Αγιορείτικα... ιδιόμελα του, I. Μ. Κονιδάρη, καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Συνιστά ίσως κοινοτοπία η διαπίστωση ότι ως λαός έχουμε, πέρα από τις αδιαμφισβήτητες ικανότητες που γενικώς μας αναγνωρίζονται, και τη μοναδική δεξιότητα, σε κρίσιμες μάλιστα στιγμές της ιστορίας μας, με τα ίδια μας τα χέρια να βγάζουμε τα μάτια μας...

Για του λόγου το ασφαλές, ας αναφέρω δύο μόνο περιπτώσεις από τη νεότερη ιστορία μας: τη Μικρασιατική Καταστροφή και το Κυπριακό ζήτημα, ιδίως μετά την ανατροπή, επί επταετίας, της νόμιμης κυβερνήσεως στην Κύπρο με τα γνωστά επακόλουθα. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις μεγάλοι φίλοι και ισχυροί εταίροι μάς παρέσυραν σε ενέργειες, την κρίσιμη όμως στιγμή μας εγκατέλειψαν στην τύχη μας. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, καθόλου τυχαίο και αυτό, παράπλευρες απώλειες υπέστη το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το μαρτυρικό Φανάρι, που στην πρώτη μεν απώλεσε το μεγαλύτερο μέρος του ποιμνίου του, στη δεύτερη δε υπέστη, όχι άπαξ, ελεεινούς και δεινούς κατατρεγμούς.

Τελευταίως γίνεται πολύς και ανοίκειος λόγος για το Αγιον Όρος. Η προπέτεια είναι και αυτή, ατυχώς, γνώρισμα της φυλής μας... Και όσο λιγότερα γνωρίζει κανείς τόσο

με μεγαλύτερη αδολεσχία ομιλεί, ιδίως μάλιστα αν κατέχει μόνιμο παράθυρο στην τηλεόραση ή μικρόφωνο σε ραδιόφωνο, θέσεις που σηματοδοτούν τις σύγχρονες αυθεντίες της γνώσεως! Αφορμή αποτέλεσαν αστικής και ποινικής φύσεως υποθέσεις, οι οποίες αφορούν σε μία από τις είκοσι κυρίαρχες μονές του Αγιώνυμου Όρους, υποθέσεις που βρίσκονται ενώπιον των δικαστηρίων, χωρίς καμία από αυτές να έχει κριθεί τελεσίδικα και αμετάκλητα.

Εκείνο που προξενεί όμως κατάπληξη είναι η τουλάχιστον αφελής στάση της ελληνικής πολιτείας, η οποία αποδεικνύει ότι όχι μόνο δεν έχει αντιληφθεί το ειδικό και προνομιακό καθεστώς του Αγίου Όρους, αλλά και το παραβιάζει καταφώρως. Θυμίζω ότι η ενσωμάτωση του Αγίου Όρους στην ελληνική επικράτεια βρήκε να ισχύει στο Αγιον Όρος καθεστώς προνομιακό και αναλλοίωτο από αιώνες... Το αρχαίον προνομιακόν αυτό καθεστώς των Κυριαρχικών, Βασιλικών, Πατριαρχικών και Σταυροπηγιακών, αυτοδέσποτων και αυτεξούσιων, I. Μονών του Αγίου Όρους εκδηλώνεται κυρίως με την εκτεταμένη αυτοδιάθεση και αυτοδιοίκηση τους.

Η ελληνική πολιτεία διατήρησε το προνομιακό αυτό καθεστώς και το διασφάλισε διττώς. Τούτο μεν ήδη από το 1925, με συνταγματική διάταξη (άρθρο 105 ισχύοντος Σ.), τούτο δε με τη νομοθετική κύρωση του Καταστατικού Χάρτη (1924) του Αγίου Όρους (ΚΧΑΟ), με το ΝΔ της 10/16.9.1926. Ο ΚΧΑΟ είναι νόμος αυξημένης τυπικής δυνάμεως, υπερισχύει όλων των άλλων νόμων οι οποίοι ψηφίζονται κατά τη συνήθη διαδικασία (άρθρο 73 επ. Σ.) και συνεπώς οποιαδήποτε διάταξη νόμου αντιφάσκει σε διάταξη του ΚΧΑΟ κάμπτεται προ αυτής, εφαρμοζομένης βεβαίως της αντίθετης διατάξεως του ΚΧΑΟ.

Η ελληνική πολιτεία, εξάλλου, διατήρησε το προνομιακό καθεστώς του Αγίου Όρους όχι απλώς αυτοπεριορίζουσα την ιδίαν αυτής αρμοδιότητα, αλλά εν όψει διεθνών συμβατικών δεσμεύσεων που ανέλαβε, τουλάχιστον για τις μη ελληνικής καταγωγής μοναστικές κοινότητες, κυρίως με τις συνθήκες του Βερολίνου (1878), των Σεβρών (1920) και της Λωζάννης (1923), δεσμεύσεις που σε μια δικαιοκρατούμενη πολιτεία δεν ήταν δυνατόν παρά να ισχύουν αδιακρίτως για όλους όσοι μονάζουν στο Αγιον Όρος.

Εν προκειμένω, και με αφορμή την ήδη αναφερθείσα υπόθεση, δεν τηρήθηκαν ρητές διατάξεις του ΚΧΑΟ, ενώ άλλες παραβιάστηκαν καταφώρως. Στις διατάξεις που δεν τηρήθηκαν μνημονεύω εκείνες που καθιδρύουν τοπική αρμοδιότητα των δικαστηρίων της Θεσσαλονίκης για τα ποινικά αδικήματα που κατηγορούνται ότι τέλεσαν εγκαταβιούντες στο Αγιον Όρος μοναχοί, ανεξαρτήτως του τόπου τελέσεως αυτών.

Στις διατάξεις που παραβιάστηκαν θα πρέπει προεχόντως να σημειωθεί η διάταξη που προβλέπει ότι οι αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων εκτελούνται στο Αγιον Όρος μόνο με διαταγή του Διοικητή του Αγίου Όρους, διά των οργάνων του και με την υποχρεωτική σύμπραξη ενός από τους Επιστάτες της Αγιωνύμου Πολιτείας. Παρά ταύτα, η απόφαση προφυλακίσεως που εκδόθηκε στη μνημονευθείσα υπόθεση εκτελέστηκε από τον αστυνομικό διοικητή Πολυγύρου παρουσία Εισαγγελέα, ερήμην τόσο της Ιεράς Επιστασίας όσο και του Διοικητή του Αγίου Όρους, και τούτο πέραν των υπερβολικών και εν πολλοίς θεατρικών μέτρων που είχαν ληφθεί από ξηρά, αέρα και θάλασσα για να αποτραπεί τυχόν απόδραση του καταζητουμένου, ο οποίος βρισκόταν στο κελί της μονής του!..

Εν όψει όλων αυτών δεν θα πρέπει να ξενίζει το ενδιαφέρον Ορθόδοξων Εκκλησιών και των κυβερνήσεων των κρατών όπου αυτές δραστηριοποιούνται για τα διαδραματιζόμενα στο Αγιον Όρος, το οποίο αποτελεί, ως γνωστόν, πανορθόδοξο προσκύνημα, αλλά και μοναδικό παγκοσμίως πολιτιστικό δρυμό, ως εκ των πολλών και σπανιότατων πολιτιστικών κειμηλίων που διασώζονται σε αυτό. Αντιθέτως, θα πρέπει η ελληνική πολιτεία, και βεβαίως το αρμόδιο υπουργείο Εξωτερικών, να λαμβάνει όλα εκείνα τα κατάλληλα μέτρα που θα καθιστούν ανυπόστατους τους ισχυρισμούς ότι παραβιάζεται το αυτοδιοίκητο και αυτεξούσιο καθεστώς του Αγίου Όρους και με τον τρόπο αυτόν να συμβάλλει ουσιαστικώς και στην αποφυγή ενδοεκκλησιαοτικών τριβών.

Είναι, συνεπώς, προφανές ότι οι παραβάσεις και παραβιάσεις του ΚΧΑΟ που προαναφέρθηκαν από μέρους οργάνων της ελληνικής πολιτείας όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή, αλλά συνιστούν εν δυνάμει θρυαλλίδα για την αναζωπύρωση διενέξεων σε έναν πολύ ευπαθή χώρο όπως είναι ο εκκληοταστικο-γεωπολιτικός, και μάλιστα σε μια εξαιρετικώς λεπτή για τη χώρα μας συγκυρία.

 Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ της Κυριακής