τοῦ Ἡρακλῆ Παναγιωτίδη, ἐρευνητῆ-καθηγητῆ Πανεπιστημίου στό Σιάτλ Ἀμερικῆς
(Μετάφραση ἀπό τά ἀγγλικά, Ἀναστάσιος Φιλιππίδης)
Ἔχετε ἀναρωτηθῆ ποτέ: «Εἶμαι καλός;». Τί πραγματικά σημαίνει νά εἶσαι καλός; Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν μιά ἠθική ἀντίληψη τοῦ ἑαυτοῦ τους καί τῶν ἄλλων ὡς καλός, κακός ἢ κάτι ἀνάμεσα. Οἱ γνῶμες αὐτές βασίζονται σέ συμπεριφορές πού ἀποτελοῦν ἀξιολογικές κρίσεις. Δυστυχῶς, οἱ ἀντιλήψεις προδίδουν τήν πραγματικότητα. Ὁ Ἰησοῦς ἔκανε μιά φορά ἕνα ἀπροσδόκητο σχόλιο σέ κάποιον πού τόν ἀποκάλεσε «καλό»: Εἶπε «Κανείς δέν εἶναι καλός, ἐκτός ἀπό τόν Θεό καί μόνο», ὑπονοώντας ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι δέν εἶναι καλοί. Ἑπομένως, τί σημαίνει τό νά εἶναι ἢ νά μήν εἶναι κάποιος καλός; Εἶναι ἡ καλοσύνη ἁπλά μιά φανερή ἢ μιά κρυφή ἠθική ἰδιότητα; Εἶναι ἡ καλοσύνη ἡ ἀπουσία ὁποιασδήποτε ἠθικῆς παράβασης; Ὑπό αὐτήν τήν ἔννοια, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι κακοί, δεδομένου ὅτι ὑπάρχουν ἠθικές ἀτέλειες σέ ὅλους μας.
Ἂν ἐπρόκειτο νά σκεφθοῦμε τήν καλοσύνη μέ ὅρους ἠθικῆς ἀνυπακοῆς καί μόνο, τότε ἡ συμπεριφορά πρέπει νά εἶναι ἀρκετή γιά νά καθορίση τήν καλοσύνη. Ὑπάρχουν, ὡστόσο, βαθύτερες πτυχές τοῦ ἑαυτοῦ μας, ὅπως οἱ ἐπιθυμίες, οἱ σκέψεις, τά συναισθήματα πού ἐνεργοῦν ὡς συνειδητές ἢ μή συνειδητές δυνάμεις σέ ὅλους μας καί μᾶς ὁδηγοῦν σέ ἀπρόβλεπτες ἀρνητικές κατευθύνσεις. Καί ἀντιστρόφως, ἄνθρωποι κακῆς φήμης καί συμπεριφορᾶς, σέ κάποια σημεῖα, μποροῦν νά ἐμφανίζουν ἐκπληκτική καλοσύνη. Θά μποροῦσε νά εἶναι πιό ρεαλιστικό, λοιπόν, νά θεωρήσουμε ὅτι ἔχουμε καλές ἢ κακές ἰδιότητες πού μᾶς ὁδηγοῦν εἴτε πρός τήν καλοσύνη εἴτε πρός τήν κακία. Εἴμαστε σέ μιά κατάσταση συνεχοῦς ροῆς καί κινούμαστε σέ ὑγιεῖς ἢ ἀρρωστημένες κατευθύνσεις.
Ἐπιδιώκουμε νά ἀντικαταστήσουμε τήν πνευματική τροφή μέ φυσικές ἀπολαύσεις, ἀπολαύσεις πού ὁδηγοῦν σέ πόνο, ἐνῶ ὁ πόνος ὁδηγεῖ στήν ἀναζήτηση περισσότερων ἀπολαύσεων, καί ἔτσι ἔχουμε τόν φαῦλο κύκλο. Ἡ σωματική ἡδονή δέν εἶναι τό μόνο ὑποκατάστατο… Ἡ τηλεόραση, τό τηλεφωνικό κουτσομπολιό καί σήμερα τό διαδίκτυο, εἶναι παραδείγματα τῶν ἀνεπιτυχῶν προσπαθειῶν νά ταΐσουμε τό πνεῦμα.
Εἶναι ἡ κατεύθυνση καί ἡ κατάσταση τῆς πνευματικῆς ὑγείας πού καθορίζουν τήν ἐσωτερική δυναμική ἑνός ἀτόμου. Καί οἱ δυό αὐτές ἰδιότητες, ὡστόσο, παραμένουν κρυμμένες ἀπό τούς ἄλλους καί συχνά καί ἀπό τούς ἑαυτούς μας. Βλέπουμε μόνο τήν συμπεριφορά, ἐνῶ ὑπάρχει ἀναντιστοιχία μεταξύ αὐτῶν τῶν ἐσωτερικῶν πραγματικοτήτων καί τῶν ἐξωτερικῶν συμπεριφορῶν. Ἂς ἀγνοήσουμε τήν συμπεριφορά καί τίς ἰδιότητές της γιά τήν ὥρα, καί ἂς ἐπικεντρωθοῦμε στήν πραγματικότητα τῆς ἐσωτερικῆς ὑγείας. Τί εἶναι ἡ πνευματική ὑγεία; Μποροῦμε νά τήν ἐξετάσουμε σέ περιγραφική βάση, μέ βάση τόν ὁρισμό της, καί μέ βάση τήν αἰτία της. Ἡ περιγραφή μιᾶς ἀσθένειας εἶναι συμπτωματική.
Τά συμπτώματα μιᾶς σωματικῆς ἀσθένειας εἶναι, γιά παράδειγμα, ὁ πόνος, ὁ πυρετός, κλπ. Σημάδια τῆς πνευματικῆς ἀσθένειας εἶναι (α) ὑπερηφάνεια καί ζήλια, (β) ἄγχος γιά ὑλικές ἢ αἰσθησιακές ἐπιθυμίες καί (γ) παραληρηματική φαντασία. Ἀντίθετα, σημάδια πνευματικῆς ὑγείας εἶναι ἡ ἐσωτερική εἰρήνη, ἡ ἀγάπη καί ἡ πληρότητα. Θά μποροῦσε κάποιος νά ὑποστηρίξη ὀρθῶς ὅτι αὐτά πού παραθέτω ὡς συμπτώματα τῆς πνευματικῆς ἀσθένειας ἔχουν βιολογική βάση. Αὐτό συμβαίνει συχνά. Πολλές μορφές ψυχικῶν παθήσεων ἔχουν βιολογικά αἴτια. Ὡστόσο, πιστεύω ὅτι ἕνα μεγάλο μέρος τους ἔχει βαθιές πνευματικές ρίζες. Μιά προσεκτική ἐξέταση θά μποροῦσε νά ἀποκαλύψη τίς πραγματικές αἰτίες τους. Δυστυχῶς, ἡ σύγχρονη ἰατρική ἀντιμετωπίζει ἀδιακρίτως αὐτά τά συμπτώματα σάν νά εἶναι πάντα σωματικῆς φύσεως, δηλαδή, μέσω τῆς φαρμακευτικῆς ἀγωγῆς. Βλέπουν «ἀποτελέσματα» στήν ἐπιφάνεια, ἀλλά τελικά κάνουν κακό στό πρόσωπο. Φυσικά, ὑπάρχουν βιολογικές ψυχοπαθολογίες καί ἀπαιτοῦν φαρμακευτική θεραπεία.
Ἡ ἀπουσία ἐμπειρίας πνευματικῶν αἰσθήσεων δημιουργεῖ ἕνα κενό πού ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά τό γεμίση μέσα ἀπό τήν φαντασία καί τήν λογική. Ἡ φαντασία ἐγκυμονεῖ κινδύνους. Ἡ ψευδαισθητική σκέψη, παρά τόν ὀρθολογισμό, ὁδηγεῖ στήν ἐξαπάτηση καί τούς κινδύνους τῆς ἰδεολογίας.
Ὡστόσο, ἐπίσης ὑπάρχει καί πνευματική ἀσθένεια, καί ἀπαιτεῖ πνευματική θεραπεία. Ὅπως καί μέ τήν σωματική ἀσθένεια, ὅπου ὁρίζουμε τήν ἀσθένεια μέ ὅρους τῆς παθοφυσιολογίας, ἡ πνευματική ἀσθένεια ὁρίζεται παρόμοια μέ ὅρους τῆς δικῆς της παθοφυσιολογίας: κατακερματισμός τοῦ ἑαυτοῦ, πνευματική πείνα, πού καί τά δυό ὁδηγοῦν σέ ἀτροφία ἢ σκοτασμό τῶν πνευματικῶν αἰσθήσεων. Κάθε ἕνας ἀπό αὐτούς τούς παράγοντες ἀπαιτεῖ ξεχωριστή ἐξέταση.
Ὁ κατακερματισμός τοῦ ἑαυτοῦ. Ἡ ἀρχική κατάσταση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι νά εἶναι ἁπλός. Τό βλέπουμε αὐτό στά παιδιά. Ὅσο μικρότερα εἶναι τόσο ἁπλούστερος εἶναι ὁ νοῦς τους. Ἔχουν ἕνα στοιχεῖο ἀθωότητας πού ἀντικαθίσταται τελικά μέ πολυπλοκότητα καθώς μεγαλώνουν. Δέν ἀναφέρομαι ἐδῶ στήν γνωστική πολυπλοκότητα γιά τήν ἐπίλυση προβλημάτων, ἀλλά στήν ἁπλότητα τοῦ τρόπου μέ τόν ὁποῖο βλέπουν τόν ἑαυτό τους καί τούς ἄλλους. Ἕνα ψυχολογικά ἐξελιγμένο πρόσωπο θά ἀντιτάξη ὅτι αὐτό εἶναι ἕνας παράγοντας ὡρίμανσης τοῦ ἐγκεφάλου πού καταλήγει σέ αὐτό πού οἱ ψυχολόγοι ἀποκαλοῦν «θεωρία τοῦ νοῦ», ἕνας ὅρος πού ἀναφέρεται στήν ἱκανότητα ἑνός ἀτόμου νά θεωρητικολογῆ ἢ νά ὑποθέτη τί εἶναι στό μυαλό ἑνός ἄλλου ἀτόμου.
Ἡ ἁπλότητα γιά τήν ὁποία μιλῶ δέν εἶναι στό ἀντιληπτικό πεδίο, ἀλλά στό ἑρμηνευτικό, στήν ἀπόδοση κινήτρων παρά τήν ἀντιληπτική πολυπλοκότητα. Ἔτσι, ἡ ἁπλότητα γίνεται ἕνα ἐρώτημα ὄχι τί εἶναι στό μυαλό ἑνός ἀτόμου, ἀλλά γιατί τό ἄλλο ἄτομο σκέφτεται ἢ ἐνεργεῖ μέ ἕναν ὁρισμένο τρόπο. Ὑπάρχει μιά τεράστια διαφορά μεταξύ τῶν δύο. Ἔτσι, ὁ πραγματικός ἑαυτός τελικά διαχωρίζεται ἀπό τόν ἀντιλαμβανόμενο ἑαυτό, δημιουργώντας σύγχυση σέ μιά δυσαρμονία μεταξύ πραγματικοῦ καί τεχνητοῦ ἢ ἐξιδανικευμένου ἑαυτοῦ, πού συχνά ὁδηγεῖ σέ μιά μορφή κρίσης ταυτότητας, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μέ τό ὑπαρξιακό ἐρώτημα πολλῶν νέων ἀνθρώπων: «Ποιός εἶμαι;» Ἡ σύγχυση αὐτή ἐπεκτείνεται στό πῶς θά ἔπρεπε νά μᾶς βλέπουν οἱ ἄλλοι, σάν νά ἐπιδιώκη τήν ἐπικύρωση τοῦ νέου ἐξιδανικευμένου ἑαυτοῦ ἀπό τούς ἄλλους. Ἡ κρίση ταυτότητας αὐξάνει περαιτέρω τήν ἀπεραντοσύνη τοῦ χάσματος μεταξύ τῶν δύο ἑαυτῶν, καί γίνεται μεγαλύτερη μέ τήν ἡλικία. Τελικά, ὁ πραγματικός ἑαυτός ἔχει ξεχαστῆ καί δεθῆ στίς πιό σκοτεινές ἐσοχές τῆς λήθης, παραμελημένος καί ἀγνοούμενος. Οἱ συνέπειες τοῦ παραμελημένου ἑαυτοῦ ἔχουν σέ τεράστιο βαθμό ὑποτιμηθῆ.
Πνευματική ἀσιτία. Τό πνεῦμα χρειάζεται τροφή, ὅπως τό σῶμα χρειάζεται τροφή γιά νά συνεχίση τήν ὑγιῆ λειτουργία του. Ὁ Θεός εἶναι ἡ μόνη πηγή πνευματικῆς τροφῆς γιά τό πνεῦμα. Ἡ πνευματική παραμέληση ἔχει δύο καταστροφικά ἀποτελέσματα, (1) πείνα καί (2) ἐπιδίωξη νά ἱκανοποιήσουμε τήν πείνα μας μέ ἀνθυγιεινά ὑποκατάστατα. Αὐτό στήν γλώσσα τῆς Ἀνατολικῆς Χριστιανικῆς πνευματικότητας ὀνομάζεται ἀκηδία, πού μεταφράζεται καλύτερα ὡς ἔλλειψη φροντίδας γιά τό πνεῦμα πού ὁδηγεῖ στόν φαῦλο κύκλο ἡδονῆς-ὀδύνης. Ἐπιδιώκουμε νά ἀντικαταστήσουμε τήν πνευματική τροφή μέ φυσικές ἀπολαύσεις, ἀπολαύσεις πού ὁδηγοῦν σέ πόνο, ἐνῶ ὁ πόνος ὁδηγεῖ στήν ἀναζήτηση περισσότερων ἀπολαύσεων, καί ἔτσι ἔχουμε τόν φαῦλο κύκλο. Ἡ σωματική ἡδονή δέν εἶναι τό μόνο ὑποκατάστατο. Ἕνα ἐνδιαφέρον φαινόμενο τῶν ἡμερῶν μας εἶναι τό νά βρίσκεται κάποιος σέ μιά κατάσταση συνεχοῦς διέγερσης τῶν αἰσθήσεων μέσω ἠλεκτρονικῶν συσκευῶν. Βλέπω συχνά ἀνθρώπους πού βρίσκονται, σωματικά, ἀνάμεσα σέ ἄλλους, ἀλλά ἔχουν ἀπεμπλακῆ καί ἀπομονωθῆ, ἀπορροφημένοι στά iPhones τους, iPads τους, κλπ ., σάν σέ μιά ἀπελπισμένη καί ἄμεση ἀνάγκη νά θρέψουν τό μυαλό τους μέσω τῶν αἰσθήσεων. Ἡ τηλεόραση, τό τηλεφωνικό κουτσομπολιό καί σήμερα τό διαδίκτυο, εἶναι παραδείγματα τῶν ἀνεπιτυχῶν προσπαθειῶν νά ταΐσουμε τό πνεῦμα.
Δέν εἶναι ἁπλά μιά τελετουργική κάθαρση, δέν εἶναι ἕνα διατροφικό ἐργαλεῖο, δέν εἶναι κἄν μιά ἄσκηση στήν δύναμη τῆς θέλησης. Μέσω τῆς σωστῆς νηστείας δημιουργοῦμε ἕνα ὑλικό κενό μέ σκοπό νά τό γεμίσουμε μέ τήν ἐλλείπουσα καί ἀπεγνωσμένα ἀπαραίτητη πνευματική τροφή.
Συσκότιση τῶν πνευματικῶν αἰσθήσεων. Αὐτή ἡ πτυχή τῆς πνευματικῆς ἀσθένειας εἶναι λιγότερο προφανής καί ἄγνωστη στούς περισσότερους. Ἡ ἐμπειρία τῶν πνευματικῶν πραγματικοτήτων εἶναι μιά ἔννοια τόσο ξένη πρός ἐμᾶς πού θεωρεῖται εἴτε ἀπατηλή, εἴτε στήν καλύτερη περίπτωση τόσο θεωρητική ἢ ἀπόμακρη, πού δέν ἔχει καμιά σχέση μέ ὁποιαδήποτε προσωπική ἐμπειρία. Εἶναι μόνο μιά θρυλική ἰδιότητα πού ἀποδίδεται σέ λίγους. Πνευματικές αἰσθήσεις ὑπάρχουν μέ τόν ἴδιο τρόπο πού ὑπάρχουν σέ ἄλλα [μή ἀνθρώπινα] εἴδη ζωῆς αἰσθήσεις ἔξω ἀπό τό φάσμα τῆς ἀνθρώπινης ἐμπειρίας ὅπως ἡ ὄραση, ἡ ἀκοή, ἡ αἴσθηση τῆς κατεύθυνσης καί χημικές αἰσθήσεις. Ἡ Ἀνατολική Χριστιανική πνευματικότητα μιλᾶ γιά τήν ὕπαρξη πνευματικῶν αἰσθήσεων παράλληλα, νά τό πῶ ἔτσι, μέ τίς σωματικές αἰσθήσεις. Στό πλαίσιο αὐτό, ὑπάρχει πνευματική ὄραση, πνευματική ἀκοή, κ.λπ. Ὑπάρχουν σέ ὅλους μας, στούς περισσότερους ἔχουν ἀτροφήσει. Εἶναι φανερές σέ λίγους φωτισμένους ἀνθρώπους. Οἱ πνευματικές αἰσθήσεις ξεπερνοῦν τόν χῶρο καί τόν χρόνο.
Οἱ φωτισμένοι ἄνθρωποι «βλέπουν» πέρα ἀπό τά φυσικά ὅρια, στό παρελθόν καί στό μέλλον, σάν ὁ χῶρος καί ὁ χρόνος νά ἔχουν καταρρεύσει. «Βλέπουν» καί «ἀκούουν» πραγματικότητες ἑνός ἄλλου κόσμου τίς ὁποῖες ἀποκαλύπτουν σέ κοινούς ἀνθρώπους. Μερικές φορές βρίσκονται μέσα στήν παρουσία ἑνός ὑπερφυσικοῦ φωτός πού μποροῦν νά δοῦν οἱ ἄλλοι. Αὐτές οἱ αἰσθήσεις εἶναι ἡ γέφυρα ἀνάμεσα στόν ἐπίγειο ὑλικό κόσμο καί τόν κόσμο τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀπουσία ἐμπειρίας πνευματικῶν αἰσθήσεων δημιουργεῖ ἕνα κενό πού ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά τό γεμίση μέσα ἀπό τήν φαντασία καί τήν λογική. Ἡ φαντασία ἐγκυμονεῖ κινδύνους. Ἡ ψευδαισθητική σκέψη, παρά τόν ὀρθολογισμό, ὁδηγεῖ στήν ἐξαπάτηση καί τούς κινδύνους τῆς ἰδεολογίας. Ἡ ἰδεολογία πού βασίζεται στήν φαντασία δέν εἶναι πειστική. Προσπαθεῖ μέ παράδοξο τρόπο νά πείση τούς ἄλλους μέ ὁποιοδήποτε μέσο, συχνά ἀνήθικο καί βίαιο, μόνο γιά ἕναν λόγο, νά πείση ἀντανακλαστικά τόν κατά τά ἄλλα μή πεπεισμένο ἑαυτό. Ἀξίζει νά σημειωθῆ ὅτι ἡ μή ὑγιής φαντασία γίνεται ἐπίσης ἕνα ὄχημα γιά ἐλαττωματικές ταυτότητες, ἐπιθυμίες καί ἀνησυχίες πού συζητήθηκαν στίς προηγούμενες παραγράφους.
Τά συμπτώματα μιᾶς σωματικῆς ἀσθένειας εἶναι, γιά παράδειγμα, ὁ πόνος, ὁ πυρετός, κλπ. Σημάδια τῆς πνευματικῆς ἀσθένειας εἶναι (α) ὑπερηφάνεια καί ζήλια, (β) ἄγχος γιά ὑλικές ἢ αἰσθησιακές ἐπιθυμίες καί (γ) παραληρηματική φαντασία.
Μετά τήν περιγραφή τῶν πνευματικῶν παθολογιῶν, μποροῦμε τώρα νά ὁδηγήσουμε αὐτήν τήν ἔρευνα ἕνα βῆμα παραπέρα καί νά δοῦμε τίς αἰτίες. Ἡ ὀντολογία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ταυτότητά του, ἡ ὁλοκλήρωσή του καί ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του, τῶν ἄλλων καί τοῦ ὑλικοῦ κόσμου ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ὀργανική σχέση του μέ τόν Θεό. Ὅταν αὐτή ἡ σχέση ἀποκόπτεται, αὐτό ὁδηγεῖ στήν ἀσθένεια τῆς ἁμαρτίας. Αὐτό μας φέρνει στίς ἀρχικές θέσεις τῆς ἠθικῆς. Δέν εἶναι ἐποικοδομητικό νά ἐξετάσουμε τήν ἁμαρτία ὡς ἠθική ἢ νομικίστικη παρανομία, ἀλλά, ὅπως σημαίνει ἡ ἑλληνική λέξη ἁμαρτία, «χάσιμο τοῦ στόχου». Ὁ στόχος εἶναι ἡ λειτουργική σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι ἁπλός, καί ὁ ἄνθρωπος προορίζεται νά εἶναι ἁπλός. Ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη, καί αὐτός τρέφει τά παιδιά Του. Ὁ Θεός εἶναι ἡ Ἀλήθεια καί φωτίζει ὅσους συνδέονται ὑπαρξιακά μέ Αὐτόν. Μέ μιά λέξη, ὁ Θεός εἶναι ἡ πηγή καί ἡ αἰτία τῆς εὐημερίας τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς πνευματικῆς ὑγείας του.
Εἶναι δυνατόν νά ἔρθη ἡ ἀποκατάσταση καί ἡ θεραπεία γιά τό προβληματικό πνεῦμα μας, νά ἀντιστραφῆ ἡ διαδικασία τῆς πνευματικῆς καί τελικά ὑλικῆς παρακμῆς, νά ἐπιστρέψουμε στόν Θεό μέσα ἀπό μιά δημιουργική προσπάθεια. Αὐτό ἐπιτυγχάνεται μόνο μέσω τῆς μετάνοιας καί ἀπαιτεῖ τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς. Ἡ κάθαρση θά ὁδηγήση στόν φωτισμό, δηλαδή, τήν ἀποκατάσταση τῶν πνευματικῶν αἰσθήσεων. Οἱ φωτισμένοι ἄνθρωποι ἔχουν ἐπισημάνει αὐτήν τήν διαδικασία. Πρόκειται γιά μιά συνάρτηση δύο προϋποθέσεων: τήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου καί τήν θεραπευτική ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά ἀντιστρέψη τήν διαδικασία μέσω τῆς ἀσκητικῆς πρακτικῆς, ὅπως ἡ νηστεία, ἡ ἡσυχία, ἡ περισυλλογή καί ἡ προσευχή. Ἀξίζει νά σκεφτοῦμε σέ αὐτό τό σημεῖο γιά μία ἀπό αὐτές τίς ἀσκητικές πρακτικές, τήν νηστεία. Δέν εἶναι ἁπλά μιά τελετουργική κάθαρση, δέν εἶναι ἕνα διατροφικό ἐργαλεῖο, δέν εἶναι κἄν μιά ἄσκηση στήν δύναμη τῆς θέλησης. Μέσω τῆς σωστῆς νηστείας δημιουργοῦμε ἕνα ὑλικό κενό μέ σκοπό νά τό γεμίσουμε μέ τήν ἐλλείπουσα καί ἀπεγνωσμένα ἀπαραίτητη πνευματική τροφή.
Πολλά περισσότερα μποροῦν νά εἰπωθοῦν, καί ἔχουν εἰπωθῆ, γιά τίς ἀσκητικές πρακτικές. Τό ἄλλο συστατικό τῆς κάθαρσης εἶναι ἕνα θεϊκό στοιχεῖο πού ὀνομάζεται Χάρις. Ὁ ἄνθρωπος μόνος του δέν μπορεῖ νά τό πετύχη αὐτό. Μόνο μέσω τῆς συνέργειας μεταξύ τῆς ἀνθρώπινης προσπάθειας καί τῆς Χάριτος μπορεῖ νά ἐπιτευχθῆ ἡ κάθαρση καί νά ὁδηγήση σέ φωτισμό τῆς καρδιᾶς καί τῶν πνευματικῶν αἰσθήσεων. Ὁ φωτισμός, ὡστόσο, δέν εἶναι ὁ τελικός προορισμός. Ἂν συνέβαινε αὐτό, θά ὁδηγοῦσε πίσω στόν ἄνθρωπο. Ὁ σκοπός τοῦ ταξιδιοῦ μας εἶναι νά θεωθοῦμε, νά γίνουμε ἅγιοι. Αὐτή εἶναι μιά ἔννοια πού δύσκολα γίνεται κατανοητή. Γνωρίζουμε ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι τούς ὁποίους ἀποκαλοῦμε Ἁγίους πού ἔχουν φτάσει αὐτό τό ἐπίπεδο. Ἀλλά δέν ἔχουμε μιά συμβατική παράλληλη ἔννοια γιά νά τήν συσχετίσουμε. Ὁ μέγας Ἀπόστολος Παῦλος μίλησε γιά ἄνοδο στόν τρίτο οὐρανό καί γιά λόγια πού εἶναι ἀδύνατο στόν ἄνθρωπο νά προφέρη. Ἡ θέωση εἶναι μιά ἐμπειρία πέρα ἀπό τά λόγια καί ἐντελῶς ξένη πρός ὁτιδήποτε ἔχουμε γνωρίσει ποτέ οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς. Μέ τόν ἴδιο τρόπο πού ἡ προσέγγισή μας πρός τόν Θεό εἶναι ἀποφατική, ἡ θέωση καί ἡ ἁγιότητα εἶναι ἐπίσης ἀποφατική, πέρα ἀπό κάθε περιγραφή καί κατανόηση γιά τούς ἀμύητους.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος, Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Πατέρας τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ 4ου αἰῶνα, ὅρισε τόν ἄνθρωπο ὡς ζῶον θεούμενον, ὡς "ζῶο στήν πορεία του νά θεωθῆ". Αὐτή εἶναι ἡ κατεύθυνση γιά τήν ὁποία ἔγραψα νωρίτερα. Αὐτή ἡ κατεύθυνση εἶναι τό στοιχεῖο πού ὁρίζει τήν ὑπαρξιακή κατάσταση τῆς ὑγείας μας. Πράγματι, εἴμαστε σέ μιά κατάσταση συνεχοῦς ροῆς, σέ μιά κατάσταση τοῦ γίγνεσθαι. Δέν μποροῦμε νά δοῦμε τό ἀνθρώπινο πνεῦμα ἔξω ἀπό αὐτήν τήν ἐσωτερική κίνηση. Κάθε στατική ἀποτίμηση στερεῖται μιᾶς ρεαλιστικῆς ἀξιολόγησης τῆς πραγματικότητας πού ὑπάρχει μέσα σέ ὅλους μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου