Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Ὅσα ἀκολουθοῦν, ἀπευθύνονται κατ΄ ἀρχήν στούς θεολόγους καθηγητές, γι΄ αὐτό καί εἶναι δομημένα ὡς μάθημα μέ ὁμαδοσυνεργατικές ἀσκήσεις. Ἀπευθύνονται ὅμως καί σέ κάθε ἐνδιαφερόμενο, κληρικό ὁ ὁποῖος ὀφείλει νά κηρύττει[1] τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, λαϊκό ἐνήλικο, ἤ καί ἀνήλικο, ὁ ὁποῖος νοιάζεται νά δημιουργήσει σωστή οἰκογένεια.
Ἐπιλέξαμε αὐτό τό θέμα, ἀφ΄ ἑνός διότι τά ἰσχύοντα σχολικά ἐγχειρίδια ἐλάχιστα περιλαμβάνουν - ἕνα θέμα γιά τόν γάμο ἔχει ἐκεῖνο τῆς Α΄ λυκείου καί τίποτε ἄλλο. Καλό θά εἶναι, ὁ ἐκπαιδευτικός νά ἔχει ὑπ΄ ὄψη ὅσα θά παραθέσουμε καί θά ἀναλύσουμε ἐδῶ, μέ τά ὁποῖα μποροῦμε καί νά ἐμπλουτίσουμε ὄχι μόνο τή συγκεκριμένη θεματική ἑνότητα, ἀλλά καί ὅποια ἄλλη στήν ὁποία θά ἦταν δυνατόν νά ταιριάσουν τά στοιχεῖα αὐτά.
Ὅπως στήν πρώτη γυμνασίου, ὅπου ὑπάρχει τό θέμα (Β5) "Ὁ ἄνθρωπος ὡς κατ΄ εἰκόνα καί καθ΄ ὁμοίωση δημιουργός". Στή δευτέρα γυμνασίου κάποια ἀπό τά στοιχεῖα τά ὁποῖα ἀκολουθοῦν ταιριάζουν μέ τίς ἑνότητες γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο". Στήν τρίτη γυμνασίου ταιριάζει τό θέμα αὐτό στή Δ΄ θεματική ἑνότητα, ἡ ὁποία τιτλοφορεῖται "Ὁ σεβασμός τοῦ ἄλλου στήν ὀρθόδοξη παράδοση". Στή Β΄ λυκείου εἶναι δυνατόν νά περιληφθεῖ στήν ἑνότητα 2, "Η προσφορά τοῦ χριστιανισμοῦ".
Ἐπίσης, στή Γ΄ λυκείου θά ἦταν δυνατόν νά προσαρτήσουμε τά θέματα αὐτά στίς ἑνότητες 1.3 "Ἐφαρμογές τῆς γενετικῆς", 2.3 "Ἡ μοναξιά τοῦ ἀνθρώπου" καί 3.3 "Ἡ κατάκτηση τῆς εὐτυχίας".
Διότι ἡ χριστιανική διδασκαλία γιά τήν οἰκογένεια εἶναι διαχρονική καί ἀδιαμφισβήτητη προσφορά τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ πρός τήν ἀνθρωπότητα. Ἀφοῦ ὁ χριστιανισμός οὐδέποτε ἀποδέχθηκε κάψιμο χήρας ζωντανῆς ὅπως συνέβαινε στόν ἰνδουισμό, οὐδέποτε ἀποδέχθηκε ἀγοραπωλησία νύφης, ἀκούσια ἀπαγωγή νύφης ἤ γάμο ἀνήλικης μέ ἐνήλικο ὁ ὁποῖος θά μποροῦσε νά εἶναι πατέρας της[2]. Ἔφερε δέ κῦμα ἀντιστάσεως στίς διαβρωτικές συνήθειες τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἡ ὁποία, ἀκριβῶς ἐπειδή ἦταν αὐτοκρατορία, εἶχε διαλύσει κάθε ἠθική ἀρχή, κατέλυε μάλιστα καί διά τοῦ δουλεμπορίου τήν οἰκογένεια, διότι ὁλόκληρες κατακτημένες περιοχές ἄδειασαν, ἔμειναν ἔρημες ἀπό πληθυσμό, καί πωλήθηκαν χωριστά γονεῖς ἀπό παιδιά, σύζυγοι ἀπό συζύγους, ἡ δέ πάλαι ποτέ ἱερή νῆσος Δῆλος εἶχε καταντήσει αὐτοκρατορικό κέντρο δουλεμπορίου, ὅπου συνέβη σέ μία καί μόνη ἡμέρα νά δημοπρατηθοῦν 10.000 ἄνθρωποι - μία ὁλόκληρη πόλη!
Καί ἐν τέλει, καλό θά ἦταν νά ἔχουμε τά ἐδῶ παρεχόμενα στοιχεῖα ὑπ΄ ὄψη ὅλοι, θεολόγοι καί μή, ὡς ἐν γένει παρέχοντα πολύτιμα ἐπιχειρήματα σέ ἐμᾶς ὑπέρ τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ, διότι συχνά βάλλεται. Βάλλεται δίχως νά ἔχει ζημιώσει, βάλλεται ἐνῷ διδάσκει σεβασμό. Καί μάλιστα αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ προπαγανδιστικές βολές ἀποσκοποῦν νά ἐπηρεάσουν καί ἀθῶα παιδιά, βαπτισμένα παιδιά χριστιανῶν, τά ὁποῖα ἔχουμε καθῆκον νά τά ἐνημερώνουμε καί νά τά προστατεύουμε.
Ἀφ΄ ἑτέρου, ἀποφασίσαμε καί παρουσιάζουμε αὐτό τό θέμα, διότι ζοῦμε σέ μία ἐποχή ὅπου διάφορα κακέκτυπα οἰκογένειας προβάλλονται καί διαφημίζονται ὡς ἰσότιμα καί ἰσόκυρα μέ αὐτήν. Βεβαίως δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά στήν ἱστορία, ὅπου συμβαίνει κάτι τέτοιο, ἀλλιῶς δέν θά παρουσιαζόταν ἡ ἀνάγκη νά καταστρέψει Κύριος ὁ Θεός τά Σόδομα καί τή Γομόρα[3].
Στά ἀποσπάσματα τά ὁποῖα θά δοῦμε, ὅπου ὑπάρχει μετάφραση κάποιου πηγαίου τμήματος ἔργου, ἐάν δέν εἶναι ἐξ ὀλοκλήρου δική μας, πράγμα τό ὁποῖο ἀναφέρουμε στίς ὑποσημειώσεις, ἔχει πάντοτε καί τίς δικές μας ἐπιρροές, διότι καμμία ἀπό τίς ὑπάρχουσες ἀποδόσεις στήν σύγχρονή μας ἑλληνική δέ μᾶς ἰκανοποίησε ἀπόλυτα.
Ἐν τέλει, μᾶλλον διαλέξαμε πολλά ἀποσπάσματα, διότι καί τό θέμα εἶναι τεράστιο - τόμους ὁλόκληρους θά ἦταν δυνατόν νά συγκεντρώσουμε μέ σχετικά ἀποσπάσματα - ὅμως κανένας θεολόγος καθηγητής δέν εἶναι ὑποχρεωμένος νά τά χρησιμοποιήσει ὅλα, οὔτε γιά τήν ἴδια θεματική ἑνότητα, ὅπως καί κανένας κήρυκας τοῦ θείου λόγου δέν εἶναι ὑποχρεωμένος νά χρησιμοποιήσει ὅλα αὐτά σέ ἕνα καί μοναδικό κήρυγμα. Ἀκόμη ὅμως καί ἄν ὁ θεολόγος καθηγητής χρησιμοποιήσει ὅλα τά ἐδῶ προσφερόμενα στοιχεῖα, ἐννοεῖται πώς δέ θά περιορίσει τό σχετικό μάθημα σέ μία διδακτική ὥρα.
Ἴσως πεῖ κάποιος, ἐάν δεῖ τό ὑλικό τό ὁποῖο ἔχουμε συγκεντρώσει, ὅτι ἐμπλέκονται πατέρες τοῦ 4ου αἰώνα μέ πατέρες τοῦ 20ου αἰώνα χωρίς αὐστηρή ἱστορική σειρά. Σέ τέτοια πιθανή παρατήρηση θά ἀπαντήσουμε, ὅτι παρατάσσουμε τά ἀποσπάσματα ἀνάλογα μέ τά θέματα. Δηλαδή, ξεκινοῦμε ἐδῶ ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, στήν ὁποία ἔχει ἀποτυπωθεῖ ἡ ἐν Χριστῷ θεία ἀποκάλυψη καί γι΄ αὐτό ἀποτελεῖ βάση ὅλης τῆς χριστιανικῆς παραδόσεως, κατόπιν πηγαίνουμε στούς συζύγους καί στό ἄν καί πῶς ταιριάζουν, μετά στό τεράστιο πρόβλημα τῶν ἐκτρώσεων, κατόπιν στά τέκνα καί στήν ἀνατροφή τους καί καταλήγουμε στό ζήτημα τῶν ὑποχρεώσεων τῶν ἐνηλίκων τέκνων πρός τούς ὑπερήλικες γονεῖς, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἴσως συνεχίζουν καί νά προσφέρουν.
Οἱ ἐργασίες, τίς ὁποῖες ἔχουμε συμπεριλάβει, ἐννοεῖται ὅτι εἶναι ἁπλῶς ἐνδεικτικές καί προτεινόμενες, καί ὅποιος θέλει ἐπινοεῖ ἄλλες, ἴσως καλύτερες ἀπό ὅσες προτείνουμε ἐδῶ. Διότι αὐτό ἔχουμε διαπιστώσει ἀπό τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2013 ὁπότε ἀναλάβαμε γιά πρώτη φορά τή θέση τοῦ συμβούλου τῶν θεολόγων: ὅποιος ἀγαπᾶ τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, τούς μαθητές του καί τήν ἐργασία του γίνεται καί ἐφευρετικός ὡς πρός τό τί διδάσκει καί πῶς τό διδάσκει, καί μέ ἀφορμή τό μάθημα ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νά ἐμπνέει καί τούς μαθητές του νά ἀγαποῦν κι ἐκεῖνοι τόν Χριστό καί τήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη καί ζωή.
Μερικά ἀκόμη βασικά πράγματα δέν πρέπει ποτέ νά λησμονεῖ ὁ θεολόγος καθηγητής:
Ὅτι τό χαρακτηριζόμενο ὡς "μάθημα θρησκευτικῶν" εἶναι μάθημα ὀρθόδοξο χριστιανικό. Ἔχει κατοχυρωθεῖ ἀπό τό Σύνταγμα τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας καί ἀπό ἀλλεπάλληλες ἀποφάσεις τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας. Ἐάν δέν ἔχει τόν χαρακτήρα αὐτό, τότε καταπατοῦνται τά ἀνθρώπινα δικαιώματα τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν μαθητῶν.
Ὅπως ἐπίσης καταπατοῦνται τά ἀνθρώπινα δικαιώματά τους, ἐάν καί ἐφ΄ ὅσον δέν τούς χορηγεῖται ἡ δυνατότητα προσευχῆς στόν σχολικό χῶρο καί ἐκκλησιασμοῦ σέ τακτά χρονικά διαστήματα. Οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί μαθητές οὐδέποτε παραιτοῦνται τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων τους, ἐάν ὅμως τυχόν παρατηρηθεῖ τό φαινόμενο ἐνήλικος, ἐνδοσχολικός ἤ ἐξωσχολικός, νά ἀντιτάσσεται στόν ἐκκλησιασμό ἤ στήν προσευχή, καλό εἶναι νά τοῦ ὑπενθυμίζουμε ὅτι ἀντιτάσσεται σέ ἀπαράγραπτα ἀνθρώπινα δικαιώματα.
Ἀκόμη, πρέπει νά γνωρίζουν οἱ θεολόγοι καθηγητές ὅτι τό ὀρθόδοξο χριστιανικό μάθημα θρησκευτικῶν δέν εἶναι ἕνα "δευτερεῦον μάθημα", ἀλλά εἶναι τό μάθημα ὅπου ἡ βαθμολογία εἶναι τό δευτερεῦον.
Ὀφείλουμε ἐπίσης νά τονίσουμε, ὅτι κατά τά δύο σχολικά ἔτη 2019-20 καί 2020-21, τά ὁποῖα προχώρησαν μετ΄ ἐμποδίων λόγῳ περιοριστικῶν μέτρων πρός ἀντιμετώπιση τῆς λεγομένης "πανδημίας", ἐφαρμόσθηκε τό σύστημα τῆς "τηλεκπαιδεύσεως" καί ἀπό τή φύση του ἀδυνατοῦσε νά καλύψει ὅλες τίς παιδαγωγικές ἀνάγκες τῶν μαθητῶν. Γι΄ αὐτό οἱ μαθητές γύρισαν στά σχολεῖα κατά τό σχολικό ἔτος 2021-22 καί ἀρκετοί ἀπό αὐτούς δυσκολεύονταν νά ἐγκλιματισθοῦν καί νά προσαρμοσθοῦν. Οἱ θεολόγοι καθηγητές ὀφείλουν νά γνωρίζουν, καί νά ἐνεργοῦν πρός τή σχετική κατεύθυνση, ὅτι ὁ συμβουλευτικός καί ταυτόχρονα παρηγορητικός λόγος τοῦ μαθήματός μας, ὁ ἔχων ὡς πηγή τό Εὐαγγέλιο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶναι πάντοτε σέ θέση νά βοηθήσει σέ κάθε παρόμοια περίπτωση μαθητές, ὅσο καί γονεῖς, νά συνηθίσουν καί πάλι τό περιβάλλον τοῦ σχολείου.
Καί προχωροῦμε στό ὑλικό, τό ὁποῖο ἐπιλέξαμε ἀπό τόν ἁγιογραφικό καί πατερικό πλοῦτο, ἔτσι ὥστε νά εἶναι ὅσο τό δυνατόν πιό εὐσύνοπτο, πιό κατανοητό καί πιό διδακτικό γιά ἡλικίες ἀπό δώδεκα ἕως δεκαοκτώ ἐτῶν:
Α΄. Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἐπισήμανση τῆς ἀνάγκης συντροφικότητας.
18 Καί εἶπε ὁ Κύριος ὁ Θεός "δέν εἶναι καλό νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος μόνος"· ἄς τοῦ δημιουργήσουμε βοηθό ὅμοιο μέ αὐτόν. 19 καί ἔπλασε ἀκόμη ὁ Θεός ἀπό γῆ ὅλα τά θηρία τοῦ ἀγροῦ καί ὅλα τά πτηνά τοῦ οὐρανοῦ καί τά ὁδήγησε πρός τόν Ἀδάμ νά δεῖ πῶς θά τά ὀνομάσει, καί κάθε ζωντανό πλάσμα εἶχε τό ὄνομα πού τοῦ ἔδωσε ὁ Ἀδάμ. 20 Καί ἔδωσε ὁ Ἀδάμ ὀνόματα σέ ὅλα τά ζῶα καί σέ ὅλα τά πτηνά τοῦ οὐρανού καί σέ ὅλα τά θηρία τοῦ ἀγροῦ, ὅμως γιά τόν Ἀδάμ δέ βρέθηκε βοηθός ὅμοιός του. 21 καί ἐπέβαλε ὁ Θεός ἔκσταση στόν Ἀδάμ καί τόν κοίμισε· καί ἔλαβε ἕνα ἀπό τά πλευρά του καί συμπλήρωσε σάρκα στή θέση του. 22 καί ἀπό τό πλευρό πού πῆρε οἰκοδόμησε τήν γυναίκα καί τήν ὁδήγησε στόν Ἀδάμ. 23 καί εἶπε ὁ Ἀδάμ "αὐτό εἶναι πλέον ὀστό ἀπό τά ὀστά μου καί σάρκα ἀπό τή σάρκα μου· αὐτή θά ὀνομασθεῖ γυναίκα, διότι ἔχει ληφθεῖ ἀπό τόν ἄνδρα της. 24 Γι΄ αὐτό θά ἐγκαταλείψει ὁ ἄνθρωπος τόν πατέρα του καί τή μητέρα του καί θά προσκολληθεῖ στή γυναίκα του καί θά γίνουν οἱ δύο μία σάρκα 25 καί ἦταν οἱ δύο γυμνοί, καί ὁ Ἀδάμ καί ἡ γυναίκα του καί δέν αἰσχύνονταν[4].
Γένεσις 2, 18-25
Ἐργασία: Ὁ ἴδιος ὁ Θεός μᾶς ἔχει διδάξει, ὅτι "δέν εἶναι καλό νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος μόνος". Συζητῆστε καί ἀναλύστε τό πρόβλημα τῆς μοναξιᾶς[5], τίς αἰτίες της, τίς συνεπειές της καί τούς τρόπους θεραπείας[6] της.
Β΄. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός καί ἡ οἰκογένεια
Ὅπως κανένα γεγονός μέσα στήν Ἁγία Γραφή δέν εἶναι τυχαῖο καί ἀσήμαντο, ὅμοια δέν εἶναι τυχαῖο καί ἀσήμαντο καί τό γεγονός ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ξεκινᾶ τή δημόσια δράση του ἀπό ἕνα γάμο, τόν γάμο τῆς Κανᾶ, ὅπου μετατρέπει τό νερό σέ κρασί (Ἰω. 2, 1-11). Ὁ Χριστός δέν πράττει τίποτε πρός ἐντυπωσιασμό ἤ διασκέδαση. Μέ τήν πράξη Του αὐτή εὐλογεῖ τόν γάμο. Ὅμοια δέν εἶναι τυχαῖο καί τό γεγονός, ὅτι ἡ τελευταία πράξη τοῦ Χριστοῦ, ἤδη ἐπάνω ἀπό τόν σταυρό τοῦ πάθους, εἶναι ἡ ἀνάθεση τῆς εὐθύνης τῆς μητέρας του στόν ἀγαπημένο Του μαθητή Ἰωάννη (Ἰω. 19, 26-27). Καθηλωμένος στόν σταυρό καί ὑποφέροντας ἀβάστακτους πόνους μεριμνᾶ, ὥστε νά ἔχει ἡ μητέρα Του πρόθυμο προστάτη καί φύλακα στά γεράματά της. Τά δύο αὐτά γεγονότα μαρτυροῦν τήν τεράστια σημασία, τήν ὁποία ἀποδίδει ὁ Χριστός στήν οἰκογένεια, διότι ἀπό τήν οἰκογένεια ξεκινᾶ ἡ δημόσια δράση Του καί μέ τήν οἰκογένεια λήγει.[7]
Ἐργασία: Εἴδαμε ὅτι ὁ Χριστός ἀπό τόν σταυρό τοῦ πάθους μερίμνησε γιά τή μητέρα Του. Συζητῆστε καί γράψτε, ποιές μπορεῖ νά εἶναι οἱ ἀνάγκες τῶν γερόντων γονέων καί τί ὀφείλουν νά πράττουν τά ἐνήλικα παιδιά τους γιά νά τούς βοηθήσουν[8].
Γ΄. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος διδάσκει γιά τήν οἰκογένεια
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ζώντας[9] τή διδασκαλία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δίνει τεράστια σημασία στήν οἰκογένεια. Σέ διάφορα σημεῖα τῶν δεκατεσσάρων ἐπιστολῶν του ἀναφέρεται στό θέμα αὐτό. Τά πλέον σημαντικά βρίσκονται στό 7ο κεφάλαιο τῆς πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς του καί στά 5ο καί 6ο κεφάλαια τῆς πρός Ἐφεσίους. Ἀπό αὐτά ἐπιλέξαμε τά ἑξῆς δύο ἀποσπάσματα:
4 Ἡ γυναίκα δέν ἐξουσιάζει τό σῶμα της ἡ ἴδια, ἀλλά ὁ ἄνδρας της· παρόμοια καί ὁ ἄνδρας δέν ἐξουσιάζει τό σῶμα του ὁ ἴδιος, ἀλλά ἡ γυναίκα του. 5 Μή στερεῖτε ὁ ἕνας τόν ἄλλο, παρά μόνο πρόσκαιρα καί ἔπειτα ἀπό κοινή συμφωνία γιά νά ἀφοσιωθῆτε στήν προσευχή. Μετά ὅμως πρέπει πάλι νά σμίγετε γιά νά μή πέφτετε σέ πειρασμούς τοῦ σατανᾶ ἐξ αἰτίας τῆς ἀδυναμίας σας.[10]
Α΄ Κορινθίους 7, 4-5.
21 Νά ὑποτάσσεσθε ὁ ἕνας στόν ἄλλο μέ φόβο Χριστοῦ. 22 Οἱ γυναῖκες νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους ὅπως στόν Κύριο. 23 Γιατί ὁ ἄνδρας εἶναι κεφαλή τῆς γυναίκας, ὅπως καί ὁ Χριστός εἶναι κεφαλή τῆς ἐκκλησίας. Ὁ Χριστός εἶναι καί ὁ σωτήρας τοῦ σώματος τῆς ἐκκλησίας. 24 Ὅπως ὅμως ἡ ἐκκλησία ὑποτάσσεται στόν Χριστό ἔτσι καί οἱ γυναῖκες πρέπει σέ ὅλα νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους. 25 οἱ ἄνδρες νά ἀγαπάτε τίς γυναῖκες σας, ὅπως ὁ Χριστός ἀγάπησε τήν ἐκκλησία καί πρόσφερε τή ζωή του γι΄ αὐτήν·
Ἐφεσίους 5, 21-25.
Ἐργασία: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος προτρέπει τούς ἄνδρες νά ἀγαποῦν τίς γυναῖκες τους ὅσο καί ὁ Χριστός πού ἀγάπησε τήν Ἐκκλησία καί πρόσφερε τή ζωή του γι΄ αὐτήν. Πῶς λέγεται ἡ πράξη τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος προσφέρει τή ζωή του γιά ὅποιον ἀγαπᾶ; Ἀπό ποιό ἐλάττωμα πρέπει νά ἔχει πρῶτα ἀπαλλαγεῖ ὁ ἄνθρωπος αὐτός;[11]
Δ΄. Ἡ ἰσονομία ἄνδρα καί γυναίκας
Βλέπω πολλούς νά εἶναι σέ κακή κατάσταση ἀπό ἄποψη σωφροσύνης, καί τόν νόμο τους ἄνισο καί ἀνώμαλο. Γιατί ἄραγε ἔχουν ἀποφασίσει νά τιμωροῦν τή γυναίκα, τόν δέ ἄνδρα τόν ἀνέχθηκαν; Κι ἐνῷ ὅποια γυναίκα ἀποφάσισε κακόβουλα γιά τό γάμο της θεωρεῖται μοιχαλίδα, καί γι΄ αὐτό εἶναι αὐστηρές οἱ βάσει τῶν νόμων ποινές, ὅποιος ἄνδρας ὅμως μοιχεύει παραμένει ἀτιμώρητος; Δέ δέχομαι αὐτή τή νομοθεσία, δέν ἐπαινῶ αὐτή τή συνήθεια. Ἄνδρες ἦταν οἱ νομοθέτες, γι΄ αὐτό καί εἶναι εἰς βάρος τῶν γυναικῶν ἡ νομοθεσία. Διότι καί στούς πατέρες ἔδωσαν τήν ἐπιμέλεια τῶν τέκνων, καί ἄφησαν τό ἀσθενέστερο φύλο χωρίς φροντίδα. Ὅμως ὁ Θεός δέν ὁρίζει ἔτσι, ἀλλά λέγει "Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου", ἡ ὁποία εἶναι ἡ σημαντικότερη ἐντολή, "ὥστε νά εἶσαι εὐτυχισμένος" (Ἔξοδος 20, 12), ὅπως ὁρίζουν οἱ ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ. Καί "ὅποιος κακολογεῖ πατέρα ἤ μητέρα νά τιμωρεῖται μέ θάνατο" (Ἔξοδος 21, 16). Ὅμοια καί τό ἀγαθό τίμησε ὁ Θεός καί τό κακό τιμώρησε. Καί ὁρίζει: "ἡ εὐλογία τοῦ πατέρα στηρίζει τούς οἴκους τῶν τέκνων· ἀλλά ἡ κατάρα τῆς μητέρας ξεριζώνει θεμέλια." (Σοφία Σειράχ 3, 11). Βλέπετε τήν ἰσονομία; Ἕνας εἶναι ὁ ποιητής τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας, ἕνα χῶμα καί οἱ δύο τους, μία εἰκόνα, ἕνας νόμος, ἕνας θάνατος, μία ἀνάσταση. Ὅμοια ἀπό τόν ἄνδρα καί ἀπό τή γυναίκα γίναμε. Ἕνα[12] χρέος ὀφείλεται ἀπό τά τέκνα καί στούς δύο γονεῖς."[13]
Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Λόγος ΛΖ΄, Εἰς τό ρητόν τοῦ Εὐαγγελίου· "ὅτε ἐτέλεσεν ὁ Ἰησοῦς τούς λόγους τούτους" καί τά ἑξῆς, ς΄[14].
Ἐργασία: Ἡ πέμπτη ἀπό τίς δέκα ἐντολές ὁρίζει: "Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου". Συζητῆστε καί ἀναλύστε μέ ποιές πράξεις, λόγους, συμπεριφορές πρέπει ἕνα παιδί νά τιμᾶ πατέρα καί μητέρα.
Ε΄. Ὅταν οἱ σύζυγοι διαφέρουν στόν χαρακτήρα.
"Μοῦ λένε μερικοί ἄνδρες: "Δέν συμφωνῶ μέ τήν γυναίκα μου· εἴμαστε ἀντίθετοι χαρακτῆρες. Ἄλλος χαρακτήρας ἐκείνη, ἄλλος ἐγώ! Πῶς κάνει τέτοια παράξενα πράγματα ὁ Θεός; Δέν θά μποροῦσε νά οἰκονομήση μερικές καταστάσεις ἔτσι, ὥστε νά ταιριάζουν τά ἀνδρόγυνα, γιά νά μποροῦν νά ζοῦν πνευματικά;". "Δέν καταλαβαίνετε, τούς λέω, ὅτι μέσα στήν διαφορά τῶν χαρακτήρων κρύβεται ἡ ἁρμονία τοῦ Θεοῦ; Οἱ διαφορετικοί χαρακτῆρες δημιουργοῦν ἁρμονία. Ἀλλοίμονο, ἄν ἤσασταν ἴδιοι χαρακτῆρες! Σκεφθῆτε τί θά γινόταν, ἄν λ.χ. καί οἱ δύο θυμώνατε εὔκολα· θά γκρεμίζατε τό σπίτι. Ἤ, ἄν καί οἱ δύο ἤσασταν ἤπιοι χαρακτῆρες, θά κοιμόσασταν ὄρθιοι! Ἄν ἤσασταν τσιγκούνηδες, θά ταιριάζατε μέν, ἀλλά θά πηγαίνατε καί οἱ δύο στήν κόλαση. Ἄν πάλι ἤσασταν ἁπλοχέρηδες, θά μπορούσατε νά κρατήσετε σπίτι; Θά τό διαλύατε, καί τά παιδιά σας θά γύριζαν στούς δρόμους. Ἕνα στραβόξυλο, ἄν πάρη ἕνα στραβόξυλο, ταιριάζουν μεταξύ τους - ἔτσι δέν εἶναι; Θά σκοτωθοῦν ὅμως σέ μιά μέρα! Γι΄ αὐτό, τί γίνεται; Οἰκονομάει ὁ Θεός ἕνας καλός νά πάρη ἕνα στραβόξυλο, γιά νά βοηθηθῆ, γιατί μπορεῖ νά εἶχε καλή διάθεση, ἀλλά νά μήν εἶχε βοηθηθῆ ἀπό μικρός."
Γέροντος Παϊσίου ἁγιορείτου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος" Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010, σ. 39-40.
Ἐργασία: Συζητῆστε καί ἀναλύστε πῶς συμπεριφέρεται ὁ φιλάργυρος, πῶς ὁ σπάταλος καί πῶς ὁ οἰκονόμος ἄνθρωπος καί ποιά τά ἀποτελέσματα τῆς συμπεριφορᾶς τοῦ καθενός[15].
Στ΄. Μή δικαιολογοῦμε τόν ἑαυτό μας
Ἐκεῖνο πού βοηθάει τό ἀνδρόγυνο, εἶναι νά μή δικαιολογεῖ καθένας τόν ἑαυτό του. Ἄν δικαιολογοῦν τόν ἑαυτό τους, ὅσα πνευματικά βιβλία κι ἄν διαβάσουν δέν ὠφελοῦνται. Ἄν ἔχουν καλή διάθεση, ἔχουν πνευματικό καί τοῦ κάνουν ὑπακοή, δέν θά ἔχουν προβλήματα. Χωρίς πνευματικό διαιτητή δέν γίνεται. Τό καλύτερο εἶναι νά ἔχουν τά ἀνδρόγυνα τόν ἴδιο πνευματικό. Ὄχι ἄλλον πνευματικό ὁ ἄνδρας καί ἄλλον ἡ γυναίκα. Δύο ξύλα, ἄν τά πελεκήσουν δύο μαραγκοί, ὅπως νομίζει ὁ καθένας, δέν θά μπορέσουν ποτέ νά ἐφαρμόσουν. Ἐνῶ, ὅταν ἔχουν τόν ἴδιο πνευματικό, ὁ πνευματικός πελεκάει τά ἐξογκώματα - τά ἐλαττώματα - τοῦ ἑνός, πελεκάει καί τά ἐξογκώματα τοῦ ἄλλου, καί ἔτσι ἐξομαλύνονται οἱ δυσκολίες. Ἀλλά σήμερα, ἀκόμη καί ἀνδρόγυνα πού ζοῦν πνευματικά, ἔχουν διαφορετικό πνευματικό. Σπάνια ἔχουν καί οἱ δυό τόν ἴδιο πνευματικό, γι΄ αὐτό καί δέν βοηθιοῦνται. Ἔχω ὑπ΄ ὄψιν μου ἀνδρόγυνα πού ταίριαζαν, ἀλλά δέν εἶχαν τόν ἴδιο πνευματικό γιά νά τούς βοηθήση, καί χώρισαν. Καί ἄλλα πού ἐνῶ δέν ταίριαζαν, ἐπειδή εἶχαν τόν ἴδιο πνευματικό, ἔζησαν ἁρμονικά."
Γέροντος Παϊσίου ἁγιορείτου, Λόγοι Γ΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος" Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010, σ. 252-53.
Ἐργασία: Ὁ ὑπερεγωιστής νομίζει πώς τά ξέρει ὅλα καί δέ χρειάζεται πνευματικό. Ἀντίθετα, ὁ πνευματικά ἀνώριμος ἀποφεύγει νά παίρνει ἀποφάσεις καί θέλει νά ἀποφασίζει ὁ πνευματικός του γιά ἐκεῖνον. Συζητῆστε καί περιγράψτε πῶς συμπεριφέρεται ὁ πνευματικά ὥριμος ἄνθρωπος[16].
Ζ΄. Τί εἶναι τελικά ἡ ἔκτρωση;
Ὁ ὅρκος τοῦ πατέρα τῆς ἰατρικῆς Ἱπποκράτη, μέ σαφῆ ὅσο καί λιτή διατύπωση, ἀπαγορεύει τήν ἔκτρωση: "οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω". Ὁ Β΄ κανόνας τοῦ ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας ἁγίου καί Μεγάλου Βασιλείου ἀποσαφηνίζει, ὅτι ἡ "φθορά τοῦ ἐμβρύου" εἶναι φόνος καί ὁρίζει θεραπεία τῶν ὑπευθύνων διά τῆς μετανοίας[17]. Αὐτά δέν γράφτηκαν στήν τύχη, γράφτηκαν ἀπό ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἀγαποῦσαν τά παιδιά καί γνώριζαν πώς ὁ Θεός δέν ἀποδέχεται τήν πράξη αὐτή. Τό δέ παιδί, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συλλήψεως, εἶναι ζωντανός ὀργανισμός καί ἀναπτύσσεται ταχύτατα, ὁ δέ κτύπος τῆς καρδιᾶς του ἐντοπίζεται ἀπό τή δέκατη ἕβδομη ἡμέρα τῆς κυήσεως. Γι΄ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δέν ἀποδέχεται τήν πράξη αὐτή καί τήν ἀπορρίπτει ὡς φόνο, ὁ ὁποῖος βαρύνει ὅποιους ἀποφασίζουν καί τόν πραγματοποιοῦν, τόσο τούς γονεῖς τοῦ παιδιοῦ, ὅσο καί τόν φυσικό αὐτουργό, εἴτε ἰατρός εἶναι αὐτός, εἴτε ὁτιδήποτε. Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ διδάσκει τούς γονεῖς νά ἀνατρέφουν τά παιδιά, ὅσους κόπους καί θυσίες καί ἄν χρειάζεται τό ἐγχείρημα αὐτό, καί νά μή προτιμοῦν τήν εὔκολη λύση τῆς ἀποσείσεως τῶν εὐθυνῶν, δηλαδή τήν ἔκτρωση[18].
Ἐργασία: Ἡ ἰατρική ἐπιστήμη ἔχει διαπιστώσει, ὅτι τό ἔμβρυο ἔχει ζωή, ἄρα ἡ ἔκτρωση τήν καταστρέφει. Ἐπίσης, ἔχει διαπιστωθεῖ ὅτι ἡ ἔκτρωση εἶναι ἐπικίνδυνη γιά τή ζωή καί τήν ὑγεία τῆς μητέρας, τόσο τή σωματική, ὅσο καί τήν ψυχική. Συζητῆστε καί ἀναλύστε, ποιά εἶναι ἡ εὐθύνη τοῦ πατέρα γιά τά προβλήματα αὐτά, τί πρέπει νά πράττει καί τί δέν πρέπει νά πράττει[19].
Η΄. Πότε ξεκινᾶ ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν;
"Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἀρχίζει ἀπ΄ τήν ὥρα τῆς συλλήψεώς τους. Τό ἔμβρυο ἀκούει κι αἰσθάνεται μέσα στήν κοιλιά τῆς μητέρας του. Ναί, ἀκούει καί βλέπει μέ τά μάτια τῆς μητέρας. Ἀντιλαμβάνεται τίς κινήσεις καί τά συναισθήματά της, παρόλο πού ὁ νοῦς του δέν ἔχει ἀναπτυχθεῖ. Σκοτεινιάζει τό πρόσωπο τῆς μάνας, σκοτεινιάζει κι αὐτό. Νευριάζει ἡ μάνα, νευριάζει κι αὐτό. Ὅ,τι αἰσθανεται ἡ μητέρα, λύπη, πόνο, φόβο, ἄγχος κ.λπ., τά ζεῖ κι αὐτό. Ἄν ἡ μάνα δέν τό θέλει τό ἔμβρυο, ἄν δέν τό ἀγαπάει, αὐτό τό αἰσθάνεται καί δημιουργοῦνται τραύματα στήν ψυχούλα του, πού τό συνοδεύουν σ΄ ὅλη του τή ζωή. Τό ἀντίθετο συμβαίνει μέ τ΄ ἅγια συναισθήματα τῆς μάνας. Ὅταν ἔχει χαρά, εἰρήνη, ἀγάπη στό ἔμβρυο, τά μεταδίδει σ΄ αὐτό μυστικά, ὅπως συμβαίνει μέ τά γεννημένα παιδιά."
Γέρων Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Βίος καί λόγοι, Η΄ ἔκδοση, Ἱερά μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2007, σ. 415.
Ἐργασία: Συζητῆστε καί γράψτε, τί πρέπει νά πράττει ὁ πατέρας τοῦ παιδιοῦ καί ὁλόκληρη ἡ οἰκογένεια, ὥστε νά ἔχει ἡ ἔγκυος καί μέλλουσα μητέρα χαρά, εἰρήνη καί νά αἰσθάνεται ἀγάπη[20].
Θ΄. Ἀπό ποῦ ξεκινᾶ ἡ σωστή ἀγωγή τῶν παιδιῶν.
Πῶς δέν εἶναι ἄτοπο τό νά στέλνουμε τά παιδιά νά μάθουν τέχνες καί νά πηγαίνουν στό σχολεῖο, ἀλλά νά μή τά ἀνατρέφουμε "ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου" (Ἐφεσίους 6, 4); Γι΄ αὐτό βέβαια πρῶτοι ἐμεῖς ἀπολαμβάνουμε τούς καρπούς ἀνατρέφοντας παιδιά πού τά χαρακτηρίζει τό θράσος, ἡ ἀκολασία, ἡ ἀπείθεια, ἡ βαναυσότητα. Λοιπόν, μή τό κάνουμε αὐτό, ἀλλά νά ὑπακοῦμε στόν μακάριο ἀπόστολο Παῦλο, πού μᾶς συμβουλεύει αὐτό: νά τά ἀνατρέφουμε "ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου". Νά τούς δώσουμε τό παράδειγμα, ὥστε νά ἀσχολοῦνται ἀπό νεαρή ἡλικία μέ τή μελέτη τῶν Γραφῶν.[21]
Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Εἰς τήν πρός Ἐφεσίους, Ὁμιλία ΚΑ΄, 2.
Ἐργασία: Ἀντιγράψτε ἀπό τήν Καινή Διαθήκη τόν στίχο Ἰω. 15,12 καί γράψτε πῶς πρέπει νά ζῆ, τί πρέπει νά πράττει ὁ κάθε ἄνθρωπος γιά νά τόν πραγματοποιεῖ, διότι ὁ στίχος αὐτός εἶναι ἀπό τούς σημαντικότερους τῆς Ἁγίας Γραφῆς.[22]
Ι΄. Νά διαπαιδαγωγοῦμε τά παιδιά πρός τόν Χριστό.
"Οἱ μητέρες, χωρίς νά ζορίζουν τά παιδιά, πρέπει νά τά μαθαίνουν ἀπό μικρά νά προσεύχονται. Στά χωριά τῆς Καππαδοκίας οἱ κάτοικοι ζοῦσαν ἔντονα τήν ἀσκητική παράδοση. Πήγαιναν μέ τά παιδιά τους στά ἀσκητήρια καί ἐκεῖ ἔκαναν μετάνοιες καί προσεύχονταν μέ δάκρυα, καί ἔτσι μάθαιναν καί τά παιδιά νά προσεύχωνται. Οἱ Τσέτες[23], ὅταν πήγαιναν τό βράδυ νά τούς ληστέψουν, περνοῦσαν ἔξω ἀπό τά ἐκκλησάκια, ἄκουγαν κλάματα καί ἀποροῦσαν. "Καλά, τί γίνεται; ἔλεγαν. Αὐτοί τήν ἡμέρα γελᾶνε καί τήν νύχτα κλαῖνε;". Δέν μποροῦσαν νά καταλάβουν τί συμβαίνει.
[...]
Οἱ γονεῖς πρέπει νά βοηθοῦν μέ διάκριση τά παιδιά ἀπό μικρά νά πλησιάσουν στόν Χριστό καί νά ζήσουν ἀπό μικρά τίς ἀνώτερες χαρές, τίς πνευματικές. Ὅταν ἀρχίσουν νά πηγαίνουν στό σχολεῖο, πρέπει σιγά-σιγά νά τά μάθουν νά μελετοῦν κάποιο πνευματικό βιβλίο καί νά τά βοηθοῦν νά ζοῦν πνευματικά. Τότε θά εἶναι ἀγγελούδια καί μέ τήν προσευχή τους θά ἔχουν μεγάλη παρρησία πρός τόν Θεό."
Γέροντος Παϊσίου ἁγιορείτου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος" Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010, σ. 160-161.
Ἐργασία: Ὁ ἅγιος λέγει πῶς πρέπει οἱ μητέρες, χωρίς νά τά πιέζουν, νά διδάσκουν στά παιδιά νά προσεύχονται. Συζητῆστε καί γράψτε ἕνα κείμενο, ὅπου μία μητέρα προτρέπει τό παιδί της νά προσεύχεται, πῶς τοῦ ἐξηγεῖ νά εὐχαριστεῖ τόν Χριστό γιά ὅσα ἔχει καί τί τοῦ ἐξηγεῖ πώς μπορεῖ νά ζητᾶ ἀπό Ἐκεῖνον.[24]
ΙΑ΄. Πῶς πρέπει ὁ γονιός νά ἀντιμετωπίζει ἐλαττώματα καί προτερήματα τῶν παιδιῶν.
Ὅπως οἱ κατασκευαστές κάποιων ἀγαλμάτων, ἔτσι κι ἐσεῖς νά ἔχετε ὅλη τή φροντίδα σας συγκεντρωμένη σέ αὐτό, δηλαδή πῶς νά κατασκευάσετε τά θαυμαστά ἀγάλματα γιά τόν Θεό. Καί τό μέν περιττό νά τό ἀφαιρεῖτε, καί νά προσθέτετε ὅ,τι χρειάζεται. Καί καθημερινά νά ἐξετάζετε ποιό φυσικό προτέρημα ἔχει τό παιδί, ὥστε νά τό ἀναπτύσσετε καί ποιό φυσικό ἐλάττωμα ὥστε νά τό ἀφαιρεῖτε.
Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Περί κενοδοξίας καί ὅπως δεῖ τούς γονεῖς ἀνατρέφειν τά τέκνα, 22.
Ἐργασία: Συζητῆστε καί γράψτε, ποιές πράξεις καί συνήθειες εἶναι δυνατόν νά θεωρηθοῦν ὡς ἐλαττώματα καί πρέπει νά παύσουν, καί ποιές ὡς προτερήματα τῶν παιδιῶν καί πρέπει νά ἀναπτυχθοῦν[25].
ΙΒ΄. Πῶς νά ... καταστρέψετε ἀποτελεσματικά τό παιδί σας!
Ἀπό μικρό νά μή τοῦ ἀρνεῖστε τίποτα. Δίνετέ του ὅ,τι ἐπιθυμεῖ, ὅ,τι ζητάει, ἰδίως ὅταν πεισμώνει καί κλαίει. Ἔτσι θά μεγαλώσει καί θά πιστεύει πώς οἱ ἄλλοι τοῦ ὀφείλουν τά πάντα, πώς ἔχει μόνο δικαιώματα. Ὅταν ἀρχίσει νά ξεστομίζει βρισιές, ἐσεῖς νά γελᾶτε. Ἔτσι θά τοῦ δώσετε νά καταλάβει ὅτι εἶναι πολύ ἔξυπνο!
Μήν τοῦ λέτε ποτέ: "Αὐτό εἶναι κακό!". Ἔτσι λένε μόνο τά παλιά μυαλά. Ὅταν ἀργότερα θά συναντήσει στή ζωή του δυσκολίες καί θά ὑποστεῖ τό κακό, τότε θά ἔχει τή βεβαιότητα πώς ἡ κοινωνία εἶναι πού τό ἀδικεῖ.
Μαζεύετε ἐσεῖς ὅ,τι παρατάει ἐδῶ κι ἐκεῖ - βιβλία, ροῦχα, παπούτσια... Μήν τοῦ πεῖτε ποτέ: "Μάζεψέ τα, «Μάζεψέ τα, βάλ’ τα στη θέση τους». Ἔτσι θά πιστέψει πώς ἡ μάνα εἶναι δούλα του, καί πώς γιά ὅλα εἶναι ὑπεύθυνοι πάντα οἱ ἄλλοι.
Ἀφῆστε το νά βλέπει τά πάντα (προπαντός στήν τηλεόραση) καί νά διαβάζει τά πάντα, χωρίς ποτέ νά τό καθοδηγεῖτε. Τό παιδί σας εἶναι ἀτσίδα καί ξέρει νά διακρίνει! Ἡ μόρφωσή του θά γίνει ἔτσι πολύ πλατειά!
Μήν τοῦ δίνετε καμία πνευματική ἀγωγή. Νά κοροϊδεύετε μπροστά του τήν πίστη, τήν Ἐκκλησία, τούς παπάδες κι ἐκείνους πού τούς ἀκολουθοῦν. Ὅταν τό παιδί μεγαλώσει, "θά διαλέξει ἀπό μόνο του"[26].
Δίνετέ του μπόλικο χαρτζιλίκι γιά νά μή νιώθει κατώτερο ἀπό τούς ἄλλους καί "νά μή στερηθεῖ ὅ,τι στερηθήκατε ἐσεῖς". Ὅταν μεγαλώσει, θά εἶναι βέβαιο πώς τήν ἀξία στόν ἄνθρωπο τή δίνει τό χρῆμα, ἀδιάφορο πῶς ἀποκτήθηκε.
Μήν τοῦ λέτε ποτέ: "Κάνε αὐτό" ἤ "Μήν κάνεις ἐκεῖνο", γιατί ἔτσι τό καταπιέζετε, δέν σέβεστε τήν ἐλευθερία του καί τήν προσωπικότητά του. Μπορεῖ μάλιστα νά τοῦ δημιουργήσετε καί ... ψυχικά τραύματα! Ὅταν μεγαλώσει, θά νομίζει πώς ἡ ζωή εἶναι μόνο νά διατάζεις, ποτέ ν΄ ἀκοῦς.
Νά τσακώνεστε, νά βρίζεστε, νά προσβάλλετε ὁ ἕνας τόν ἄλλο μπροστά του χωρίς ντροπή. (Μήν ἀνησυχεῖτε, ἔτσι δέν θά τοῦ δημιουργήσετε ψυχικά τραύματα.) Ἀργότερα, ὅταν παντρευτεῖ, θά τοῦ φαίνεται φυσικό νά κάνει τά ἴδια.
Ὅταν ἀρχίσει νά μπλέκεται στά δίχτυα τοῦ ἐρωτισμοῦ καί τῆς φιληδονίας, ἐσεῖς κλεῖστε τά μάτια σας. Μήν τοῦ μιλήσετε, μήν τό καθοδηγήσετε, μήν τό συμβουλέψετε. Ἀφῆστε το νά βγάλει τά μάτια του, ἀφοῦ "αὐτό εἶναι φυσιολογικό".
Νά παίρνετε πάντα τό μέρος του μπροστά στούς δασκάλους καί τούς γείτονες[27]. Μήν πιστεύετε ποτέ ὅτι "τό ἀγγελούδι σας" μπορεῖ νά κάνει ἀναποδιές καί ἀτιμίες. Βρίστε ἐκείνους πού φιλικά καί καλοπροαίρετα σᾶς ἀναφέρουν κάτι σχετικό. Εἶναι συκοφάντες καί ζηλιάρηδες.
Ὅταν θά πάτε στό ἀστυνομικό τμῆμα, ὅπου τό μάζεψαν γιατί ἔκλεψε ἤ γιατί πῆρε ναρκωτικά, φωνάξτε δυνατά μπροστά σέ ὅλους ὅτι εἶναι ἕνα παλιόπαιδο, ἕνας ἀλήτης, ὅτι θυσιαστήκατε γιά τό καλό του ἀλλά δέν μπορέσατε ποτέ νά τό συμμαζέψετε. Ἔτσι θά βγεῖτε καθαροί.
Ἑτοιμαστεῖτε γιά μιά ζωή γεμάτη πόνο καί τύψεις. Θά τήν ἔχετε.
Ἐπίσκοπος Εἰρηναῖος Αἰκατερίνμπουργκ καί Ἰρμπίτσκ, «Μητέρα, πρόσεχε!». Ἱερά Μονή Παρακλήτου, Ὠρωπός Ἀττικῆς 2011, σελ. 107. [28]
Ἐργασία: Μέ βάση τό κείμενο γράψτε τί δέν πρέπει ὁ γονιός νά πράττει μεγαλώνοντας καί ἀνατρέφοντας τό παιδί του, διότι τελικά τέτοιες πράξεις θά τό καταστρέψουν.[29]
ΙΓ΄. Οἱ ὑποχρεώσεις τῶν γονέων πρός τά τέκνα καί τῶν τέκνων πρός τούς γονεῖς.
"Τέκνα νά ἀγαπᾶτε τούς πατέρες." "Οἱ γονεῖς μή παροργίζετε τά τέκνα"[30] (Ἐφεσ. 6, 4) Αὐτά δέ λέγει καί ἡ φύση; Τίποτε καινούργιο δέ συμβουλεύει ὁ Παῦλος, ἀλλά σφίγγει περισσότερο τά δεσμά τῆς φύσεως. Ἄν ἡ λέαινα ἀγαπᾶ τά παιδιά της καί ὁ λύκος μάχεται γιά τά λυκόπουλά του, τί νά ἀπολογηθεῖ ὁ ἄνθρωπος πού καί τήν ἐντολή παρακούει καί τή φύση ἀλλοιώνει, ὅταν τό παιδί ἐξευτελίζει τόν γέροντα πατέρα του ἤ ὁ πατέρας λησμονεῖ τά προηγούμενα παιδιά του καί συνάπτει δεύτερο γάμο[31];
Μέγας Βασίλειος, Ἐξαήμερος Θ΄, δ΄, 17.
Ἐργασία: Σύμφωνα μέ τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί σύμφωνα μέ τόν νόμο τῆς φύσεως καί τούς νόμους τοῦ κράτους, οἱ γονεῖς δέν πρέπει νά ἐγκαταλείπουν τά παιδιά τους, ἀλλά νά φροντίζουν νά καλύπτουν τίς ἀνάγκες τους μέχρι νά ἐνηλικιωθοῦν. Συζητῆστε καί γράψτε ποιές εἶναι οἱ ἀνάγκες τοῦ παιδιοῦ γιά τίς ὁποῖες πρέπει νά μεριμνοῦν οἱ γονεῖς[32].
ΙΔ΄. Πατέρες θυσία γιά τίς οἰκογένειές τους.
Καλάβρυτα 13 Δεκεμβρίου 1943, oἱ Γερμανοί συγκεντρώνουν σέ ἕνα χωράφι τούς ἄνδρες τῆς πόλεως καί τούς δολοφονοῦν. Λίγο πρίν τόν φόνο συνέβη τό ἑξῆς περιστατικό, τό ὁποῖο μᾶς ἀφηγεῖται ἡ Ρουμπίνα Ἀγιαννιτοπούλου (1905-1995), πολύτεκνη μητέρα, τῆς ὁποίας ὁ σύζυγος ἐκτελέσθηκε τήν ἡμέρα ἐκείνη[33]:
"Ὅταν τούς πῆγαν στό χωράφι, τούς εἶπαν:
"Σᾶς δίνουμε τόν λόγο τῆς στρατιωτικῆς μας τιμῆς. Δέν θά πειράξουμε κανέναν. Μόνο τά σπίτια θά κάψουμε, γιά νά μήν βρίσκουν κρησφύγετο οἱ ἀντάρτες. Μετά ἐσᾶς μέ τίς οἰκογένειές σας θά σᾶς πάρουμε μαζί μας στήν Πάτρα.
- Ποῦ βρέθηκε τιμή σέ σᾶς κτήνη[34]; Ποιός τήν ἔχασε γιά νά τή βρεῖτε σεῖς; Σεῖς δέν εἴσαστε στρατιῶτες. Στρατιώτης πῆγε κι ὁ ἄντρας μου στήν Ἀλβανία. Ἔπιασαν αἰχμαλώτους, τούς περιποιήθηκαν. Πολέμησε. Δέν σκότωσε ἄνανδρα ἄοπλους κι ἀθώους. Δέν ἔβαλε φωτιά νά κάψει ἀνυπεράσπιστα γυναικόπαιδα. Σεῖς εἶστε στυγνοί δολοφόνοι. Ἥμαρτον Παναγία μου! Κολάστηκα μέ δαύτους. Κι ἀφοῦ, λοιπόν, τούς εἶπαν αὐτά, καλοῦ - κακοῦ, ἔβαλαν κι ὑποσημείωση:
- Προσέξτε, οἱ γυναῖκες σας καί τά παιδιά σας βρίσκονται κλεισμένα στό σχολεῖο. Μήν κάνετε κανένα ἀστεῖο καί φέρετε τήν παραμικρή ἀντίσταση.
Ποιός πατέρας[35], ὕστερα ἀπ΄ αὐτή τήν ἔμμεση ἀλλά σαφή ἀπειλή, θά φρόντιζε γιά τό δικό του τό τομάρι; Θά σκεπτόταν τή δική του ζωή; Γι΄ αὐτό οἱ Καλαβρυτινοί θυσιάστηκαν γιά τά παιδιά τους. Γιά τίς οἰκογένειές τους.
Θυσιάστηκαν ἀπό ἀγάπη![36]
Ἀρχιμανδρίτου Θεοκλήτου Φεφέ, Καλάβρυτα, Μιά τραγική μάνα θυμᾶται, 4η ἔκδοση, Ἔκδοση: Δημοτικό Μουσεῖο Καλαβρυτινοῦ Ὁλοκαυτώματος, Καλάβρυτα 2012, σ. 60-61.
Ἐργασία: Ἕνας πατέρας γνωρίζει πώς θά ἐκτελεσθεῖ ἀπό τούς ἐχθρούς οἱ ὁποῖοι εἰσέβαλαν στήν πατρίδα του. Γράψτε τήν προσευχή πού ἀπευθύνει πρός τόν Χριστό καί τί τοῦ ζητᾶ γιά τή γυναίκα καί τά παιδιά του.
ΙΕ΄. Τό χρέος τῶν τέκνων πρός τούς γέροντες γονεῖς
"Πῶς κατάντησε ὁ κόσμος! Καί στά Φάρασα καί στήν Ἥπειρο[37] γηροκομοῦσαν ἀκόμη καί τά ζῶα. Καλά τά μουλάρια, ἀλλά καί αὐτά τά ζῶα πού τό κρέας τους τρωγόταν δέν τά ἔσφαζαν. Τά γέρικα βόδια λ.χ. μέ τά ὁποῖα ὄργωναν, τά σέβονταν, τά περιποιοῦνταν, τά γηροκομοῦσαν, γιατί ἔλεγαν: "Φάγαμε ψωμί ἀπό αὐτά". Δηλαδή τά ζῶα πού ἦταν ἐργατικά καί δούλευαν στό χωράφι εἶχαν καί καλά γεράματα. Καί τότε οἱ ἄνθρωποι δέν εἶχαν τά μέσα πού ἔχουν σήμερα. Ἔπρεπε μέ τόν χειρόμυλο νά ἀλέθουν τό ρόβι, νά τό κάνουν ψιλό, γιά νά μπορῆ τό καημένο νά τό φάη. Ὁ σημερινός ὅμως κόσμος ξέφυγε· ἀνθρώπους δέν γηροκομοῦν, ποῦ νά γηροκομήσουν τά ζῶα!
[...]
Πολλά ἀνδρόγυνα δυσανασχετοῦν γιά τίς δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζουν στήν οἰκογένειά τους ἀπό τίς ἰδιοτροπίες καί τήν γκρίνια τῶν παππούδων πού γηροκομοῦν. Ξεχνοῦν τίς ἀταξίες πού ἔκαναν οἱ ἴδιοι ἤ τή γκρίνια καί τίς παραξενιές πού εἶχαν, ὅταν ἦταν παιδιά. Δέν θυμοῦνται πού δέν ἄφηναν τούς γονεῖς τους νά ἡσυχάσουν μέ τά κλάματα καί τά καμώματά τους."
Γέροντος Παϊσίου ἁγιορείτου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος" Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010, σ. 139-140.
Ἐργασία: Παραδοσιακά ὁ πρῶτος δάσκαλος τῆς πίστεως στά ἐγγόνια ἦταν ὁ παππούς καί ἡ γιαγιά. Γράψτε τήν ἀφήγηση ἑνός παπποῦ ἤ μιᾶς γιαγιᾶς πού διδάσκει στά ἐγγόνια του γιά τή γέννηση, τή διδασκαλία, τά θαύματα, τό πάθος καί τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.[38]
[1] Στόν ἄμβωνα, στήν ἐξομολόγηση καί στήν κατήχηση. Διότι ὅλα αὐτά εἶναι διδασκαλία τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Ὅπως καί τό ἔμπρακτο παράδειγμα, τόσο τοῦ κληρικοῦ καί τοῦ θεολόγου καθηγητοῦ, ὅσο καί τοῦ καθενός χριστιανοῦ.
[2] Ἀκόμη καί σήμερα συμβαίνει αὐτό σέ μή χριστιανικούς πληθυσμούς. Καί μάλιστα, δέν συμβαίνει τυχαία, νά εἶναι ἡ "νύφη" σέ ἡλικία μονοψήφιου ἀριθμοῦ - πράγμα παντελῶς ἀδιανόητο γιά τόν χριστιανικό κόσμο. Βλ. σχετικά: https://www.ant1news.gr/eidiseis/article/653041/toyrkia-skandalo-me-6xroni-nyfi-eikones-
[3] Βλ. τή σχετική διήγηση στό 19ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῆς Γενέσεως.
[4] Εἶχαν μέν συναίσθηση τῆς γυμνότητας, ἀλλά δέν ὑπῆρχε κανένας λόγος καί καμμία αἰτία ὥστε νά αἰσχύνονται, νά ντρέπονται. Ὅταν ἡ παρακοή τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ τούς ἀποξένωσε ἀπό Ἐκεῖνον, αἰσθάνθηκαν γυμνότητα, σωματική ὅσο καί ψυχοπνευματική καί ἀφόρητη αἰσχύνη, ὥστε κατέφυγαν στήν μᾶλλον ἀνόητη πράξη νά ἐπιχειροῦν νά κρυφθοῦν ἀπό τόν δημιουργό τους.
[5] Γιά τό ζήτημα τῆς μοναξιᾶς, καλό εἶναι νά γνωρίζουμε ὅτι, σέ κάποιες περιπτώσεις, ὄχι βέβαια πάντα, αὐτός ὁ ὁποῖος τήν αἰσθάνεται φταίει καί ὁ ἴδιος, διότι δέν συνειδητοποίησε ἐγκαίρως τήν ἀνάγκη ἑνός συντρόφου στή ζωή του, δέν συνειδητοποίησε τήν ἀξία τῆς οἰκογένειας. Ἔτυχε νά ποῦμε σέ πρόσωπο τό ὁποῖο ζήτησε τή συμβουλή μας, ὅτι ἄν ἔχει βρεῖ ἕνα τίμιο ἄνθρωπο, καλό εἶναι νά συνάψει καί γάμο, διότι ὅταν ὁ ὀργανισμός τοῦ ἀνθρώπου ἀρχίζει νά ἀποδυναμώνεται τότε ὁ ἄνθρωπος λέγει: "ἄς εἶχα ἕνα σύντροφο". Ἔτυχε δέ νά δοῦμε ὑπέργηρο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δέν παρέμενε στήν κατοικία του, ὅλο κυκλοφοροῦσε, διότι δέν ἔκαμε οἰκογένεια καί γι΄ αὐτό, κατά τό κοινῶς λεγόμενο, "δέν τόν χωροῦσε τό σπίτι", ἰδιαίτερα τίς γιορτινές ἡμέρες. Ἀντιθέτως, συνέβη πολλές φορές, κάποιος ὁ ὁποῖος εἶχε ἕνα πολυαγαπημένο σύντροφο μέχρι τά βαθειά του γεράματα, νά ἀποβιώσει λίγους μῆνες μετά τήν κοίμηση τοῦ συντρόφου του, ἐπειδή δέν τοῦ ἦταν δυνατόν νά ἐπιβιώσει χωρίς ἐκεῖνον.
[6] Ὁ γάμος συντελεῖ τά μέγιστα στήν καταπολέμηση τῆς μοναξιᾶς, ὅμως, ὅποιος ἀποφασίσει νά συνάψει γάμο, καλό εἶναι νά τηρεῖ τίς ἀπαραίτητες πνευματικές προϋποθέσεις καί νά ἀποφεύγει κάποιες ἀνούσιες πράξεις τῆς ἐποχῆς μας, ὥστε ὁ γάμος του νά ἐπιτύχει. Ὀφείλει λοιπόν νά γνωρίζει, ὅτι ὁ γάμος, ὅπως καί ἡ βάπτιση, δέν εἶναι μία πολυτελής τελετή ἀκολουθούμενη ἀπό ἀκόμη περισσότερο πολυτελές συμπόσιο. Ποτέ δέν πρέπει νά λέγεται ἡ κάτι παραπάνω ἀπό ἀφελής δήλωση, "στό γάμο μου τά θέλω ὅλα τέλεια" καί ὑπό τόν ὅρο "τέλεια", νά ἐννοοῦνται πολυτέλειες καί μόνο. Διότι ἡ πολυτέλεια δέν ταυτίζεται μέ τήν τελειότητα, ἀλλά τήν ἀντιστρατεύεται ἀπόλυτα. Ἐάν κάποιοι θέλουν τελειότητα στόν γάμο τους, ἄς ἀγωνίζονται νά ἔχουν πίστη στόν ἐν Τριάδι Θεό καί νά ἰκετεύουν τή χάρη Του, ἐλπίδα στόν Θεό καί στήν αἴσια ἔκβαση τοῦ κοινού τους ἀγῶνος καί ἀγάπη πρός τόν Θεό καί μεταξύ τους.
[7] Τό ὡς ἄνω κείμενο ἀνήκει στόν ὑπογράφοντα, καί ὅποιος ἐκπαιδευτικός ἐπιθυμεῖ μπορεῖ νά τό χρησιμοποιήσει στή διδασκαλία του.
[8] Ὁ ἐκπαιδευτικός, ἐάν διαπιστώσει ὅτι οἱ μαθητές του δυσκολεύονται, μπορεῖ νά τούς βοηθήσει λέγοντάς τους ἐπιγραμματικά ὅτι ὁ ἡλικιωμένος ἔχει προβλήματα ὑγείας, ἐπίσης ἔχει τό πρόβλημα ὅτι δέν πρέπει να αἰσθάνεται μόνος, ὅπως καί τό πρόβλημα ὅτι θέλει νά αἰσθάνεται καί χρήσιμος. Ἴσως, ἐάν οἰκονομικά ἔχει ἀτυχήσει τελείως, νά ἔχει καί πρόβλημα ἐπιβιώσεως, ὁπότε θά πρέπει τό ἐνήλικο τέκνο νά μεριμνήσει καί γι΄ αὐτό.
[9] Κι εἶναι καλό νά ἀναφέρουμε στούς μαθητές μας, τί σημαίνει "ζῶ τή διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ". Ὁ ἀπόστολος εἶχε ταυτισθεῖ μέ τόν Χριστό κατά τή δική του δήλωση: "Χριστῷ συνεσταύρωμαι ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός· ὅ δέ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καί παραδόντος ἑαυτόν ὑπέρ ἐμοῦ" (Γαλ. 2,20). Τί σημαίνει ὁ στίχος αὐτός σέ ἀπόδοση στήν κοινή νέα ἑλληνική: "Ἔχω σταυρωθεῖ μαζί μέ τόν Χριστό, δέν ζῶ πλέον ἐγώ, ζῆ μέσα μου ὁ Χριστός· κι αὐτό πού ζῶ ὡς ἄνθρωπος, τό ζῶ διά τῆς πίστεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού μέ ἀγάπησε καί παρέδωσε τόν ἑαυτό του γιά μένα". Ὁ ἀπόστολος ζῆ τόν Χριστό, γι΄ αὐτό καί ἡ διδασκαλία του εἶναι διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ.
[10] Ἐδῶ ἐννοεῖ τήν σωματική ἐπαφή τοῦ ἀνδρογύνου. Διότι καί αὐτή εἶναι μέσα στή φύση τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἔχει ὁρίσει ὁ Θεός ὥστε δι΄ αὐτῆς νά αὐξάνεται καί νά πληθύνεται τό ἀνθρώπινο γένος. Συχνά μᾶς ρωτοῦσαν οἱ μαθητές μας, ἄν εἶναι ἁμαρτία. Καί τούς ρωτούσαμε: Τί ἀπό τά δύο εἶναι κακό, νά τρῶς φαγητό ἤ νά εἶσαι λαίμαργος; Καί ἀπαντοῦσαν, "νά εἶσαι λαίμαργος". Καί μετά ξαναρωτούσαμε, τί ἀπό τά δύο εἶναι κακό, νά τρῶς τό φαγητό σου ἤ νά ἁρπάζεις τό φαγητό τοῦ ἄλλου; Καί μᾶς ἀπαντοῦσαν πώς κακό εἶναι νά ἁρπάζεις τό φαγητό τοῦ ἄλλου. Ἔτσι, ἐξηγούσαμε, εἶναι καί ἡ γενετήσια ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν σέβεσαι δέν εἶναι ἁμαρτία, ὅταν δέ σέβεσαι εἶναι. Ἡ δέ Ἐκκλησία μας συνιστᾶ νά γίνεται ἐντός τοῦ γάμου, ὥστε νά ἔχει τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καί νά ὁδηγεῖ στόν σεβασμό τοῦ ἄλλου.
[11] Θά ἀνακαλύψουν ἄραγε, οἱ μαθητές μας ὅτι ἡ πράξη αὐτή λέγεται "αὐτοθυσία", καί ὅτι γιά νά φθάσει ὁ ἄνθρωπος σέ αὐτήν θά πρέπει πρῶτα νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τόν ἐγωισμό; Δυστυχῶς, ἀκόμη καί πολλοί ἐνήλικοι δέν ἔχουν συνειδητοποιήσει, τή σημασία τοῦ ὡς ἄνω ἁγιογραφικοῦ χωρίου: Ὁ ἀπόστολος στόν στίχο 25, παραλληλίζοντας τόν ἄνδρα μέ τόν Χριστό ὁ ὁποῖος πρόσφερε τή ζωή του γιά τήν Ἐκκλησία, ἀπαιτεῖ ἀπό ἐκεῖνον αὐτοθυσία. Γι΄ αὐτό ἴσως εἶναι ἀκόμη πιό δύσκολο νά τό συνειδητοποιήσουν καί τά παιδιά! Ἔτυχε σέ σχολεῖα, κάποιοι συνάδελφοι, ἀλλά καί κάποιoι μαθητές, νά μᾶς ποῦν τό ἴδιο πράγμα, ὅτι ἐδῶ ζητᾶ περισσότερη ὑποταγή ἀπό τήν γυναίκα καί αὐτό δέν προάγει τήν ἰσότητα. Καί τούς ἀπαντήσαμε τό ἴδιο πράγμα: ὁ ἀπόστολος δέν ζητεῖ ἰσότητα, μέ ἰσότητα ἱδρύουμε ἑταιρεία διαθέτοντας ἰσοδύναμα κεφάλαια, δέν δημιουργοῦμε οἰκογένεια, ζητεῖ λοιπόν αὐτοθυσία. Καί τή ζητεῖ ἀπό τόν ἄνδρα, ὅπως συνάγεται ἀπό τήν ἀκριβή διατύπωση τῆς ἐπιστολῆς.
[12] Ἐννοεῖ, δηλαδή, τό ἴδιο χρέος ὀφείλουν, τά ἴδια καθήκοντα ἔχουν τά παιδιά, τόσο πρός τόν πατέρα, ὅσο καί πρός τή μητέρα.
[13] Χρησιμοποιοῦμε ἐδῶ τόν ὅρο "ἰσονομία", τόν δέ ὅρο "ἰσότητα" δέν τόν χρησιμοποιοῦμε διόλου σέ ζητήματα σχετιζόμενα πρός τήν οἰκογένεια. Ἐξηγήσαμε ἀνωτέρω ποιά εἶναι ἡ ὑγιής χρήση του. Ἐκτός ὅμως τούτου, ὑπάρχει καί ἡ νοσηρή χρήση του: πώς ὅ,τι καί νά πράξει ὁ ἄνθρωπος, σωστό ἤ βλαβερό, ὅ,τι καί νά ἀμελήσει, εἴτε θελήσει εἴτε δέ θελήσει νά ἐργασθεῖ, πρέπει νά ἀπολαμβάνει ἴσα μέ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ἔχει κοπιάσει ὥστε νά εἶναι σωστός καί χρήσιμος.
[14] Βλέπουμε ὅτι, οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀκολουθώντας τή διδασκαλία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶναι πρωτοπόροι σέ ζητήματα στά ὁποῖα ἡ ἐποχή τους δέν τολμοῦσε νά προσφέρει παρόμοιες λύσεις.
[15] Θά ἦταν ἐπίσης δυνατόν νά συζητήσουμε μέ τούς μαθητές, τί εἶναι ὅ,τι ὀνομάζουμε "στραβόξυλο", ὁ δύστροπος, ὁ δύσκολος ἄνθρωπος, καί γιατί ἄραγε αὐτός ὁ ἄνθρωπος συμπεριφέρεται ἔτσι.
Γενικά σέ ὅλα ὅσα λέγει ὁ ἅγιος θά θέλαμε νά συμπληρώσουμε, ὅτι δέν ὀφελεῖ νά εἶναι καί τελείως ἀντίθετοι χαρακτῆρες οἱ σύζυγοι καί νά θέλει νά ἐπιβάλλει ὁ καθένας τό δικό του. Θά φέρουμε ἕνα παράδειγμα: θά ἦταν δυνατόν, πιστεύουμε, νά συνάψει γάμο ἕνας πεπαιδευμένος μέ πρόσωπο μή πεπαιδευμένο, τό ὁποῖο ὅμως ἀναγνωρίζει τήν ἀξία τῆς παιδείας καί ἐπιχειρεῖ νά βελτιωθεῖ μέσῳ αὐτῆς ἐν γένει, καί εἰδικότερα ἀπό τήν παιδεία τήν ὁποία ὁ σύζυγος ἤ ἡ σύζυγός του κατέχει. Ὅμως, νομίζουμε ὅτι, θά ἦταν πολύ πιό δύσκολο πεπαιδευμένος νά συνάψει γάμο καί νά κατορθώσει νά ζήση μέ ἄνθρωπο μή πεπαιδευμένο, ὁ ὁποῖος ἐπιμένει νά μή ἀναγνωρίζει τήν ἀξία τῆς παιδείας, νά τή χλευάζει, αὐτήν καί τόν πεπαιδευμένο σύζυγο, καί νά ἀρκεῖται σέ εὐτελοῦς περιεχομένου ψυχαγωγικά μέσα.
Καί μία γλωσσική παρατήρηση: γιά ἀμφότερα τά φῦλα χρησιμοποιοῦμε τόν ὅρο "συνάπτω γάμο". Ὅταν πρόκειται γιά γυναίκα ἁρμόζει τό ρῆμα "παντρεύομαι". Ὅταν πρόκειται γιά ἄνδρα, ταιριάζει τό ρῆμα "νυμφεύομαι", ὄχι ὅμως αὐτό τό ὁποῖο συνηθίζεται καί λέγεται, δηλαδή τό "παντρεύομαι", διότι σημαίνει "παίρνω ἄνδρα" καί ὁ ἄνδρας δέν παίρνει ἄνδρα, πράγμα τό ὁποῖο, σύμφωνα μέ τήν ἐν Χριστῷ θεία ἀποκάλυψη, δέν εἶναι διαπραγματεύσιμο! Ὅπως καί τό ἄν ὑπάρχουν περισσότερα τῶν δύο φῦλα.
Γιά τό ζήτημα αὐτό, καί ἐάν καί ἐφ΄ ὅσον ἐρωτᾶται ὁ θεολόγος καθηγητής, ὀφείλει πρῶτα νά ἀναφερθεῖ στά σχετικά σημεῖα τῆς ἐν Χριστῷ ἀποκαλύψεως (ἐπί παραδείγματι στά χωρία Α΄ Κορινθίους 6,9 καί Α΄ Τιμόθεον 1,10), ὅπως αὐτή εἶναι ἀποτυπωμένη ἐντός τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί ἑρμηνευμένη ἀπό τίς Οἰκουμενικές Συνόδους καί τούς Ἁγίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχει δέ κατόπιν τήν δυνατότητα νά προσθέσει καί τό γεγονός ὅτι ἡ βιολογία ἔχει διαπιστώσει, πώς ὁ ἄνδρας ἔχει στά κύτταρά του χρωμοσώματα ΧΥ καί ἡ γυναίκα ΧΧ. Κάτι ἄλλο, κάτι τρίτο ἤ τέταρτο, ἡ βιολογία δέν ἔχει ἀνακαλύψει, οὔτε εἶναι δυνατόν ποτέ ὁ ἄνθρωπος, ὅ,τι καί νά πράξει, νά ἀλλάξει τά χρωμοσώματά του.
[16] Ἐναλλακτικά, θά ἦταν δυνατόν νά ἀναθέσουμε ἐργασία γιά τίς "δικαιολογίες". Νά συζητήσουν τί εἶναι ὅ,τι ὀνομάζουμε "δικαιολογία", γιατί χρησιμοποιεῖται, ἀπό ποιοῦ εἴδους ἀνθρώπους χρησιμοποιεῖται, καί ποιά τά ἀποτελέσματά της. Διαφέρει ἀπό τήν εἰλικρινή αἰτιολόγηση. Γίνεται τελικά ἀντιληπτή καί συντελεῖ στήν κοινωνική ἀπομόνωση τοῦ διαρκῶς αὐτοδικαιολογούμενου.
[17] Τόν σεβασμό πρός τόν κυοφορούμενο ἄνθρωπο, ἀλλά καί τήν τιμωρία γιά τήν ἀπώλειά του λόγῳ ἀμελείας τρίτων, βρίσκουμε ἤδη στήν Παλαιά Διαθήκη, στό χωρίο Ἐξόδου 21, 22-25. Ὅμως, ὅπως ὁρίζει ὁ ἅγιος καί μέγας Βασίλειος, ἐπίσης στόν Β΄ κανόνα του, "ἀκριβολογία δέ ἐκμεμορφωμένου καί ἀνεξεικονίστου παρ΄ ἡμῖν οὐκ ἔστιν." Δηλαδή δέν ὑφίσταται γιά ἐμᾶς διάκριση διαμορφωμένου καί μή διαμορφωμένου κυοφορούμενου παιδιοῦ, ἀλλά σέ ὅλες τίς φάσεις τῆς ἐγκυμοσύνης εἶναι τό παιδί ἄνθρωπος καί δικαιοῦται νά ἀπολαμβάνει τόν αὐτό σεβασμό. Τοῦτο ὁρίζει, ἐπειδή σύμφωνα μέ τό ὡς ἄνω παλαιοδιαθηκικό χωρίο τιμωρεῖται ἡ φθορά τοῦ κυοφορούμενου αὐστηρότερα ἐάν εἶναι "ἐξεικονισμένον", παρά ἐάν εἶναι "μή ἐξεικονισμένον". Ὁ ἱερός πατήρ ἐξηγεῖ, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δέν ἀναγνωρίζει τέτοια διάκριση. Ἐάν ὑφίστατο τέτοιου εἴδους διάκριση, πιστεύουμε ὅτι, ἴσως γινόταν ἀπό ὁρισμένους αἰτία ὑποτιμήσεως τοῦ κυοφορούμενου ἀνθρώπου κατά τά πρῶτα στάδια τῆς κυήσεως.
[18] Τό ὡς ἄνω κείμενο ἀνήκει στόν ὑπογράφοντα καί ὁμοίως, μπορεῖ ὅποιος ἐκπαιδευτικός θέλει, νά τό χρησιμοποιεῖ στό μάθημά του.
[19] Πολλές φορές ἔχουμε ἀναρωτηθεῖ ὅταν γίνεται λόγος γιά τίς ἐκτρώσεις, οἱ ὁποῖες διαφημίζονται ἀπό τούς προπαγανδιστές τους ὡς "δικαίωμα τῶν γυναικῶν": "Ποῦ εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔσπειρε τό παιδί; Ἀναλαμβάνει τήν εὐθύνη του ὡς ἄνδρας καί πατέρας, ἤ κρύβεται ὡς ἄνανδρος;" Πιστεύουμε, ὅτι ὅποιος σπείρει παιδί καί διά τῶν ὁποιονδήποτε μεθοδεύσεων ὁδηγεῖ στήν ἔκτρωση τήν γυναίκα στήν ὁποία ἰσχυριζόταν ὅτι τήν ἀγαποῦσε, ἀναδεικνύεται καί ἀποδεικνύεται ἄνανδρος καί εἶναι ὁ κύριος αἴτιος τῶν ἐκτρώσεων. Ἐπίσης πιστεύουμε, ὅτι ἡ ἔκτρωση δέν εἶναι γυναικεῖο δικαίωμα, ἀλλά ἀνδρική ἀπάτη, ἀπάτη τοῦ ἀνεύθυνου ἄνδρα, ὁ ὁποῖος φονεύει τό παιδί του, πληγώνει σωματικά καί ψυχικά τή γυναίκα στήν ὁποία ἰσχυριζόταν ὅτι τήν ἀγαποῦσε καί ἐν τέλει ἐπιχειρεῖ νά τήν πείσει ὅτι ἡ ἔκτρωση εἶναι δικαίωμά της, ὥστε νά μή ἔχει ὁ ἴδιος τήν παραμικρή εὐθύνη.
Προσωπικά, δύο φορές ὅταν μιλούσαμε δημόσια κατά τῶν ἐκτρώσεων, συναντήσαμε ἀντίδραση ἀπό ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι, σημειωτέον, δέν γνωρίζονταν μεταξύ τους, ἴσως ὅμως θεωροῦσαν ὅτι τούς βολεύει ἡ πράξη αὐτή. Ἐπίσης σέ μία ραδιοφωνική ἐκπομπή, ἕνας "δημοσιογράφος" τόλμησε νά μιλήσει ἀπότομα σέ μία ἡλικιωμένη κυρία, ἡ ὁποία εἶχε τό θάρρος τῆς γνώμης καί μίλησε γιά τό θέμα αὐτό, λέγοντάς της "κυρία μου, ἡ κοινωνία τά ἔχει ξεπεράσει πιά αὐτά τά πράγματα". Τηλεφωνήσαμε στόν ραδιοφωνικό σταθμό καί ἀφήσαμε μήνυμα καί ὄνομα λέγοντας "ποιός σᾶς ἔδωσε κύριε, δικαίωμα νά ὁμιλεῖτε γιά λογαριασμό ὅλης τῆς κοινωνίας, μᾶς ρωτήσατε ὅλους μας καί ἀποφασίζετε καί ὁμιλεῖτε γιά λογαριασμό μας καί μάλιστα ἀπευθύνεσθε ἀπότομα σέ μία ἡλικιωμένη κυρία, ἡ ὁποία θά μποροῦσε νά εἶναι μητέρα σας;" Ὅμως ὁ "κύριος" αὐτός δέν εἶχε τό θάρρος νά ἀπαντήσει οὔτε τηλεφωνικῶς, οὔτε ραδιοφωνικῶς.
Κι ἕνα ἀπό τά συχνότερα προβαλλομενα προπαγανδιστικά ψεύδη, τάχα ἀπροσμάχητο ἐπιχείρημα, εἶναι τό ἑξῆς: "τί θά κάνει, ὅμως, ἄν δέν μπορεῖ νά τό μεγαλώσει;" Ἐδῶ πρέπει νά ἀναρωτηθοῦμε: μπορεῖ νά τό σπείρει, μπορεῖ νά τό σκοτώσει, ἀλλά ἀδυνατεῖ νά τό μεγαλώσει; Ἀδυνατεῖ νά τό θρέψει, ἀδυνατεῖ νά τό ἀναθρέψει; Ἤ μήπως εἶναι ἀνεύθυνος καί ζητᾶ νά ἀποδράσει μέ ὅσο τό δυνατόν λιγότερα ἔξοδα καί ὅσο τό δυνατόν λιγότερες, ἄν ὄχι καί μηδενικές, εὐθύνες; Καί γιατί ἀποκλείει τήν υἱοθεσία ὡς λύση; Θέλει νά ἐξαλείψει κάθε ἴχνος τῆς ἀνευθυνότητάς του; Ὅμως ἀπό τά μάτια τοῦ Θεοῦ ἡ πράξη αὐτή δέν ἐξαλείφεται ἄν δέν ὑπάρξει εἰλικρινής μετάνοια. Κι ὅσα τραύματα ἀφήνει στή γυναικεία ψυχή καί στόν γυναικεῖο ὀργανισμό ἡ ἀνδρική ἀνευθυνότητα, εἶναι ἀμφίβολο ἄν ποτέ ἐπουλωθοῦν.
Κι ἄς μή ἐπιχειροῦν κάποιοι νά πείσουν, ὅτι ἡ προστασία τοῦ κυοφορούμενου ἀνθρώπου εἶναι "συντηρητισμός", "προκατάληψη", "καταπάτηση τῶν δικαιωμάτων τῆς γυναίκας". Διότι εἶναι ἡ ἔκτρωση καταπάτηση τῶν δικαιωμάτων τοῦ κυοφορούμενου ἀνθρώπου καί ταυτόχρονη καταπάτηση τῶν δικαιωμάτων τῆς γυναίκας. Τῆς μητέρας, ἡ ὁποία ἀντί γιά τή βίαιη ἀπόσπαση τοῦ παιδιοῦ ἀπό τή μήτρα της, ἔχει ἀνάγκη καί δικαιοῦται φροντίδα καί στοργή ἀπό τόν ἄνδρα της ὥστε νά γεννηθεῖ τό παιδί καί μαζί νά τό ἀναθρέψουν σύν Θεῷ.
Καί θά ρωτήσουμε καί κάτι ἀκόμη: οἱ τάχα ὑπέρμαχοι τῶν δικαιωμάτων τῶν γυναικῶν δέ νοιάζονται γιά τό γεγονός ὅτι τά μισά καί πλέον φονευόμενα παιδιά εἶναι θηλυκά; Νοιάζονται ἄραγε καί γιά τό γεγονός, ὅτι στήν Κίνα καί στήν Ἰνδία, στά δύο πολυπληθέστερα κράτη τῆς γῆς, εἶναι συχνές οἱ ἐκτρώσεις εἰς βάρος θηλυκῶν παιδιῶν, ἀφοῦ τά ἀνιχνεύσουν μέ ὑπερήχους, ἐπειδή οἰκονομικά καί πολιτικά αἴτια ὠθοῦν τούς γονεῖς νά θεωροῦν τά ἀρσενικά παιδιά ὡς πλέον συμφέροντα;
Ὁ ὕστατος δέ ἰσχυρισμός, ὁ ὁποῖος συνδέεται μέ τήν ἔκτρωση εἶναι ὅτι: "σέ περιπτώσεις ἐγκυμοσύνης κατόπιν βιασμοῦ ἡ ἔκτρωση δικαιολογεῖται". Κι ἐμεῖς θά θέσουμε ὑπ΄ ὄψη τῶν ἀναγνωστῶν μας, ὅπως ἔχουμε ἤδη θέσει ὑπ΄ ὄψη καί τῶν μαθητῶν μας, τά ἑξῆς: Ὁ βιασμός εἶναι ἔγκλημα καί ὅποιος τόν διαπράττει εἶναι ἐγκληματίας. Ὅμως τιμωρεῖται μέ φυλάκιση καί ὄχι μέ θανατική καταδίκη. Τό βρέφος, τό ὁποιοδήποτε βρέφος, ὁπωσδήποτε δέν εἶναι ἐγκληματίας. Γιατί θά πρέπει νά τιμωρηθεῖ μέ θανατική καταδίκη;
[20] Πρέπει νά τή φροντίζουν ὅλοι μαζί, καί κυρίως νά φροντίζουν νά μή κουράζεται, διότι ἡ κόπωση εἶναι ἐπικίνδυνη γιά τό κυοφορούμενο καί ἐν τέλει γιά τήν ἴδια.
[21] Ὄχι ὅμως μελέτη τῶν γραφῶν στήν τύχη, σάν νά εἶναι κανένα ἐλαφρό ἤ καί ἐλαφρόμυαλο μυθιστόρημα, οὔτε θεωρώντας τόν ἑαυτό μας ὡς αὐθεντία κατά τό προτεσταντικό πρότυπο, οὔτε ἁπλῶς ἐπιδιώκοντας νά κατανοήσουμε τή γλώσσα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τήν ἐποχή ὅπου γράφτηκε, κατά τό ἀκαδημαϊκό δηλαδή πρότυπο. Ἀλλά νά ἀκολουθοῦμε τούς πατέρες, οἱ ὁποῖοι, ἔμπλεοι Πνεύματος Ἁγίου, συνέδεαν πάντοτε τήν Ἁγία Γραφή μέ τή ζωή, δηλαδή μέ τό παρόν καί τό μέλλον. Λοιπόν, "Ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσι", ὅπως λέγουν οἱ οἰκουμενικές σύνοδοι.
[22] Πρόκειται γιά τόν στίχο: "αὕτη ἐστίν ἡ ἐντολή ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καθώς ἠγάπησα ἡμᾶς."
[23] Ἐπεξήγηση δική μας: οἱ "τσέτες" ἦταν Τοῦρκοι ληστές, οἱ ὁποῖοι ὅμως λήστευαν μόνο χριστιανούς. Ὁ πλέον διαβόητος ὅλων, ἀδίστακτος αἱμοσταγής ἐκτελεστής ἀόπλων γυναικοπαίδων καί γερόντων, ὅσο καί ἀνίκανος καί δειλός στρατιώτης, ὑπῆρξε ὁ Τοπάλ Ὀσμάν, τόν ὁποῖο ἐκτέλεσε τό ἴδιο τό ἀφεντικό του, ὁ Μουσταφά Κεμάλ, ὅταν δέν τόν χρειαζόταν πλέον. Τήν ἴδια μοίρα εἶχε καί τό μεγαλύτερο μέρος ἀνδρῶν του: ὁ Κεμάλ, ἀφοῦ πλέον δέν τούς χρειαζόταν, καί μή θέλοντας νά μοιρασθεῖ τήν ἐξουσία μέ τέτοιου εἴδους ὑποκείμενα, τούς διέταξε νά κτυπήσουν τόν ὑποχωρούντα ἑλληνικό στρατό, ἀπό τόν ὁποῖο ἔπαθαν τρομερή πανωλεθρία, ἀφοῦ δέν γνώριζαν νά πολεμοῦν παρά μόνον νά δολοφονοῦν ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς ἀμάχους: γέροντες, παιδιά, γυναῖκες, ἄοπλους ἄνδρες.
[24] Ἐναλλακτικά, θά μπορούσαμε νά ἀναφερθοῦμε καί στήν ἀρετή τῆς διακρίσεως, τήν ὁποίαν ἀναφέρει ἐδῶ ὁ ὅσιος πατήρ, καί νά τούς ἐξηγήσουμε τί ἀκριβῶς εἶναι. Γιά τήν ἀρετή αὐτή διαρκῶς μᾶς θυμίζουν οἱ πατέρες ὅτι ποτέ δέν πρέπει νά λείπει ἀπό τούς χριστιανικούς κύκλους.
[25] Στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου τά πάντα εἶναι δυνατόν νά ἐξελιχθοῦν καλῶς ἤ κακῶς, ἀνάλογα πρός τήν καλλιέργεια ἡ ὁποία θά ἐπιδιωχθεῖ. Εἶναι δυνατόν τό ζωηρό παιδί, ἀντί νά ἐξελιχθεῖ σέ δραστήριο καί δημιουργικό, νά καταντήσει καταστροφέας. Εἶναι δυνατόν τό ἥρεμο παιδί, ἀντί νά γίνει ἐνήλικας ὁ ὁποῖος θά ἀσκεῖ ἐργασία μέ προσοχή, ὑπομονή καί ἐπιμονή, νά ἐξελιχθεῖ σέ νωθρό ἄνθρωπο. Γι΄ αὐτό πρέπει ἡ οἰκογένεια νά εἶναι τό πρῶτο σχολεῖο τοῦ παιδιοῦ, καί μάλιστα σχολεῖο τό ὁποῖο διδάσκει μέ τό ἔμπρακτο παράδειγμά του. Αὐτά πρέπει νά τά διευκρινίζουμε στούς μαθητές μας καί νά τούς ἀντιμετωπίζουμε ὄχι μόνον ὡς παιδιά, ἀλλά καί ὡς μελλοντικούς γονεῖς. Καί καλό θά εἶναι νά τούς ζητοῦμε καί νά ἀπαντοῦν σέ συζητήσεις καί στίς γραπτές ἐργασίες ὡς μελλοντικοί γονεῖς. Αὐτό ἐφάρμοζε ὁ γράφων πάντοτε καί οὐδέποτε εἶχε ἀρνητικές ἀντιδράσεις.
[26] Παρατήρηση δική μας: Τί θά διαλέξει ὅμως; Ἀφοῦ οὐδέποτε εἶχε ὑγιή πρότυπα γιά νά πραδειγματισθεῖ ἀπό αὐτά καί νά τά ἀκολουθήσει; Ποτέ δέ γνώρισε τό αἰώνιο, τό ἀναλλοίωτο πρότυπο, τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό. Καί πότε θά γνωρίσει τό σωστό; Ὅταν θά εἶναι πιά ἀργά; Κι ἴσως ἐρωτήσει κάποιος, "ποιό εἶναι τό σωστό;" Μποροῦμε τότε νά ἀπαντήσουμε, "ὅ,τι δέν καταστρέφει, ὅ,τι διδάσκει τόν σεβασμό, ὅ,τι μᾶς διδάσκει νά μή νοιαζόμαστε μόνο γιά τόν ἑαυτούλη μας. Ὅλα ὅσα δίδαξε ὁ Χριστός στό Εὐαγγέλιό του".
[27] Παρατήρηση δική μας: Αὐτό μᾶς ἔχουν πεῖ ὁρισμένοι συνάδελφοι ἐκπαιδευτικοί, ὅτι ἐξακολουθεῖ νά συμβαίνει σέ μερικές γειτονιές. Καί μάλιστα ἔρχεται ὁ γονιός μέ ἐπιθετικές διαθέσεις καί λέγει: "Γιατί στοχοποιεῖτε τό παιδί μου;" Συνιστοῦμε τότε στούς συναδέλφους, νά ἀπαντοῦν: "Δέ στοχοποιῶ τό παιδί σας, διότι δέ στοχοποιῶ ποτέ κανένα μαθητή." Κι ἄν ὁ γονιός πεῖ, "τότε γιατί τοῦ κάνατε παρατήρηση, μπορεῖ ὁ ἐκπαιδευτικός νά ἀπαντήσει: "Συμβουλεύω τούς μαθητές μου, ἐπειδή τούς σέβομαι, διότι ἄν δέν τούς σεβόμουν, θά εἰσέπραττα τόν μισθό μου καί ἁπλῶς θά ἀδιαφοροῦσα γι΄ αὐτούς." Καί κάτι ἀκόμη, τό ὁποῖο ἔχουμε πεῖ σέ γονεῖς: Ὅτι ἐμεῖς δέν θά ἔχουμε τό παιδί τους μαθητή γιά πάντα, οἱ ἴδιοι ὅμως θά τό ἔχουν γιά πάντα τέκνο τους καί ἄν τυχόν συνηθίσει νά μή σέβεται, ἐκεῖνοι θά πληρώνουν ἐφ΄ ὅρου ζωῆς τίς συνέπειες τῆς ὀλέθριας αὐτῆς συνήθειας.
[28] Παρατηρήσεις ἀρκετά ὀξυδερκεῖς, βασισμένες σέ ἐμπειρία ζωῆς. Καιρός λοιπόν νά ἀρχίσουν νά τίς λαμβάνουν ὑπ΄ ὄψη ὅλοι ὅσοι εἶναι ἤ θέλουν νά γίνουν γονεῖς, ὅμως δέν θέλουν νά ἀποτύχουν ὡς τέτοιοι.
[29] Σέ ὅλα αὐτά προστίθεται, πιστεύουμε, καί ἡ ἄμετρη χρήση κινητοῦ τηλεφώνου καί διαδικτύου, στήν ὁποία, ἐάν οἱ γονεῖς δέν θέσουν ὅρια ἀπό πολύ νωρίς, θά καταντήσουν νά ἔχουν παιδιά προβληματικά, παιδιά ἀποβλακωμένα.
Πρό ὀλίγων ἐτῶν εἴχαμε ἀναφέρει σέ μία ἐπιμορφωτική συνάντηση ἕνα ἄρθρο μας μέ τίτλο "νά χρησιμοποιοῦμε τήν τεχνολογία μέ σύνεση" (βλ. http://aktines.blogspot.com/2019/02/blog-post_52.html ). Ἕνας συνάδελφος μᾶς εἶπε ὅτι τό πῆρε ἀπό τό διαδίκτυο, τό ἔφερε στούς μαθητές του καί τούς ξένισε τό γεγονός, ὅτι γράφουμε ἐκεῖ πώς στό μετρό ἀσχολοῦνται κάποιοι νέοι μέ τίς μικρές τους ὀθόνες καί παρουσιάζουν ἀγενή συμπεριφορά σέ ἡλικιωμένους μή παραχωρώντας τους θέση. Τό γράψαμε αὐτό ἔχοντας τήν πεποίθηση, ὅτι ὅποιοι πράττουν ἔτσι, γνωρίζουν πώς ἡ πράξη τους αὐτή εἶναι ἀγενής. Ὁ συνάδελφος ὅμως μᾶς εἶπε, ὅτι οἱ μαθητές του δέ γνώριζαν κἄν πώς πρέπει νά παραχωροῦμε θέση στούς ἡλικιωμένους. Καλό εἶναι λοιπόν, ἐμεῖς οἱ ἐκπαιδευτικοί νά ἐνημερώνουμε τούς μαθητές γι΄ ὅσα βασικά στοιχεῖα εὐγένειας, τ.ἔ σεβασμοῦ, ἀγνοοῦν.
[30] Ἄλλη μία νουθεσία τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ἡ ὁποία φανερώνει, ὅτι κάποιες φορές οἱ γονεῖς, ἴσως καί λόγῳ ἐσφαλμένου ὑπολογισμοῦ, ἴσως καί λόγῳ μή καλλιεργείας ἀπό μέρους τους τῆς λεγομένης "ἐνσυναισθήσεως", δηλαδή τῆς ἰκανότητος νά κατανοεῖς πῶς νοιώθει ὁ ἄλλος, προξενοῦν ψυχική ἀναταραχή στά τέκνα τους.
[31] Τέτοιες φρικτές οἰκογενειακές ἱστορίες ἔχουμε διαπιστώσει ἐπανειλημμένως μέσῳ τῶν σχολείων στά ὁποῖα ἔχουμε διδάξει ἤ ἐποπτεύσει. Ἀπό τήν ἐποχή τοῦ μεγάλου Βασιλείου (Δ΄ αἰώνας), μέχρι σήμερα τά φαινόμενα αὐτά δέν ἔχουν παύσει. Εὐχόμαστε νά μή ἔλθει ἐποχή ὅπου θά ἀποτελοῦν κανόνα. Γιά νά βοηθήσουμε λοιπόν στήν ἀποτροπή μιᾶ τέτοιας ἐποχῆς πρέπει νά γνωρίζουμε καί νά διδάσκουμε, ὅτι κακοποίηση δέν εἶναι μόνο ἡ γενετήσια κακοποίηση, οὔτε μόνον οἱ ξυλοδαρμοί, οὔτε μόνον τά συχνά προσβλητικά λόγια, εἶναι καί ἡ ἐγκατάλειψη, εἶναι καί ἡ στρεβλή διαπαιδαγώγηση. Ἡ μή ἐνασχόληση μέ τό παιδί εἶναι ἐπίσης κακοποίηση. Ὅπως τελικά καταντᾶ κακοποίηση καί ἡ διαρκής χειραγώγηση τοῦ παιδιοῦ καί ἡ μή χορήγηση τῆς παραμικρῆς πρωτοβουλίας σέ αὐτό. Κι ἐδῶ ἰσχύει τό "μέτρον ἄριστον" τοῦ Κλεόβουλου τοῦ Λίνδιου, ὅπως καί τό "μέτρον καλόν, πεπιεσμένον καί σεσαλευμένον καί ὑπερεκχυνόμενον" (Λκ 6,38), τό ὁποῖο μᾶς διδάσκει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.
[32] Ποιές εἶναι οἱ ἀνάγκες αὐτές: Τροφή, στέγη, ἔνδυση, ὑγεία, ἀνατροφή, παιδεία στά δύο αὐτά τελευταῖα ἐνυπάρχει καί ἡ εἰσαγωγή στήν πίστη, ὅπως καί ἡ ἔμπρακτη διδασκαλία τῆς ἀγάπης, τά ὁποία ἐάν παραλείψει ἡ οἰκογένεια θά ζημιώσει τό παιδί καί θά ζημιωθεῖ ὁλόκληρη.
[33] Πρῶτα φόνευσαν οἱ Γερμανοί τόν παπά τῶν Καλαβρύτων μέ τσεκούρι (βλ. Ἀρχιμανδρίτου Θεόκλητου Φεφέ, Καλάβρυτα, Μιά τραγική μάνα θυμᾶται, 4η ἔκδοση, Ἔκδοση: Δημοτικό Μουσεῖο Καλαβρυτινοῦ Ὁλοκαυτώματος, Καλάβρυτα 2012, σ. 49-50). Ἀπό τήν ἐγκληματική μανία τῶν εἰσβολέων δέν γλίτωσαν οἱ ἱστορικές ἱερές μονές Μεγάλου Σπηλαίου καί Ἁγίας Λαύρας. Ἡ μέν πρώτη ὑπέστη δηώσεις καί σφαγές ἀνδρῶν, μοναχῶν καί λαϊκῶν, στίς 8/12/1943, ἡ δέ δεύτερη στίς 14/12/1943. Ἐν γένει τά στρατεύματα κατοχῆς τοῦ "Ἄξονος", (τόσο τά γερμανικά, τά ὁποῖα κατέβαλαν τόν ἐπί ἑξάμηνο μαχόμενο ἑλληνικό στρατό, τά ἰταλικά τά ὁποῖα κατανικηθέντα εἰσῆλθαν στήν Ἑλλάδα ἁπλῶς ἀκολουθοῦντα τά γερμανικά, ὅσο καί τά βουλγαρικά, τά ὁποῖα εἰσῆλθαν στήν Ἑλλάδα παντελῶς ἀμαχητί καί προσκεκλημένα τῶν Γερμανῶν πλήν οὐδόλως ὑστεροῦντα σέ πάσης φύσεως ἐγκλήματα εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων ἀμάχων) συμπεριφερόμενα ὡς ληστοσυμμορίες καί ὄχι ὡς τακτικοί στρατοί, κατέστρεψαν 90 πόλεις, κωμοπόλεις καί χωριά τῆς Ἑλλάδος καί ἐξόντωσαν μεγάλο μέρος τοῦ ἀμάχου πληθυσμοῦ τους. Μέχρι σήμερα ἔχει ἀναγνωρισθεῖ αὐτός ὁ ἀριθμός τῶν 90 πόλεων καί χωριῶν, τά ὁποῖα ὑπέστησαν μαζικές σφαγές ἀμάχων καί σοβαρότατες καταστροφές ἀπό τά στρατεύματα κατοχῆς τοῦ "ἄξονος" (βλ. Ἑλληνικά Ὁλοκαυτώματα 1940-1945, Δίκτυο Μαρτυρικῶν Πόλεων καί Χωριῶν τῆς Ἑλλάδας Περιόδου 1940-1945, Ἐκδοτικός Ὀργανισμός Λιβάνη, Ἀθήνα 2010, σ. 17).
Τά δέ ἐγκλήματα τῶν βουλγαρικῶν στρατευμάτων κατοχῆς τυγχάνουν ἰδιαιτέρως εἰδεχθή: Μαζικές δολοφονίες, ξυλοδαρμοί, βιασμοί, καταναγκαστικά ἔργα, ληστεῖες καί κλοπές ὁποιουδήποτε εἴδους ἀπό ὁπουδήποτε, μέχρι καί ἐκκλησιαστικῶν σκευῶν, ἀκόμη καί ἀποδομήσεις καί ... μεταφορές ὁλοκλήρων κτηρίων! Εἶχαν τά περισσότερα θύματα καί διαπράχθηκαν ἀρκετά νωρίς: 12.000 οἱ νεκροί τῆς βουλγαρικῆς θηριωδίας ἐντός ἑνός μηνός, μεταξύ Σεπτεμβρίου καί Ὀκτωβρίου 1941. Καί εἶχαν δύο ἐπί πλέον χαρακτηριστικά, τά ὁποῖα δέν εἶχε ἡ γερμανική καί ἰταλική κατοχή στό ἑλληνικό κράτος: Πρῶτον, ἐπιδιώχθηκε μέ ζῆλο ἀπό τούς Βουλγάρους εἰσβολεῖς ἡ παντελής ἐκρίζωση τῆς Ὀρθοδόξου Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας ἀπό τίς μητροπόλεις τίς ὁποῖες ἔλαβαν δῶρο ἀπό τούς Γερμανούς ὡς ἀκόλουθοι καί χωροφύλακές τους. Δεύτερον, ἀπαγορεύθηκε ἡ χρήση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί καταστράφηκαν οἱ ἑλληνικές ἐπιγραφές καί τά ἑλληνικά μνημεῖα. (πρβλ Ἠλίας Βενέζης, Ἀρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, Οἱ χρόνοι τῆς δουλείας, ἐκδ. Ἑστίας, Ἀθήνα 1981, σ. 27-32, 54, 200.)
[34] Παρατήρηση δική μας: Αὐτό δύναται ὁ κάθε συνειδητός Ἕλληνας νά ἀπαντᾶ, ἄν κανένας ἰσχυρισθεῖ εἰς βάρος τοῦ Ἀλεξάνδρου Γ΄, τόν ὁποῖο οἱ Ρωμαῖοι ἱστορικοί ὀνόμασαν "μέγα", ὅτι δῆθεν ἦταν ἕνας Χίτλερ τῆς ἀρχαιότητας: Ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Πλουτάρχου, ἔκτισε πάνω ἀπό 70 πόλεις ἔξω ἀπό τήν ἑλληνική χερσόννησο. Ὁ δέ Χίτλερ κατέστρεψε 90 μόνο στήν Ἑλλάδα καί χιλιάδες ἄλλες παγκοσμίως. Καί τελικά ἔγινε ἡ αἰτία νά κατεδαφισθεῖ ὁλόκληρη ἡ Γερμανία ἀπό τούς σφοδρούς βομβαρδισμούς Βρετανῶν, Ἀμερικανῶν καί Ρώσων.
[35] Δέ γνωρίζουμε, ποιός γραφειοκράτης θά ἐπιθυμοῦσε νά ἀπαγορεύσει τά οὐσιαστικά "πατέρας" καί "μητέρα" τά ὁποῖα εἶναι πράγματι οὐσιαστικά, διότι ἀποδίδουν οὐσία, δηλαδή ἀλήθεια καί δέν τή σκοτίζουν, καί νά τά ἀντικαταστήσει μέ τούς ἀπρόσωπους χαρακτηρισμούς "γονέας 1" καί "γονέας 2". Ἄς μάθει ἀπό ἐμᾶς, ὅτι ὅλα τά παιδιά τῆς γῆς, ὅσα ἔζησαν καί ὅσα ζοῦν, δέ γνωρίζουν αὐτούς τούς ὅρους. Τό παιδί γνωρίζει, χρειάζεται καί ζητεῖ "πατέρα" καί "μητέρα". Ὅταν κλαίει δέν ἀποζητεῖ, δέν φωνάζει "γονέα 1", ἤ "γονέα 2". Τή μητέρα ἤ τόν πατέρα του ἤ καί τούς δύο, μέ τά ὀνόματα τῆς καθημερινῆς ὁμιλίας, βέβαια, κι ὄχι τῆς λόγιας, "μπαμπά" καί "μαμά" φωνάζει τό παιδί, κι ὄχι γραφειοκρατικούς χαρακτηρισμούς. Ὁμοίως δέν ἔχουμε ὅμως ἰδεῖ ποτέ καί πατέρα ἤ μητέρα νά λέγουν στό παιδί τους: "εἶμαι ὁ γονέας 1 σου" ἤ "εἶμαι ὁ γονέας 2 σου". Ὑποθέτουμε, πιστεύουμε πώς δικαιούμαστε νά ὑποθέσουμε, ὅτι οὔτε αὐτοί οἱ ἴδιοι οἱ ἐπινοητές αὐτῶν τῶν χαρακτηρισμῶν ἀποκάλεσαν τούς γονεῖς τους κατ΄ αὐτόν τόν τρόπο.
Κι οὔτε θά ἦταν ποτέ δυνατόν σέ μία δημοκρατική κοινωνία νά ἀλλάξει ἡ κοινωνία ὁλόκληρη ἐπειδή ἔτσι θά ἤθελε μία ἀπειροελάχιστη μειοψηφία, ἐπειδή ἡ μειοψηφία αὐτή ἀλλιῶς νομίζει καί ἀλλιῶς πρεσβεύει. Ἐάν ἐθίγετο ἡ ζωή, ἡ περιουσία καί ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρεπεια τῆς μειοψηφίας αὐτῆς, θά ἔπρεπε νά βρεθεῖ λύση ὥστε νά παύσει αὐτό νά γίνεται.
Ὅμως δέν ἐπιτρέπεται νά θιγεῖ ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια τῆς πλειοψηφίας, πρός χάριν μιᾶς μειοψηφίας, τῆς ὁποίας ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια δέν θίγεται. Δέν γίνεται νά ἀλλάξει ὁλόκληρη ἡ κοινωνία πρός χάριν μιᾶς μειοψηφίας. Αὐτό ἐπεχειρεῖτο ἀνέκαθεν στά ὁλοκληρωτικά καθεστώτα. Ἡ δέ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια τῆς πλειοψηφίας θίγεται καίρια κατά τόν ἑξῆς τρόπο: Ὁ κάθε γονιός ἔχει διαπαιδαγωγηθεῖ ἀπό τούς γονεῖς του, ὅπως εἶχαν κι ἐκεῖνοι διαπαιδαγωγηθεῖ ἀπό τούς δικούς τους γονεῖς νά ἀναγνωρίζει καί νά σέβεται πατέρα ὁ ὁποῖος εἶναι ἀρσενικοῦ γένους καί μητέρα ἡ ὁποία εἶναι θηλυκοῦ γένους καί αὐτό τό ἴδιο διδάσκει καί στά παιδιά του. Οὐδέτερο ἤ ἄφυλο γένος, τό ὁποῖο οἱ χαρακτηρισμοί "γονέας 1" καί "γονέας 2" εἰσάγουν, ἀφοῦ δι΄ αὐτῶν δέν διευκρινίζεται ἐάν ὁ φέρων τόν χαρακτηρισμό αὐτόν εἶναι ἀρσενικοῦ γένους ἤ θηλυκοῦ, ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπειά μας δέν τό ἀποδέχεται. Καί δέν εἶναι δυνατόν νά ὑποβιβάσει τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπειά μας κάποιος διά νόμου, καί νά μᾶς καταντήσει οὐδέτερα.
[36] Τό μαρτύριο τῶν χηρῶν τῆς σφαγῆς τῶν Καλαβρύτων, πιστεύουμε καί πολλῶν ἄλλων χηρῶν ἀπό ὅμοια γεγονότα τῆς αὐτῆς περιόδου σέ ἄλλες περιοχές, συνεχίσθηκε γιά πολλά ἔτη μετά τή συμφορά, διότι ἡ πορεία ἐπιβιώσεως αὐτῶν τῶν ἰδίων ὅσο καί τῶν τέκνων τους ὑπῆρξε ὀδυνηρή.
Διηγεῖται ἡ ἴδια Καλαβρυτινή χήρα μητέρα: "Πατέρας καί μάνα μαζί, οἱ Καλαβρυτινές χῆρες, χωρίς σύνταξη, χωρίς καμιά κρατική προστασία, ἐκτός ἀπό μερικά ψίχουλα, ἀναστήσαμε παιδιά, τά σπουδάσαμε καί τά μορφώσαμε. Τά δώκαμε χρήσιμους ἀνθρώπους, στό πόδι τοῦ μάρτυρα πατέρα τους, στήν κοινωνία. Ὁ Θεός ἄς τήν δώσει τώρα τήν ἀντάμωση. Γενηθήτω τό θέλημά Του. Δοξασθήτω τό Ὄνομά Του." (Ἀρχιμ. Θεοκλήτου Φεφέ, ἔνθ΄ ἀνωτέρω, σ. 51.)
[37] Ὡς γνωστόν, ὁ ὅσιος γέρων γεννήθηκε στά Φάρασα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τά ὁποῖα ὑπάγονται στήν ἁγιοτόκο Καππαδοκία, ἀλλά μεγάλωσε καί ἀνατράφηκε στήν Κόνιτσα τῆς Ἡπείρου.
[38] Ὁ παπποῦς καί ἡ γιαγιά δέν πρέπει νά εἶναι ἁπλῶς οἱ ἄμισθοι, ἄρα καί οἰκονομικῶς συμφέροντες, babysiter, πρέπει νά διατηρήσουν καί τά παραδοσιακά τους καθήκοντα, ὅσα συμβάλλουν στή σωστή ἀνατροφή τῶν ἐγγονῶν - στή γνωριμία τους μέ τήν πίστη. Ὅσον ἀφορᾶ δέ τούς ἔμμισθους, πρέπει νά εἶναι παιδαγωγοί, κι ὄχι τυχόν ἐπιπόλαια πλάσματα τῶν ὁποίων ἡ διαρκής μέριμνα εἶναι νά μασοῦν τσίκλα καί νά σκαλίζουν διαρκῶς τήν ὀθόνη τοῦ κινητοῦ τηλεφώνου ὅπως διαρκῶς σκαλίζει ἡ ὄρνιθα τό χῶμα! Καί ἡ μέν ὄρνιθα σκαλίζει γιά νά βρεῖ κάτι νά φάει, ὅποιος ὅμως εἶναι ἐπιπόλαιος σκαλίζει διαρκῶς τή μικρή ὀθόνη καί ἀποβλακώνεται μέν αὐτός ὁ ἴδιος, δίνει δέ καί στό νήπιο τό παράδειγμα νά πράττει ὁμοίως.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου