Απόδοση στη νέα Ελληνική: Ιερομόναχος Βενέδικτος
Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου,
Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος
* Σημ. μας: Το κείμενο έχει διορθωθεί
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑ΄. Περί της διορθώσεως των εξωτερικών αισθήσεων. Και με ποιο τρόπο μπορεί κάποιος να περάσει από αυτές στην θεωρία και δοξολογία του Θεού.
Μεγάλος στοχασμός και παντοτινή εξάσκηση χρειάζεται, για να κυβερνηθούν και να διορθωθούν καλά οι πέντε εξωτερικές μας αισθήσεις. Δηλαδή η όραση, η ακοή, η όσφρηση, η γεύση και η αφή. Γιατί η άλογη επιθυμία της καρδιάς, που είναι σαν στρατηγός της διεφθαρμένης μας φύσεως, γέρνει με υπερβολή στο να ζητάει πάντα τις ευχαριστήσεις και τις αναπαύσεις. Και μη μπορώντας μόνη της να τις αποκτήσει, μεταχειρίζεται τις αισθήσεις του σώματος σαν στρατιώτες και όργανα φυσικά, για να συλλαμβάνει τα έξωθεν αντικείμενα τους, δηλαδή τα αισθητά πράγματα. Των οποίων τις ευχάριστες εικόνες και φαντασίες παίρνοντας και έλκοντας προς τον εαυτό της, τις εντυπώνει στην ψυχή, από την οποία μετά από αυτά ακολουθεί η ευχαρίστηση.
Αυτή εξ αιτίας της συγγένειας που υπάρχει μεταξύ της ψυχής και της σάρκας, διασκορπίζεται σε όλα εκείνα τα μέρη των αισθήσεων, που είναι χωρητικά αυτής της ευχαρίστησης. Και από αυτήν, συμβαίνει (αλίμονο) στη ψυχή ο αθάνατος θάνατος· και εκπληρώνεται αυτό που έχει γραφεί, ότι «ἀνέβη θάνατος διὰ τῶν θυρίδων» (Ιερ. 9, 20). δηλαδή μέσα από τις αισθήσεις, τις οποίες έχει σαν παράθυρα η ψυχή, για να απολαμβάνει τα αισθητά.
Βλέπεις, αδελφέ, την μεγάλη ζημιά, που σου προξενείται από τις αισθήσεις; Πρόσεχε λοιπόν, να την θεραπεύσεις, δηλαδή, φρόντιζε καλά, να μην αφήνεις να πηγαίνουν οι αισθήσεις σου εκεί, που αυτές θέλουν, ούτε να τις μεταχειρισθείς για μόνη την απόλαυση των αισθητών ηδονών και όχι για κανένα άλλο σκοπό καλό ή ωφέλεια ή ανάγκη. Και αν έως τώρα, χωρίς να το γνωρίσεις, αυτές οι αισθήσεις σου δόθηκαν ολοκληρωτικά στις αισθητές απολαύσεις, όμως, από τώρα και ύστερα, αγωνίσου όσο μπορείς, να τις φέρεις πίσω και να τις κυβερνήσεις τόσο καλά, με τρόπο που, από εκεί που πρωτύτερα υποδουλώνονταν άθλια στις μάταιες και ψυχοφθόρες ηδονές, να αποκτούν ύστερα από κάθε κτίσμα και αντικείμενο αισθητό, ψυχωφελή νοήματα και να τα φέρνουν μέσα στη ψυχή. Μέσα από τα νοήματα αυτά, η ψυχή μπορεί να συμμαζεύεται στον εαυτό της και με τα φτερά των άυλων της δυνάμεων, να ανεβαίνει στη θεωρία και δοξολογία του Θεού [1]· αυτό το οποίο μπορείς και συ να το κάνεις με τον εξής τρόπο.
Για παράδειγμα· όταν βρεθεί μπροστά σε καμμία εξωτερική σου αίσθηση κάποιο αισθητό αντικείμενο, είτε ορατό, είτε ακουστό, είτε οσφραντό, είτε γευστικό ή απτό, ξεχώρισε με τον λογισμό σου από το υλικό πράγμα, που έχει, το άυλο πνεύμα, δηλαδή την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος που είναι σε αυτό· και στοχάσου, ότι αυτό από μόνο του, δεν είναι δυνατόν να έχει το είναι, ή άλλο τίποτε, από όσα βρίσκονται σε αυτό. Αλλά όλη του η ύπαρξη είναι έργο του Θεού, ο οποίος με το πνεύμα του αοράτως, του δίνει εκείνο το είναι, εκείνη την αγαθότητα, εκείνη την ωραιότητα, εκείνη την δύναμη, εκείνη την σοφία και κάθε άλλο καλό που έχει μέσα του.
Οπότε εδώ ας χαρεί η καρδιά σου, διότι μόνον ο Θεός σου είναι η αιτία και η αρχή τόσων ποικίλων, τόσων μεγάλων, τόσων θαυμαστών στην τελειότητα πραγμάτων. Και ότι αυτός με υπεροχή, όλα τα περιέχει στον εαυτό του. Και ότι αυτές οι τελειότητες όλων των αισθητών κτισμάτων, δεν είναι άλλο παρά ένας ελάχιστος βαθμός ή ένας ίσκιος των απείρων Του θεϊκών εξοχοτήτων και τελειοτήτων.
Και λοιπόν όταν εσύ κατά αυτό τον τρόπο, συνηθίσεις να βλέπεις τα αισθητά κτίσματα και δεν μένεις στο εξωτερικό και φαινομενικό μόνον, αλλά διαπερνάς με τον νου σου στην εσωτερική και κρυφή τους ομορφιά (γιατί εικόνες των νοητών είναι τα αισθητά, κατά τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη), τότε την μεν εξωτερική τους ωραιότητα, σαν ασήμαντη και υλική, θα την καταφρονήσεις και θα την προσπεράσεις, στην δε κρυπτόμενη δύναμη και ενέργεια του αγίου Πνεύματος, θα προσηλώσεις τον νου σου, δοξολογώντας τον Κύριο.
Έτσι βλέποντας τα τέσσερα στοιχεία, τη φωτιά, τον αέρα, το νερό και την γη και στοχαζόμενος την ουσία και την δύναμη και την ενέργεια που έχουν, με μεγάλη σου ευχαρίστηση θα πεις προς τον τέλειο Δημιουργό, που κατά τέτοιο τρόπο τα δημιούργησε· «ω θεία ουσία! ω άπειρος Δύναμις και ενέργεια άκρως επιθυμητή, πόσον χαίρω και αγάλλομαι, ότι συ είσαι μόνη αρχή και αιτία κάθε κτιστής ουσίας των όντων, και κάθε ενέργειας και δυνάμεως»! [2]
Έτσι όταν βλέπεις τα ουράνια και φωτεινά σώματα, τον ήλιο, την σελήνη και τους αστέρες και στοχασθείς ότι πήραν το φως και την λαμπρότητα από τον Θεό, θα φωνάξεις· «ω φως, υπέρ παν φως, από το οποίο εκτίσθη κάθε φως, άυλον και υλικόν· ω φως θαυμαστόν, το πρώτον αντικείμενον της χαράς των Αγγέλων και της απολαύσεως των μακαρίων, εις του οποίου την ακλινή θεωρίαν, θαμβόνωνται τα όμματα των Χερουβίμ, και κατά σύγκρισιν αυτού, όλα τα αισθητά φώτα, φαίνονται σκότος βαθύτατον· δοξολογώ και υπερυψώ σε· ω φως αληθινόν, οπού φωτίζεις πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον Κόσμον (Ιωάν. α’)· αξίωσε με να σε ιδώ νοερώς, δια να χαρεί τελειότητα η καρδία μου».
Έτσι και όταν βλέπεις τα δένδρα, τα χόρτα και άλλα διάφορα φυτά και σκέφτεσαι με το μυαλό, πως ζούνε, τρέφονται, αυξάνουν και γεννούν τα όμοιά τους και πως από μόνα τους δεν έχουν την ζωή και τα υπόλοιπα που έχουν, αλλά από το Πνεύμα το Άγιο, που εσύ δεν βλέπεις, το οποίο μόνο τα ζωογονεί· έτσι μπορείς να πεις· «Ιδού εδώ η αληθινή ζωή, εξ ης και εν η και δι’ ης [=από την οποία, στην οποία και δια της οποίας] ζώσι και τρέφονται και αυξάνουν όλα τα πάντα, ω ζωντανή θεραπεία της καρδίας μου!»
Παρόμοια και από την μορφή των αλόγων ζώων, θα ανυψώσεις τον νου σου στον Θεό, που δίνει σε αυτά την αίσθηση και την από τόπο σε τόπο κίνηση, λέγοντας· «ω πρώτον κινούν· το οποίον κινώντας τα πάντα, είσαι ακίνητον εις τον εαυτόν σου· ω, πόσο χαίρω και ευφραίνομαι εις την ακινησίαν και στερεότητα σου»!
Βλέποντας πάλι τον εαυτό σου ή και τους άλλους ανθρώπους και συλλογιζόμενος ότι μόνο εσύ έχεις όρθιο σχήμα και είσαι λογικός από όλα τα άλλα ζώα και πως είσαι μία ένωση και ένας σύνδεσμος των αΰλων και υλικών κτισμάτων, παρακινήσου σε δοξολογία και ευχαριστία του Πλάστη Θεού σου και πες: «Ω Τριάς υπερούσιε, Πάτερ, Υιέ και Πνεύμα Άγιον, ας είσαι δεδοξασμένη εις τους αιώνας. Πόσον χρεωστώ να σε ευχαριστώ πάντοτε, όχι μόνον διατί με έπλασες από την γην και με έκαμες βασιλέα όλων των επιγείων κτισμάτων· όχι μόνον διατί με ετίμησες κατά την φύσιν με την ιδική σου εικόνα, με νουν, λόγον και Πνεύμα ζωοποιό του σώματος μου [3]. Αλλά και διατί μοι έδωκας δύναμιν να γίνω προαιρετικός με τας αρετάς, καθ’ ομοίωσιν ιδικήν σου, δια να δυνηθώ [=μπορέσω] με τούτο να σε απολαμβάνω εις τους αιώνας».
Έρχομαι τώρα στις πέντε αισθήσεις ειδικότερα και σου λέω· αν θέλγεσαι, αδελφέ, από την ωραιότητα και το κάλλος των κτισμάτων, την οποία βλέπουν τα μάτια σου, χώρισε με τον νου σου εκείνο που βλέπεις, από το πνεύμα που δεν βλέπεις· και στοχάσου, ότι όλη εκείνη η ωραιότητα που φαίνεται από έξω, είναι του μόνου αοράτου και παγκαλεστάτου πνεύματος, από την οποία λαμβάνει την αφορμή εκείνη η εξωτερική ωραιότητα· και πες γεμάτος ευχαρίστηση· «Ιδού οι ρύακες [=ρυάκια] της ακτίστου πηγής! Ιδού αι ρανίδες του απείρου πελάγους παντός αγαθού! ω, και πόσον χαίρω εις τα ενδότερα της καρδίας μου, συλλογιζόμενος την αιώνιον και άπειρον του Κτιστού μου ωραιότητα, οπού είναι αρχή και αιτία πάσης κτιστής ωραιότητος! ω, πόσον γλυκαίνομαι, στοχαζόμενος το άφραστον και ανεπινόητον και υπέρκαλον κάλλος του Θεού μου, από το οποίον έχει την αρχήν κάθε κάλλος».
Όταν ακούσεις καμιά γλυκιά φωνή ή αρμονία ήχων και τραγουδιών, στρέψου με το νου σου στον Θεό και πες· «ω αρμονία των αρμονιών, Κύριε μου! πόσον ευφραίνομαι εις τας απείρους σου τελειότητας· επειδή, όλαι ομού αποδίδουν εις υπερουράνιον αρμονίαν· και ενωμέναι ακόμη με τους Αγγέλους εις τους ουρανούς και με όλα τα κτίσματα, κάμνουν μεγάλην συμφωνίαν· πότε να έλθει, Κύριε μου, η ώρα, να ακούσω μέσα εις τα ώτα της καρδίας μου την γλυκυτάτην φωνήν σου, να μου ειπείς· «ειρήνην την εμήν δίδωμι σοι· ειρήνην από των παθών· οτι η φωνή σου είναι ηδεία [=γλυκιά] κατά το άσμα» (Άσμα ασμάτων 2, 14).
Αν πάλι μυρίζεις κανένα άρωμα ή λουλούδι ευωδιαστό, πέρασε από την εξωτερική ευωδία, στην κρυμμένη μυρωδιά του αγίου Πνεύματος και πες· «Ιδού αι οσμαί του πανευώδους εκείνου άνθους και του ακενώτου εκείνου μύρου, το οποίον εξεκενώθη εις όλα τα κτίσματά του· κατά το Ασμα »εγώ το άνθος του πεδίου, κρίνον των κοιλάδων» (Άσμα ασμάτων 2, 10)· και πάλιν· «μύρον εκκενωθέν όνομα σου» (Άσμα ασμάτων 1, 2). Ιδού η της πηγαίας ευωδίας διάδοσις, η οποία αφθόνως υπερβλύζει τας θεϊκάς αυτής επιπνοίας, από των άνω και καθαρώτατων Αγγέλων, έως των εσχάτων κτισμάτων και τα πάντα ευωδιάζουσα, κατά τον Αρεοπαγίτην Διονύσιον (Εκκλησ. Ιεραρ. κεφ. Δ΄)· σχετικά με την οποία ευωδία είπε ο Ισαάκ στο υιό του Ίακώβ· η «ὀσμὴ τοῦ υἱοῦ μου, ὡς ὀσμὴ ἀγροῦ πλήρους, ὃν εὐλόγησε Κύριος» (Γεν. 27, 27).
Πάλι, οταν τρώς ή πίνεις, συλλογίζου πως ο Θεός είναι εκείνος, που δίνει σε όλα τα φαγητά τη νοστιμάδα. Και μόνο με αυτόν γλυκαινόμενος, μπορείς να πεις: «Χαίρε ψυχή μου διατί, καθώς έξω από τον Θεόν σου δεν είναι καμμία ανάπαυσις, έτσι εξω από αυτόν, δεν είναι καμμία γλυκύτης και νοστιμάδα· όθεν, εις αυτόν μόνον ημπορείς να ηδύνεσαι. Καθώς ο Δαβίδ σε παρακινεί λέγοντας «γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος» (Ψαλμ. 33, 8). Και ο Σολομώντας σε πληροφορεί λέγοντας σχετικά με αυτό· οτι «καρπὸς αὐτοῦ γλυκὺς ἐν λάρυγγί μου» (Άσμα ασμάτων 2, 3).
Οταν κινήσεις τα χέρια σου, για να κάνεις κανένα έργο, συλλογίσου, πως ο Θεός είναι η πρώτη αιτία εκείνου του έργου και συ, δεν είσαι άλλο, παρά ένα ζωντανό όργανο του. Στον οποίο υψώνοντας τον λογισμό σου, πες έτσι: «Πόση είναι η χαρά, οπού δοκιμάζω μέσα εις τον εαυτό μου, Ύψιστε Θεέ του παντός! Διατί εγώ δεν ημπορώ να κάμω χωρίς εσένα κανένα πράγμα· αμή, εσύ είσαι ο πρώτος και αρχικός ενεργητής κάθε πράγματος».
Όταν βλέπεις σε άλλους αγαθότητα, σοφία, δικαιοσύνη και άλλες αρετές, κάνοντας με το νου σου αυτόν τον διαχωρισμό, πες στον Θεό σου· «Ω πλουσιώτατε θησαυρέ της αρετής, πόση είναι ή χαρά μου! ότι από εσέ και δια σου μόνου, προέρχεται κάθε καλόν· και ότι, όλο το καλόν, κατά σύγκρισιν των θείων σου τελειοτήτων, είναι το ουδέν· ευχαριστώ σοι, Θεέ μου, δια τούτο και δια κάθε άλλο καλόν, οπού έκαμες εις τον πλησίον μου· αλλά μνήσθητι, Θεέ μου, και της πτωχείας της ιδικής μου και της μεγάλης χρείας [=ανάγκης], όπου έχω δια την αρετήν».
Και για να πω γενικά, όσες φορές αισθανθείς στα κτίσματα κάποιο πράγμα αρεστό και ευχάριστο, μη σταματήσεις σ’ αυτό, αλλά πέρασε με τον λογισμό σου στον Θεό και πες· «Ανίσως Θεέ μου, τα κτίσματα σου, είναι τόσον ωραία, τόσον χαροποιά, τόσον αρεστά, πόσον άρα γε ωραίος, πόσον χαροποιός και γλυκύτατος είσαι εσύ ο Κτίστης τούτων απάντων»!
Εάν λοιπόν, αγαπητέ, έτσι κάνεις, μπορείς να απολαμβάνεις τον Θεό δια μέσου των πέντε αισθήσεων σου και να ανεβαίνεις πάντοτε από τα κτίσματα στον Κτίστη, με τρόπο που η δημιουργία της κτίσεως, να σου γίνεται μία θεολογία. Και ακόμη ευρισκόμενος σ’ αυτόν τον κόσμο των αισθήσεων, να απολαμβάνεις εκείνο τον νοητό. Επειδή και είναι αλήθεια, όλος ο κόσμος και όλη η φύση, δεν είναι άλλο παρά ένας κανόνας και ένα όργανο, κάτω από το οποίο αοράτως βρίσκεται παρών ο Δημιουργός και τεχνίτης, ενεργώντας και δείχνοντας την τέχνη του και με τα ορατά και υλικά προβάλλει τις αόρατες και άυλες ενέργειες και τελειότητες του [4].
[1] Για αυτό ο μέγας εκείνος Αυγουστίνος έλεγε, ότι, «όσα κτίσματα βρίσκονται στον κόσμο, μιλούν με τους ενάρετους άνδρες με μίαν γλώσσαν βουβή αληθινά και σιωπηλή, άλλα κατά πολλά ενεργητική, η οποία εύκολα ακούγεται και καταλαμβάνεται από αυτούς και τους παρακινεί περισσότερο στην αγάπη του Θεού και από όλα τα πάντα βρίσκουν αφορμή να λαμβάνουν καλούς και ευλαβητικούς λογισμούς».
Και ο θεολόγος Γρηγόριος λέει· «Όλα δοξάζουν τον Θεό με αλάλητες φωνές· για όλα ευχαριστείται ο Θεός δια μέσου εμού· και έτσι ο ύμνος εκείνων γίνεται δικός μας, από τους οποίους εγώ παίρνω τον ύμνο». (Λόγος εις την Καινήν Κυριακήν).
Έτσι και οι τρεις παίδες πήραν αφορμή από όλα τα δημιουργήματα να δοξολογήσουν τον Κτίστη στον ύμνο τους.
[2] Σημείωσε ότι, κατά τον άγιο Μάξιμο, η μεν ουσία των όντων έχει εικόνα του Πατρός, η δύναμη [εικόνα] του Υιού, η δε ενέργεια [εικόνα] του Αγίου Πνεύματος, ώστε κάθε όν τρόπο, αναπαριστά τον ποιητή του Θεό, όχι μόνο πως είναι ένας, αλλά και πως είναι Τρία.
[3] Βλέπε το λη΄ κεφ. των φυσικών και θεολογικών του μεγάλου της Θεσσαλονίκης Γρηγορίου στη Φιλοκαλία, που λέει εκείνος ο θειότατος νους ότι το ζωοποιό Πνεύμα του σώματος, είναι ένας έρωτας νοερός, ο οποίος προέρχεται από τον νου και τον Λόγο, και υπάρχει στον λόγο και στον νου και μέσα του έχει τον λόγο και το νου· και ότι, σύμφωνα με αυτό το ζωοποιό Πνεύμα, η νοερά και λογική ψυχή, περισσότερο από τους Αγγέλους είναι, κατ’ εικόνα Θεού, επειδή εκείνοι δεν έχουν τέτοιο ζωοποιό Πνεύμα, διότι δεν έχουν σώμα στο οποίο να δίνεται ζωή.
[4] Γι’ αυτό, από μεν το ένα μέρος ο Σολομώντας είπε· «από το μέγεθος και την ομορφιά των κτισμάτων, ανάλογα θεωρείται και ο Γενεσιουργός τους, ἐκ γὰρ μεγέθους καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς αὐτῶν θεωρεῖται» (Σοφ. 13, 5)· Από δε το άλλο ο μακάριος Παύλος· «Διότι από τότε που κτίσθηκε ο κόσμος, οι αόρατες τελειότητες του (Θεού), η αιώνια δύναμη του και η θειότητα, γίνονται αντιληπτές στο νου μέσα από τα δημιουργήματα του, τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης» (Ρωμ. 1, 20). Προσθέτουμε και αυτό εδώ ότι για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν, από το ένα μέρος, όλα τα Δημιουργήματα, με λόγο και με σοφία, από δε το άλλο, οι άνθρωποι πλουτίσθηκαν με δύναμη λογική, ώστε με τη λογική αυτή δύναμη, εξετάζοντας και μελετώντας τούς λόγους των δημιουργημάτων, από αυτά να ανεβαίνουν στη γνώση και θεωρία του προαιωνίου και μία ενυπόστατου Λόγου, δια του Οποίου τα πάντα έγιναν. «πάντα γαρ φησι δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν» (Ίωάν. 1, 3). Επειδή από τα αποτελέσματα γνωρίζουμε τις αιτίες, και από τα ύστερα, τα πρότερα· ώστε φθάνει μόνο κάποιος να γνωρίζει να σκέφτεται σωστά και αμέσως, μέσα στην Κτίση βρίσκει την Πίστη και από τα Κτίσματα και τους μελετώμενους λόγους των κτισμάτων, αντιλαμβάνεται και πιστεύει χωρίς αμφιβολία ότι υπάρχει Θεός.
Μπορείτε να διαβάσετε το υπόλοιπο βιβλίο εδώ :
Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Αόρατος Πόλεμος.
https://greekdownloads.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου