Του Prof. Alberto Melloni, La Repubblica |
Απόψε, ή αύριο το πρωί, ο Βλάντιμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν καλείται να αποφασίσει σε ποιά πλευρά θέλει να έχει την Εκκλησία: τη Δευτέρα το πρωί η Σύνοδος της ρωσικής Εκκλησίας θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα δεχτεί το αίτημα αναβολής της Πανορθόδοξης Συνόδου, που πρόκειται πρέπει να ξεκινήσει τις εργασίες της στην Κρήτη, όπως «αυθορμήτως» ζήτησε την Πέμπτη η βουλγαρική Εκκλησία, ή αν θα δώσει το πράσινο φως για τη Σύνοδο που για πρώτη φορά μετά από δώδεκα αιώνες θα δει συγκεντρωμένους όλους τους πατριάρχες της Ορθοδοξίας στο ίδιο το – αυστηρά στρογγυλό – τραπέζι της καταλλαγής, και μαζί μ’ αυτούς και τον Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών.
Ο Πούτιν αποφασίζει. Ξέρει τι διακυβεύεται για τον ίδιο σε διεθνές επίπεδο. Ο Ρώσος πρόεδρος έχει στείλει στη Ρώμη δύο μεγέθη μεγάλου διαμετρήματος που μπορούν να του εξηγήσουν τι μπορεί να συμβεί στις σχέσεις του με τη Ρώμη, και ως εκ τούτου με τη Δύση, στην περίπτωση που το παιχνίδι αύξησης της εντάσεως βγει εκτός των χειρισμών της Ρωσίας και της Ρωσική Εκκλησίας. Τόσο ο Σεργκέι Ραζόφ (που έχει στο βιογραφικό του μακρά διπλωματική θητεία στο Πεκίνο και υπήρξε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και πρέσβης στην Ιταλία για τρία χρόνια) όσο και ο Αλέξανδρος Aφντέεφ (πρεσβευτής στην Αγία Έδρα, Πρέσβης στο Παρίσι και εν συνεχεία αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού την ίδια περίοδο που ο καρδινάλιος Betori, με την άμεση και διακριτική βοήθεια των Ναπολιτάνο και Ρέντσι, έφερε στο Βαπτιστήριο στη Φλωρεντία μία εικόνα του Ρουμπλιώφ) διαπιστεύθηκαν, ώστε να δρομολογηθεί η πορεία επικοινωνίας που μετά την Κούβα αναμένει τη συμβολική, θεολογική και πολιτική επιβεβαίωση μεγαλύτερης εμβέλειας.
Με τον Φραγκίσκο και τον καρδ. Παρολίν ως Γραμματέα του Κράτους του Βατικανού ο αρχαίος πειρασμός να χρησιμοποιούνται οι εντάσεις μεταξύ του Πατριαρχείου Μόσχας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης έχουν μειωθεί συστηματικά. Η Ρώμη θέλει να είναι μέρος μιας πορείας κοινωνίας με την Ορθοδοξία για λόγους θεολογικούς που άπτονται της φύσης και της μεταρρύθμισης του λειτουργήματος του Πέτρου.
Ο Πούτιν έχει μέχρι αυτή την τώρα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και έχει δώσει σ’ αυτήν την προοπτική κάτι παραπάνω από την έγκρισή του, ευνοώντας το ιστορικό αυτό πρώτο βήμα. Το χρονοδιάγραμμα της δεύτερης φάσης εξαρτάται, στην πραγματικότητα, από την Σύνοδο της Κρήτης: η Ρώμη – η «Αρχαία Ρώμη», όπως λένε στην Ανατολή – δεν θα μπορούσε παρά ν’ αντλήσει όλες τις συνέπειες ενός παιχνιδιού στην περίπτωση που όντως αναβληθεί η Σύνοδος που η Ορθοδοξία προετοιμάζει εδώ και μισό αιώνα και που η Σύναξη των Πατριαρχών» (η συνάντηση των 14 επικεφαλής των πατριαρχείων και αυτοκεφάλων Εκκλησιών) αποφάσισε το 2014, μεταθέτοντας, λίγους μήνες πριν, την έδρα της Συνόδου από την Κωνσταντινούπολη στην Κρήτη, προκειμένου να μην εκτεθεί η Σύνοδος στην πολιτική κρίση Τουρκίας και Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Ο Πούτιν θ’ αποφασίζει για τον εαυτό του αλλά και για τη Σύνοδο, εκτός κι αν η Σύνοδος της Δευτέρας δεν είναι άλλο από ένα «θεατρικό σετ» που ο ίδιος Βλάντιμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν διακόσμησε προκειμένου ν’ αναδείξει το «κωνσταντίνειο» προφίλ του, στο οποίο στοχεύει εδώ και καιρό. Στην τηλεοπτική τελετή της πρώτης προεδρικής του ορκωμοσίας είχε χρησιμοποιήσει μια σειρά εικονικών «κωνσταντίνειων» αναφορών (αυτοκράτορας που τιμάται ως άγιος στην Ανατολή): σκαλοπάτια, προφίλ πλάνα που, όταν είχα την επιμέλεια για την Εγκυκλοπαίδεια Treccani των τριών τόμων για τον Κωνσταντίνο που κυκλοφόρησαν για την επέτειο του «Διατάγματος των Μεδιολάνων», επέτρεπα στον εαυτό μου να πει πως ο χριστιανικός μύθος του αυτοκράτορα είχε εισέλθει ανέπαφος στην εποχή της τηλεόρασης. Με τη χρήση εικόνων που σε μας, φτωχά παιδιά της καρολίνειας βαρβαρότητας, μοιάζει τακτικισμός και στην Ανατολή είναι ένα πνευματικό ένστικτο, ο Πούτιν ήθελε από τότε να πιστωθεί ως πρωταγωνιστής της ιστορίας της Εκκλησίας: και, είτε έτσι είναι είτε όχι, αυτή την Κυριακή πρέπει ν’ αποφασίσει πώς να γράψει το όνομά του.
Το να πούμε πως ο Πούτιν έχει ραντεβού με την ιστορία σημαίνει πως είτε είναι ένας ιδιότροπος αυτοκράτορας ο οποίος έχασε μια ιστορική ευκαιρία για την προώθηση μιας συνοδικής διαδικασίας με ανυπολόγιστες συνέπειες και τάχθηκε με το μέρος των ορθόδοξων φονταμενταλιστών που υβρίζουν την οικουμενική λαίλαπα και φοβούνται την εισβολή μιας «ακόλαστης» ηθικής από την οποία η Ανατολή δεν θα είχε πολλά να επωφεληθεί, και οι οποίοι βλέπουν με κάποια ζήλια τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, είτε να παρουσιαστεί ως μια νεο-κωνσταντίνεια εικόνα που επιτρέπει στη Σύνοδο να ξεκινήσει και να σηματοδοτήσει ένα ορόσημο για την αργή ανοικοδόμηση της κοινωνίας των πατριαρχών, των Εκκλησιών και των Χριστιανών.
Εάν το πραγματοποιήσει μπορεί να σκεφτεί ότι έκλεψε τη σκηνή από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, του οποίου η ιερά υπομονή για το θαύμα της επαναφοράς της συνοδικότητας δεν παύει να εκπλήσσει όσους δεν γνωρίζουν το πνευματικό του βάθος. Αλλά στο τέλος θα επιτρέψει ακριβώς στην ιερά υπομονή να επιτύχει το στόχο της: που δεν είναι να καταστήσει τον θρόνο του Ανδρέα ένα είδος μικρού παπάτου της Ανατολής, αλλά να δείξει «verbis et operibus» στον διάδοχο του Πέτρου και στους αδελφούς του επισκόπους πως η συνοδικότητα είναι η οδός της ενότητας.
«Η μάχη για τη Σύνοδο». Έτσι τιτλοφορούνταν ο πρώτος τόμος της ιστορίας του Συνόδου του Τριδέντου του Hubert Jedin και έτσι ο καλύτερός του μαθητής, Pino Alberigo, έγραψε για τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού. Επρόκειτο για την εμπειρική επιβεβαίωση αυτού που συνοδεύει τους πόνους κάθε μεγάλης Συνόδου, καθώς μια Σύνοδος που δεν είναι μια απλή θρησκευτική συνάθροιση γεννιέται μέσα από μια πραγματική σύγκρουση. Εκεί όπου αποκαλύπτονται αντιστάσεις που διέρχονται της στενής θύρας της συναίνεσης αντί της ευρείας θύρας της αυθεντίας. Εκεί όπου συγκρούονται θεωρίες του παρελθόντος και του μέλλοντος και ζητήματα που τίθενται στην φλόγα του Πνεύματος που ανατρέπει και δημιουργεί. Αυτό που θ’ ανατραπεί απόψε μεταξύ Κρεμλίνου και Πατριαρχείο θα είναι ένα κομμάτι της παραδοσιακής μάχης για τη Σύνοδο: Η Πεντηκοστή είναι την Πέμπτη.
Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύθηκε στα ιταλικά στην εφημερίδα La Repubblica (12/6/2016)
Επιμέλεια: Νίκος Τζοϊτης
Απόδοση στην ελληνική: Δημήτρης Κεραμιδάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου