Σε βαριά αρρώστια το Βατικανό

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Από βαριά αρρώστια πάσχει το Βατικανό. Αυτό δεν το είπε κάποιος «ζηλωτής» Ορθόδοξος μοναχός, αλλά ο ίδιος ο σημερινός Πάπας Φραγκίσκος, που πρόσφατα είχε χαρακτηρίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία «ασθενή», αφού δεν είναι υποταγμένη σ’ αυτόν. Το λυπηρό είναι ότι Ορθόδοξοι Προκαθήμενοι ζηλούν τις υπερεξουσίες του Πάπα και την απαράδεκτη κατάσταση της αυλής του και επιδιώκουν να εισαγάγουν τα παπικά πρότυπα στην Ορθόδοξη Εκκλησία…

Ο Πάπας Φραγκίσκος με την ευκαιρία της εορτής των Χριστουγέννων τη Δευτέρα, 22 Δεκεμβρίου 2014, μίλησε στα μέλη της Ρωμαϊκής Κούριας και εξαπέλυσε σε βάρος τους σφοδρότατη επίθεση. Οι μύδροι και οι προσβλητικοί χαρακτηρισμοί του δείχνουν τον ηθικό ξεπεσμό της γραφειοκρατίας του Βατικανού, που επί αιώνες έχει αναπτυχθεί σε ένα ανίκητο Λεβιάθαν, λόγω της κοσμικής, ηγεμονικής, αυταρχικής και ιμπεριαλιστικής θέσης που έχει αποκτήσει ο Πάπας. Σημειώνεται ότι ο Πάπας Φραγκίσκος θέλησε να δημοσιοποιηθεί η στα ιταλικά ομιλία του, αφού ολόκληρη δημοσιεύθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του Βατικανού.

Ο Πάπας ανέφερε ένα μεγάλο κατάλογο ασθενειών από τις οποίες πάσχει η Κούρια, και οι οποίες, όπως τόνισε, «εξασθενούν τη διακονία της προς τον Θεό».

Η πρώτη αρρώστια που ανέφερε είναι πως τα μέλη της Κούριας αισθάνονται «αθάνατα», «απαραίτητα» και «διαθέτοντα πλήρη ασυλία»*. Αλλά, όπως σημείωσε, τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από ανθρώπους που θεωρούσαν τους εαυτούς τους αιώνιους, αναγκαίους και ασύδοτους... Άλλη ασθένεια της Κούριας είναι, πάντα κατά τον Πάπα, η σκληροκαρδία της, η διανοητική και η πνευματική. Παρομοίασε τα μέλη της με τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους τους οποίους χαρακτήρισε ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος «σκληροτράχηλους και απερίτμητους τη καρδία και τοις ωσίν» ( Πρ. ζ΄ 52).

Ο βαρύτερος ίσως από τους βαρείς χαρακτηρισμούς που είπε ο Πάπας είναι ότι τα μέλη της Κούριας πάσχουν «από πνευματικό αλτζχάϊμερ», δηλαδή έχουν λησμονήσει την «ιστορία της σωτηρίας», και ότι τους συμβαίνει αυτό που γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην «Αποκάλυψη», ότι έδωσε εντολή ο Κύριος στον άγγελο να πει στην Εκκλησία της Εφέσου, ότι έχει εναντίον της, πως «την πρώτη της αγάπη αφήκε» (Αποκ. β΄ 4).

Μπαίνοντας σε πιο πρακτικά ζητήματα ο Πάπας κατηγόρησε τα μέλη της Κούριας ότι πάσχουν ακόμη «από την αρρώστια της αντιζηλίας και της ματαιοδοξίας». Και επεξήγησε ότι αυτό είναι προφανές «όταν τα χρώματα της ενδυμασίας και τα διακριτικά των οφίκιων καθίστανται η πρώτη μέριμνα τους. Και πρόσθεσε ότι η αρρώστια αυτή οδηγεί άνδρες και γυναίκες σε ένα ψεύτικο «μυστικισμό» και σε ένα ψεύτικο «ησυχασμό». Μια ακόμη σοβαρότατη ασθένεια της Κούριας είναι κατά τον Πάπα η «υπαρξιακή σχιζοφρένεια». Είναι η ασθένεια εκείνων που ζουν διπλή ζωή, και είναι καρπός της υποκρισίας τους, της μετριότητας τους και του προοδευτικά αυξανόμενου πνευματικού κενού τους, που δεν μπορούν να το γεμίσουν με διδακτορικά διπλώματα και άλλους ακαδημαϊκούς τίτλους. Αυτοί οι κληρικοί ζουν, κατά τον Πάπα, δύο παράλληλες πορείες, «στη μία διδάσκουν με αυστηρότητα τους άλλους και στην άλλη ακολουθούν μια κρυφή και συχνά έκλυτη ζωή».

Μια άλλη αρρώστια των μελών της Κούριας είναι αυτή του κουτσομπολιού, των ψιθύρων και της φλυαρίας. Ο Πάπας την χαρακτηρίζει και αυτήν «βαριά ασθένεια», που καταντά τον άνθρωπο «σπαρτική μηχανή ζιζανίων, όπως είναι ο σατανάς» και σε πολλές περιπτώσεις «ανθρωποκτόνο με κρύο αίμα» της υπόληψης των αδελφών και συναδέλφων του. Και προσθέτει ο Πάπας: «Είναι η ασθένεια των άνανδρων ανθρώπων, που δεν έχουν το θάρρος να μιλήσουν κατ’ ευθείαν και μιλούν πίσω από τον πλάτη», για να προσθέσει: «Αδελφοί ας προφυλαχθούμε από την τρομοκρατία των διαβολών».

Επόμενη αρρώστια της Κούριας είναι η θεοποίηση και οι κολακείες των κατωτέρων προς τους ανωτέρους στην ιεραρχία της Κούριας, με σκοπό να αποκτήσουν την εύνοιά τους. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτή την ασθένεια «είναι θύματα του καριερισμού και της καιροσκοπίας, τιμάνε τα πρόσωπα και όχι τον Θεό. Είναι οι άνθρωποι που εκτελούν την υπηρεσία τους σκεπτόμενοι αποκλειστικά τι θα αποκομίσουν από αυτή και όχι τί οφείλουν να προσφέρουν». Μια άλλη ασθένεια είναι η αδιαφορία των μελών της Κούριας προς τους άλλους. Αυτό είναι αποτέλεσμα ότι σκέπτονται μόνο τους εαυτούς τους και χάνουν τη γνησιότητα και τη ζεστασιά των ανθρωπίνων σχέσεων. Το πένθιμο πρόσωπο ανθρώπων της Κούριας είναι μια ακόμη ασθένεια που κατονόμασε ο Πάπας. Πρόκειται για ανθρώπους, όπως είπε, «βλοσυρούς και στυφούς, που χρησιμοποιούν το ύφος τους, κυρίως προς τους κατώτερούς τους σε συνδυασμό με την προς αυτούς αυστηρότητα, σκληρότητα και αλαζονεία». Και πρόσθεσε: « Στην πραγματικότητα η θεατρική σοβαρότητα και ο άγονος πεσιμισμός είναι συνήθως συμπτώματα της δικής τους φτώχειας και ανασφάλειας».

Το σφυροκόπημα και το μαστίγωμα, που είναι και αυτομαστίγωμα, συνεχίζεται. Ο Πάπας αναγνωρίζει μια ακόμη ασθένεια στην αυλή του, αυτή της συγκεντρώσεως περιουσιών και του πλουτισμού. Είναι η περίπτωση αυτών που «αναζητούν να γεμίσουν το υπαρξιακό κενό στην καρδιά τους με τη συγκέντρωση υλικών αγαθών, όχι από ανάγκη, αλλά μόνο για να αισθανθούν σιγουριά», για τα γεράματά τους θάλεγε κάποιος μακαρίτης άγαμος κληρικός… Μια ακόμη ασθένεια, που διέγνωσε στην Κούρια ο Πάπας είναι αυτή των «κλειστών κύκλων». Πρόκειται για ομάδες στο εσωτερικό του Βατικανού, στις οποίες οι δεσμοί που αναπτύσσονται είναι, κατά τον Πάπα, ισχυρότερες από αυτές που πρέπει να αναπτύσσονται στο Σώμα της Εκκλησίας, ακόμη ισχυρότερες και από αυτόν τον δεσμό που πρέπει να υπάρχει με τον Χριστό.

Τελευταία ασθένεια της Κούριας, που ανέφερε ο Πάπας είναι η επιδίωξη των εγκόσμιων οφελών, της επιδειξιομανίας, και όταν το μέλος της Κούριας μετατρέπει τη διακονία του σε ισχύ και την ισχύ σε εμπόρευμα για να αποκτήσει εγκόσμια οφέλη ή περισσότερη ισχύ. Είναι, κατά τον Πάπα, «η ασθένεια των ανθρώπων εκείνων που αποζητούν άπληστα να πολλαπλασιάσουν την ισχύ τους και προς τον σκοπό αυτό είναι ικανοί να συκοφαντήσουν, να δυσφημήσουν να εκθέσουν τους άλλους σε εφημερίδες και σε περιοδικά…».

Αυτή είναι η αυτοκριτική του Πάπα για την Κούρια. Τι μπορεί να προσθέσει κανείς σε τόσες βαρύτατες ασθένειες που διέγνωσε δημόσια στα μέλη της; Να σχολιάσουμε μόνο μπορούμε. Πρώτον ότι οι ασθένειες της Κούριας είναι η κορυφή του παγόβουνου και πως «το ψάρι από το κεφάλι βρωμάει». Ενδεικτικό είναι πως ο Πάπας που κατηγορεί με τα μελανότερα χρώματα την Κούρια, επιχειρεί να περάσει απόφαση, με την οποία, μεταξύ των άλλων, θα επιτρέπεται η Θεία Κοινωνία στους Ρωμαιοκαθολικούς που τέλεσαν δεύτερο γάμο. Αυτό λέγεται ότι είναι για ποιμαντικούς λόγους, αλλά ευρύτατα κυκλοφορεί η πληροφορία ότι οφείλεται στη σημαντική μείωση των εσόδων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στη Γερμανία, όπου οι πολλές δεκάδες χιλιάδες Ρωμαιοκαθολικών που έκαμαν δεύτερο γάμο και δεν μπορούν να προσέλθουν στην Θεία Κοινωνία εγκαταλείπουν την Εκκλησία τους και δεν πληρώνουν πλέον τον αναλογούντα φόρο τους γι’ αυτήν…. Δεύτερον ότι αναγνωρίστηκε από τα πιο επίσημα χείλη πως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι σε βαθύ τέλμα και παρακμάζει. Τρίτον η αγιοποίηση του Πάπα Ιωάννου Παύλου του Β΄ και του Παύλου του Στ΄ είναι σε αντίθεση με τις σοβαρότατες επισημάνσεις για την κατάσταση της Κούριας, αφού εν πολλοίς η ιδιαίτερα αρρωστημένη κατάσταση της τους βαρύνει άμεσα. Σημειώνεται ότι η Ρωμαϊκή Κούρια λειτουργεί ακόμα και σήμερα με βάση τη Διάταξη Pastor Bonus, της 28ης Ιουνίου 1988, του Ιωάννη Παύλου Β΄ και το Γενικό Κανονισμό του 1992, επί του ιδίου Πάπα. Και τελευταίο, θα έχει ενδιαφέρον η εξέλιξη στις ήδη πολύ τεταμένες σχέσεις Πάπα – Κούριας. Με την ομιλία του ο Πάπας κήρυξε τον πόλεμο στην Κούρια. Ένας πόλεμος έχει νικητή και ηττημένο και κάθε πλευρά έχει τα όπλα της. Πάντως όποιος κι αν είναι ο νικητής δεν θα έχει ενδιαφέρον για τους Ορθοδόξους. Από τις βασικές διαφορές που υπάρχουν τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει. Ο πόλεμος που άρχισε είναι εσωτερικό ζήτημα του Βατικανού. Πρόκειται περί έως τελικής πτώσεως διαμάχης γραφειοκρατών και ταγμάτων, με πρώτο αυτό των Ιησουιτών, για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι…

Το τελευταίο σχόλιο είναι πως δεν πάσχει μόνο η Κούρια, πάσχει ολόκληρη η παποσύνη. Δεν πρόκειται πάλι για προσωπικό σχόλιο. Είναι διαπίστωση του γνωστού ρωμαιοκαθολικού κληρικού και θεολόγου, καθηγητού του πανεπιστημίου της Τυβίγγης, Χανς Κουνγκ (Hans Kung). Στο βιβλίο του «Μπορούμε να σώσουμε την Καθολική Εκκλησία; Μπορούμε να σώσουμε την Καθολική Εκκλησία!», που το 2013 κυκλοφορήθηκε στα αγγλικά από τις εκδόσεις William Collins, γράφει, μεταξύ των άλλων, στην εισαγωγή του βιβλίου του, ως διάγνωση:

« Έχω αφιερώσει πάνω από 1000 σελίδες στην περιγραφή και ανάλυση της ιστορίας της Χριστιανοσύνης ολόκληρης. Αλλά ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι η παποσύνη είναι το κεντρικό στοιχείο του Ρωμαιοκαθολικού προτύπου και είναι η παποσύνη και η ισχύς της που πρέπει πρώτιστα και επειγόντως να μεταρρυθμιστεί… Πενήντα χρόνια πριν, ο Ιωσήφ Ράτζινγκερ και εγώ είμαστε οι δύο νεότεροι επίσημοι σύμβουλοι της Δευτέρας Βατικανής συνόδου (1962-5). Η Σύνοδος αυτή επιχείρησε να μεταρρυθμίσει σημαντικά σημεία στο Ρωμαϊκό σύστημα, αλλά, δυστυχώς, η πείσμων αντίσταση της Ρωμαϊκής Κούριας εμπόδισε την πραγματοποίησή τους. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν τη Σύνοδο η Ρώμη βαθμιαία γύρισε πίσω το ρολόι στις προτάσεις για μεταρρυθμίσεις και ανανέωση και αυτό προκάλεσε μια νέα ταραχή και ήδη σε εξέλιξη βαριά και τρομακτική ασθένεια στην Καθολική Εκκλησία. Τα σεξουαλικά σκάνδαλα, που προκάλεσαν Καθολικοί κληρικοί είναι μόνο το πιο πρόσφατο σύμπτωμα….». Χειρότερο των σεξουαλικών σκανδάλων είναι, κατά τον Κουνγκ, η απόκρυψη και η αποσιώπηση τους που από χρόνια επιχειρείται από την Κούρια, αντί της πλήρους διαλεύκανσης, μετά από βαθιά και λεπτομερή έρευνα.

Οι ασθένειες που περιέγραψε ο Πάπας για την Κούρια δεν πρέπει να κάνουν τους Ορθοδόξους κληρικούς να νιώσουν ικανοποίηση. Μάλλον πρέπει να τους προβληματίσουν και να τους οδηγήσουν σε δική τους αυτοκριτική. Οι ίδιοι γνωρίζουν ότι φαινόμενα από αυτά που συμβαίνουν στο Βατικανό δεν λείπουν από το Φανάρι, από τις αυλές των άλλων Πατριαρχείων, ακόμη και από το Συνοδικό Μέγαρο της Μονής Πετράκη, όπου η ηγεμονική αντίληψη, η κολακεία, το κουτσομπολιό και οι συζητήσεις για ιερατικά άμφια και μελλοντικές επιδιώξεις δίνουν και παίρνουν. Το καλό είναι πως, παρόλα αυτά, το σύστημα διοίκησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας επιτρέπει, πλην κάποιων λυπηρών εξαιρέσεων, στους κληρικούς της που θέλουν και διαθέτουν ικανότητες, να εργασθούν και να έχουν πνευματικούς καρπούς.-

*Οι υπογραμμίσεις είναι του υπογράφοντος