Ο π. Δημήτριος μιλά στο Εκκλησία online για την Παναγία Βελλαΐτισσα και το ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ της

Μονή Βελλάς ευρίσκεται στα βορειοδυτικά των Ιωαννίνων και απέχει από την πόλη 34 χιλιόμετρα. Τοπογραφικά ευρίσκεται εντός του χώρου του Δ.Δ. Νεγράδων που ανήκει στο Δήμο Πωγωνίου.
Η Μονή είναι κτισμένη στις πλαγιές της ομωνύμου λοφοσειράς «Βελλά» και δεσπόζει της όμορφης κοιλάδος του ποταμού Καλαμά και βρίσκεται πολύ κοντά στην θέση της αρχαίας πόλης «Βελλά», της οποίας σώζονται ερείπια. Η παλιά πόλη της Βελλάς κατεστράφη το 1436 από τους Τούρκους. Όσοι εκ των κατοίκων της διεσώθησαν κατέφυγαν στην ορεινή περιοχή του Ζαγορίου. 

Η έδρα της επισκοπής Βελλάς, μετά την ερήμωση της πόλης, μεταφέρθηκε στην Μονή Βελλάς, ύστερα για ένα μικρό χρονικό διάστημα στον Παρακάλαμο και κατόπιν στην Κόνιτσα, όπου είναι μέχρι και σήμερα. 

Η Μονή έχει υποστεί αλλεπάλληλες καταστροφές. Η τελευταία ανακαίνισή της έγινε το 1745, όπως μας πληροφορεί μιλώντας  Αποκλειστικά στο Εκκλησία online ο π. Δημήτριος Διευθυντής Καθηγητής και Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλάς Ιωαννίνων. 

Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πανηγυρίζει όμως στο γενέθλιον της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Σε απόσταση 150 μέτρων από τη Μονή βρίσκονται οι ομώνυμες Πηγές Βελλάς με άφθονο νερό, το οποίο χύνεται στον παρακείμενο ποταμό Καλαμά. 

1. Πότε και από ποιον ιδρύθηκε η Ιερά Μονή Βελλάς? 

Η Μονή ιδρύθηκε περί τον 11 αιώνα μ.Χ. Δεν σώζονται όμως γραπτές πληροφορίες σχετικά με τον ιδρυτή της και τον ακριβή χρόνο ίδρυσής της. 

Στο διάβα των αιώνων η Μονή Βελλάς γνώρισε λεηλασίες, καταστροφές και ερημώσεις. 

Η χειρότερη και καταστροφικότερη λεηλασία υπήρξε το 1711 μ.Χ. με την επανάσταση του Μητροπολίτη Τρίκκης και Λαρίσης Διονυσίου του επιλεγομένου φιλόσοφου, ο οποίος επαναστάτησε εναντίον του Οθωμανικού κράτους. Αυτός προσωρινά επέτυχε με τους επαναστατημένους Έλληνες από τα μέρη της Δυτικής Ελλάδος να καταλάβει τα Ιωάννινα προσωρινά. Στην συνέχεια, όμως, το επαναστατικό κίνημα του Μητροπολίτου απέτυχε, ο δε Διονύσιος είχε τραγικό τέλος, οι συνέπειες για την πόλη των Ιωαννίνων οδυνηρότατες, όπως και για τα μοναστήρια που βοήθησαν τον Διονύσιο στο επαναστατικό του αυτό κίνημα, μεταξύ αυτών και η μονή Βελλάς. 

Οι Ηπειρώτες έμποροι των παραδουναβίων χωρών, οι οποίοι ευεργέτησαν ποικιλοτρόπως την Ήπειρο και το γένος ολόκληρο, προικοδότησαν και τη Μονή Βελλάς με κτήματα και μετόχια στην Ρουμανία. Το σημαντικότερο εξ αυτών ήτο η Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο Βουκουρέστι. 

Η Μονή λόγω των εσόδων της επιτελούσε καθ’ όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας μεγάλο εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο. Το 1863 έγινε Σταυροπηγιακή, έπειτα δε, το 1885 επανήλθε σε ενοριακή και υπαγόταν στη Μητρόπολη Βελλάς και Κονίτσης. 

Το 1817 ερημώθηκε ολοσχερώς από τον Αλή Πασά, ο οποίος κατέσφαξε και τους μοναχούς της Μονής. Δύο εξ αυτών που σώθηκαν μετέβησαν στην Κέρκυρα και δεν επέστρεψαν ποτέ. Έκτοτε η Μονή διοικείτο από μοναστηριακή επιτροπή, την οποία όριζε ο εκάστοτε Μητροπολίτης. 

Την Μονή επανέφερε στην παλιά της αίγλη ο νεαρός Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος, ο οποίος κατήγετο από την περιοχή, ιδρύοντας εντός αυτής το περίφημο Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς το έτος 1911. 

2. Στη Μονή υπάρχουν τοιχογραφίες αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων και Ιστορικών συνάδει αυτό με την ορθόδοξη πίστη; Επίσης φυλάσσεται χειρόγραφο Ευαγγέλιο; 

Το έτος 1740 η Μονή ανακαινίσθηκε και το έτος 1745 ο τότε Ηγούμενος Διονύσιος και ο Επίσκοπος Βελλάς και Κονίτσης Γερμανός, ο οποίος διέμενε στη Μονή, εκάλεσαν τους Καπεσοβίτες Αγιογράφους να αγιογραφίσουν το Καθολικό της Μονής, οι οποίοι διακρίνονταν για την επιμέλειά τους και την τέχνη τους. 

 

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος της Μονής είναι πράγματι σπάνιος. Έχει πολύ καλά διατεταγμένο το χριστολογικό και θεομητορικό κύκλο, καθώς και άλλα σπάνια μοναστικά αγιογραφικά θέματα. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι απεικονίσεις μερικών αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, όπως του Πλάτωνος, Αριστοτέλους, Σόλωνος, Πλουτάρχου Θουκυδίδου και της Σίβυλλας.

 

Η Ιστόρηση των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στους Νάρθηκες των ορθόδοξων Μονών συνάδει με την εν γένει παράδοση, περί του λεγομένου «σπερματικού λόγου», διότι μιλούσαν για Μονοθεϊσμό.

 

Όποτε δεν είναι δύσκολο για τον επίσκοπο μιας επαρχίας ή τον Ηγούμενο μιας Μονής και γενικώς για τους Ορθόδοξους Αγιογράφους να εικονίσουν και τους Αρχαίους Έλληνες σοφούς, χωρίς φυσικά φωτοστέφανο δεν είναι Άγιοι της εκκλησιάς, αλλά ως προ Χριστού Χριστιανούς, οι οποίοι στην αναζήτησή τους περί του Θείου, οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι μόνον ένας Θεός πρέπει να υπάρχει στον κόσμο.

 

Όσον αφορά το ωραιότατο χειρόγραφο Ευαγγέλιο της Μονής Βελλάς, φυλάσσεται πλέον στο Βυζαντινό Μουσείο στο Κάστρο Ιωαννίνων. Εκεί τοποθετημένο σε προθήκη, μπορούν οι ειδικοί επιστήμονες αλλά και όλοι οι επισκέπτες του μουσείου να το δουν και να το θαυμάσουν.

 

3. Από πότε (χρονολογικά) φυλάσσεται στην μονή θαυματουργή εικόνα της Πανάγιας της Βελαΐτισσας;

Για την εφέστιο εικόνα της Παναγίας της Μονής Βελλάς μπορούμε να πούμε τα εξής: 

Η μεγάλη Δεσποτική εικόνα της Παναγίας της Βελλαΐτισσας στο εικονοστάσι του Καθολικού της Μονής Βελλάς χρονολογείται από το 1790, η οποία είναι αντίγραφο της παλαιοτέρας, η οποία κατεστράφη σε εμπρησμό της Μονής. 

Αυτή λοιπόν την εικόνα, η οποία είναι και λίγο μαυρισμένη στο πρόσωπο της Παναγιάς, ο Σπυρίδων Βλάχος ως επίσκοπος, την αποκαλούσε Μαύρη Παναγιά και σε Αυτήν πάντοτε τα βράδια, μετά το απόδειπνο, γονυπετής εδέετο για την προστασία της περιοχής. Το ίδιο έπραττε και κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, εμψυχώνοντας τους κατοίκους αλλά και τον στρατό μας, κάνοντας ολονύχτιες ακολουθίες μπροστά στην εικόνα της Παναγιάς μαζί με άλλους κληρικούς της περιοχής, επικαλούμενος την βοήθεια και την προστασία της. Η παλιά αυτή εικόνα της Παναγίας της Βελλαΐτισσας χαίρει τιμής και σεβασμού από όλους τους Ηπειρώτες και όχι μόνον. 

4.Μιλήστε για τον νεομάρτυρα Άγιο Αυξέντιο. Για την δύναμη της μετάνοιας. 

Ο Άγιος Νεομάρτυρας Αυξέντιος μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1720. Προήρχετο από την χώραν Βελλάς της Ηπείρου και πιθανώς εγεννήθη περί το 1690. Νέος ακόμη πήγε στην Κωνσταντινούπολη για εργασία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν διασωθεί εις το Συναξάριόν του, όπως τα αναφέρει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης «Ο διάβολος όπου δεν παύει να πολεμή τους νέους με διάφορους τρόπους... έσπειρεν εις αυτόν λογισμούς τοιούτους, ήγουν ότι να απεράση ετούτην την πρόσκαιρον ζωήν με ηδονάς και ξεφαντώματα... και έτζι τον επλάνεσε και επήγε με τα βασιλικά καράβια, όπου διήγε μετά των συντρόφων του βίον ακόλαστον. Φαίνεται ότι κάποτε, διατελών εν μέθη, εδήλωσεν εις αυτούς ότι θα εγίνετο μωαμεθανός, δια να αποφύγη δε τας συνεπείας έφυγε από το πλοίον και αγοράσας ένα καΐκιον, εδούλευε με αυτό, διά να εβγάνη την ζωοτροφίαν του. Ανανήψας εν τω μεταξύ, απεφάσισε, καθ’ υπόδειξιν του συγκέλλου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γρηγορίου του Ξηροποταμινού, μεθ’ ου εγνωρίσθη τυχαίως, να επιδοθή εις ασκητικόν βίον εν τω κόσμω, έχων πάντοτε την σκέψιν να επιδιώξη το μαρτύριον. Και λοιπόν με τοιαύτα... αρματώθη από την θείαν χάριν του Αγίου Πνεύματος... και ούτως επήγε πάλιν εις το πρότερον καράβι, όπου ήτον. Οι σύντροφοι του τότε Τούρκοι τον ωδήγησαν κτυπώντες αυτόν εις το κριτήριον ως επιστρέψαντα εις τον χριστιανισμόν εκ του μωαμεθανισμού, ενώ ο Αυξέντιος εφώναζεν: Εγώ χριστιανός ήμουν και είμαι. Οδηγηθείς ακολούθως εις το κριτήριον, με βαρείας αλύσεις ωσάν κακούργος και ομολογήσας αύθις την εις Χριστόν θερμήν πίστιν του, κατεδικάσθη εις τον δι αποκεφαλισμού θάνατον, τελειωθείς τη κε΄ Ιανουαρίου, ημέρα γ΄, ώρα β΄ της ημέρας.» 

Επειδή όμως οι Τούρκοι άφηναν άταφους όσους μαρτυρούσαν και επειδή ο Άγιος Αυξέντιος αρνήθηκε την ισλαμική θρησκεία τον άφησαν ήμερες άταφο και απαγόρευαν στους Ρωμιούς να πάρουν το σώμα του. 

Στην συνέχεια όμως επενέβη ο ιερομόναχος Γρηγόριος, σύγκελλος του Πατριαρχείου και πήραν το σώμα του Αγίου το οποίο όλες αυτές της ημέρες παρέμεινε ανέπαφο, ενώ φως λαμπρό τον έλουζε κάθε νύχτα όπου οι χριστιανοί κατάλαβαν ότι πρόκειται για Άγιο και στην συνέχεια έγινε η εξόδιος ακολουθία και ετάφη στο Μπαλουκλί. Ήταν παρών και ο τότε Πατριάρχης και πολλοί Συνοδικοί Αρχιερείς. 

Όταν τελείωσε η αποστολή του ιερομόναχου Γρηγορίου στην Κωνσταντινούπολη, πριν επιστρέψει στο Άγιον Όρος, έκανε εκταφή των λειψάνων του Νεομάρτυρος τα οποία ευωδίαζαν. 

Μέρος τον λειψάνων του και την Αγίαν του κάρα την πήρε ο Ιερομόναχος Γρηγόριος και φυλάσσεται σήμερα στην Ιερά Μονή Ξηροπόταμου του Αγίου Όρους. 

Χαρακτηριστικά για τα λείψανα του το Συναξάριον γράφει: «Λυτρώνουν πολλούς από την θανατηφόρον ασθένειαν της λοιμικής και πανώλους και από πολλά άλλα πάθη και νόσους.» 

Διαπιστώνουμε ότι η δύναμη της μετανοίας είναι μεγάλη, σώζει τον άνθρωπο και τον αγιάζει. Αυτό καταδεικνύεται και στην μετάνοιαν του Νεομάρτυρος Αυξεντίου, ο οποίος μετανοήσας ειλικρίνως διά τον πρότερον βίον του, δε δίστασε να βαδίσει τον δρόμο του μαρτυρίου. 

Εδώ στην Ήπειρο τιμάται ιδιαίτερα και λαμπρά στην Μονή - Σχολή Βελλάς, ο δε Σύλλογος των φοιτητών τον έχει προστάτη του. Την 25 Ιανουαρίου που τελείται η μνήμη του γίνεται ολονύκτιος αγρυπνία στην Μονή – Σχολή Βελλάς. Δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμη στην Ήπειρο κάποιος ναός αφιερωμένος στο όνομα του Αγίου . 

5.Ποια είναι η σχέση της μονής με την μητρόπολη Ιωαννίνων; 

Η Μονή Βελλάς ανήκει διοικητικά στην Μητρόπολη Ιωαννίνων, από την εποχή του Μητροπολίτου Σπυρίδωνος Βλάχου. 

Οι εκάστοτε Μητροπολίτες Ιωαννίνων μεριμνούν και βοηθούν ιδιαίτερα την Μονή Βελλάς, εντός του κτιριακού συγκροτήματος της οποίας στεγάζεται η Σχολή Βελλάς. 

Η σχέση και συνεργασία Μονής-Σχολής με την Μητρόπολη Ιωαννίνων είναι πάντοτε άψογη. 

6. Πότε ξεκίνησε να λειτουργεί το Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς; Ποιος το οραματίστηκε ποιος το πραγματοποίησε; 

Το 1911 ο τότε Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος, ίδρυσε Ιεροδιδασκαλείο στη Μονή Βελλάς, η οποία υπαγόταν στη Μητρόπολη Βελλάς και Κονίτσης. Από εκεί αποφοιτούσαν διδάσκαλοι και ιερείς. Αργότερα και σε τρεις διαδοχικές φάσεις κτίστηκαν μεγάλες κτιριακές εγκαταστάσεις, με αίθουσες διδασκαλίας και άλλους ευρύχωρους χώρους για τη στέγαση του οικοτροφείου, όπου έμεναν δωρεάν οι σπουδαστές. Το Ιεροδιδασκαλείο λειτούργησε μέχρι το έτος 1989. Στη συνέχεια, ιδρύθηκε και λειτούργησε Ανώτερη Εκκλησιαστική Σχολή τριετούς φοιτήσεως, η οποία ανωτατοποιήθηκε κατά το έτος 2006 σε Σχολή Πανεπιστημιακού επιπέδου τετραετούς φοιτήσεως (Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων). Στους ίδιους κτιριακούς χώρους λειτουργεί επίσης Εκκλησιαστικό Λύκειο, ισότιμο με τα Γενικά Λύκεια του κράτους. 

Την ίδρυση της Σχολής Βελλάς οραματίστηκε και πραγματοποίησε ο τότε Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος, ο οποίος στη συνέχεια έγινε Μητροπολίτης Ιωαννίνων και κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος. Θεωρείται από τις λαμπρότερες και σημαντικότερες εκκλησιαστικές μορφές της σύγχρονης Ελλάδος. Πέθανε το 1956 και τον διαδέχθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος. 

7. Ποιος είναι ο σκοπός της Ακαδημίας; 

Σκοπός της Τριτοβάθμιας Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης - συνεπώς και της ΑΕΑ Βελλάς Ιωαννίνων - είναι η ανάδειξη και κατάρτιση Κληρικών και Λαϊκών Στελεχών της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα, υψηλού μορφωτικού επιπέδου και χριστιανικού ήθους. 

8. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληροί ένας μαθητής ώστε να φοιτήσει στην Ακαδημία; 

Καταρχάς να είναι Χριστιανός Ορθόδοξος. 

Κατόπιν, πρόσβαση στα Προγράμματα Σπουδών της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλάς Ιωαννίνων (όπως και των λοιπών Ανωτάτων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών) έχουν οι κάτοχοι απολυτηρίου Ενιαίου Λυκείου ή άλλου ισότιμου σχολείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σύμφωνα με τις προϋποθέσεις και τους όρους του Συστήματος εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, εφόσον είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, ειδικά δε για τα Προγράμματα Ιερατικών Σπουδών γίνονται δεκτοί μόνο άρρενες υποψήφιοι. 

Επίσης, πρόσβαση στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες έχουν οι κάτοχοι απολυτηρίου Γενικών Εκκλησιαστικών Λυκείων σε ποσοστό 10% επιπλέον του αριθμού των εισακτέων, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3432/2006 που αφορά τη Δομή και Λειτουργία της Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης. 

http://ekklisiaonline.gr