Ο Νεομάρτυς Δημήτριος ο εν Ιωαννίνοις αθλήσας… (18 Αυγούστου 1808)

Του ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΥ,Κοσμήτορα Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.

Μεταξύ  των Ελλήνων Νεομαρτύρων οι οποίοι στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς έδωσαν την μαρτυρία της Χριστιανικής και εθνικής τους συνειδήσεως, δεσπόζουσα θέση κατέχει ο νεομάρτυς Δημήτριος εκ Σαμαρίνης της Πίνδου, ο οποίος μαρτύρησε με εντοιχισμό στα Ιωάννινα, στην αυλή του Αλή Πασά, την 18η Αυγούστου 1808.
Ο νεομάρτυς Δημήτριος γεννήθηκε στην ιστορική και πανέμορφη Σαμαρίνα στα τέλη του ιή αι. Σε νεαρή ηλικία εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής της γενέτειρας του, όπου «καθίγνησε σώμα και ψυχήν  και εγένετο  σκεύος εκλεκτόν και δεκτικόν του θείου της χάριτος φωτισμού».
Ως μοναχός ακολούθησε τον ονομαστό αρματολό των Χασίων Παπαθύμιο Βλαχάβα, ο οποίος είχε ανδρωθεί στα αγιομετεωρίτικα Μοναστήρια, στους αγώνες του οποίου πήρε ενεργό μέρος. Περιόδευσε διάφορα μέρη της Ηπείρου και Θεσσαλίας εμψυχώνοντας τους τρομοκρατημένους ραγιάδες και ευαγγελιζόμενος το ζείδωρο μήνυμα της εθνικής Ελευθερίας. Φλογερός δημεγέρτης, καθώς ήταν, ξεσήκωνε με τη δύναμη του λόγου του τις λαϊκές μάζες, δίνοντας σ’ αυτές ελπίδα για μια καινούργια και αξιοπρεπή ζωή.

Ύστερα από την αποτυχία του επαναστατικού κινήματος του Παπαβλαχάβα, που ξέσπασε τον  Μάιο  του 1808, περιόδευσε τη Θεσσαλία για να στηρίξει και παρηγορήσει τους Χριστιανούς, οι οποίοι είχαν κλονισθεί από τους άγριους διωγμούς, που είχαν ενταθεί από εξαιτίας του προαναφερθέντος κινήματος.
Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, ενοχλημένος από τη γενικότερη δραστηριότητα του Δημητρίου και ελπίζοντας ότι θα αποσπάσει από αυτόν πληροφορίες για την φημολογούμενη ανάμιξη των επισκόπων της  Θεσσαλίας  στην επανάσταση, έδωσε εντολή να συλληφθεί και να οδηγηθεί δέσμιος στα Γιάννενα.
Ο Pougueville, που ήταν τότε πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα και παρακολούθησε από κοντά τη σύλληψη, την ανάκριση και όλες τις φάσεις του μαρτυρίου του νεομάρτυρος, γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής:
«…Το μαρτύριον και η επανάστασις του Βλαχάβα, προητοιμάζον τον θρίαμβον ασθενούς τινός θνητού, έχοντος ως μόνα όπλα την προσευχήν και την πραότητα, ενός εξ εκείνων των λειτουργών του Χριστού των προωρισμένων να στηρίζωσι τους δειλούς εν τω κοσμικώ κλύδωνι, και των οποίων το αίμα συγχεόμενον μετά του πολεμιστού επανήγαγε δια του μαρτυρίου την τιμήν του Χριστιανικού ονόματος εις την πρώτην αίγλην.
Ο μοναχός Δημήτριος, εκ Σαμαρίνας της Πίνδου, εμφορούμενος εκ του ευαγγελικού εκείνου ζήλου, όστις εν τοις χρόνοις του χριστιανικού διωγμού υπήρξεν ο χαρακτήρ του αποστολικού κηρύγματος, διέτρεχε κατά τας θυελλώδεις εκείνας ημέρας τας δικρεθισμένας επαρχίας ίνα κατευνάση τα πνεύματα και επαναγάγη τους αντάρτας υπό τον ζυγό της υπακοής. Πλήν καταγγελθείς ως δημεγέρτης συνελήφθη μετά του Βλαχάβα και πλήρης αλύσεων εσύρθη πρό του σατράπου των Ιωαννίνων. Παντί τρόπω προσεπάθησαν ίνα τον εξαναγκάσωσι προς καταγγελίαν των διακλαδώσεων της συνωμοσίας, επί τω σκοπώ ενοχοποιήσεως και των  κατεχόντων τους εκκλησιαστικούς θρόνους της Θεσαλίας ορθοδόξων επισκόπων. Αλλ’ούτος ενισχυόμενος υπό πίστεως διακαούς εμαρτύρησε την αλήθειαν Θεού του ζώντος, αι δε απαντήσεις αυτού εξήγειραν του βιζύρου την λύσσαν, ήτις εξεράγγη εν τω εξής διαλόγω  αξίω να μεταδοθή εις την Χριστιανοσύνην, ως εν εκ των ανηκόντων εις το μαρτυρολόγιον της εκκλησίας μνημείων.
• Αλής. Εκήρυττες την βασιλείαν του Ιησού Χριστού, και επομένως την πτώσιν της εδικής μας θρησκείας και του σουλτάνου;
• Δημήτριος. Ο Θεός μου βασιλεύει έν όλη τη αιωνιότι και δια την  αιωνιότητα… Σέβομαι τους κυρίους, τους οποίους μας έδωκε
• Αλής. Τι φέρεις επί του στήθους σου;
• Δημήτριος. Την σεβάσμιαν εικόνα της αγίας του Θεού μητρός
• Αλής. Θέλω να την ιδώ.
• Δημήτριος. Είναι αδύνατον να βεβηλωθή. Διάταξον να μου λύσωσι την μίαν χείρα και θέλω σοί την παρουσιάσει.
• Αλής. Ούτω λοιπόν αποπλανάς τα πνεύματα. Είμεθα βέβηλοι. Εκ των λόγων τούτων καταλαμβάνω το όργανον των  επισκόπων, οίτινες προσκαλούσι τους Ρώσσους δια να μας υποδουλώσουν. Ομολόγησον τους συνενόχους σου.
• Δημήτριος. Συνένοχοι μου είναι η συνείδησις και το καθήκον τα οποία με υποχρεούσι να παρηγορώ τους Χριστιανούς και τοις διδάσκω την εις τους νόμους σας υποταγήν.
• Αλής. Είπε εις τους ειδικούς σας νόμους, σκύλε Χριστιανέ.
• Δημήτριος. Αυτό το όνομα αποτελεί την δόξαν μου.
• Αλής. Φέρεις μιαν εικόνα της Παναγίας, εις την οποία αποδίδουσι τερατουργήματα.
• Δημήτριος. Ειπέ θαύματα. Η μήτηρ του Σωτήρος μου είναι η παρά τω αθανάτω αυτής Υιώ και Θεώ μεσίτρια των Χριστιανών. Κάθ’ εκάστην θαβματουργεί δι ημάς και καθ’εκάστην και εγώ επικαλούμαι την αντίληψην της.
• Αλής. Ας ίδωμεν εάν και τώρα θέλει σε υπεραπισθή. Δήμιοι, βασανίσατε τον».
Οι δήμιοι αρπάζουν τον Δημήτριο και τον φέρνουν πιο κοντά στα πόδια του Αλή, ο οποίος φτύνει τον μάρτυρα στο πρόσωπο. Στη συνέχεια του αποσπούν την εικόνα της Παναγίας που είχε στο στήθος του και αρχίζουν να του βάζουν αγκίδες από καλάμια κάτω από τα νύχια των χεριών και των ποδιών του και με σιδερένια καρφιά τρυπούν τους βραχίονες του. Ο άγιος αντιμετωπίζει το μαρτύριο με θαυμαστή ηρεμία, εφαρμόζοντας το παύλειο: «ημίν εχαρίσθη το υπέρ Χριστού, ου μόνον το εις αυτόν πιστεύειν, αλλά και το υπέρ αυτού πάσχειν» και προσευχόμενος έλεγε: «Κύριε ευσπλαχνίσθητι τον δούλον σου, βασίλισσα των ουρανών προσεύχου υπέρ ημών».
Ακολουθεί η δεύτερη φάση των βασανιστηρίων. Τοποθετούν γύρω από το κεφάλι του αλυσίδα από οστάρια την οποία σφίγγουν τόσο δυνατά μέχρι  που σπάζει, ενώ το αίμα τρέχει διαρκώς από το πρόσωπό του. Παρόλη την προσωπική του περιπέτεια ο άγιος θλίβεται μόνον για τις ύβρεις και την ασέβεια των δήμιων εναντίον του θεού. Κουρασμένοι οι δήμιοι ανέβαλαν για την επομένη μέρα τη συνέχεια των βασανιστηρίων και οδηγούν τον άγιο στο βάθος σκοτεινής και υγρής φυλακής.
Με την ανατολή της άλλης ημέρας οι δήμιοι συνεχίζουν το έργο τους. Δένουν τον Δημήτριο σε σταυρό με το κεφάλι κάτω και του ανάβουν μεγάλη φωτιά από ρητινόξυλα κάτω από το κεφάλι του. Και όταν η φωτιά άρχισε να σιγοτρώγει το δέρμα της κεφαλής του τον κατεβάζουν από το Σταυρό. Τοποθετούν στο στήθος του μια χονδρή και βαρειά σανίδα, πάνω από την οποία οι τύραννοι χοροπηδούν για να σπάσουν τα κόκαλα του. Η γαλήνη και η αφοβία του Δημητρίου μπροστά στο θάνατο κάνουν κάποιον Τούρκο από την Καστοριά να δεχθεί τον Χριστιανισμό και να βαπτισθεί. Ο Τούρκος βασανίζεται και αυτός οικτρά από τον σατράπη των Ιωαννίνων.
Τελική φάση του μαρτυρίου του νεομάρτυρος Δημητρίου είναι ο εντοιχισμός. Του αφήνουν  ακάλυπτο μόνο το κεφάλι. Για να παραταθεί η ζωή και η αγωνία του προσφέρουν επίμονα τροφή και νερό. Δέκα ημέρες κράτησε αυτή η τραγική και επώδυνη περιπέτεια του Δημητρίου. Στις 18 Αυγούστου 1808 παρέδωσε την αγιασμένη του ψυχή  στον Αρχηγό της Ζωής και του θανάτου, καθώς επαναλάμβανε τις τελευταίες λέξεις του Αγίου Βαβύλα, Επισκόπου Αντιοχείας: «Επίστρεψον, ψυχή μου, εις την ανάπαυσιν σου, ότι ο Κύριος ευηργέτησε». Έτσι «ο πολύαθλος  Δημήτριος αμέσως ως Άγιος ετιμήθη και ως θαυματουργός εδοξάσθη και πλείστα θαύματα ετελέσθη σαν δια της επικλήσεως του ονομάτος αυτού. Ήδη δε συν Αγγέλοις  χορεύων και συν Οσίοις και Μάρτυσιν αγαλλόμενος πρεσβεύει απαύστως υπέρ ημών των τελούντων την αγίαν αυτού μνήμην».
Από την πρώτη κιόλας στιγμή του μαρτυρίου του ο Δημήτριος αναγνωρίστηκε ως άγιος στη σύνειδηση και την πίστη της εκκλησίας. Ο Pouguevill αναφέρει ότι ο οσιομάρτυς Δημήτριος αμέσως δοξάστηκε ως άγιος και ότι πολλά θαύματα έγιναν σε πιστούς μόνον με την επίκληση του ονόματός του.
Το 1955 στη γενέτειρά του Σαμαρίνα χτίστηκε μικρή αλλά ωραία εκκλησία, με δαπάνη του Ζήση Ι. Αγορογιάννη. Στη θέση του παλαιού αυτού ναού χτίστηκε μεγαλλοπρεπής ναός, ο οποίος εγκαινιάστηκε το 1996 από το Μητροπολίτη Γρεβενών Σέργιο. Τεμάχιο του ιερού λειψάνου βρίσκεται στην ιστορική Μονή Ζάβορδας, μέσα σε αργυρή περίτεχνη λειψανοθήκη, στην οποία διαβάζουμε: «Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΑΡΓΥΡΑ ΘΗΚΗ ΕΓΕΝΕΤΟ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΟΑΤΟΥ ΠΡΩΤΟΣΥΓΚΕΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΟΥ ΤΑΦΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1850 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 3. ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΛΑΖΑΡΟΥ Δ. ΤΟΥ ΕΚ ΚΩΜΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ. ΔΡΑΜΙΑ 450, ΓΡΟΣΙΑ ΠΑΡΑΔΗΣ».  Η μνήμη του νεομάρτυρος Δημήτριου τιμάται στις 18 Αυγούστου.
Είμαστε βέβαιοι ότι ο νέος μητροπολίτης Ιωαννίνων κ.κ. Μάξιμος, ο οποίος διακρίνεται για την γρηγορούσα εθνική συνείδηση και το υψηλό αίσθημα Ελληνορθόδοξης ευθύνης, θα αποδώσει την τιμή που οφείλει η πόλη των Ιωαννίνων στον Μάρτυρα αυτόν της ορθοδοξίας και του Γένους, που τίμησε την πόλη των Ιωαννίνων με το φρικτό μαρτυρικό του θάνατο.

 http://www.proinoslogos.gr/arthrografia/26647