Πολιτικοί και πολιτικάντηδες

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Πρόσφατα άρθρο αγγλικής εφημερίδας μου θύμισε τη διαφορά μεταξύ του πολιτικού (statesman) και του πολιτικάντη (politician). Ο πρώτος σκέφτεται την επόμενη γενιά, ο δεύτερος τις επόμενες εκλογές. Ο statesman έχει ικανότητες, που τις θέτει στην υπηρεσία της Πατρίδας του, έχει όραμα γι' αυτήν που θέλει να το εκπληρώσει, είναι έμπειρος, με γνώση βαθιά και γνώσεις πολλές, είναι ικανός και επιδέξιος στους δύσκολους χειρισμούς, είναι δίκαιος, είναι με ένα λόγο ένας σοφός πολιτικός ηγέτης. Ο politician μπορεί να έχει ικανότητες, να είναι έμπειρος στους τακτικούς χειρισμούς, να είναι ικανός στο λόγο, αλλά το μόνο που επιδιώκει είναι να ικανοποιήσει τη ματαιοδοξία του, αγνοώντας την τύχη του λαού, που τον ακολουθεί. Είναι ο επιτήδειος, που γνωρίζει να αναρριχάται ως ο γυμνοσάλιαγκας, που διαθέτει αυξημένη πονηρία, που γνωρίζει πολύ καλά τον ρόλο του κόλακα, -προς τους επάνω υποκλίσεις και εξυπηρετήσεις και προς τους κάτω περιφρόνηση, αλαζονεία, εκμετάλλευση-, και που εκμεταλλεύεται αξιώματα και καταστάσεις για προσωπικό όφελος

Συνήθως στην Ελλάδα χαρακτηρίζουμε "δημαγωγούς" τους ανάξιους πολιτικούς, που μεταχειρίζονται απατηλά μέσα και κάθε είδους ψέμα για να τους ψηφίσει ο λαός. Ο χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται και στις άλλες γλώσσες. Το λεξικό της Οξφόρδης ορίζει τον " demagogue " ως τον πολιτικό που επιχειρεί να αποσπάσει την υποστήριξη του λαού στοχεύοντας στα πάθη του και στα κατώτερα ένστικτα του. Το λεξικό "Larousse" σημειώνει πως "demagogue" είναι ο πολιτικός που για ίδιον όφελος κολακεύει το λαό και εν γνώσει του τον εξαπατά.

Στην Ελλάδα από την αρχαιότητα έχουμε γνωρίσει πολιτικούς και πολιτικάντηδες - δημαγωγούς. Στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου χαρακτηριστικός τύπος δημαγωγού ήταν ο Κλέων, για τον οποίο ο Θουκυδίδης γράφει ότι η έκκληση του στο συναίσθημα και στο ατομικό συμφέρον διαίρεσε την πόλη. Κι επειδή έβλεπε ότι το μορφωμένο τμήμα του λαού δεν τον ακολουθούσε επιτέθηκε με σφοδρότητα στην Παιδεία! Υποστήριξε με περισσό θράσος ότι η αμάθεια συνδυασμένη με σωφροσύνη είναι πιο ωφέλιμη από την επιτηδειότητα, συνδυασμένη με την αστάθεια και πως οι ταπεινότεροι άνθρωποι διοικούν καλύτερα τις Πολιτείες από τους μορφωμένους… Κατά τον Θουκυδίδη και τον Αριστοφάνη ο Κλέων ήταν αξεπέραστος στη συκοφαντία και στη διαβολή, ήξερε άριστα να παίζει το ρόλο του "μαντρόσκυλου" του λαού, όπως ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του, και αξιοποιούσε στο έπακρο την καχυποψία του απλού πολίτη για τις αποφάσεις των αντιπάλων του, που είχαν την εξουσία.

Στη σύγχρονη Ελλάδα περισσεύουν οι πολιτικάντηδες και οι δημαγωγοί και, δυστυχώς, λίγοι είναι οι ευπατρίδες, ικανοί και με όραμα πολιτικοί. Στους πρώτους εφαρμόζεται εκείνο που έγραψε ο Τζ. Μπ. Σόου: " Αν δεν ξέρεις να λες ψέματα και να κάνεις απάτες και κλεψιές, παρακολούθησε την πολιτική και θα τα μάθεις όλα αυτά". Στους πολιτικάντηδες πληθώρα παραδειγμάτων. Στους δεύτερους φωτεινά παραδείγματα αποτελούν οι Καποδίστριας, Καφαντάρης και Πλαστήρας. Δεν σκέφτηκαν ποτέ το προσωπικό τους όφελος, αλλά μόνο της Πατρίδας, θυσίασαν τα πάντα γι' Αυτήν, δεν κέρδισαν τίποτε και είχαν επίγνωση των ευθυνών που αναλάμβαναν και της ιστορίας Της.

Πώς ξεχωρίζουν οι πολιτικοί από τους πολιτικάντηδες; Μπαίνω στον πειρασμό και σημειώνω τα ακόλουθα ερωτήματα: Είναι δυνατό ένας ευπατρίδης πολιτικός όταν πάρει ένα αξίωμα το πρώτο που θα σκεφθεί να είναι το πώς θα τακτοποιήσει την οικογένεια του, ή τους φίλους του; Το πώς θα βγάλει παράνομα χρήματα; Το πώς θα εξασφαλίσει νόμιμα ( αφού ο ίδιος και οι όμοιοι του κατασκευάζουν τους νόμους) αλλά καθόλου ηθικά να είναι πλούσιο και προσοδοφόρο το μέλλον το δικό του και της οικογένειάς του; Το πώς, ικανοποιώντας κάθε επιθυμία οποιουδήποτε ψηφοφόρου του, θα ξαναβγεί βουλευτής, χωρίς να σκέφτεται τα οικονομικά του κράτους και το μέλλον των επόμενων γενιών;

Η οικονομική κρίση δεν έχει βοηθήσει αρκετά στην αλλαγή νοοτροπίας των κρατικών παραγόντων, γιατί είναι κυρίως ηθική και κοινωνική και πολλοί έχουν πάθει τέτοια ψυχική πώρωση, που συνεχίζουν να συμπεριφέρονται ως πολιτικάντηδες. Η πολιτική σήψη αντί να εξυγιανθεί ανακυκλώνεται. Δέστε ποιοι πήραν τις θέσεις στον κρατικό μηχανισμό κάτω από τους Υπουργούς και τους Υφυπουργούς. Οι περισσότεροι είναι τα κομματικά στελέχη, που τα προηγούμενα χρόνια απέτυχαν παταγωδώς στην διακυβέρνηση της χώρας. Είναι δυνατόν αυτά τα πρόσωπα να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της χώρας, όταν το μόνο που ήθελαν και για το οποίο ζούσαν ήταν να ξαναβρεθούν στην εξουσία;…Και φυσικά κανένας δεν εξετάζει τις ικανότητες τους στη διαχείριση των κρατικών ζητημάτων. Αρκεί που εξυπηρετούν το Κόμμα…

Ασφαλώς ο Κλέων θυμίζει έντονα τη σημερινή αντιπολίτευση, που είναι τόσο ανεύθυνη και τόσο δημαγωγική. Ως προς την Κυβέρνηση; Πάλι θα αναφέρω το παράδειγμα από τον Θουκυδίδη και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Απέναντι στον δημαγωγό Κλέωνα ήταν ο Νικίας, ένας "απλώς πλούσιος, σεβαστός και ευσυνείδητος άνθρωπος, που ήταν όμως ελάχιστα ικανός να εμπνεύσει και πολύ λιγότερο να ελέγξει και να καθοδηγήσει το λαό στις σωστές αποφάσεις, όπως είχε παλαιότερα μπορέσει να το πράξει ο Περικλής". Η ανικανότητα του να κυβερνήσει και να αντικρούσει τη δημαγωγία του Κλέωνα και του Αλκιβιάδη τον έκανε συνυπεύθυνο της καταστροφής της Αθήνας και της Δημοκρατίας. Ο κ. Σαμαράς, μαζί με τους αρχηγούς των δύο Κομμάτων της συγκυβέρνησης, πρέπει να επιλέξουν αν θα μείνουν στην ιστορία ως μιμητές του Περικλή ή του Νικία.-