Επισκοπική ευθύνη και ζηλωτικός παρορμητισμός

Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης

α) Συχνά τονίζεται η θεσμική διάσταση της ιεροσύνης και υπερτονίζεται ο καθιδρυματικός χαρακτήρας της εκκλησίας. Για να διαφανεί η υπεροχική θέση των κληρικών, χρησιμοποιούνται κείμενα των αποστολικών Πατέρων, οι οποίοι όμως ομιλούσαν όχι απλώς ως υπεύθυνοι επίσκοποι αλλά και ως υποψήφιοι μάρτυρες.

Στις μέρες μας δεν προβάλλεται και ίσως δεν βιώνεται η κενωτική, θυσιαστική και διακονική διάσταση της ιεροσύνης αλλά και γενικότερα της χριστιανικής ζωής. Δίνεται μεγάλη σημασία σε εξωτερικές εντυπώσεις παρά στη μυστική ζωή του Πνεύματος.

β) Μελετώντας το βίου του αγίου Πολυκάρπου, επισκόπου Σμύρνης, που η μνήμη του τιμάται στις 23 Φεβρουαρίου, εκπλήσσεται ο αναγνώστης από το θυσιαστικό και εκκλησιαστικό ήθος του αγίου επισκόπου αφενός, αλλά και από την παρορμητική συμπεριφορά ζηλωτικών κύκλων αφετέρου, η οποία όμως οδηγεί εκτός εκκλησίας. Ο Πολύκαρπος, μαθητής των αγίων Αποστόλων και ειδικότερα του Ιωάννου Θεολόγου, κατεστάθη επίσκοπος Σμύρνης. Στο διάστημα της αρχιερατείας του βάπτισε πλήθος χριστιανών, αντιμετώπισε με γενναιότητα τις απειλές των ειδωλολατρών και επέστρεψε πολλούς πλανεμένους στην ορθή πίστη.

γ) Όταν ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας, οδηγούμενος στη Ρώμη για να μαρτυρήσει, πέρασε από τη Σμύρνη, ο Πολύκαρπος τον φιλοξένησε και τον «ανέψυξε μεγάλως». Γι’
αυτό προφανώς και ο Ιγνάτιος του έγραψε αργότερα προσωπική επιστολή, στην οποία εκφράζει τη χαρά του για τη στερεότητα της πίστεώς του και δοξάζει τον Θεό, διότι συνάντησε το άμωμο πρόσωπό του. Η φήμη του Πολυκάρπου είχε υπερβεί τα όρια της χριστιανικής κοινότητας, αφού εθνικοί και Ιουδαίοι αναγνώριζαν τη διδακτική του ικανότητα και το πατρικό του ενδιαφέρον λέγοντας ότι «ούτος εστίν ο της Ασίας διδάσκαλος και πατήρ των χριστιανών, ο των ημετέρων θεών καθαιρέτης».

δ) Παρότι η ποιμαντική δραστηριότητα του αγίου Πολυκάρπου αναπτύχθηκε στην περιοχή της Σμύρνης και της Ασίας, αποφάσισε σε μεγάλη ηλικία να ταξιδέψει στη Ρώμη, προκειμένου να συνομιλήσει για τον εορτασμό του Πάσχα με τον πάπα Ανίκητο. Στην Ανατολή το Πάσχα εορταζόταν στις 14 του μηνός Νισάν, δηλαδή την ημέρα που συνέπεσε το Ιουδαϊκό Πάσχα με το πάθος του Χριστού. Αντίθετα άλλες τοπικές εκκλησίες δεν είχαν καμιά ιδιαίτερη εορτή για το Πάσχα. Γιόρταζαν την Κυριακή ως αναστάσιμη ημέρα και τόνιζαν την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Η εκκλησία της Ρώμης τηρούσε στο θέμα αυτό αυστηρή στάση, οπότε ο Πολύκαρπος πήγε να συζητήσει τη διαφωνία και να λύσει τη διαφορά.

ε) Η διαφορά δεν λύθηκε και το πρόβλημα δεν διευθετήθηκε, αφού κανένας δεν κατόρθωσε να πείσει τον άλλο, προκειμένου να ακολουθήσει τη δική του παράδοση. Όμως, αυτό που προξενεί εντύπωση, είναι ο ειρηνικός τρόπος αποχωρισμού των δύο ανδρών. Όπως αναφέρεται, «εκοινώνησαν εαυτοίς» και ο Ανίκητος παρεχώρησε την ευχαριστία στον Πολύκαρπο, δηλαδή τον τίμησε, δίδοντας τη δυνατότητα σε αυτόν να προΐσταται της θείας λειτουργίας. Στο σημείο αυτό θαυμάζει ο καλόγνωμος αναγνώστης το ευαγγελικό ήθος και τη γνήσια χριστιανική αγάπη των δύο επισκόπων.

στ) Μετά την επιστροφή του στη Σμύρνη ο Πολύκαρπος συνέχισε το ποιμαντικό του έργο. Αφορμή για το μαρτύριό του έδωσαν οι ενέργειες μιας ομάδας Φρυγών με επικεφαλής ζηλωτή χριστιανό ονόματι Κόιντο. Αυτός, παίρνοντας μαζί του άλλους ένδεκα, παρουσιάστηκε στον ανθύπατο της πόλης χωρίς λόγο και ομολόγησε ότι ήταν χριστιανοί. Οδηγήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, όλοι στο μαρτύριο, πλην του ζηλωτή Κόιντου, ο οποίος την τελευταία στιγμή «ιδών τα θηρία εδειλίασεν» και θυσίασε στα είδωλα (γι’ αυτό ο Άγιος Νεκτάριος γράφει: «Ο μη κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής είναι άνθρωπος ολέθριος»). Με την αναταραχή που προκλήθηκε στη Σμύρνη, καλλιεργήθηκε αντιχριστιανικός φανατισμός στο πλήθος, που ζητούσε να εκτελεσθούν όλοι οι «άθεοι», δηλαδή οι χριστιανοί.

ζ) Ο άγιος Πολύκαρπος αναζητήθηκε και βρέθηκε σε αγροικία προσευχόμενος. Οδηγήθηκε στον ανθύπατο, ο οποίος βλέποντας τη σεβάσμια μορφή του τον συμπάθησε και προσπάθησε να βρει τρόπο να τον ελευθερώσει. Του είπε, λοιπόν, να βλασφημήσει απλώς μια φορά με το στόμα ή τη γλώσσα κι όχι με την καρδιά το όνομα του Χριστού. Να τηρήσει δηλαδή τους τύπους, για να αφεθεί ελεύθερος. Εκείνος απάντησε με σταθερότητα ότι ογδόντα έξι χρόνια δουλεύει για τον Κύριο και δεν έχει κανένα παράπονο. Πλήρης χάριτος ευχαρίστησε τον Θεό, διότι τον αξίωνε να περιληφθεί στον χορό των μαρτύρων. Στη συνέχεια οδηγήθηκε στην πυρά και επειδή οι φλόγες, κάνοντας καμάρες, άφηναν άθικτο το σώμα του, δήμιος τού απέκοψε την κεφαλή. Από τα παραπάνω γίνεται πασιφανές ότι ο υπεύθυνος επίσκοπος μιμείται το πάθος του Χριστού, ενώ ο ου κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής χάνεται. Αλλά και σε κάθε εποχή ο άνθρωπος του Θεού θυσιάζεται για τη σωτηρία του κόσμου, ενώ ο ου κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής θυσιάζει άλλους, για να «σώσει τον κόσμο». Οπότε, με τη δύναμη της αλήθειας, θυσιαστικό ήθος, πνευματική διάκριση, ποιμαντική ευθύνη και χριστιανική σοφία, ο ζηλωτικός παρορμητισμός άνετα ακυρώνεται. 

πηγή: Μακεδονία, 19/2/2012