Σύμφωνα με λεπτομερή βρετανική στρατιωτική έκθεση, το πραξικόπημα θα ελάμβανε χώραν τον Οκτώβριο. Όμως, το σχέδιο Μακαρίου να επιβάλει δραστική μείωση στην Εθνική Φρουρά τον Ιούλιο, απλώς επέσπευσε τα γεγονότα…
Μέρος Α΄
Ο Γεώργιος Γρίβας πέθανε στη Λεμεσό στις 27 Ιανουαρίου 1974, έξι μήνες πριν από το πραξικόπημα. Πιστεύεται πως αν ζούσε, δεν θα επέτρεπε τα γεγονότα του 1974, παρόλο που η Οργάνωσή του δεν ελεγχόταν πλέον από τον ίδιο…
Ο Μακάριος πρέπει να φύγει – μία καταπληκτική σκιαγράφηση των γεγονότων που ακολούθησαν
Ο περίεργος Βρετανός συνταγματάρχης G. Stocker στη Βρετ. Υπάτη Αρμοστεία, στη Λευκωσία, αποχώρησε με δική του απόφαση τέλος Απριλίου 1974, αφού κατέθεσε στους ανώτερούς του την αποχαιρετιστήρια έκθεσή του για την Κύπρο. Στην οποία υποστήριξε την αποχώρηση από την Κύπρο όχι μόνο των Ελλήνων αξιωματικών αλλά και των Ελλαδιτών δασκάλων, τους οποίους θεωρούσε κακή επιρροή. Έβρισκε επικίνδυνη τη δημιουργία εφεδρικού στρατού από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και, το πιο σημαντικό, στην παράγραφο 39 σκιαγράφησε τόσο το πραξικόπημα με αντικατάσταση Μακαρίου όσο και την εισβολή, όταν μίλησε για χειρουργική επέμβαση πολύ δύσκολου χαρακτήρα. Έγραψε με τον υπότιτλο «Να τελειώνουμε με την Κύπρο» (“Wither now Cyprus”):
«…Η δυσπιστία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίωνείναι βαθιά ριζωμένη. Δεν πρόκειται να εξαλειφθεί ποτέ, όμως μπορεί να ελαττωθεί σε βαθμό που να κάνει δυνατή τη συμβίωση αμφοτέρων των πλευρών σε συγκριτική αρμονία. Όμως αυτό θα χρειαστεί τρομερή πολιτική ικανότητα και κάποια κύρια χειρουργική επέμβαση, φοβάμαι πολύ δύσκολου χαρακτήρα. Ο Πρόεδρος Μακάριος πρέπει να φύγει. Ένας κατάλληλος αντικαταστάτης δεν είναι εύκολο να βρεθεί, όμως εγώ θα έβαζα τα λεφτά μου στον μόνο τίμιο και σίγουρα έμπιστο υποψήφιο, στον κ. Σεβέρη (Ζήνων), ο οποίος παραιτήθηκε από Υπουργός Υγείας με το θέμα των τριών Μητροπολιτών… Η Ένωση πρέπει να εξουδετερωθεί. Αυτό θα χρειαστεί μιαν αποφασιστική αντιμετώπιση από την Αθήνα και πρέπει να αποχωρήσουν τόσο οι Έλληνες διδάσκαλοι όσο και οι Έλληνες αξιωματικοί από την Εθνική Φρουρά…».
Ο Έλληνας Πρέσβης Λαγάκος και η πρόσκληση που ο Μακάριος απέρριψε
Στις 2 Ιουλίου 1974, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έστειλε την περίφημη επιστολή/τελεσίγραφο προς τον Πρόεδρος της Ελλάδος, Φαίδωνα Γκιζίκη, ζητώντας την αποχώρηση όλων των Ελλήνων αξιωματικών από την Εθνική Φρουρά. Υπενθυμίζεται ότι αυτός ήταν βρετανικός στόχος – βλέπε τηλεγράφημα προς Λονδίνο, ημερ. 4 Δεκεμβρίου 1967, από τη Βρετ. Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία,* όπως και την έκθεση Stocker.
Ο Έλληνας πρέσβης στην Κύπρο Ευστάθιος Λαγάκος επιβεβαίωσε στον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή, Stephen Olver, στις 10 Ιουλίου 1974, ότι είχε φέρει πρόσκληση στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο από την ελληνική Κυβέρνηση να επισκεφθεί την Αθήνα για συζήτηση της κατάστασης, δίχως προϋποθέσεις. Ο Αρχιεπίσκοπος είχε απαντήσει πως θα ήταν έτοιμος να πάει στην Αθήνα, όμως μόνο μετά που η ελληνική Κυβέρνηση θα δεχόταν όλες τις απαιτήσεις του σε σχέση με την Εθνική Φρουρά. Το πιο κάτω απόσπασμα απ’ όσα λέχθηκαν μεταξύ Λαγάκου και Olver (έκθεση Olver προς Λονδίνο, 11 Ιουλίου 1974):
«…Ο Αρχιεπίσκοπος (είπε ο Λαγάκος) πήρε μέτρα που θα αδυνατούσαν την Εθνική Φρουρά και την άμυνα της Κύπρου δίχως να ενοχλεί αυτό την ΕΟΚΑ Β’ και δίχως διαβούλευση με την ελληνική Κυβέρνηση. Επέλεξε να δημοσιεύσει την επιστολή προς Γκιζίκη δύο μέρες μετά την παράδοσή της. Είχε, ζητώντας απαράδεκτες προϋποθέσεις, αποτελεσματικά εξουδετερώσει μια πρόσκληση για συζήτηση των θεμάτων με την ελληνική Κυβέρνηση, ενώ η κανονική διαδικασία σίγουρα ήταν να έπαιρνε τις αποδείξεις του στην Αθήνα, να κτυπούσε το χέρι του στο τραπέζι και να απειλούσε με τα μέτρα αυτά αν δεν έβρισκε ανταπόκριση. Αντιθέτως, επέλεξε, μέσω δημοσιότητας, να εκθέσει αμφότερες τις πλευρές έτσι, κάνοντας οποιονδήποτε συμβιβασμό ουσιαστικά αδύνατον…».
Ο κ. Λαγάκος είπε ότι η επιστολή προς Πρόεδρο Γκιζίκη γράφτηκε και στάλθηκε δίχως καμία διαβούλευση με το Υπουργικό Συμβούλιο. Αυτή ήταν μια άκρως προσωπική πολιτική, για την οποία ο Μακάριος βασιζόταν αποκλειστικά σχεδόν πάνω σε μια κλίκα στενών συμβούλων. Τους Χριστοδούλου, Τομπάζο, Λυσσαρίδη, που ήταν όλοι κομμουνιστές ή πρώην κομμουνιστές. Ο Λαγάκος είχε λόγο να πιστεύει ότι ο Αρχιεπίσκοπος βασιζόταν πολύ στις διαβεβαιώσεις που του είχαν δώσει οι Ρώσοι, οι οποίοι του είχαν εγγυηθεί ότι, σε περίπτωση ταραχών στην Κύπρο, «δεν θα επιτραπεί σε κανένα τρίτο μέρος να επέμβει…» (Ο πρέσβης Λαγάκος πέθανε στις 4 Μαρτίου 2004, σε ηλικία 82 ετών).
Στο συνοδευτικό του σημείωμα ο Stephen Olver έγραψε πως ήταν ατυχές που ο Μακάριος απέρριψε τόσο γρήγορα την πρόσκληση της ελληνικής Κυβέρνησης, παρόλο που ο Λαγάκος το είχε συζητήσει σε έκταση μαζί του, τονίζοντας ότι δεν είχε τίποτα να φοβηθεί, μάλλον θα κέρδιζε. Δεν εισακούστηκε. Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, απαντώντας σε δημοσιογραφικούς ψιθύρους περί προσκλήσεως, το απέκλεισε πως «δεν υπήρχε θέμα επίσκεψης στην Αθήνα του Προέδρου Μακαρίου».
«Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία»
– Στις 10 Ιουλίου 1974 ο ΄Υπ. Αρμοστής της Κύπρου στο Λονδίνο, Κώστας Ασσιώτης, με οδηγίες της Κυβέρνησης Μακαρίου, παρέδωσε στον κ. A. G. Goodison, υψηλόβαθμο στο Φόρεϊν Όφις (και παίκτη – κλειδί στην υπόθεση της Κύπρου) υπόμνημα με τίτλο «Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία». Ο Ασσιώτης τού είπε ότι οι ενδοκοινοτικές συνομιλίες δεν είχαν φέρει ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Όμως η κυπριακή Κυβέρνηση απέρριπτε την «ομοσπονδία» και τον «συνεταιρισμό» – δεν μπορούσε να υπάρξει συνεταιρισμός μεταξύ κοινοτήτων τέτοιων διαφορετικών αναλογιών…
Ο Τομπάζος στην Τσεχοσλοβακία μια εβδομάδα πριν από το πραξικόπημα έφερε όπλα
Σε συνέντευξή του στη «Σημερινή», στις 15 Ιουλίου 1999, ο πρώην προϊστάμενος της ΚΥΠ (Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών) και στενός συνεργάτης του Μακαρίου, Γεώργιος Τομπάζος, αποκάλυψε ότι ο Αρχ. Μακάριος γνώριζε ότι θα γινόταν το πραξικόπημα και, στην προσπάθειά του να το αποτρέψει, έφερε μια μόνο εβδομάδα πριν από τις 15 Ιουλίου 1974, όπλα από την Τσεχοσλοβακία, μέρος των οποίων δόθηκε στο Εφεδρικό Σώμα. Και ότι ο ίδιος (Τομπάζος) ήταν που πήγε στην Τσεχοσλοβακία και τα έφερε… («Αποκαλύψεις του πρώην αρχηγού της ΚΥΠ» στον δημοσιογράφο Κορνήλιο Χατζηκώστα).
15 Ιουλίου πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου
Σύμφωνα με λεπτομερή βρετανική στρατιωτική έκθεση, που ολοκληρώθηκε το 1975 για το πραξικόπημα και την εισβολή, το πραξικόπημα θα ελάμβανε χώραν τον Οκτώβριο. Όμως, το σχέδιο Μακαρίου να επιβάλει δραστική μείωση στην Εθνική Φρουρά τον Ιούλιο, απλώς επέσπευσε τα γεγονότα…
* Πηγές «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019» από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Η «χειρουργική εισήγηση» Stocker «Ο Μακάριος πρέπει να φύγει»… από την έκθεσή του.
simerini.sigmalive.com
Ιούλιος 1974 – Μέρες πριν την πρώτη βάρβαρη τουρκική εισβολή… – B΄ Μέρος
Mümtaz Soysal και επικίνδυνες ψευδαισθήσεις Μακαρίου
Γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Μέρος Β’
16 Ιουλίου 1974 – Αρχηγοί Βρετανικών Επιτελείων
Οι Αρχηγοί των Βρετανικών Επιτελείων Στρατού ενημέρωσαν τον υπουργό Εξωτερικών για τις αποφάσεις στο υπ. Άμυνας σε σχέση με την κατάσταση στην Κύπρο. Οι προετοιμασίες εκείνες υπογραμμίζουν την εκ των προτέρων γνώση της Βρετανίας για την τουρκική εισβολή και την συμπαιγνία της για την τραγωδία της Κύπρου…
Ρωσική θέση – Στις 16 Ιουλίου 1974 το σοβιετικό πρακτορείο Tass κατηγόρησε την ελληνική κυβέρνηση για το πραξικόπημα. Στις 17 Ιουλίου, με ανακοίνωσή της η σοβιετική κυβέρνηση μεταπήδησε σε νέες κατηγορίες. Αναφέρθηκε σε «κάποιους κύκλους του ΝΑΤΟ», ισχυριζόμενη ότι κάποιες χώρες του ΝΑΤΟ στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν πήραν αποτελεσματικά μέτρα να σταματήσουν το πραξικόπημα. Ζητούσε την άμεση αποχώρηση όλων των Ελλήνων στρατιωτικών από την Κύπρο.
« Με το να ταυτιστεί με πολλές δυτικές χώρες που ζήτησαν το ίδιο, η Σοβιετική Ένωση έδωσε το μήνυμα ότι δεν προτίθεται να προβεί σε οποιαδήποτε άλλη δυνατή ανεξάρτητη ενέργεια», σημείωσαν στο Φόρειν ΄Οφις στις 18.7.1974.
16 Ιουλίου 1974 – Ο Kissinger μιλά με τον Callaghan
Ο Αμερικανός υπ. Εξωτερικών Δρ. Henry Kissinger τηλεφώνησε στον βρετανό ομόλογο του James Callaghan ότι συμφωνούσε πλήρως με την γραμμή του Λονδίνου…. Ήθελε να αποφύγει νομιμοποίηση πραξικοπηματικής κυβέρνησης Νίκου Σαμψών, να μην εμπλεκόταν η Σοβιετική Ένωση, και δεν θα υποστήριζε με κανένα τρόπο προτάσεις για Ένωση …
Ο Kissinger παρόλες τις διαφωνίες του με τους Βρετανούς ακολούθησε την βρετανική ηγετική πολιτική στο Κυπριακό βάση της ειδικής σχέσης ΗΠΑ/ΗΒ όπως μας φανέρωσαν τα πρωτογενή επίσημα βρετανικά αλλά και αμερικανικά έγγραφα.
16 Ιουλίου 1974 – Οι Τούρκοι γνωστοποιούν τις προθέσεις των για εισβολή
Tην ίδια μέρα η μεν τουρκική κυβέρνηση ζήτησε συνάντηση στο Λονδίνο με την βρετανική για την επομένη (η οποία δέχθηκε) η δε βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα ενημέρωσε τους Τούρκους για τις πιέσεις που έβαζε το Λονδίνο πάνω στους Έλληνες για απομάκρυνση των Ελλήνων αξιωματικών που είχε ζητήσει ο Μακάριος. ΄Όμως, οι Τούρκοι δεν πίστευαν οι Έλληνες θα δεχόντουσαν. Ο Osman Mümtaz Soysal (Τούρκος καθηγητής, συνταγματολόγος και σύμβουλος απεβίωσε 2019) είπε ότι το αναγκαίο σημείο ήταν τόσο η διαβούλευση όσο και η συντονισμένη δράση μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, βάση του άρθρου 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως και πως αν δεν συμφωνούσαν σε συντονισμένη δράση (εισβολή) η Τουρκία θα προχωρούσε μόνη…
H διάσωση Μακαρίου από τους βρετανούς
16 Ιουλίου 1974 ο Αρχηγός της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο) ενημέρωσε τις βρετανικές βάσεις ότι ο Μακάριος βρισκόταν υπό την προστασία της Δύναμης στη Πάφο και ζήτησε (Μακάριος) ελικόπτερο από τις Βρετανικές Κυρίαρχες Περιοχές να τον πάρει στο Ακρωτήρι. Σύμφωνα με την άκρως μυστική εντολή που είχε δοθεί από το Λονδίνο από τις 11 Φεβρουαρίου 1972 και με την σύμφωνη γνώμη του Αρχηγείου Βρετανικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνοδευόμενος από τρεις υποστηρικτές του, τους Νίκο Θρασυβούλου, Ανδρέα Νεοφύτου και Ανδρέα Ποταμίτη μεταφέρθηκαν στο Ακρωτήρι απ΄όπου την ίδια μέρα, φυγαδεύτηκαν με αεροπλάνο της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας τύπου Argosy το οποίο προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Luqa της Μάλτας. Και παρόλο ότι ήδη βρισκόταν καθοδόν προς το ίδιο αεροδρόμιο της Μάλτας αεροπλάνο τύπου Comet για να τον μετέφερνε αμέσως στο Λονδίνο, ο βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής στη Μάλτα ενημερώθηκε τηλεφωνικώς από τον υπουργό Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας James Callaghan ότι δεν ήθελαν το Μακάριο να πετάξει στο Λονδίνο το βράδυ εκείνο, προτιμούσαν να έφευγε αργότερα για να έφθανε όσο πιο αργά μπορούσε, αν ήταν δυνατό με πλοίο… Ο Callaghan ζήτησε από τον βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή να τον βολιδοσκοπούσε ως προς το τι ήθελε μετά την άφιξή του στη Μάλτα δίχως να του έδινε το δικαίωμα να αποφασίσει. Τελικά, κατάφεραν με την βοήθεια του Μαλτέζου πρωθυπουργού Dominic Mintoff , ο οποίος γνώριζε το Μακάριο και είχε φιλικές σχέσεις μαζί του, να τον πείσει , όπως ήθελε ο Callaghan , να μείνει το βράδυ στη Μάλτα και να φύγει τουλάχιστον την επομένη το πρωί (αεροπορικώς).
Ο Μακάριος φθάνει στην Αγγλία
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έφθασε το πρωί της 17ης Ιουλίου ώρα 9.00 στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Αγγλίας, Lyneham. Τον παρέλαβαν αξιωματούχοι του Φορειν ΄Οφις με επικεφαλής τον κ. David Ennals, υφυπουργό στο υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας…
Υποστήριζε διάλυση της Εθνικής Φρουράς
Μέσα στο αυτοκίνητο ο Αρχιεπίσκοπος είπε δεν είχε πάρει απάντηση στο αίτημα του για αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών… η Εθνική Φρουρά δεν είχε συνταγματικό στάτους… σκεφτόταν στο μέλλον να μην έχει Εθνική Φρουρά. Ήθελε ένα ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας πως ο ίδιος ήταν ο νομικά εκλεγμένος πρόεδρος της Κύπρου, να καλεί την ελληνική κυβέρνηση α) να αποσύρει όλους τους αξιωματικούς και στρατιωτικά άρματά της και β) να μην αναγνωρίσει το Σαμψών.
(Υπενθυμίζεται η διάλυση της Ε.Φ ήταν τουρκικό αίτημα προς τον Cyrus Vance το Νοέμβριο του 1967, τότε ο Μακάριος το απέρριπτε. Επίσης το υποστήριζε και ο ΄Υπ. Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο, προηγούμενη αναφορά 4.12.1967 *.)
Επικίνδυνες ψευδαισθήσεις Μακαρίου
Δεν πίστευε ότι οι Τούρκοι είχαν οποιαδήποτε δικαιολογία για μονομερή επέμβαση (!). Παλαιότερα ήταν για να αποτρέψουν την ένωση…Στην ερώτηση του κ. Ennals πώς έβλεπε τις σοβιετικές προθέσεις, ο Μακάριος έδειξε ότι δεν είχε μελετήσει τέτοιο ενδεχόμενο και ότι το ΑΚΕΛ δεν είχε όπλα… (και όμως είχε…)
Συνεχίζεται Μέρος Γ’
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Πηγές – Βρετανικό Εθνικό Αρχείο, βιβλίο «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019»*
Προηγούμενα σχετικά:
Ο Μ. Σιζόπουλος προσποιήθηκε ότι ο Μακάριος δεν είδε τους Βρετανούς στις 17 Ιουλίου 1974!..
Μέρος Α’
https://simerini.sigmalive.com/media/documents/SHMERINH_13.04.2025_15298.pdf σελ. 13 – 13.4.2925
Το «ημερολόγιο» του Μακαρίου από Ακρωτήρι – Λονδίνο – Νέα Υόρκη 16.7.1974 – 22.7.1974
Μέρος Β’
https://simerini.sigmalive.com/media/documents/SHMERINH_19.04.2025_15298.pdf σελ. 12 – 19.4.2025
Ο καθηγητής Ο. Μ. Σουσάλ «Ποιος είναι, η ζωή του»
https://www.gidahatti.com/haber/12113059/mumtaz-soysal-kimdir-mumtaz-soysal-hayati
Αυτός ο χάρτης εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1974 πριν τις τουρκικές εισβολές του 1974 σε έκδοση κάρτ ποστάλ. Βρέθηκε στην κατοχή ενός Tούρκου αξιωματικού κατά τις δύο τουρκικές εισβολές- ενδεικτικός των τουρκικών προθέσεων που ήθελαν να προχωρούσαν… και προς Λάρνακα!
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 13/7/2025
onisilos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου