Ρωμαιοκαθολικός Επίσκοπος της Ναντέρ Ματιέ Ρουζέ. Σε αυτό έγραψαν, εν όψει της συμπτώσεως και το 2025 του κοινού εορτασμού του Πάσχα: «Ένας διάλογος επί του κοινού εορτασμού του Πάσχα έλαβε χώρα το 2017 στο Χαλέπι ( Σημ. της Συρίας) υπό την αιγίδα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (Σημ. Σε αυτό συμμετέχουν Ορθόδοξες Εκκλησίες και Προτεσταντικές Ομολογίες, οι δε Ρωμαιοκαθολικοί είναι παρατηρητές). Προτάθηκε τότε να επανέλθουν όλοι οι Χριστιανοί στις αρχές της Συνόδου της Νικαίας, δηλαδή να εορτάζεται το Πάσχα την Κυριακή, που ακολουθεί την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, που βασίζεται στον μεσημβρινό, που διέρχεται από τα Ιεροσόλυμα. Η πρόταση θα επετύγχανε μια ημερομηνία του εορτασμού του Πάσχα, που δεν θα ήταν ούτε αυτή των Καθολικών και των Προτεσταντών, ούτε των Ορθοδόξων…Μια τέτοια απόφαση θα προκαλούσε βεβαίως αναστάτωση στους Χριστιανούς που έχουν ήδη το προγραμματισμένο ημερολόγιό τους, αλλά θα συνιστούσε ένα εξαιρετικό σημείο ενότητας, ευεργετικό κατ’ αλήθεια για την ειρήνη του κόσμου όλου».
Για την πρόταση των δύο κληρικών η ομ. Καθηγήτρια του Τμήματος Μαθηματικών του ΕΚΠΑ και εργασθείσα επί δεκαετία ως αστρονόμος στο Ίδρυμα Ευγενίδου κα Μάρω Παπαθανασίου μας δήλωσε ότι ο μεσημβρινός προσδιορισμού αν θα είναι ο πρώτος, του Γκρίνουιτς, ή αυτός των Ιεοροσολύμων δεν έχει καμία σχέση με τον προσδιορισμό του Πάσχα. Επομένως η πρόταση των δύο κληρικών δεν αναφέρει τίποτε ουσιαστικό περί αυτού. Πάντως οι δύο κληρικοί αφήνουν να εννοηθεί ότι για τον προσδιορισμό του Πάσχα θα ακολουθηθεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο και επομένως οι Ορθόδοξοι χριστιανοί θα κληθούν να αλλάξουν τον τρόπο υπολογισμού του Πάσχα. (Σημ. Για το θέμα παραπέμπω στο άρθρο μου που εστάλη στις 29 Απριλίου 2023, με τίτλο «Οι προθέσεις Φαναρίου και Βατικανού σε δύο σοβαρά ζητήματα»).-
*Θα ακολουθήσει, συν Θεώ, το Β΄ μέρος, στο οποίο θα υπάρξει αναφορά στην αντιμετώπιση του νέου ημερολογίου και του κοινού εορτασμού του Πάσχα από τους Ορθοδόξους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου