ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
Το "Ελληνικό Έπος του 1940", δηλαδή η ηρωική αντίσταση και νίκη των Ελλήνων κατά των Ιταλών (Ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940-1941), είναι ένα ιστορικό γεγονός που εντάσσεται στα πλαίσια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945). Οπότε είναι απαραίτητο τα γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας να συνδεθούν με τα γεγονότα της της Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Ιστορίας.
1. Για να δείτε ένα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ (ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ) στην 28η Οκτωβρίου 1940 (Ι. ΕΠΟΣ 1940 ΙΙ. ΚΑΤΟΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙΙΙ. Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
2. Για να δείτε ένα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ (ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ-ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ-ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ) στην 28η Οκτωβρίου 1940 (Ι. ΕΠΟΣ 1940 ΙΙ. ΚΑΤΟΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙΙΙ. Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
3. Για να δείτε ένα ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ στην 28η Οκτωβρίου 1940 (ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
4. Για να δείτε ένα ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ στην 28η Οκτωβρίου 1940 (ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
5. ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940, Η ΚΑΤΟΧΗ & Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ:
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ-ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ - ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΘΕΑΤΡΟ - ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Επιλογή - Παρουσίαση Υλικού: Φιλοθέη Κολίτση
Το "Ελληνικό Έπος του 1940", δηλαδή η ηρωική αντίσταση και νίκη των Ελλήνων κατά των Ιταλών, είναι ένα ιστορικό γεγονός που εντάσσεται στα πλαίσια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945). Ακολουθεί σύντομο χρονολόγιο με τα σημαντικότερα γεγονότα της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Ιστορίας.
Ι. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
(1939-1945)
«Ο πόλεμος που αιματοκύλησε και συντάραξε συθέμελα ολόκληρη την ανθρωπότητα.»
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Το 1933 το Ναζιστικό Κόμμα με επικεφαλής τον Αδόλφο Χίτλερ (1889-1945) καταλαμβάνει την εξουσία στη Γερμανία και εγκαθιδρύει τη Ναζιστική δικτατορία του Γ΄ Ράιχ.
Σύμμαχος του Χίτλερ είναι ο Μπενίτο Μουσολίνι (1883-1945), πρωθυπουργός της Ιταλίας και ιδρυτής του εκεί φασιστικού κόμματος. Η τρίτη χώρα που συμμερίζεται τις επεκτατικές τάσεις της Γερμανίας είναι η Ιαπωνία, με αυτοκράτορα τον Χιροχίτο (1901-1989).
Τον Σεπτέμβριο του 1939 ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία. Αμέσως η Αγγλία και η Γαλλία κηρύσσουν πόλεμο στη Γερμανία. Αντίπαλοι είναι από τη μια μεριά οι Δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) και από την άλλη μεριά οι Συμμαχικές Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία).
1940
Αρχίζει ο «Πόλεμος αστραπή» (Blitzkrieg), κατά τον οποίο ο Χίτλερ με αιφνίδιες επιθέσεις και κεραυνοβόλες νίκες καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Υποτάσσει γρήγορα τη Δανία, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και τέλος τη Γαλλία. Στην κατακτημένη Ευρώπη επιβάλλεται η Νέα Τάξη που συνεπάγεται: απόλυτη υποταγή όλων των κατακτημένων κρατών στη Γερμανία.
Η Αγγλία είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει τη Γερμανία. Θα υποστεί σφοδρούς βομβαρδισμούς και θα προβάλει την πρώτη σθεναρή αντίσταση στις Δυνάμεις του Άξονα.
Η προσπάθεια της αεροπορίας της Ναζιστικής Γερμανίας (Luftwaffe) να καταβάλει τις βρετανικές αεροπορικές δυνάμεις (RAF, Royal Air Force), έμεινε γνωστή στην ιστορία ως "Μάχη της Αγγλίας" (The Battle of Britain) που λαμβάνει χώρα από 10 Ιουλίου έως 31 Οκτωβρίου 1940 .
Στο μεταξύ ο Μουσολίνι επιτίθεται στην Ελλάδα, δεύτερη χώρα που προβάλλει αντίσταση στις Δυνάμεις του Άξονα. Αρχίζει ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, που θα μείνει στην ιστορία ως το ηρωικό Έπος του 1940.
Η Ρουμανία και η Βουλγαρία προσχωρούν στις Δυνάμεις του Άξονα, ενώ η Αλβανία έχει ήδη υποταχτεί και συμμαχήσει με τον Μουσολίνι.
1941
Οι Γερμανοί με βασανιστήρια, εκτοπίσεις και εκτελέσεις προσπαθούν να συντρίψουν κάθε αντίσταση σε όλες τις χώρες που έχουν υπό την κατοχή τους. Ωστόσο, η Νέα Τάξη του Χιτλερ, εκδηλώνεται κυρίως με την απόπειρα μαζικής εξόντωσης των Εβραίων, γνωστής ως ολοκαύτωμα. Οι Εβραίοι, οι Άνθρωποι με το Κίτρινο Άστρο, αρχικά εκδιώκονται και εκτοπίζονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία και στην Πολωνία. Εκεί θα συντελεστεί μια απίστευτης αγριότητας γενοκτονία, η οποία θα στραφεί επίσης και σε πληθυσμούς Τσιγγάνων καθώς και άλλων περιθωριακών ομάδων. Τα Ναζιστικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης του Άουσβιτς, του Νταχάου, του Μαουτχάουζεν, με τα εκατομμύρια των νεκρών, αποτελούν μνημεία της Ναζιστικής διαστροφής και βαρβαρότητας.
Τον Ιούνιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα, με την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα»εισβάλλουν στη Σοβιετική Ένωση.
Ο πόλεμος θα αποκτήσει παγκόσμια διάσταση, όταν οι Ιάπωνες, σύμμαχοι των Γερμανών, στις 7 Δεκεμβρίου 1941 θα καταστρέψουν τον Αμερικανικό Στόλο στο Περλ Χάρμπορ, λιμάνι στα νησιά της Χαβάης. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ θα κηρύξει πόλεμο εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα.
Στη συνέχεια η Ιαπωνία (1941-1942) θα κατακτήσει σχεδόν όλη τη Νοτιοανατολική Ασία.
1942-1943
Σημαντικές μάχες λαμβάνουν χώρα στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού μεταξύ Ιαπώνων και Συμμάχων, όπως η Ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων, 4-8 Maΐου 1942 (Battle of the Coral Sea) & η Ναυμαχία του Μίντγουεϊ, 4-7 Ιουνίου 1942 (Battle of Midway)
Τις χρονιές 1942-1943 σημειώνεται στροφή στη στρατιωτική κατάσταση και για πρώτη φορά η πλάστιγγα αρχίζει να γέρνει υπέρ των Συμμάχων.
Οι Γερμανοί ηττώνται στο Ελ Αλαμέιν στην Αφρική (1-27 Ιουλίου 1942 & 23 Οκτωβρίου - 5 Νοεμβρίου 1942) και στη συνέχεια χάνουν τη «Μάχη του Στάλιγκραντ», νικημένοι από τον Ρωσικό χειμώνα (τον "στρατηγό" χειμώνα).
Η απόβαση των Συμμάχων στην Ιταλία τον Ιούλιο του 1943 προκαλεί την πτώση του Μουσολίνι. Σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες η Αντίσταση κατά των Γερμανών κορυφώνεται.
1944
Στις 6 Ιουνίου του 1944 τα Συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάζονται στις Νορμανδικές ακτές της Γαλλίας μέρα γνωστή ως D-Day (η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία).
Η Γαλλία απελευθερώνεται και οι Ναζί παραδίδονται τον Αύγουστο στο Παρίσι. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους απελευθερώνεται και η Ελλάδα.
1945
Το 1945 συντελείται η οριστική κατάρρευση του Χίτλερ.
Αρχίζει η «Μάχη του Βερολίνου».
Στις 28 Απριλίου ο Μουσολίνι απαγχονίζεται από Ιταλούς Παρτιζάνους.
Στις 30 Απριλίου ο Χίτλερ αυτοκτονεί. Στο μεταξύ η μάχη του Βερολίνου συνεχίζεται.
Στις 8 Μαΐου 1945 οι Ναζί παραδίδονται στον Συμμαχικό και Σοβιετικό στρατό στο Βερολίνο άνευ όρων και ανατινάζεται η Σβάστικα.
Η 8η Μαΐου σε όλη την Ευρώπη γιορτάζεται έως σήμερα ως ημέρα νίκης των Συμμάχων εναντίον των Ναζί (V.E. Day: Victory in Europe Day).
Ωστόσο η Ιαπωνία δεν συνθηκολογεί και συνεχίζει τον πόλεμο. Οι Αμερικανοί, για να αναγκάσουν τους Ιάπωνες να παραδοθούν, ρίχνουν την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα (στις 6 Αυγούστου) και τη δεύτερη στο Ναγκασάκι (στις 9 Αυγούστου), με εκατοντάδες χιλιάδες θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές. Η Ιαπωνία παραδίδεται ανευ όρων.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει, αφήνοντας πίσω του 60.000.000 νεκρούς και ολοκληρωτική καταστροφή της Ευρώπης. Ιδρύεται ο ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών).
Χρονολογικός Χάρτης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Με ΜΠΛΕ οι Δυνάμεις των Συμμάχων (και όσες χώρες σταδιακά απελευθερώνονται από αυτές)
Με ΜΑΥΡΟ οι Δυνάμεις του Άξονα (και όσες χώρες σταδιακά υποτάσσονται σε αυτές)
Με ΚΟΚΚΙΝΟ η Σοβιετική Ένωσημε ΓΚΡΙΖΟ οι Ουδέτερες Χώρες
----------------------------------------------------------------------------------
ΙΙ. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
"ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940"
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκινά στις 28 Οκτωβρίου 1940. Ο Μουσολίνι στέλνει τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Μεταξά, ζητώντας την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος.
Οι Έλληνες απαντούν ΟΧΙ και αρχίζει ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος.
Οι Έλληνες Φαντάροι αναχωρούν για το Μέτωπο «με το χαμόγελο στα χείλη» και μέσα σε κλίμα αληθινού πανηγυριού, που συνεχίζεται και στην πρώτη γραμμή της μάχης.
Το "έπος του 1940" ή η «Μάχη της Ελλάδας», που καλύπτει συνολικά ένα διάστημα 216 ημερών, μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους:
α) την αρχική άμυνα του πατρίου εδάφους στα βουνά της Πίνδου
β) την ορμητική αντεπίθεση, κατά την οποία καταλαμβάνονται σημαντικές πόλεις και στρατηγικά σημεία της Βορείου Ηπείρου, όπως η Κορυτσά (21 Νοεμβρίου 1940) ,
η Πρεμετή, οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο, η Χειμάρρα, στις οποίες κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο. Οι Έλληνες κάτοικοι, μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού υποδέχονται τον ελληνικό στρατό και ξεδιπλώνουν στα μπαλκόνια τους τις γαλανόλευκες, πανηγυρίζοντας για τις νίκες.
γ) τη βαθύτερη προέλαση στο αλβανικό έδαφος, με τη συντριβή της περιβόητης «εαρινής επίθεσης» των Ιταλών
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικές με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Οι Έλληνες με το χαμόγελο στα χείλη ύμνησαν το έπος του 1940 μέσα από τραγούδια, πίνακες ζωγραφικής, γελοιογραφίες και διαλόγους της Επιθεώρησης.
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940 ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
----------------------------------------------------------------------------------
ΙΙΙ. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:
ΚΑΤΟΧΗ – ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ – ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
(1941-1944)
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΚΑΤΟΧΗ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ - ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων σε Ιταλούς και Γερμανούς πριν την κατοχή
Η αντίσταση των Ελλήνων απέναντι στους Ιταλούς και τους Γερμανούς κράτησε συνολικά 216 μέρες: από την 28η Οκτωβρίου 1940 έως την 31η Μαΐου 1941. Από αυτές οι 160 μέρες καλύπτουν το νικηφόρο πόλεμο της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας, οι 25 την ηρωική άμυνα των Ελλήνων έναντι των Γερμανών και Ιταλών, και οι 31 την ύστατη αντίσταση των Ελλήνων, μαζί με αγγλικές μονάδες, εναντίον των Γερμανών στην Κρήτη ("Μάχη της Κρήτης").
Η τριπλή κατοχή της Ελλάδας
Μετά από έξι μήνες ηρωικής αντίστασης και νικηφόρων μαχών κατά των Ιταλών η Ελλάδα θα δεχτεί επίθεση από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου 1941, που στο μεταξύ υποτάσσουν και την Γιουγκοσλαβία. Η Ελληνική Κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα, ενώ η στρατιωτική ηγεσία συνθηκολογεί στις 24 Απριλίου 1941.
Οι Γερμανοί εισέρχονται στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου και στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941.
Ωστόσο η Ελλάδα δεν έχει υποταχτεί ακόμη ολοκληρωτικά στον Γερμανό Κατακτητή. Η αντίσταση στην Κρήτη κρατά ως το Μάιο του 1941, οπότε και λαμβάνει χώρα η «Μάχη της Κρήτης» (20 Μαΐου 1941).
Ο Χίτλερ θα χρησιμοποιήσει το πιο επίλεκτο σώμα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών (περίπου 3000), επιχειρώντας τη μαζικότερη αεροπορική επίθεση στα χρονικά του Ναζισμού. Οι Γερμανοί θα υποστούν τρομερές απώλειες εξαιτίας της ηρωικής αντίστασης των Ελλήνων της Κρήτης και των Συμμάχων (κυρίως Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών).
Μετά την κατάληψη και της Κρήτης στις 31 Μαΐου 1941 από τα γερμανικά στρατεύματα, η Ελλάδα βρίσκεται υπό τριπλή Κατοχή: της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας. Η Βουλγαρία κατέχει την Ανατολική Μακεδονία και μέρος της Θράκης. Η Γερμανία την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, την Αθήνα, την Κρήτη και κάποια νησιά. Και η Ιταλία την υπόλοιπη Ελλάδα.
Η πείνα (χειμώνας 1941-1942)
Οι Γερμανοί δεσμεύουν όλα τα αγαθά των κατακτημένων, για να καλύψουν τις ανάγκες του γερμανικού στρατού. Τα τρόφιμα εξαφανίζονται και εμφανίζεται η «μαύρη αγορά». Από το καλοκαίρι του 1941 ο ελληνικός λαός αρχίζει να υποσιτίζεται, ενώ τον τρομερό χειμώνα του 1941-42 χιλιάδες άνθρωποι, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, πεθαίνουν από την πείνα.
Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων της πείνας στην Ελλάδα δεν είναι εξακριβωμένος, υπολογίζεται όμως ότι φτάνει τις 300.000.
Η πρώτη πράξη ηρωικής αντίστασης
Ωστόσο, ο ελληνικός λαός αντιμετωπίζει αυτή τη ζοφερή κατάσταση χωρίς να χάσει το θάρρος του και το αγωνιστικό του φρόνημα. Αντιστέκεται σθεναρά.
Η πρώτη σημαντική πράξη αντίστασης στα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής ήταν το κατέβασμα της Γερμανικής σημαίας, της Σβάστικας, από την Ακρόπολη τη νύχτα της 30ης Μαΐου 1941. Πρωταγωνιστές είναι δύο νεαροί φοιτητές, ο Μανόλης Γλέζος και ο Αποστόλης Σάντας.
1600/ANTISTASI_1.jpg">
Σιγά σιγά η αντίσταση του ελληνικού λαού αρχίζει να οργανώνεται. Ιδρύονται αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΕΑΜ) με άμεσο στόχο την απελευθέρωση της Ελάδας από τους κατακτητές και απώτερο στόχο την οικοδόμηση ενός σταθερού δημοκρατικού πολιτεύματος.
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου
ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 από τις ελληνικές αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ και σε συνεργασία με αγγλικό κλιμάκιο καθυστερεί για αρκετές εβδομάδες τον ανεφοδιασμό των Γερμανών που μάχονται στην Αφρική, ανυψώνει το ηθικό των Ελλήνων και τους καταξιώνει στη συνείδηση των Συμμάχων.
Η αντίσταση ελληνικής νεολαίας
Κεφάλαιο αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό στην Εθνική μας Αντίσταση αποτελεί η αντίσταση της νεολαίας μας στην ύπαιθρο και στις πόλεις. Χιλιάδες μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές μπαίνουν από τους πρώτους μήνες στον αγώνα για το διώξιμο του ξένου κατακτητή. Μοιράζουν προκηρύξεις, γράφουν επαναστατικά συνθήματα στους τοίχους, συγκεντρώνουν πληροφορίες, διακινούν όπλα, οργανώνουν δολιοφθορές και επιθέσεις εναντίον των Δυνάμεων Κατοχής.
Στις 25 Μαρτίου του 1942 γίνεται η πρώτη φοιτητική διαδήλωση στην Αθήνα. Οι φοιτητές συγκεντρώνονται στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. «Ξεσπά ο Εθνικός Ύμνος. Δεν έχουν προλάβει οι φοιτητές να τελειώσουν την πρώτη στροφή και ορμούν έφιπποι Ιταλοί καραμπινιέροι και χτυπούν με τα σπαθιά τους. Η οδός Πανεπιστημίου γεμίζει από Ελληνόπουλα που τα κυνηγούν οι Ιταλοί. Η διαδήλωση σκορπά, μερικοί σπουδαστές πιάνονται και βασανίζονται από τους καραμπινιέρους.»
Αρχίζει έτσι μία μάχη που κρατάει σχεδόν τέσσερα χρόνια. Μια μάχη καθημερινή, γεμάτη ελπίδες και όνειρα. Αλλά και μια μάχη γεμάτη θυσίες.
Ανάμεσα στους πολλούς ανώνυμους και επώνυμους που έδωσαν το αίμα τους για τηδική μας ελευθερία ξεχωρίζει η ηρωική μορφή της Ηλέκτρας Αποστόλου. Τη συλλαμβάνουν στα τέλη Ιουλίου του 1944 Έλληνες δοσίλογοι, συνεργάτες των Γερμανών. Τη βασανίζουν φριχτά μέρες ολόκληρες. Μη μπορώντας να κλονίσουν την αδάμαστη θέλησή της τη μαστιγώνουν με συρματένιο βούρδουλα, καίνε το κορμί της με πυρωμένα σίδερα, τη βάζουν να περπατήσει σε πυρωμένα κάρβουνα και τέλος την κρεμάνε απ’ τις μασχάλες και τη βασανίζουν ως την τελευταία της πνοή. Η Ηλέκτρα αντιμετωπίζει αλύγιστη τα μαρτύρια. Στις ερωτήσεις των δημίων της απαντά περήφανα και λακωνικά.
- Πώς σε λένε; - Ελληνίδα!
- Πού κάθεσαι; - Στην Ελλάδα!
- Τι δουλειά κάνεις; - Υπηρετώ τον ελληνικό λαό!
Τα ολοκαυτώματα
Στην ύπαιθρο ολόκληρα χωριά καίγονται και ο πληθυσμός τους εκτελείται.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί πυρπολούν τα Καλάβρυτα (στην Πελοπόννησο) και εξοντώνουν τον πληθυσμό τους. Συνολικά φονεύονται 1101 άτομα, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται βρέφη και παιδιά κάτω των 14 ετών.
Στις 10 Ιουνίου του 1944 πυρπολείται το Δίστομο (στη Στερεά Ελλάδα) και εξοντώνεται ολόκληρος ο πληθυσμός του.
49.188 Έλληνες εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους.
Απελευθέρωση
Στις 12 Οκτωβρίου του 1944 η Αθήνα και ο Πειραιάς απελευθερώνονται από τους Γερμανούς.
Στις 18 Οκτωβρίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου, Πρόεδρος της πρώτης μετακατοχικής Ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας υψώνει στην Ακρόπολη τη γαλανόλευκη.
---------------------------------------------------------------------------------
Επιμέλεια κειμένων και ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ (ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ-ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ-ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ)
ΣΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Ι. ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940
ΙΙ. ΚΑΤΟΧΗ & ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΙΙΙ. Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
-----------------------------------------------------------------------
H κήρυξη του πολέμου και η επιστράτευση
-----------------------------------------------------------------------
"Η μάχη της Κρήτης"
"Η μάχη της Κρήτης" [1/3]
"Η μάχη της Κρήτης" [2/3]
"Η μάχη της Κρήτης" [3/3]
-----------------------------------------------------------------------
"Οι Γερμανοί στην Αθήνα" (27 Απριλίου 1941)
-----------------------------------------------------------------------
H Κατοχή (1941-1944)
H Κατοχή (1941-1944) [1/3]
H Κατοχή (1941-1944) [2/3]
H Κατοχή (1941-1944) [3/3]
-----------------------------------------------------------------------
"To ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943)"
"To ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943)"
-----------------------------------------------------------------------
Σπάνια ντοκουμέντα από την Κατοχή στην Ελλάδα (1941-1944)
του Άγγελου Παπαναστασίου
[Μέρος Α']
[Μέρος Β']
Επιμέλεια ιστοσέλιδας: Φιλοθέη Κολίτση
ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ
ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
************************************************************************************
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ & ΣΑΤΙΡΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ (1910-1978)
ΤΗΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΡΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ
"Παιδιά, της Ελλάδος Παιδιά"
Μεσ' τους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνε
ν' αντικρίσουνε,
τα παιδιά τους π' ορκιστήκαν στο σταθμό όταν χωριστήκαν
να νικήσουνε.
Μα για 'κείνους που 'χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει,
ας χαιρόμαστε,
και ποτέ καμιά ας μη κλάψει κάθε πόνο της ας κάψει,
κι ας ευχόμαστε:
Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να 'ρθετε ξανά.
Λέω σ' όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνε
και στενάζουνε,
πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα,
δεν ταιριάζουνε.
Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου
και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε υπερήφανα ασ πούμε
σαν Σουλιώτισσες.
"Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά"
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
------------------------------------------------------------------
"Πω, πω τι έπαθε ο Μουσολίνι!"
Ντούτσε κορόιδο τα έκανες ρόιδο αφότου φοράς το χακί
και νόμισες τη Μεσσόγειο για λίμνη φασιστική
Η γκάφα σου πρώτη που πίστεψες ότι η Ελλάς σκλάβα ζει παλαβέ
Και σου απάντησαν οι Έλληνες με το Μολών Λαβέ!
Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι από την Ελλάδα ο χαζός
Δίχως σπαγγέτο ο φρατέλος θα μείνει για μήνες πολλούς ο φτωχός
Με τρόμο αντικρύζει το φαντάρο σα χάρο
Την ξιφολόγχη του τσολιά σαν βλέπει το κόβεται ευθύς η λαλιά
Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι από την Ελλάδα ο κουτός!
Για τιμωρία η αυτοκρατορία σαν στάχτη θα διαλυθεί
Μες τη Μεσσόγειο μεγάλη Ελλάς γοργά θα αναγεννηθεί
Και εις το τέλος ο βλαξ ο φρατέλος θα λέει με κομμένα αυτιά
Την έπαθα σαν το γαίδαρο που ‘θελε αρχοντιά
What a surprise for the duce,
the duce he can't put it over for Greeks
What a surprise for the duce,
they do say he said no spaggeti for weeks
"Πω, πω τι έπαθε ο Μουσολίνι!"
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
------------------------------------------------------------------
Γελοιογραφικό βίντεο για τον Ντούτσε
και το πάθημά του από τον ελληνικό στρατό!
"Ντούτσε"
------------------------------------------------------------------
"Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του"
Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του και τη σκούφια την ψηλή του,
μ' όλα τα φτερά,
και μια νύχτα με φεγγάρι την Ελλάδα πάει να πάρει,
βρε, το φουκαρά!
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Τον τσολιά μας τον λεβέντη βρίσκει στα βουνά
και ταράζει τον αφέντη τον μακαρονά.
Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο,
με τους τσολιάδες ποιος μου είπε να τα βάνω.
Αααααααααααααχ.
Ξεκινάει την άλλη μέρα, μα και πάλι ακούει "Αέρα"
από τον τσολιά,
δρόμο παίρνει και δρομάκι και πηδάει το ποταμάκι,
ξέρει τη δουλειά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Τρώει τις σφαίρες σαν χαλάζι από τον τσολιά,
κι όλο στρατηγούς αλλάζει για να βρει δουλειά.
Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο,
και στείλε γρήγορα τα μαύρα μου να βάνω.
Αααααααααααααχ.
Στέλνει ο νέος Ναπολέων μεραρχίες πειναλέων
στο βουνό ψηλά,
για να βρουν τον διάβολό τους κι ο στρατός μας αιχμαλώτους
τσούρμο κουβαλά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Και οι Κένταυροι οι καημένοι, βρε τι τρομερό,
νηστικοί, ξελιγωμένοι πέφτουν στο νερό.
Αχ! Γκράτσι, να μη σε δω Γκράτσι,
γιατί σε κάρβουνα αναμμένα έχω κάτσει.
Αααααααααααααχ.
Τρέχουν σαν τρελοί στους βράχους κι από μας και τους συμμάχους
τρώνε τη κλωτσιά,
και χωρίς πολλές κουβέντες μπήκαν Έλληνες λεβέντες
μεσ' τη Κορυτσά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Μέσα στ' Αργυρόκαστρο εμπήκε το χακί
και σημαία κυματίζει τώρα Ελληνική,
Αχ! Τσιάνο, θα σκοτωθώ Τσιάνο,
γιατί σε λίγο και τα Τίρανα τα χάνω.
Και 'πάθαν οι καημένοι μεγάλη συμφορά,
κι η Ρώμη περιμένει κι εκείνη τη σειρά.
Αααααααααααααχ.
"Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του"
************************************************************************************
ΕΛΕΓΕΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΡΩΙΚΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΣΚΟ "ΑΛΒΑΝΙΑ" (1973)
Μουσική: Γιώργος Κατσαρός
Στίχοι: Πυθαγόρας
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
"Έφεδρος Ανθυπολοχαγός"
Τι γύρευες στ' αλβανικό βουνό,
μονάκριβε νησιώτη;
Και λαβωμένο κλαίει το δειλινό
την ακριβή σου νιότη...
Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός,
στα μάτια του νυχτώνει.
Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγός
κοιμάται μες στο χιόνι.
Τα χρόνια σου καπνός τα παιδικά,
ανάσα η εφηβεία.
Στον τοίχο - ματωμένα ιδανικά -
μετάλλια και βραβεία...
Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός,
στα μάτια του νυχτώνει.
Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγός
κοιμάται μες στο χιόνι.
"Έφεδρος Ανθυπολοχαγός"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Γράμμα από το μέτωπο, 30 Οκτωβρίου 1940"
Αγαπημένη μου, μεσ' το Καλπάκι σ' ένα ρέμα κουρνιάσαν οι στρατιώτες
βουτώ τη λόγχη μου στο αίμα, δέξου τις λέξεις μου τις πρώτες
είναι οι λέξεις μετρημένες σαν τις στιγμές μου εδώ πάνω
κι είναι οι σκέψεις μου δοσμένες ως την στιγμή που θα πεθάνω.
Αχ, τί να σου γράψω αγαπημένη; Εδώ συμβαίνουνε πολλά,
γύρω μου δέκα σκοτωμένοι αλλά είμαι καλά... Είμαι καλά...
Ό,τι να γράψω δεν μου φτάνει, τα λίγα εδώ είναι πολλά
κι αν μάθεις πως έχω πεθάνει, είμαι καλά... Είμαι καλά...
Μα να... Επίθεση αρχίζει πάλι, νομίζω πως σου τα 'πα όλα...
Τώρα είναι η στιγμή είναι πολύ μεγάλη, τώρα μιλούν τα πολυβόλα...
Τι να σου γράψω αγαπημένη, εδώ συμβαίνουν πολλά...
Γύρω μου δέκα σκοτωμένοι αλλά είμαι καλά... Είμαι καλά...
Ό,τι να γράψω δεν μου φτάνει, τα λίγα εδώ είναι πολλά
κι αν μάθεις πως έχω πεθάνει, είμαι καλά... Είμαι καλά...
"Γράμμα από το μέτωπο"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Ο Ναπολιτάνος"
Μελαχρινέ Ναπολιτάνο
ο πόλεμος είναι φριχτός
εσύ μαχαίρωσες τον Πάνο
μετά σε σκότωσε κι αυτός
Τώρα κοιμάστε αγκαλιασμένοι
όπως το θέλησε ο θεός
να 'ναι οι λαοί αδελφωμένοι
Μαύροι , λευκοί , ένας λαός
Εσύ στη Νάπολη μπαρμπέρης
κι αυτός ψαράς στο Αιτωλικό
να μάθεις δεν θα καταφέρεις
πώς φτάσατε στο φονικό
"Ο Ναπολιτάνος"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Γυναίκες Ηπειρώτισσες"
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
μέσα στο χιόνι πάνε
κι οβίδες κουβαλάνε
θεέ μου τί τις πότισες
και δεν αγκομαχάνε
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γιαννιώτισσες Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γυναίκες απ' τα σύνορα
κόρες γριές κυράδες
φωτιά μες τους βοριάδες
εσείς θα είστε σίγουρα
της λευτεριάς μανάδες
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γιαννιώτισσες Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
"Γυναίκες Ηπειρώτισσες"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
************************************************************************************
ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΓΙΑ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΣ 'ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ'
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΣΚΟ "ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ" (1966)
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Πρώτη Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη
"Άσμα Ασμάτων"
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πιά το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
"Άσμα Ασμάτων"
------------------------------------------------------------------
"Ο Αντώνης"
Εκεί στη σκάλα την πλατιά
στη σκάλα των δακρύων
στο Βίνερ Γκράμπεν το βαθύ
το λατομείο των θρήνων
Εβραίοι κι αντάρτες περπατούν
Εβραίοι κι αντάρτες πέφτουν,
βράχο στη ράχη κουβαλούν
βράχο σταυρό θανάτου.
Εκεί ο Αντώνης τη φωνή
φωνή, φωνή ακούει
ω καμαράντ, ω καμαράντ
βόηθα ν' ανέβω τη σκάλα.
Μα κει στη σκάλα την πλατιά
και των δακρύων τη σκάλα
τέτοια βοήθεια είναι βρισιά
τέτοια σπλαχνιά είν’ κατάρα.
Ο Εβραίος πέφτει στο σκαλί
και κοκκινίζει η σκάλα
κι εσύ λεβέντη μου έλα εδω
βράχο διπλό κουβάλα.
Παίρνω διπλό, παίρνω τριπλό
μένα με λένε Αντώνη
κι αν είσαι άντρας, έλα εδώ
στο μαρμαρένιο αλώνι.
"Ο Αντώνης"
------------------------------------------------------------------
"Άμα τελειώσει ο πόλεμος"
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Χαρά του κόσμου, έλα στην πύλη
να φιληθούμε μες στο δρόμο
ν’ αγκαλιαστούμε στην πλατεία.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Στο λατομείο ν’ αγαπηθούμε
στις κάμαρες των αερίων
στη σκάλα, στα πολυβολεία.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Έρωτα μες στο μεσημέρι
σ’ όλα τα μέρη του θανάτου
ώσπου ν’ αφανιστεί η σκιά του.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
"Άμα τελειώσει ο πόλεμος"
************************************************************************************
"Ο Σταμούλης ο Λοχίας"
"Ο Σταμούλης ο Λοχίας"
************************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
*******************************************************************************
"Η πορεία προς το μέτωπο"
----------------------------------------------------------------------------
*******************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
***********************************************************************************
"Ο Γοργοπόταμος" (ελληνική ταινία, 1968)
Σκηνοθεσία: Ηλίας Μαχαίρας
Ερμηνεία: Λαυρέντης Διανέλλος, Αλέκα Στρατηγού, Μάρλεν Παπούλια, Κώστας Φυσούν, Λιάκος Χριστογιαννόπουλος, Έλλη Ξανθάκη, Θάνος Μαρτίνος
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 1/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 2/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 3/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 4/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 5/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 6/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 7/7]
***********************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 / 28 OCTOBER 1940
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ
ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
Το "Ελληνικό Έπος του 1940", δηλαδή η ηρωική αντίσταση και νίκη των Ελλήνων κατά των Ιταλών, είναι ένα ιστορικό γεγονός που εντάσσεται στα πλαίσια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945). Ακολουθεί σύντομο χρονολόγιο με τα σημαντικότερα γεγονότα της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Ιστορίας.
Ι. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
(1939-1945)
«Ο πόλεμος που αιματοκύλησε και συντάραξε συθέμελα ολόκληρη την ανθρωπότητα.»
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Το 1933 το Ναζιστικό Κόμμα με επικεφαλής τον Αδόλφο Χίτλερ (1889-1945) καταλαμβάνει την εξουσία στη Γερμανία και εγκαθιδρύει τη Ναζιστική δικτατορία του Γ΄ Ράιχ.
Με ιδεώδες την κυριαρχία της Άριας Φυλής σε ολόκληρο τον κόσμο, ο Χίτλερ καταφέρνει να πείσει τη Γερμανική νεολαία να τον ακολουθήσει. Έμβλημα του Ναζιστικού Κόμματος είναι η Σβάστικα, που στο εξής θα συνδεθεί με τα εγκλήματα του Ναζισμού. Διοργανώνονται πολυπληθείς ναζιστικές συγκεντρώσεις μέσα σε ατμόσφαιρα μεγάλου φανατισμού. Δημιουργείται η Βέρμαχτ, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ναζισμού, και το επίλεκτο σώμα των ΕΣ ΕΣ (SS), η προσωπική φρουρά του Χίτλερ.
Σύμμαχος του Χίτλερ είναι ο Μπενίτο Μουσολίνι (1883-1945), πρωθυπουργός της Ιταλίας και ιδρυτής του εκεί φασιστικού κόμματος. Η τρίτη χώρα που συμμερίζεται τις επεκτατικές τάσεις της Γερμανίας είναι η Ιαπωνία, με αυτοκράτορα τον Χιροχίτο (1901-1989).
Τον Σεπτέμβριο του 1939 ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία. Αμέσως η Αγγλία και η Γαλλία κηρύσσουν πόλεμο στη Γερμανία. Αντίπαλοι είναι από τη μια μεριά οι Δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) και από την άλλη μεριά οι Συμμαχικές Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία).
1940
Αρχίζει ο «Πόλεμος αστραπή» (Blitzkrieg), κατά τον οποίο ο Χίτλερ με αιφνίδιες επιθέσεις και κεραυνοβόλες νίκες καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Υποτάσσει γρήγορα τη Δανία, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και τέλος τη Γαλλία. Στην κατακτημένη Ευρώπη επιβάλλεται η Νέα Τάξη που συνεπάγεται: απόλυτη υποταγή όλων των κατακτημένων κρατών στη Γερμανία.
Η Αγγλία είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει τη Γερμανία. Θα υποστεί σφοδρούς βομβαρδισμούς και θα προβάλει την πρώτη σθεναρή αντίσταση στις Δυνάμεις του Άξονα.
Η προσπάθεια της αεροπορίας της Ναζιστικής Γερμανίας (Luftwaffe) να καταβάλει τις βρετανικές αεροπορικές δυνάμεις (RAF, Royal Air Force), έμεινε γνωστή στην ιστορία ως "Μάχη της Αγγλίας" (The Battle of Britain) που λαμβάνει χώρα από 10 Ιουλίου έως 31 Οκτωβρίου 1940 .
Στο μεταξύ ο Μουσολίνι επιτίθεται στην Ελλάδα, δεύτερη χώρα που προβάλλει αντίσταση στις Δυνάμεις του Άξονα. Αρχίζει ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, που θα μείνει στην ιστορία ως το ηρωικό Έπος του 1940.
Η Ρουμανία και η Βουλγαρία προσχωρούν στις Δυνάμεις του Άξονα, ενώ η Αλβανία έχει ήδη υποταχτεί και συμμαχήσει με τον Μουσολίνι.
1941
Οι Γερμανοί με βασανιστήρια, εκτοπίσεις και εκτελέσεις προσπαθούν να συντρίψουν κάθε αντίσταση σε όλες τις χώρες που έχουν υπό την κατοχή τους. Ωστόσο, η Νέα Τάξη του Χιτλερ, εκδηλώνεται κυρίως με την απόπειρα μαζικής εξόντωσης των Εβραίων, γνωστής ως ολοκαύτωμα. Οι Εβραίοι, οι Άνθρωποι με το Κίτρινο Άστρο, αρχικά εκδιώκονται και εκτοπίζονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία και στην Πολωνία. Εκεί θα συντελεστεί μια απίστευτης αγριότητας γενοκτονία, η οποία θα στραφεί επίσης και σε πληθυσμούς Τσιγγάνων καθώς και άλλων περιθωριακών ομάδων. Τα Ναζιστικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης του Άουσβιτς, του Νταχάου, του Μαουτχάουζεν, με τα εκατομμύρια των νεκρών, αποτελούν μνημεία της Ναζιστικής διαστροφής και βαρβαρότητας.
Τον Ιούνιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα, με την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα»εισβάλλουν στη Σοβιετική Ένωση.
Ο πόλεμος θα αποκτήσει παγκόσμια διάσταση, όταν οι Ιάπωνες, σύμμαχοι των Γερμανών, στις 7 Δεκεμβρίου 1941 θα καταστρέψουν τον Αμερικανικό Στόλο στο Περλ Χάρμπορ, λιμάνι στα νησιά της Χαβάης. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ θα κηρύξει πόλεμο εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα.
Στη συνέχεια η Ιαπωνία (1941-1942) θα κατακτήσει σχεδόν όλη τη Νοτιοανατολική Ασία.
1942-1943
Σημαντικές μάχες λαμβάνουν χώρα στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού μεταξύ Ιαπώνων και Συμμάχων, όπως η Ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων, 4-8 Maΐου 1942 (Battle of the Coral Sea) & η Ναυμαχία του Μίντγουεϊ, 4-7 Ιουνίου 1942 (Battle of Midway)
Τις χρονιές 1942-1943 σημειώνεται στροφή στη στρατιωτική κατάσταση και για πρώτη φορά η πλάστιγγα αρχίζει να γέρνει υπέρ των Συμμάχων.
Οι Γερμανοί ηττώνται στο Ελ Αλαμέιν στην Αφρική (1-27 Ιουλίου 1942 & 23 Οκτωβρίου - 5 Νοεμβρίου 1942) και στη συνέχεια χάνουν τη «Μάχη του Στάλιγκραντ», νικημένοι από τον Ρωσικό χειμώνα (τον "στρατηγό" χειμώνα).
Η απόβαση των Συμμάχων στην Ιταλία τον Ιούλιο του 1943 προκαλεί την πτώση του Μουσολίνι. Σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες η Αντίσταση κατά των Γερμανών κορυφώνεται.
1944
Στις 6 Ιουνίου του 1944 τα Συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάζονται στις Νορμανδικές ακτές της Γαλλίας μέρα γνωστή ως D-Day (η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία).
Η Γαλλία απελευθερώνεται και οι Ναζί παραδίδονται τον Αύγουστο στο Παρίσι. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους απελευθερώνεται και η Ελλάδα.
1945
Το 1945 συντελείται η οριστική κατάρρευση του Χίτλερ.
Αρχίζει η «Μάχη του Βερολίνου».
Στις 28 Απριλίου ο Μουσολίνι απαγχονίζεται από Ιταλούς Παρτιζάνους.
Στις 30 Απριλίου ο Χίτλερ αυτοκτονεί. Στο μεταξύ η μάχη του Βερολίνου συνεχίζεται.
Στις 8 Μαΐου 1945 οι Ναζί παραδίδονται στον Συμμαχικό και Σοβιετικό στρατό στο Βερολίνο άνευ όρων και ανατινάζεται η Σβάστικα.
Η 8η Μαΐου σε όλη την Ευρώπη γιορτάζεται έως σήμερα ως ημέρα νίκης των Συμμάχων εναντίον των Ναζί (V.E. Day: Victory in Europe Day).
Ωστόσο η Ιαπωνία δεν συνθηκολογεί και συνεχίζει τον πόλεμο. Οι Αμερικανοί, για να αναγκάσουν τους Ιάπωνες να παραδοθούν, ρίχνουν την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα (στις 6 Αυγούστου) και τη δεύτερη στο Ναγκασάκι (στις 9 Αυγούστου), με εκατοντάδες χιλιάδες θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές. Η Ιαπωνία παραδίδεται ανευ όρων.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει, αφήνοντας πίσω του 60.000.000 νεκρούς και ολοκληρωτική καταστροφή της Ευρώπης. Ιδρύεται ο ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών).
Χρονολογικός Χάρτης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Με ΜΠΛΕ οι Δυνάμεις των Συμμάχων (και όσες χώρες σταδιακά απελευθερώνονται από αυτές)
Με ΜΑΥΡΟ οι Δυνάμεις του Άξονα (και όσες χώρες σταδιακά υποτάσσονται σε αυτές)
Με ΚΟΚΚΙΝΟ η Σοβιετική Ένωσημε ΓΚΡΙΖΟ οι Ουδέτερες Χώρες
----------------------------------------------------------------------------------
ΙΙ. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
"ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940"
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκινά στις 28 Οκτωβρίου 1940. Ο Μουσολίνι στέλνει τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Μεταξά, ζητώντας την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος.
Οι Έλληνες απαντούν ΟΧΙ και αρχίζει ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος.
Οι Έλληνες Φαντάροι αναχωρούν για το Μέτωπο «με το χαμόγελο στα χείλη» και μέσα σε κλίμα αληθινού πανηγυριού, που συνεχίζεται και στην πρώτη γραμμή της μάχης.
Το "έπος του 1940" ή η «Μάχη της Ελλάδας», που καλύπτει συνολικά ένα διάστημα 216 ημερών, μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους:
α) την αρχική άμυνα του πατρίου εδάφους στα βουνά της Πίνδου
β) την ορμητική αντεπίθεση, κατά την οποία καταλαμβάνονται σημαντικές πόλεις και στρατηγικά σημεία της Βορείου Ηπείρου, όπως η Κορυτσά (21 Νοεμβρίου 1940) ,
η Πρεμετή, οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο, η Χειμάρρα, στις οποίες κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο. Οι Έλληνες κάτοικοι, μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού υποδέχονται τον ελληνικό στρατό και ξεδιπλώνουν στα μπαλκόνια τους τις γαλανόλευκες, πανηγυρίζοντας για τις νίκες.
γ) τη βαθύτερη προέλαση στο αλβανικό έδαφος, με τη συντριβή της περιβόητης «εαρινής επίθεσης» των Ιταλών
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικές με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Οι Έλληνες με το χαμόγελο στα χείλη ύμνησαν το έπος του 1940 μέσα από τραγούδια, πίνακες ζωγραφικής, γελοιογραφίες και διαλόγους της Επιθεώρησης.
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940 ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
----------------------------------------------------------------------------------
ΙΙΙ. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:
ΚΑΤΟΧΗ – ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ – ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
(1941-1944)
ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΩΝ
ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΚΑΤΟΧΗ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ - ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ!
Ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων σε Ιταλούς και Γερμανούς πριν την κατοχή
Η αντίσταση των Ελλήνων απέναντι στους Ιταλούς και τους Γερμανούς κράτησε συνολικά 216 μέρες: από την 28η Οκτωβρίου 1940 έως την 31η Μαΐου 1941. Από αυτές οι 160 μέρες καλύπτουν το νικηφόρο πόλεμο της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας, οι 25 την ηρωική άμυνα των Ελλήνων έναντι των Γερμανών και Ιταλών, και οι 31 την ύστατη αντίσταση των Ελλήνων, μαζί με αγγλικές μονάδες, εναντίον των Γερμανών στην Κρήτη ("Μάχη της Κρήτης").
Η τριπλή κατοχή της Ελλάδας
Μετά από έξι μήνες ηρωικής αντίστασης και νικηφόρων μαχών κατά των Ιταλών η Ελλάδα θα δεχτεί επίθεση από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου 1941, που στο μεταξύ υποτάσσουν και την Γιουγκοσλαβία. Η Ελληνική Κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα, ενώ η στρατιωτική ηγεσία συνθηκολογεί στις 24 Απριλίου 1941.
Οι Γερμανοί εισέρχονται στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου και στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941.
Ωστόσο η Ελλάδα δεν έχει υποταχτεί ακόμη ολοκληρωτικά στον Γερμανό Κατακτητή. Η αντίσταση στην Κρήτη κρατά ως το Μάιο του 1941, οπότε και λαμβάνει χώρα η «Μάχη της Κρήτης» (20 Μαΐου 1941).
Ο Χίτλερ θα χρησιμοποιήσει το πιο επίλεκτο σώμα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών (περίπου 3000), επιχειρώντας τη μαζικότερη αεροπορική επίθεση στα χρονικά του Ναζισμού. Οι Γερμανοί θα υποστούν τρομερές απώλειες εξαιτίας της ηρωικής αντίστασης των Ελλήνων της Κρήτης και των Συμμάχων (κυρίως Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών).
Μετά την κατάληψη και της Κρήτης στις 31 Μαΐου 1941 από τα γερμανικά στρατεύματα, η Ελλάδα βρίσκεται υπό τριπλή Κατοχή: της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας. Η Βουλγαρία κατέχει την Ανατολική Μακεδονία και μέρος της Θράκης. Η Γερμανία την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, την Αθήνα, την Κρήτη και κάποια νησιά. Και η Ιταλία την υπόλοιπη Ελλάδα.
Η πείνα (χειμώνας 1941-1942)
Οι Γερμανοί δεσμεύουν όλα τα αγαθά των κατακτημένων, για να καλύψουν τις ανάγκες του γερμανικού στρατού. Τα τρόφιμα εξαφανίζονται και εμφανίζεται η «μαύρη αγορά». Από το καλοκαίρι του 1941 ο ελληνικός λαός αρχίζει να υποσιτίζεται, ενώ τον τρομερό χειμώνα του 1941-42 χιλιάδες άνθρωποι, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, πεθαίνουν από την πείνα.
Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων της πείνας στην Ελλάδα δεν είναι εξακριβωμένος, υπολογίζεται όμως ότι φτάνει τις 300.000.
Η πρώτη πράξη ηρωικής αντίστασης
Ωστόσο, ο ελληνικός λαός αντιμετωπίζει αυτή τη ζοφερή κατάσταση χωρίς να χάσει το θάρρος του και το αγωνιστικό του φρόνημα. Αντιστέκεται σθεναρά.
Η πρώτη σημαντική πράξη αντίστασης στα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής ήταν το κατέβασμα της Γερμανικής σημαίας, της Σβάστικας, από την Ακρόπολη τη νύχτα της 30ης Μαΐου 1941. Πρωταγωνιστές είναι δύο νεαροί φοιτητές, ο Μανόλης Γλέζος και ο Αποστόλης Σάντας.
1600/ANTISTASI_1.jpg">
Σιγά σιγά η αντίσταση του ελληνικού λαού αρχίζει να οργανώνεται. Ιδρύονται αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΕΑΜ) με άμεσο στόχο την απελευθέρωση της Ελάδας από τους κατακτητές και απώτερο στόχο την οικοδόμηση ενός σταθερού δημοκρατικού πολιτεύματος.
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου
ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 από τις ελληνικές αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ και σε συνεργασία με αγγλικό κλιμάκιο καθυστερεί για αρκετές εβδομάδες τον ανεφοδιασμό των Γερμανών που μάχονται στην Αφρική, ανυψώνει το ηθικό των Ελλήνων και τους καταξιώνει στη συνείδηση των Συμμάχων.
Η αντίσταση ελληνικής νεολαίας
Κεφάλαιο αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό στην Εθνική μας Αντίσταση αποτελεί η αντίσταση της νεολαίας μας στην ύπαιθρο και στις πόλεις. Χιλιάδες μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές μπαίνουν από τους πρώτους μήνες στον αγώνα για το διώξιμο του ξένου κατακτητή. Μοιράζουν προκηρύξεις, γράφουν επαναστατικά συνθήματα στους τοίχους, συγκεντρώνουν πληροφορίες, διακινούν όπλα, οργανώνουν δολιοφθορές και επιθέσεις εναντίον των Δυνάμεων Κατοχής.
Στις 25 Μαρτίου του 1942 γίνεται η πρώτη φοιτητική διαδήλωση στην Αθήνα. Οι φοιτητές συγκεντρώνονται στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. «Ξεσπά ο Εθνικός Ύμνος. Δεν έχουν προλάβει οι φοιτητές να τελειώσουν την πρώτη στροφή και ορμούν έφιπποι Ιταλοί καραμπινιέροι και χτυπούν με τα σπαθιά τους. Η οδός Πανεπιστημίου γεμίζει από Ελληνόπουλα που τα κυνηγούν οι Ιταλοί. Η διαδήλωση σκορπά, μερικοί σπουδαστές πιάνονται και βασανίζονται από τους καραμπινιέρους.»
Αρχίζει έτσι μία μάχη που κρατάει σχεδόν τέσσερα χρόνια. Μια μάχη καθημερινή, γεμάτη ελπίδες και όνειρα. Αλλά και μια μάχη γεμάτη θυσίες.
Ανάμεσα στους πολλούς ανώνυμους και επώνυμους που έδωσαν το αίμα τους για τηδική μας ελευθερία ξεχωρίζει η ηρωική μορφή της Ηλέκτρας Αποστόλου. Τη συλλαμβάνουν στα τέλη Ιουλίου του 1944 Έλληνες δοσίλογοι, συνεργάτες των Γερμανών. Τη βασανίζουν φριχτά μέρες ολόκληρες. Μη μπορώντας να κλονίσουν την αδάμαστη θέλησή της τη μαστιγώνουν με συρματένιο βούρδουλα, καίνε το κορμί της με πυρωμένα σίδερα, τη βάζουν να περπατήσει σε πυρωμένα κάρβουνα και τέλος την κρεμάνε απ’ τις μασχάλες και τη βασανίζουν ως την τελευταία της πνοή. Η Ηλέκτρα αντιμετωπίζει αλύγιστη τα μαρτύρια. Στις ερωτήσεις των δημίων της απαντά περήφανα και λακωνικά.
- Πώς σε λένε; - Ελληνίδα!
- Πού κάθεσαι; - Στην Ελλάδα!
- Τι δουλειά κάνεις; - Υπηρετώ τον ελληνικό λαό!
Τα ολοκαυτώματα
Στην ύπαιθρο ολόκληρα χωριά καίγονται και ο πληθυσμός τους εκτελείται.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί πυρπολούν τα Καλάβρυτα (στην Πελοπόννησο) και εξοντώνουν τον πληθυσμό τους. Συνολικά φονεύονται 1101 άτομα, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται βρέφη και παιδιά κάτω των 14 ετών.
Στις 10 Ιουνίου του 1944 πυρπολείται το Δίστομο (στη Στερεά Ελλάδα) και εξοντώνεται ολόκληρος ο πληθυσμός του.
49.188 Έλληνες εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους.
Απελευθέρωση
Στις 12 Οκτωβρίου του 1944 η Αθήνα και ο Πειραιάς απελευθερώνονται από τους Γερμανούς.
Στις 18 Οκτωβρίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου, Πρόεδρος της πρώτης μετακατοχικής Ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας υψώνει στην Ακρόπολη τη γαλανόλευκη.
---------------------------------------------------------------------------------
Επιμέλεια κειμένων και ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 (ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ) / 28 OCTOBER 1940 (TESTIMONIES - DOCUMENTARIES)
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ (ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ-ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ-ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ)
ΣΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Ι. ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940
ΙΙ. ΚΑΤΟΧΗ & ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΙΙΙ. Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
-----------------------------------------------------------------------
H κήρυξη του πολέμου και η επιστράτευση
-----------------------------------------------------------------------
"Η μάχη της Κρήτης"
"Η μάχη της Κρήτης" [1/3]
"Η μάχη της Κρήτης" [2/3]
"Η μάχη της Κρήτης" [3/3]
-----------------------------------------------------------------------
"Οι Γερμανοί στην Αθήνα" (27 Απριλίου 1941)
-----------------------------------------------------------------------
H Κατοχή (1941-1944)
H Κατοχή (1941-1944) [1/3]
H Κατοχή (1941-1944) [2/3]
H Κατοχή (1941-1944) [3/3]
-----------------------------------------------------------------------
"To ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943)"
"To ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943)"
-----------------------------------------------------------------------
Σπάνια ντοκουμέντα από την Κατοχή στην Ελλάδα (1941-1944)
του Άγγελου Παπαναστασίου
[Μέρος Α']
[Μέρος Β']
Επιμέλεια ιστοσέλιδας: Φιλοθέη Κολίτση
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 (ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ) / 28 OCTOBER 1940 (SONGS)
ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ
ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
************************************************************************************
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ & ΣΑΤΙΡΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ (1910-1978)
ΤΗΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΡΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ
"Παιδιά, της Ελλάδος Παιδιά"
Μεσ' τους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνε
ν' αντικρίσουνε,
τα παιδιά τους π' ορκιστήκαν στο σταθμό όταν χωριστήκαν
να νικήσουνε.
Μα για 'κείνους που 'χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει,
ας χαιρόμαστε,
και ποτέ καμιά ας μη κλάψει κάθε πόνο της ας κάψει,
κι ας ευχόμαστε:
Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να 'ρθετε ξανά.
Λέω σ' όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνε
και στενάζουνε,
πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα,
δεν ταιριάζουνε.
Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου
και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε υπερήφανα ασ πούμε
σαν Σουλιώτισσες.
"Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά"
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
------------------------------------------------------------------
"Πω, πω τι έπαθε ο Μουσολίνι!"
Ντούτσε κορόιδο τα έκανες ρόιδο αφότου φοράς το χακί
και νόμισες τη Μεσσόγειο για λίμνη φασιστική
Η γκάφα σου πρώτη που πίστεψες ότι η Ελλάς σκλάβα ζει παλαβέ
Και σου απάντησαν οι Έλληνες με το Μολών Λαβέ!
Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι από την Ελλάδα ο χαζός
Δίχως σπαγγέτο ο φρατέλος θα μείνει για μήνες πολλούς ο φτωχός
Με τρόμο αντικρύζει το φαντάρο σα χάρο
Την ξιφολόγχη του τσολιά σαν βλέπει το κόβεται ευθύς η λαλιά
Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι από την Ελλάδα ο κουτός!
Για τιμωρία η αυτοκρατορία σαν στάχτη θα διαλυθεί
Μες τη Μεσσόγειο μεγάλη Ελλάς γοργά θα αναγεννηθεί
Και εις το τέλος ο βλαξ ο φρατέλος θα λέει με κομμένα αυτιά
Την έπαθα σαν το γαίδαρο που ‘θελε αρχοντιά
What a surprise for the duce,
the duce he can't put it over for Greeks
What a surprise for the duce,
they do say he said no spaggeti for weeks
"Πω, πω τι έπαθε ο Μουσολίνι!"
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
------------------------------------------------------------------
Γελοιογραφικό βίντεο για τον Ντούτσε
και το πάθημά του από τον ελληνικό στρατό!
"Ντούτσε"
------------------------------------------------------------------
"Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του"
Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του και τη σκούφια την ψηλή του,
μ' όλα τα φτερά,
και μια νύχτα με φεγγάρι την Ελλάδα πάει να πάρει,
βρε, το φουκαρά!
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Τον τσολιά μας τον λεβέντη βρίσκει στα βουνά
και ταράζει τον αφέντη τον μακαρονά.
Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο,
με τους τσολιάδες ποιος μου είπε να τα βάνω.
Αααααααααααααχ.
Ξεκινάει την άλλη μέρα, μα και πάλι ακούει "Αέρα"
από τον τσολιά,
δρόμο παίρνει και δρομάκι και πηδάει το ποταμάκι,
ξέρει τη δουλειά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Τρώει τις σφαίρες σαν χαλάζι από τον τσολιά,
κι όλο στρατηγούς αλλάζει για να βρει δουλειά.
Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο,
και στείλε γρήγορα τα μαύρα μου να βάνω.
Αααααααααααααχ.
Στέλνει ο νέος Ναπολέων μεραρχίες πειναλέων
στο βουνό ψηλά,
για να βρουν τον διάβολό τους κι ο στρατός μας αιχμαλώτους
τσούρμο κουβαλά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Και οι Κένταυροι οι καημένοι, βρε τι τρομερό,
νηστικοί, ξελιγωμένοι πέφτουν στο νερό.
Αχ! Γκράτσι, να μη σε δω Γκράτσι,
γιατί σε κάρβουνα αναμμένα έχω κάτσει.
Αααααααααααααχ.
Τρέχουν σαν τρελοί στους βράχους κι από μας και τους συμμάχους
τρώνε τη κλωτσιά,
και χωρίς πολλές κουβέντες μπήκαν Έλληνες λεβέντες
μεσ' τη Κορυτσά.
Ωωωωωωωωωωωωωχ.
Μέσα στ' Αργυρόκαστρο εμπήκε το χακί
και σημαία κυματίζει τώρα Ελληνική,
Αχ! Τσιάνο, θα σκοτωθώ Τσιάνο,
γιατί σε λίγο και τα Τίρανα τα χάνω.
Και 'πάθαν οι καημένοι μεγάλη συμφορά,
κι η Ρώμη περιμένει κι εκείνη τη σειρά.
Αααααααααααααχ.
"Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του"
************************************************************************************
ΕΛΕΓΕΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΡΩΙΚΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΣΚΟ "ΑΛΒΑΝΙΑ" (1973)
Μουσική: Γιώργος Κατσαρός
Στίχοι: Πυθαγόρας
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
"Έφεδρος Ανθυπολοχαγός"
Τι γύρευες στ' αλβανικό βουνό,
μονάκριβε νησιώτη;
Και λαβωμένο κλαίει το δειλινό
την ακριβή σου νιότη...
Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός,
στα μάτια του νυχτώνει.
Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγός
κοιμάται μες στο χιόνι.
Τα χρόνια σου καπνός τα παιδικά,
ανάσα η εφηβεία.
Στον τοίχο - ματωμένα ιδανικά -
μετάλλια και βραβεία...
Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός,
στα μάτια του νυχτώνει.
Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγός
κοιμάται μες στο χιόνι.
"Έφεδρος Ανθυπολοχαγός"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Γράμμα από το μέτωπο, 30 Οκτωβρίου 1940"
Αγαπημένη μου, μεσ' το Καλπάκι σ' ένα ρέμα κουρνιάσαν οι στρατιώτες
βουτώ τη λόγχη μου στο αίμα, δέξου τις λέξεις μου τις πρώτες
είναι οι λέξεις μετρημένες σαν τις στιγμές μου εδώ πάνω
κι είναι οι σκέψεις μου δοσμένες ως την στιγμή που θα πεθάνω.
Αχ, τί να σου γράψω αγαπημένη; Εδώ συμβαίνουνε πολλά,
γύρω μου δέκα σκοτωμένοι αλλά είμαι καλά... Είμαι καλά...
Ό,τι να γράψω δεν μου φτάνει, τα λίγα εδώ είναι πολλά
κι αν μάθεις πως έχω πεθάνει, είμαι καλά... Είμαι καλά...
Μα να... Επίθεση αρχίζει πάλι, νομίζω πως σου τα 'πα όλα...
Τώρα είναι η στιγμή είναι πολύ μεγάλη, τώρα μιλούν τα πολυβόλα...
Τι να σου γράψω αγαπημένη, εδώ συμβαίνουν πολλά...
Γύρω μου δέκα σκοτωμένοι αλλά είμαι καλά... Είμαι καλά...
Ό,τι να γράψω δεν μου φτάνει, τα λίγα εδώ είναι πολλά
κι αν μάθεις πως έχω πεθάνει, είμαι καλά... Είμαι καλά...
"Γράμμα από το μέτωπο"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Ο Ναπολιτάνος"
Μελαχρινέ Ναπολιτάνο
ο πόλεμος είναι φριχτός
εσύ μαχαίρωσες τον Πάνο
μετά σε σκότωσε κι αυτός
Τώρα κοιμάστε αγκαλιασμένοι
όπως το θέλησε ο θεός
να 'ναι οι λαοί αδελφωμένοι
Μαύροι , λευκοί , ένας λαός
Εσύ στη Νάπολη μπαρμπέρης
κι αυτός ψαράς στο Αιτωλικό
να μάθεις δεν θα καταφέρεις
πώς φτάσατε στο φονικό
"Ο Ναπολιτάνος"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
------------------------------------------------------------------
"Γυναίκες Ηπειρώτισσες"
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
μέσα στο χιόνι πάνε
κι οβίδες κουβαλάνε
θεέ μου τί τις πότισες
και δεν αγκομαχάνε
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γιαννιώτισσες Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γυναίκες απ' τα σύνορα
κόρες γριές κυράδες
φωτιά μες τους βοριάδες
εσείς θα είστε σίγουρα
της λευτεριάς μανάδες
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
Γιαννιώτισσες Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δε ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις
"Γυναίκες Ηπειρώτισσες"
Ερμηνεία: Μαρινέλλα
************************************************************************************
ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΓΙΑ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΣ 'ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ'
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΣΚΟ "ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ" (1966)
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Πρώτη Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη
"Άσμα Ασμάτων"
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πιά το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
"Άσμα Ασμάτων"
------------------------------------------------------------------
"Ο Αντώνης"
Εκεί στη σκάλα την πλατιά
στη σκάλα των δακρύων
στο Βίνερ Γκράμπεν το βαθύ
το λατομείο των θρήνων
Εβραίοι κι αντάρτες περπατούν
Εβραίοι κι αντάρτες πέφτουν,
βράχο στη ράχη κουβαλούν
βράχο σταυρό θανάτου.
Εκεί ο Αντώνης τη φωνή
φωνή, φωνή ακούει
ω καμαράντ, ω καμαράντ
βόηθα ν' ανέβω τη σκάλα.
Μα κει στη σκάλα την πλατιά
και των δακρύων τη σκάλα
τέτοια βοήθεια είναι βρισιά
τέτοια σπλαχνιά είν’ κατάρα.
Ο Εβραίος πέφτει στο σκαλί
και κοκκινίζει η σκάλα
κι εσύ λεβέντη μου έλα εδω
βράχο διπλό κουβάλα.
Παίρνω διπλό, παίρνω τριπλό
μένα με λένε Αντώνη
κι αν είσαι άντρας, έλα εδώ
στο μαρμαρένιο αλώνι.
"Ο Αντώνης"
------------------------------------------------------------------
"Άμα τελειώσει ο πόλεμος"
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Χαρά του κόσμου, έλα στην πύλη
να φιληθούμε μες στο δρόμο
ν’ αγκαλιαστούμε στην πλατεία.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Στο λατομείο ν’ αγαπηθούμε
στις κάμαρες των αερίων
στη σκάλα, στα πολυβολεία.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
Έρωτα μες στο μεσημέρι
σ’ όλα τα μέρη του θανάτου
ώσπου ν’ αφανιστεί η σκιά του.
Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια
κορίτσι με τα παγωμένα χέρια,
άμα τελειώσει ο πόλεμος
μη με ξεχάσεις.
"Άμα τελειώσει ο πόλεμος"
************************************************************************************
"Ο Σταμούλης ο Λοχίας"
"Ο Σταμούλης ο Λοχίας"
************************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ) / 28 OCTOBER 1940 (LITERARY TRIBUTE)
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
*******************************************************************************
"Η πορεία προς το μέτωπο"
Απόσπασμα από το "Άξιον εστί" (1959) του Οδυσσέα Ελύτη
Ξημερώνοντας τ' Αγιαννιού, με την αύριο των Φώτων, λάβαμε τη διαταγή να κινήσουμε πάλι μπροστά, για τα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες. Έπρεπε, λέει, να πιάσουμε τις γραμμές που κρατούσανε ως τότε οι Αρτινοί, από Χιμάρα ως Τεπελένι. Λόγω που εκείνοι πολεμούσανε απ' την πρώτη μέρα, συνέχεια, κι είχαν μείνει σκεδόν οι μισοί και δεν αντέχανε άλλο.
Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ' τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου, φορές, εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι, φέγγοντας μ' ένα μικρό δαδί, μία μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετο, λύναμε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ' την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος, κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε, και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά να κερδίσουμε δρόμο, πριχού ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τ' αεροπλάνα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια, κι όπως το 'χε συνήθειο του, στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως.
Κι ότι ήμασταν σιμά πολύ στα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες, μήτε αρρώστους και γερούς, μήτε φτωχούς και πλούσιους, το καταλαβαίναμε. Γιατί κι ο βρόντος πέρα, κάτι σαν καταιγίδα πίσω απ' τα βουνά, δυνάμωνε ολοένα, τόσο που καθαρά στο τέλος να διαβάζουμε το αργό και το βαρύ των κανονιών, το ξερό και το γρήγορο των πολυβόλων. Ύστερα και γιατί, ολοένα πιο συχνά, τύχαινε τώρα ν' απαντούμε απ' τ' άλλο μέρος να' ρχονται οι αργές οι συνοδείες με τους λαβωμένους. Όπου απιθώνανε χάμου τα φορεία οι νοσοκόμοι, με τον κόκκινο σταυρό στο περιβραχιόνιο, φτύνοντας μέσα στις παλάμες, και το μάτι τους άγριο για τσιγάρο. Κι οπού κατόπι, σαν ακούγανε για που τραβούσαμε, κουνούσαν το κεφάλι, αρχινώντας ιστορίες για σημεία και τέρατα. Όμως εμείς το μόνο που προσέχαμε ήταν εκείνες οι φωνές μέσα στα σκοτεινά, που ανέβαιναν, καυτές ακόμη από την πίσσα του βυθού ή το θειάφι: «Οϊ Οϊ, μάνα μου», «οϊ οϊ, μάνα μου», και κάποτε, πιο σπάνια, ένα πνιχτό μουσούνισμα, ίδιο ροχαλητό, που 'λεγαν, όσοι ξέρανε, είναι αυτός ο ρόγχος του θανάτου.
Ήταν φορές που εσέρνανε μαζί τους κι αιχμαλώτους, μόλις πιασμένους λίγες ώρες πριν, στα ξαφνικά γιουρούσια που κάναν τα περίπολα. Βρομούσανε κρασί τα χνότα τους, κι οι τσέπες τους γιομάτες κονσέρβα ή σοκολάτες. Όμως εμείς δεν είχαμε, ότι κομμένα τα γιοφύρια πίσω μας, και τα λίγα μουλάρια μας, κι εκείνα ανήμπορα μέσα στο χιόνι και στη γλιστράδα της λασπουριάς.
Τέλος, κάποια φορά, φανήκανε μακριά οι καπνοί που ανέβαιναν μεριές μεριές, κι οι πρώτες στον ορίζοντα κόκκινες, λαμπερές φωτοβολίδες.
"Η πορεία προς το μέτωπο"
Απόσπασμα από το ποίημα "Αξιον εστί" του Οδυσσέα Ελύτη
Απαγγελία: Μάνος Κατράκης
Ξημερώνοντας τ' Αγιαννιού, με την αύριο των Φώτων, λάβαμε τη διαταγή να κινήσουμε πάλι μπροστά, για τα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες. Έπρεπε, λέει, να πιάσουμε τις γραμμές που κρατούσανε ως τότε οι Αρτινοί, από Χιμάρα ως Τεπελένι. Λόγω που εκείνοι πολεμούσανε απ' την πρώτη μέρα, συνέχεια, κι είχαν μείνει σκεδόν οι μισοί και δεν αντέχανε άλλο.
Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ' τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου, φορές, εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι, φέγγοντας μ' ένα μικρό δαδί, μία μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετο, λύναμε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ' την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος, κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε, και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά να κερδίσουμε δρόμο, πριχού ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τ' αεροπλάνα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια, κι όπως το 'χε συνήθειο του, στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως.
Κι ότι ήμασταν σιμά πολύ στα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες, μήτε αρρώστους και γερούς, μήτε φτωχούς και πλούσιους, το καταλαβαίναμε. Γιατί κι ο βρόντος πέρα, κάτι σαν καταιγίδα πίσω απ' τα βουνά, δυνάμωνε ολοένα, τόσο που καθαρά στο τέλος να διαβάζουμε το αργό και το βαρύ των κανονιών, το ξερό και το γρήγορο των πολυβόλων. Ύστερα και γιατί, ολοένα πιο συχνά, τύχαινε τώρα ν' απαντούμε απ' τ' άλλο μέρος να' ρχονται οι αργές οι συνοδείες με τους λαβωμένους. Όπου απιθώνανε χάμου τα φορεία οι νοσοκόμοι, με τον κόκκινο σταυρό στο περιβραχιόνιο, φτύνοντας μέσα στις παλάμες, και το μάτι τους άγριο για τσιγάρο. Κι οπού κατόπι, σαν ακούγανε για που τραβούσαμε, κουνούσαν το κεφάλι, αρχινώντας ιστορίες για σημεία και τέρατα. Όμως εμείς το μόνο που προσέχαμε ήταν εκείνες οι φωνές μέσα στα σκοτεινά, που ανέβαιναν, καυτές ακόμη από την πίσσα του βυθού ή το θειάφι: «Οϊ Οϊ, μάνα μου», «οϊ οϊ, μάνα μου», και κάποτε, πιο σπάνια, ένα πνιχτό μουσούνισμα, ίδιο ροχαλητό, που 'λεγαν, όσοι ξέρανε, είναι αυτός ο ρόγχος του θανάτου.
Ήταν φορές που εσέρνανε μαζί τους κι αιχμαλώτους, μόλις πιασμένους λίγες ώρες πριν, στα ξαφνικά γιουρούσια που κάναν τα περίπολα. Βρομούσανε κρασί τα χνότα τους, κι οι τσέπες τους γιομάτες κονσέρβα ή σοκολάτες. Όμως εμείς δεν είχαμε, ότι κομμένα τα γιοφύρια πίσω μας, και τα λίγα μουλάρια μας, κι εκείνα ανήμπορα μέσα στο χιόνι και στη γλιστράδα της λασπουριάς.
Τέλος, κάποια φορά, φανήκανε μακριά οι καπνοί που ανέβαιναν μεριές μεριές, κι οι πρώτες στον ορίζοντα κόκκινες, λαμπερές φωτοβολίδες.
"Η πορεία προς το μέτωπο"
Απόσπασμα από το ποίημα "Αξιον εστί" του Οδυσσέα Ελύτη
Απαγγελία: Μάνος Κατράκης
----------------------------------------------------------------------------
"Η Μεγάλη Έξοδος"
Απόσπασμα από το "Άξιον εστί" (1959) του Οδυσσέα Ελύτη
Τις ημερες εκεινες εκαναν συναξη μυστικη τα παιδια και λαβανε την αποφαση,
επειδη τα κακα μαντατα πληθαιναν στην πρωτευουσα, να βγουν εξω σε πλατειες με
το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει : μια παλαμη τοπο κατω απο τ' ανοιχτο
πουκαμισο, με τις μαυρες τριχες και το σταυρουδακι του ηλιου. Οπου ειχε κρατος
η Ανοιξη.
Και επειδη σιμωνε η μερα που το Γενος ειχε συνηθιο να γιορταζει τον αλλο
Σηκωμο, τη μερα παλι εκεινη ορισανε για την Εξοδο. Και νωρις εβγηκανε
καταμπροστα στον ηλιο, με πανου ως κατου απλωμενη την αφοβια σα σημαια, οι
νεοι με τα πρησμενα ποδια που τους ελεγαν αλητες. Και ακολουθουσανε αντρες
πολλοι, και γυναικες, και λαβωμενοι με τον επιδεσμο και τα δεκανικια. Οπου εβλεπες
αξαφνα στην οψη τους τοσες χαρακιες, που 'λεγες ειχανε περασει μερες πολλες μεσα
σε λιγην ωρα.
Τετοιας λογης αποκοτιες, ωστοσο, μαθαινοντες οι Αλλοι, σφοδρα ταραχτηκαν.
Και φορες τρεις με το ματι αναμετρωντας το εχει τους, λαβανε την αποφαση να βγουν
εξω σε δρομους και σε πλατειες, με το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει: μια
πηχη φωτια κατω απ' τα σιδερα, με τις μαυρες κανες και τα δοντια του ηλιου. Οπου
μητε κλωνος μητε ανθος, δακρυο ποτε δεν εβγαλαν. Και χτυπουσανε οπου να 'ναι,
σφαλωντας τα βλεφαρα με απογνωση. Και η Ανοιξη ολοενα τους κυριευε. Σαν να μην
ητανε αλλος δρομος πανω σ' ολακερη τη γη, για να περασει η Ανοιξη παρα μοναχα
αυτος, και να τον ειχαν παρει αμιλητοι, κοιταζοντας πολυ μακρια, περ' απ' την ακρη
της απελπισιας, τη Γαληνη που εμελλαν να γινουν, οι νεοι με τα πρησμενα ποδια που
τους ελεγαν αλητες, και οι αντρες, και οι γυναικες, και οι λαβωμενοι με τον επιδεσμο
και τα δεκανικια.
Και περασανε μερες πολλες μεσα σε λιγην ωρα. Και θερισανε πληθος τα θηρια,
και αλλους εμαζωξαν. Και την αλλη μερα εστησανε στον τοιχο τριαντα.
"Η Μεγάλη Έξοδος"
Απόσπασμα από το "Άξιον εστί" (1959) του Οδυσσέα Ελύτη
Απαγγελία: Μάνος Κατράκης
*******************************************************************************
"Ελληνική ΕποποιΪα 1940-1941" (1964) του Αγγέλου Τερζάκη
Το χρονικό του πολέμου, με τίτλο «Ελληνική Εποποιία 1940 - 41», το έγραψε ο Τερζάκης μετά από παράκληση και παραγγελία του Γενικού Επιτελείου Στρατού, το 1964. Κι ήταν ο πιο κατάλληλος, ίσως, από όλους τους Έλληνες συγγραφείς και πνευματικούς ανθρώπους, για να ασχοληθεί με ένα τέτοιο έργο. Τόσο γιατί, τον πόλεμο της μικρής Ελλάδας εναντίον του πανίσχυρου «Άξονα» τον έζησε ο ίδιος από κοντά, με όλες τις Κακουχίες (ακόμη και επιπτώσεις σοβαρές στην υγεία του) που επεφύλασσε το Μέτωπο στους -απλούς μα θαρραλέους - αγωνιστές, όσο και γιατί ο πόλεμος, το Μέτωπο, η εμπειρία τους, αλλά και η ιδεολογική διάσταση ολόκληρου του αγώνα του '40 - '41 υπήρξαν κινητήριες δυνάμεις για πολλά από τα κείμενα που δημοσίευσε στη συνέχεια ο Άγγελος Τερζάκης, αναδεικνυόμενος έτσι σε κορυφαίο ίσως πεζογράφο του αιώνα μας.
Πρόλογος του συγγραφέα από την 1η έκδοση
Το βιβλίο αυτό - εδώ προβάλλει αξιώσεις στην αυστηρότερη ιστορική αλήθεια όχι όμως και στην ιστορική πληρότητα. Δεν είναι σύνθεση επιστημονική, Γραμμένο εξ άλλου από άνθρωπο που είχε την τύχη ν' αναπνεύσει ταν τραγικό αέρα τον μετώπου, αποκρούει με περιφρόνηση κάθε βέβηλη φαντασία, κάθε αδιάκριτη ανάμιξη του μυθιστορηματικού. Η εκστρατεία του 1940 - 41 είναι από μόνη της πολύ πλούσια σε περιεχόμενο για να χρειάζεται τη συμπλήρωση της σκηνοθεσίας.
Ωστόσο αυτή η εκστρατεία, που όλοι τη λένε «το Έπος», Έχει τούτο το παράδοξο: πως είναι ένα έπος άγνωστο - θέλω να πω άγνωστο στις ζεστές του πτυχές, στην ανθρώπινη ουσία του. Φαινόμενο χρονολογικά και Ιστορικά απροσδόκητο, δημιούργημα μιας στιγμής ανεπανάληπτης, αδικήθηκε από τα μετέπειτα γεγονότα, την πλησμονή των βιωμάτων: Η Κατοχή, η Αντίσταση, το Κίνημα του Δεκέμβρη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, το ξύπνημα ενός νέου κόσμου, του κόσμου της πυρηνικής εποχής, ήρθανε να κατακαλύψουν τη στιγμή τής Αλβανίας. Τό κεφάλαιο τούτο της Ελληνικής Ιστορίας, ένα από τα πιο σημαντικά, κλείστηκε, σφραγίστηκε και τοποθετήθηκε στο Αρχείο προτού μνημονευθεί.
Όχι πως δεν υπάρχουν Ιστορίες του ελληνοϊταλικού πολέμου:
Υπάρχουν, και αξιόλογες. Αλλά εκείνο πού λείπει, είναι ένα βιβλίο δίχως αξιώσεις, προσιτό στον μέσο αναγνώστη, τον αστοιχείωτο στα στρατιωτικά, στα διπλωματικά, και που να διαβάζεται άνετα.
Δεν ξέρω αν μπόρεσα να το δώσω. Πρέπει να πω ότι θέλησα να προλάβω προτού αποχωρήσει από τη ζωή η γενιά των μαχητών και χαθεί έτσι ανεπανόρθωτα η άχνα των ανθρώπων που έκαμαν την Ιστορία. Γιατί την Ιστορία τη συνθέτουν πάντοτε δύο στοιχεία, που ο χρόνος τ' αποχωρίζει, μια σειρά γεγονότα κι ένα άρωμα εποχής. Το πρώτο, τα γεγονότα, μπορείς να τ' αποκαταστήσεις ακόμα κ' ύστερα από αιώνες. Το δεύτερο ότι χάνεται, πετάει μαζί με τη στιγμή. Ακόμα κι' εκείνοι που το ένιωσαν - όπως και άσο νιώθει κανένας το παρόν - ακόμα κι' αυτοί χάνουν την αίσθηση του όταν το πάρει ο άνεμος του Χρόνου.
Δεν ισχυρίζομαι πως μπόρεσα να αιχμαλωτίσω ή ν' ανακαλέσω το άρωμα της μεγάλης για την πατρίδα μας στιγμής πού σημειώθηκε ξαφνικά το φθινόπωρο του 1940. Έκαμα μόνον ότι μπορούσα για να μάθουν τα παιδιά των Ελλήνων, οι ερχόμενες γενιές, πως η ελευθερία είναι πόθος ιερός και πως για άλλη μια φορά, καταμεσής στον εικοστό αιώνα, έδωσε τη μάχη της σ' αυτό εδώ το χώμα, που μας έχει θρέψει.
*******************************************************************************
"Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου" (1971) της Άλκης Ζέη
Ο Πέτρος, ένα μικρό κι ευαίσθητο αγόρι, ζει με την οικογένειά του στην Αθήνα την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ο θείος Άγγελος φεύγει για το μέτωπο, ενώ όσοι μένουν στην Αθήνα περνούν τις δύσκολες μέρες της γερμανικής Κατοχής. Ο αγώνας για την εξασφάλιση της τροφής και την επιβίωση είναι δύσκολος. Ο Πέτρος μαζί με τους φίλους του, τα παιδιά της γειτονιάς και με αρχηγό το Σωτήρη προσπαθούν να βοηθήσουν την πατρίδα με κίνδυνο της ζωής τους. Η ελευθερία δεν θα αργήσει νάρθει, αλλά κάποιοι θα λείπουν από τις χαρές της νίκης . . .
"Ο παππούς (σελ. 115 – 117)"
Εδώ σταμάτησαν τα όνειρα του Πέτρου. Από την ανοιχτή πόρτα της τραπεζαρίας πήρε το μάτι του τον παππού. Τι να ‘κανε τάχατες με το μεγάλο μαχαίρι του ψωμιού στο χέρι. Ο Πέτρος πήγε πίσω από την πόρτα και τον κοίταζε από τη χαραμάδα. Ο παππούς έριξε κλεφτές ματιές ολόγυρα, ύστερα άνοιξε το συρτάρι του μπουφέ, έβγαλε μια - μια τις πετσέτες που είχαν τυλιγμένες τις μερίδες το ψωμί, έκοψε από κάθε μερίδα βιαστικά – βιαστικά ένα μικρό κομμάτι, το ‘χωνε στο στόμα του, ύστερα ξανατύλιγε το ψωμί στην πετσέτα και την έβαζε ξανά στο συρτάρι.
Γι’ αυτό λοιπόν ο παππούς είχε πάντα ψωμί με το φαγητό του! Όταν λίγωνε, μέσα στη μέρα, έκλεβε το δικό τους ψωμί! Ένα μικρό κομματάκι από τον καθένα! Να μπει τώρα μέσα στο δωμάτιο ο Πέτρος και να του πει: «Σε είσαι, είσαι κλέφτης, μας κλέβεις το ψωμί». Ένιωσε όμως πως δεν μπορούσε να κουνήσει, λες και είχανε καρφωθεί τα πόδια του στο πάτωμα.
Ο παππούς πήγε τώρα και κάθισε στο ντιβάνι. Γκαπ – ήτανε η χελώνα, ο Θόδωρος, που χτύπησε το καβούκι του στο πόδι του τραπεζιού. Ο παππούς τον είδε, έσκυψε, τον έπιασε και τον αναποδογύρισε. Αυτή ήτανε η πιο μεγάλη τιμωρία που μπορούσε κανείς να κάνει στο Θόδωρο. Ο παππούς καθότανε έτσι και τον κοίταζε, με το μαχαίρι του ψωμιού στο χέρι. Ο Πέτρος όρμησε στο δωμάτιο.
- Γιατί τον κρατάς έτσι, έκανε όλος θυμό στον παππού.
Εκείνος τα ‘χασε τόσο ξαφνικά που τον είδε μπροστά του και μπέρδεψε τα λόγια του, όπως και κείνοι στο σχολείο, όταν τους έπιανε ο διευθυντής στα πράσα να κάνουνε καμιά αταξία.
- Ξέρεις… ήθελα να δω, αν μπορεί να γυρίσει όρθιος μόνος…
- Οι χελώνες δε γυρνούν ποτέ μόνες, είπε ο Πέτρος όλο και πιο θυμωμένα και μάζεψε το Θόδωρο να τον πάει στο δωμάτιό του.
Η φωνή του παππού τον σταμάτησε στην πόρτα.
Ήτανε μια αλλόκοτη αργή φωνή.
- Οι Ιταλοί τρώνε γάτες και… χελώνες… κάνουνε, λέει, ωραία σούπα.
Ο Πέτρος έτρεξε στο δωμάτιό του και κάθισε κατάχαμα σε μια γωνιά μαζί με το Θόδωρο. (…) Ο παππούς ΚΛΕΦΤΗΣ και ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ! Ο παππούς της Μεγάλης Αντιγόνης, που το χειμώνα έριχνε ψίχουλα στο παράθυρο να βρίσκουν τα σπουργίτια να τρώνε. Τότε, πριν τον πόλεμο…
*******************************************************************************
Τις ημερες εκεινες εκαναν συναξη μυστικη τα παιδια και λαβανε την αποφαση,
επειδη τα κακα μαντατα πληθαιναν στην πρωτευουσα, να βγουν εξω σε πλατειες με
το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει : μια παλαμη τοπο κατω απο τ' ανοιχτο
πουκαμισο, με τις μαυρες τριχες και το σταυρουδακι του ηλιου. Οπου ειχε κρατος
η Ανοιξη.
Και επειδη σιμωνε η μερα που το Γενος ειχε συνηθιο να γιορταζει τον αλλο
Σηκωμο, τη μερα παλι εκεινη ορισανε για την Εξοδο. Και νωρις εβγηκανε
καταμπροστα στον ηλιο, με πανου ως κατου απλωμενη την αφοβια σα σημαια, οι
νεοι με τα πρησμενα ποδια που τους ελεγαν αλητες. Και ακολουθουσανε αντρες
πολλοι, και γυναικες, και λαβωμενοι με τον επιδεσμο και τα δεκανικια. Οπου εβλεπες
αξαφνα στην οψη τους τοσες χαρακιες, που 'λεγες ειχανε περασει μερες πολλες μεσα
σε λιγην ωρα.
Τετοιας λογης αποκοτιες, ωστοσο, μαθαινοντες οι Αλλοι, σφοδρα ταραχτηκαν.
Και φορες τρεις με το ματι αναμετρωντας το εχει τους, λαβανε την αποφαση να βγουν
εξω σε δρομους και σε πλατειες, με το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει: μια
πηχη φωτια κατω απ' τα σιδερα, με τις μαυρες κανες και τα δοντια του ηλιου. Οπου
μητε κλωνος μητε ανθος, δακρυο ποτε δεν εβγαλαν. Και χτυπουσανε οπου να 'ναι,
σφαλωντας τα βλεφαρα με απογνωση. Και η Ανοιξη ολοενα τους κυριευε. Σαν να μην
ητανε αλλος δρομος πανω σ' ολακερη τη γη, για να περασει η Ανοιξη παρα μοναχα
αυτος, και να τον ειχαν παρει αμιλητοι, κοιταζοντας πολυ μακρια, περ' απ' την ακρη
της απελπισιας, τη Γαληνη που εμελλαν να γινουν, οι νεοι με τα πρησμενα ποδια που
τους ελεγαν αλητες, και οι αντρες, και οι γυναικες, και οι λαβωμενοι με τον επιδεσμο
και τα δεκανικια.
Και περασανε μερες πολλες μεσα σε λιγην ωρα. Και θερισανε πληθος τα θηρια,
και αλλους εμαζωξαν. Και την αλλη μερα εστησανε στον τοιχο τριαντα.
"Η Μεγάλη Έξοδος"
Απόσπασμα από το "Άξιον εστί" (1959) του Οδυσσέα Ελύτη
Απαγγελία: Μάνος Κατράκης
*******************************************************************************
"Ελληνική ΕποποιΪα 1940-1941" (1964) του Αγγέλου Τερζάκη
Το χρονικό του πολέμου, με τίτλο «Ελληνική Εποποιία 1940 - 41», το έγραψε ο Τερζάκης μετά από παράκληση και παραγγελία του Γενικού Επιτελείου Στρατού, το 1964. Κι ήταν ο πιο κατάλληλος, ίσως, από όλους τους Έλληνες συγγραφείς και πνευματικούς ανθρώπους, για να ασχοληθεί με ένα τέτοιο έργο. Τόσο γιατί, τον πόλεμο της μικρής Ελλάδας εναντίον του πανίσχυρου «Άξονα» τον έζησε ο ίδιος από κοντά, με όλες τις Κακουχίες (ακόμη και επιπτώσεις σοβαρές στην υγεία του) που επεφύλασσε το Μέτωπο στους -απλούς μα θαρραλέους - αγωνιστές, όσο και γιατί ο πόλεμος, το Μέτωπο, η εμπειρία τους, αλλά και η ιδεολογική διάσταση ολόκληρου του αγώνα του '40 - '41 υπήρξαν κινητήριες δυνάμεις για πολλά από τα κείμενα που δημοσίευσε στη συνέχεια ο Άγγελος Τερζάκης, αναδεικνυόμενος έτσι σε κορυφαίο ίσως πεζογράφο του αιώνα μας.
Πρόλογος του συγγραφέα από την 1η έκδοση
Το βιβλίο αυτό - εδώ προβάλλει αξιώσεις στην αυστηρότερη ιστορική αλήθεια όχι όμως και στην ιστορική πληρότητα. Δεν είναι σύνθεση επιστημονική, Γραμμένο εξ άλλου από άνθρωπο που είχε την τύχη ν' αναπνεύσει ταν τραγικό αέρα τον μετώπου, αποκρούει με περιφρόνηση κάθε βέβηλη φαντασία, κάθε αδιάκριτη ανάμιξη του μυθιστορηματικού. Η εκστρατεία του 1940 - 41 είναι από μόνη της πολύ πλούσια σε περιεχόμενο για να χρειάζεται τη συμπλήρωση της σκηνοθεσίας.
Ωστόσο αυτή η εκστρατεία, που όλοι τη λένε «το Έπος», Έχει τούτο το παράδοξο: πως είναι ένα έπος άγνωστο - θέλω να πω άγνωστο στις ζεστές του πτυχές, στην ανθρώπινη ουσία του. Φαινόμενο χρονολογικά και Ιστορικά απροσδόκητο, δημιούργημα μιας στιγμής ανεπανάληπτης, αδικήθηκε από τα μετέπειτα γεγονότα, την πλησμονή των βιωμάτων: Η Κατοχή, η Αντίσταση, το Κίνημα του Δεκέμβρη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, το ξύπνημα ενός νέου κόσμου, του κόσμου της πυρηνικής εποχής, ήρθανε να κατακαλύψουν τη στιγμή τής Αλβανίας. Τό κεφάλαιο τούτο της Ελληνικής Ιστορίας, ένα από τα πιο σημαντικά, κλείστηκε, σφραγίστηκε και τοποθετήθηκε στο Αρχείο προτού μνημονευθεί.
Όχι πως δεν υπάρχουν Ιστορίες του ελληνοϊταλικού πολέμου:
Υπάρχουν, και αξιόλογες. Αλλά εκείνο πού λείπει, είναι ένα βιβλίο δίχως αξιώσεις, προσιτό στον μέσο αναγνώστη, τον αστοιχείωτο στα στρατιωτικά, στα διπλωματικά, και που να διαβάζεται άνετα.
Δεν ξέρω αν μπόρεσα να το δώσω. Πρέπει να πω ότι θέλησα να προλάβω προτού αποχωρήσει από τη ζωή η γενιά των μαχητών και χαθεί έτσι ανεπανόρθωτα η άχνα των ανθρώπων που έκαμαν την Ιστορία. Γιατί την Ιστορία τη συνθέτουν πάντοτε δύο στοιχεία, που ο χρόνος τ' αποχωρίζει, μια σειρά γεγονότα κι ένα άρωμα εποχής. Το πρώτο, τα γεγονότα, μπορείς να τ' αποκαταστήσεις ακόμα κ' ύστερα από αιώνες. Το δεύτερο ότι χάνεται, πετάει μαζί με τη στιγμή. Ακόμα κι' εκείνοι που το ένιωσαν - όπως και άσο νιώθει κανένας το παρόν - ακόμα κι' αυτοί χάνουν την αίσθηση του όταν το πάρει ο άνεμος του Χρόνου.
Δεν ισχυρίζομαι πως μπόρεσα να αιχμαλωτίσω ή ν' ανακαλέσω το άρωμα της μεγάλης για την πατρίδα μας στιγμής πού σημειώθηκε ξαφνικά το φθινόπωρο του 1940. Έκαμα μόνον ότι μπορούσα για να μάθουν τα παιδιά των Ελλήνων, οι ερχόμενες γενιές, πως η ελευθερία είναι πόθος ιερός και πως για άλλη μια φορά, καταμεσής στον εικοστό αιώνα, έδωσε τη μάχη της σ' αυτό εδώ το χώμα, που μας έχει θρέψει.
*******************************************************************************
"Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου" (1971) της Άλκης Ζέη
Ο Πέτρος, ένα μικρό κι ευαίσθητο αγόρι, ζει με την οικογένειά του στην Αθήνα την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ο θείος Άγγελος φεύγει για το μέτωπο, ενώ όσοι μένουν στην Αθήνα περνούν τις δύσκολες μέρες της γερμανικής Κατοχής. Ο αγώνας για την εξασφάλιση της τροφής και την επιβίωση είναι δύσκολος. Ο Πέτρος μαζί με τους φίλους του, τα παιδιά της γειτονιάς και με αρχηγό το Σωτήρη προσπαθούν να βοηθήσουν την πατρίδα με κίνδυνο της ζωής τους. Η ελευθερία δεν θα αργήσει νάρθει, αλλά κάποιοι θα λείπουν από τις χαρές της νίκης . . .
"Ο παππούς (σελ. 115 – 117)"
Εδώ σταμάτησαν τα όνειρα του Πέτρου. Από την ανοιχτή πόρτα της τραπεζαρίας πήρε το μάτι του τον παππού. Τι να ‘κανε τάχατες με το μεγάλο μαχαίρι του ψωμιού στο χέρι. Ο Πέτρος πήγε πίσω από την πόρτα και τον κοίταζε από τη χαραμάδα. Ο παππούς έριξε κλεφτές ματιές ολόγυρα, ύστερα άνοιξε το συρτάρι του μπουφέ, έβγαλε μια - μια τις πετσέτες που είχαν τυλιγμένες τις μερίδες το ψωμί, έκοψε από κάθε μερίδα βιαστικά – βιαστικά ένα μικρό κομμάτι, το ‘χωνε στο στόμα του, ύστερα ξανατύλιγε το ψωμί στην πετσέτα και την έβαζε ξανά στο συρτάρι.
Γι’ αυτό λοιπόν ο παππούς είχε πάντα ψωμί με το φαγητό του! Όταν λίγωνε, μέσα στη μέρα, έκλεβε το δικό τους ψωμί! Ένα μικρό κομματάκι από τον καθένα! Να μπει τώρα μέσα στο δωμάτιο ο Πέτρος και να του πει: «Σε είσαι, είσαι κλέφτης, μας κλέβεις το ψωμί». Ένιωσε όμως πως δεν μπορούσε να κουνήσει, λες και είχανε καρφωθεί τα πόδια του στο πάτωμα.
Ο παππούς πήγε τώρα και κάθισε στο ντιβάνι. Γκαπ – ήτανε η χελώνα, ο Θόδωρος, που χτύπησε το καβούκι του στο πόδι του τραπεζιού. Ο παππούς τον είδε, έσκυψε, τον έπιασε και τον αναποδογύρισε. Αυτή ήτανε η πιο μεγάλη τιμωρία που μπορούσε κανείς να κάνει στο Θόδωρο. Ο παππούς καθότανε έτσι και τον κοίταζε, με το μαχαίρι του ψωμιού στο χέρι. Ο Πέτρος όρμησε στο δωμάτιο.
- Γιατί τον κρατάς έτσι, έκανε όλος θυμό στον παππού.
Εκείνος τα ‘χασε τόσο ξαφνικά που τον είδε μπροστά του και μπέρδεψε τα λόγια του, όπως και κείνοι στο σχολείο, όταν τους έπιανε ο διευθυντής στα πράσα να κάνουνε καμιά αταξία.
- Ξέρεις… ήθελα να δω, αν μπορεί να γυρίσει όρθιος μόνος…
- Οι χελώνες δε γυρνούν ποτέ μόνες, είπε ο Πέτρος όλο και πιο θυμωμένα και μάζεψε το Θόδωρο να τον πάει στο δωμάτιό του.
Η φωνή του παππού τον σταμάτησε στην πόρτα.
Ήτανε μια αλλόκοτη αργή φωνή.
- Οι Ιταλοί τρώνε γάτες και… χελώνες… κάνουνε, λέει, ωραία σούπα.
Ο Πέτρος έτρεξε στο δωμάτιό του και κάθισε κατάχαμα σε μια γωνιά μαζί με το Θόδωρο. (…) Ο παππούς ΚΛΕΦΤΗΣ και ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ! Ο παππούς της Μεγάλης Αντιγόνης, που το χειμώνα έριχνε ψίχουλα στο παράθυρο να βρίσκουν τα σπουργίτια να τρώνε. Τότε, πριν τον πόλεμο…
*******************************************************************************
"Οι γερανοί"
Πρόκειται για ρωσικό τραγούδι του 1969, που αναφέρεται στους νεκρούς στρατιώτες του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, όπως ονομάζουν οι Ρώσοι την απόκρουση της γερμανικής εισβολής του 1941 και την αντεπίθεση του σοβιετικού στρατού μέχρι την κατάληψη του Βερολίνου το 1945. Η ελληνική διασκευή ερμηνεύεται από τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά ("12 ρούσικα λαϊκά τραγούδια" - μετάφραση Γιάννης Ρίτσος, 1977).
Στιγμές στιγμές θαρρώ πως οι στρατιώτες
που πέσανε στη ματωμένη γη
δεν κείτονται, θαρρώ, κάτω απ το χώμα
αλλά έχουν γίνει άσπροι γερανοί.
Πετούν και μας καλούν με τις κραυγές τους
απ τους καιρούς αυτούς τους μακρινούς
κι ίσως γι αυτό πολλές φορές σιωπώντας
κοιτάμε τους θλιμμένους ουρανούς.
Πετάει ψηλά το κουρασμένο σμάρι
στης δύσης τη θαμπή φεγγοβολή
και βλέπω ένα κενό στη φάλαγγά του
και είναι ίσως η δική μου η θέση αυτή.
Θα ρθεί μια μέρα που μ αυτό το σμάρι
στο μέγα θάμπος θα πετώ κι εγώ
σαν γερανός καλώντας απ τα ουράνια
όλους εσάς που έχω αφήσει εδώ.
"Οι γερανοί"
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος (1977)
Ερμηνεία: Μαργαρίτα Ζορμπαλά
[λαϊκό παραδοσιακό τραγούδι]
Πρόκειται για ρωσικό τραγούδι του 1969, που αναφέρεται στους νεκρούς στρατιώτες του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, όπως ονομάζουν οι Ρώσοι την απόκρουση της γερμανικής εισβολής του 1941 και την αντεπίθεση του σοβιετικού στρατού μέχρι την κατάληψη του Βερολίνου το 1945. Η ελληνική διασκευή ερμηνεύεται από τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά ("12 ρούσικα λαϊκά τραγούδια" - μετάφραση Γιάννης Ρίτσος, 1977).
Στιγμές στιγμές θαρρώ πως οι στρατιώτες
που πέσανε στη ματωμένη γη
δεν κείτονται, θαρρώ, κάτω απ το χώμα
αλλά έχουν γίνει άσπροι γερανοί.
Πετούν και μας καλούν με τις κραυγές τους
απ τους καιρούς αυτούς τους μακρινούς
κι ίσως γι αυτό πολλές φορές σιωπώντας
κοιτάμε τους θλιμμένους ουρανούς.
Πετάει ψηλά το κουρασμένο σμάρι
στης δύσης τη θαμπή φεγγοβολή
και βλέπω ένα κενό στη φάλαγγά του
και είναι ίσως η δική μου η θέση αυτή.
Θα ρθεί μια μέρα που μ αυτό το σμάρι
στο μέγα θάμπος θα πετώ κι εγώ
σαν γερανός καλώντας απ τα ουράνια
όλους εσάς που έχω αφήσει εδώ.
"Οι γερανοί"
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος (1977)
Ερμηνεία: Μαργαρίτα Ζορμπαλά
[λαϊκό παραδοσιακό τραγούδι]
*******************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 (ΤΕΧΝΗ) / 28 OCTOBER 1940 (ART)
ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940, Η ΚΑΤΟΧΗ & Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
***********************************************************************************
"Ο Γοργοπόταμος" (ελληνική ταινία, 1968)
Σκηνοθεσία: Ηλίας Μαχαίρας
Ερμηνεία: Λαυρέντης Διανέλλος, Αλέκα Στρατηγού, Μάρλεν Παπούλια, Κώστας Φυσούν, Λιάκος Χριστογιαννόπουλος, Έλλη Ξανθάκη, Θάνος Μαρτίνος
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 1/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 2/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 3/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 4/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 5/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 6/7]
"Ο Γοργοπόταμος"
[Μέρος 7/7]
***********************************************************************************
Επιμέλεια ιστοσελίδας: Φιλοθέη Κολίτση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου