Ρωμανίδης, Οικουμενισμός και Ησυχαστική Εκκλησιολογία

Κόβοντας το νήμα για το ερχόμενο 2025 μ.Χ. - το 325 μ.Χ. συνεκλήθη η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος που τακτοποίησε το θέμα του Άρειου και του καθορισμού της εορτής του Πάσχα, άρα είμαστε στην 1700η επέτειο από τη συγκρότηση της εν λόγω Συνόδου – και έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας τις ισχυρές αυτές νοηματοδοτήσεις, θα αναφερθούμε στο θέμα του προσχεδιασθέντος κοινού εορτασμού του Πάσχα μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών χριστιανών. Θα είναι άραγε μια αθώα και απλή χρονική και εορταστική σύμπτωση των δύο κεχωρισμένων μερίδων της χριστιανοσύνης ή ένα ακόμη οικουμενιστικό βήμα προς μια μελλοντική έκνομη ένωση των Εκκλησιών δια της ετήσιας καθιερώσεώς της;

Η απάντηση, δυστυχώς, είναι πως στο θέμα αυτό πρόκειται για τη “φυσική” μεταχριστιανική εξέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών και συνειδήσεων. Η απομάκρυνση από τον Χριστό και την Εκκλησία Του οδήγησε αναπόφευκτα στη θρησκειοποίηση του χριστιανισμού με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εφόσον στις συνειδήσεις των περισσοτέρων πρόκειται για μια ακόμη θρησκεία ανάμεσα στις τόσες άλλες που αποτελούν συστημικά ηθικά ερείσματα των κοινωνιών, για ποιον λόγο να μην επιδιώκουμε μια ένωση όλων αυτών υπό μια γενικότερη συγκρητιστική μορφή, κατ’ απαίτηση και των μεταμοντέρνων επιταγών και προϋποθέσεων;

Και όλα αυτά έχουν μια απλούστατη και φυσικότατη ερμηνεία. Χάθηκε (μειώθηκε κατ’ ακρίβειαν σε τραγικό βαθμό) η εν Χριστώ θεωτική εμπειρία. Έτσι όλα τα κάναμε ίσωμα. Αχταρμά. Και αυτό στη γλώσσα της θεολογίας λέγεται συγκρητισμός και οικουμενισμός. Η πνευματική αυτή ασθένεια έχει εν πολλοίς μεταδοθεί και στους πνευματικούς ηγέτες και πατέρες των πιστών. Και όταν μειώνονται ή ασθενούν οι γιατροί, τι έχουμε να περιμένουμε; Ο νοών νοείτω.

Ας δούμε τι γράφει στον πρώτο τόμο της Δογματικής του ο μεγαλύτερος Έλληνας θεολόγος του 20ου αιώνα – παρά τις όποιες υπερβολές του – π. Ιωάννης Ρωμανίδης: “Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι ο σημερινός Οικουμενισμός Ορθοδόξων τινών θεολόγων δεν είναι αποτέλεσμα της θεωτικής του Πνεύματος εμπνεύσεως, αλλά άλλης τινος εμπνεύσεως και της πτώσεως εκ της παραδόσεως της θεώσεως και των θεουμένων, ήτις πτώσις επιτρέπει εις αυτούς να μη βλέπουν πλέον τας διαφοράς, τας οποίας έβλεπον και βλέπουν τόσον σαφώς οι θεούμενοι. Οι εκτός της παραδόσεως της θεώσεως θεολογούντες Ορθόδοξοι και ετερόδοξοι αναποφεύκτως χρησιμοποιούν παρομοίας θεολογικάς μεθόδους και ομού διαφέρουν από την παράδοσιν των Πατέρων” (τόμος Α΄, εκδ. 4η, Πουρναράς, σελ. 191).

Το Πασχάλιο δεν ήταν για την Πρώτη Οικουμενική ένας απλός διακανονισμός για λόγους ευταξίας των απανταχού τοπικών Εκκλησιών. Αυτό εξάλλου δείχνει και ο όρος που τέθηκε: να μη συμπίπτει με το Εβραϊκό Πάσχα. Είναι τυχαίο που με την προσπάθεια εκείνη των αγίων Πατέρων να αυτοπροσδιορισθεί η Εκκλησία του Χριστού ως κάτι ξένο πλέον με την αίρεση – ή και ετέρα θρησκεία – των Ιουδαίων και ιουδαϊζόντων, συμπίπτει και η καταδίκη του ιουδαΐζοντος Αρείου, ο οποίος, όπως και οι Εβραίοι, θεωρούσε τον Λόγο κτιστό;

Σε πρόσφατη έκδοση της αλληλογραφίας μεταξύ Τρεμπέλα και Ρωμανίδη ο μακαριστός π. Γεώργιος Μεταλληνός αποκαλύπτει την ειρωνεία που δέχτηκε συμμετέχοντας σε θεολογικό διάλογο με ετεροδόξους από… ομοδόξους του θεολόγους, όταν έκανε απλή νύξη περί ορθόδοξης πνευματικότητας και εμπειρικού βιώματος αυτής. Εμνήσθην τότε αυτομάτως της ειρωνικής στάσεως προς το πρόσωπό μου κατά την κρίση της μεταπτυχιακής μου διατριβής από ακαδημαϊκό τινα θεολόγο που παρίστατο. Η χλεύη του αφορούσε κάτι σχετικά με τη θεωτική εμπειρία και σχετική έκφραση του οσίου Μαξίμου του Ομολογητού. Το χειρότερο ήταν πως με κοίταξαν με πρόδηλη απαξίωση και απορία, όταν έκανα στο κείμενό μου λόγο περί ησυχαστικής εκκλησιολογίας ως βάσης για τους διαχριστιανικούς διαλόγους και τις προσπάθειες περί ενώσεως των Εκκλησιών.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν πόσο δίκαιο είχε ο μέγας και διορατικός θεολόγος του περασμένου αιώνα πρεσβύτερος Ιωάννης Ρωμανίδης. Το ερμηνευτικό θεολογικό κλειδί για αυτόν ήταν η εμπειρία της θεώσεως. Με την έκλειψη αυτής της προϋποθετικής θεολογικής Πατερικής μεθόδου είναι φυσικότατο να θεωρούνται οι δογματικές διαφορές των χριστιανών απλές ιδεολογικές αγκυλώσεις του παρελθόντος, που είναι ανεπίτρεπτο να συζητιούνται στα χρόνια μας, εποχή προχωρημένης μετανεωτερικότητος και παγκοσμιοποίησης. Αυτό δεν ήταν, άλλωστε, και το νόημα των πρόσφατων σχετικών δηλώσεων του Οικουμενικού Πατριάρχη ενόψει του επικείμενου κοινού εορτασμού του Πάσχα με τον Πάπα της Ρώμης;

Με αυτό το εκκλησιολογικό άρθρο κλείνουμε το απερχόμενο σωτήριο έτος 2024 μ.Χ. ευχόμενοι τα δυσοίωνα νέφη του συγκρητισμού να μην αμαυρώσουν την ερχόμενη επέτειο της Α’ Οικουμενικής Συνόδου της αρχαίας Εκκλησίας. Ας δούμε, λοιπόν, κατακλείοντας τι απάντησε ο θεούμενος εμπειρικός θεολόγος και άγιος της Εκκλησίας μας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης ερωτώμενος περί Οικουμενισμού. Δεν απάντησε στοχαστικώς και διαλεκτικώς. Πήγε άμεσα στο εκκλησάκι του μπροστά στην εικόνα της Παναγίας και προσευχήθηκε. Η απάντηση ήρθε εξ Αγίου Πνεύματος δια χαρακτηριστικής δυσωδίας. Έτσι ο Άγιος βγήκε και ανακοίνωσε τη δυσαρέσκεια του Θεού με τις όποιες κινήσεις συγκρητισμού πραγματοποιούνται άνευ του θελήματος και της ευλογίας του Χριστού. Και εμείς, οι μη έχοντες θεοπτικές εμπειρίες, οφείλουμε να ακολουθούμε τους έχοντας Πατέρας της Εκκλησίας μας, αρχαίους και σύγχρονους.

 

 

Κ. Νούσης

Λάρισα, 31/12/2024