Είναι ο μεγαλοπρεπής πολεμικός χορός των Ποντίων.

Είναι ο μεγαλοπρεπής πολεμικός χορός των Ποντίων. Ο κατά Πλάτωνα (427-347 π.Χ.) πυρρίχιος αρχαίος πολεμικός χορός των Ελλήνων. 

Γεώργιος Ι. Χατζηελευθερίου

(Ερευνητής-Μελετητής Λαογραφίας)

Από πλευράς μυθολογίας επινοητής του χορού είναι ο Πύρριχος, ο οποίος χόρεψε πρώτος τον χορό γύρω από το σώμα του Πατρόκλου. Κατά την παράδοση πρώτη η θεά Ρέα δίδαξε τον χορό στους Κουρήτες. Η θεά Αθηνά όμως εθεωρείτο εφευρέτης του πολεμικού χορού Πυρρίχιου. Ο μεγάλος ιστορικός-γεωγράφος Στράβωνας (63 π.Χ.-23 μ.Χ.) από την Αμάσεια του Πόντου, αναφέρει ως ευρέτη τον Πύρρο ή Νεοπτόλεμο γιο του Αχιλλέα. Τέλος ο Λουκιανός (120-180 μ.Χ.) καταγράφει ως ευρέτη του χορού τον Νεοπτόλεμο. Η συμφωνία των δύο τελευταίων Στράβωνα και Λουκιανού στο ίδιο πρόσωπο ως ευρέτη του χορού, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Κατά τον Πλάτωνα είναι μία ένοπλος όρχησης με πλήρη πολεμική εξάρτηση και αποτελεί το κύριο μέρος της λατρείας του Θεού Διονύσου. Τον Πυρρίχιο ύμνησαν και «τραγούδησαν» πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως: Πλάτωνας-Ξενοφώντας-Λουκιανός-Αριστοφάνης-Αριστοτέλης-Αθηναίος-Λυσίας-Στράβωνας-Πλούταρχος-Σωκράτης-Όμηρος και πολλοί άλλοι. Από δε τους νεώτερους ο Παπαμιχαλόπουλος Κ., ο Θεοδ. Πετρίδης, ο Δ. Κουτσογιαννόπουλος, ο Παντ. Μελανοφρύσης, ο Οικονομίδης, ο Δρεπανίδης ο Παμπούκης, ο Παπαδόπουλος, ο Γρηγοριάδης, ο Μουζενίδης, ο Β. Περσίδης, ο Ξ. Άκογλου, όλοι πρώτης γενιάς και από την δεύτερη και τρίτη γενιά, ο Δ. Αθανασιάδης, ο Χρ. Σαμουηλίδης, η Ε. Γαλανίδου-Μπαλφούσια, ο Γ. Χατζηελευθερίου (υποφαινόμενος), ο Ν. Ζουρνατζίδης, ο Μ. Καραβέλας, ο Μωυσιάδης και άλλοι ερευνητές-λαογράφοι. Όπως επίσης και ο Αμερικανός μουσικολόγος B. Kilpatrick. Όλοι αρχαίοι και νεώτεροι μεταξύ άλλων τονίζουν τις σπουδαίες και σημαντικές αξίες του Πυρρίχιου και του Σέρρα. Ιδιαίτερα υπογραμμίζουν τις θεραπευτικές του ικανότητες ψυχικά και σωματικά και βέβαια την μεγάλη κοινωνική του προσφορά.

Ιδού πως διακρίνεται ο χορός από τις καταγραφές του Πλάτωνα και αργότερα του Λουκιανού. «Η μεν βακχική όρχησις εν Ιωνία μάλιστα και εν Πόντωσπουδαζομένη… την πολεμικήν δη τούτων άλλην ούσαν της ειρηνικής Πυρρίχην αν της ορθώς προσαγορεύοι». (Όσο για τον βακχικό χορό που τόσο είναι διαδεδομένος στην Ιωνία και ξεχωριστά στον Πόντο… τον πολεμικόν ο οποίος διαφέρει από τον ειρηνικόν είναι ορθόν να τον ονομάσει κανείς Πυρρίχιον).

Ο πυρρίχιος από τους Πόντιους λέγεται ΣΕΡΡΑ. Επικρατέστερη λαογραφικό-ιστορική πηγή ως προς την ονομασία αυτή, είναι αυτή που λέει ότι: Το όνομα Σέρρα προέρχεται από το όνομα του ποταμού Σέρρα που είναι στα Πλάτανα της Τραπεζούντας. Εκεί υπήρχαν δύο χωριά οι κάτοικοι των οποίων φημίζονταν σαν οι καλύτεροι χορευτές του πυρρίχιου χορού Σέρρα. Ο αρχαίος πολεμικός χορός Πυρρίχιος στον Πόντο και στην συνέχεια στην Ελλάδα ονομάστηκε Σέρρα, γιατί ο Σέρρα χορός στοιχειοθετήθηκε ως ο πλησιέστερος χορός προς τον Αρχαίο Ελληνικό Πυρρίχιο χορό. Θα προσθέταμε, ότι είναι μια μορφή του Αρχαίου Πυρρίχιου με τα περισσότερα χορευτικά, υφολογικά και χρωματικά στοιχεία που είχε και ο Πυρρίχιος χορός.

Σχετικά με τις τοπικές ονομασίες, στον Πόντο, έχουμε :

• Στην ευρύτερη περιοχή της Χαλδίας και συγκεκριμένα στην περιοχή του Όφη, λεγόταν «Οφίτικον».
• Στην περιοχή της Άρδασσας, λεγόταν «Αρδασσινόν».
• Στα Πλάτανα (Αρχαία Ερμώνασσα) της Τραπεζούντας, λεγόταν «Ατσαπάτ» (ονομασία Πλατάνων στην τουρκική).
• Στο χωριό Φυσερά Πλατάνων, λεγόταν «Φυσερέτ’κον».
• Στην Τόνγια (Αρχαία Θοανεία) της Τραπεζούντας, λεγόταν «Τονγιαλίδικον».
• Σε ορισμένες περιοχές του Πόντου λεγόταν «Τρομαχτόν» από το έντονο τρέμουλο «τρόμαγμαν» του σώματος.
• Σε κάποια παραλιακά συνήθως μέρη από Τραπεζούντα μέχρι Κοτύωρα συνήθιζαν να λένε τον χορό «Τιναχτόν», από τα χαρακτηριστικά τινάγματα ή τις τρομώδεις κινήσεις του σώματος.

Όπως διαπιστώνουμε σε πολλές περιοχές ή χωριά του Πόντου στον χορό δίνανε τιμητικά το όνομα της περιοχής ή του χωριού. Και βέβαια σε κάθε περιοχή χορευόταν με ορισμένες μικροπαραλλαγές από πλευράς βημάτων στα «τσακώματα» (φιγούρες) και από πλευράς ρυθμικής αγωγής.

Ο λόγιος Κ. Παπαμιχόπουλος που τον είδε ζωντανά το 1903 επισκεπτόμενος τον Πόντο μεταξύ άλλων, κατατάσσει τον χορό στους διασημότερους χορούς όλου του κόσμου. Με όλες τις προσωπικές έρευνες και μελέτες πενήντα περίπου χρόνων εκφράζω την πεντακάθαρη θέση μου για τον Σέρρα χορό και δηλώνω ακράδαντα και αβίαστα πως ο Σέρρα χορός των Ελληνοποντίων είναι η πιο γνήσια μορφή χορού προς τον αρχαίο Πυρρίχιο. Γι’ αυτό τον έχω χαρακτηρίσει ότι είναι  «ο χορός των χορών».

Το άΰλο πνεύμα του χορού είναι κομμάτι της ψυχής μας γι΄αυτό σιωπηρά αλλά πρακτικά και ζωντανά δηλώνει πως ο Πυρρίχιος Σέρρα είναι Ελληνικότατο μνημείο άΰλης κληρονομιάς.

Στους Πόντιους οι οποίοι τον χορεύουν μέχρι σήμερα, δίδεται η τιμή και το προνόμιο της διαφύλαξης και μεταλαμπάδευσης της ιερής αυτής Ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Όλες οι παραπάνω ζωντανές, ατράνταχτες ιστορικά αποδείξεις, μας δίνουν το αναφαίρετο δικαίωμα να διαλαλούμε : ΝΑΙ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΞΙΟΙ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 3.000 ΧΡΟΝΩΝ.

*Είναι ένα συνοπτικό απόσπασμα (κεντρική ιδέα) από την εισήγησή μου στο Συνέδριο του Ομίλου της UNESCOγια τον Πυρρίχιο χορό σε συνεργασία με την ΠΟΕ (18-11-2013), για την Διεθνή κατοχύρωση του ονόματος «Πυρρίχιος Σέρρα».

ΚΑΡΤ-ΠΟΣΤΑΛ .Τραπεζούντα 1904

Αρχαία ανάγλυφος παράσταση                                   Πυρρίχιος Πόντιακός χορός «Σέρρα»

Πυρρίχιου χορού(4οςπ.Χ αιώνας)                                         «SalutdeTredizonde»

Κουρήτες χορεύουν Πυρρίχιο                                      (χαιρετισμός από την Τραπεζούντα)

γύρω από τον νεογέννητο Δία                                            «DanceNationalSerra»

προφυλάσοντάς τον από τον Κρόνο.                                   (εθνικός χορός Σέρρα) .

Αθήνα 21-12-2013 Έρευνα-Μελέτη-Καταγραφή Γεώργιος Ι. Χατζηελευθερίου (Ερευνητής-Μελετητής Λαογραφίας)

Βιβλιογραφικές και άλλες πηγές ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ Δ.	¨Πυρρίχιος χορός-Σέρρατρομαχτός¨, 1975
ΑΘΗΝΑΙΟΥ	ΙΔ. 629-631
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ	Απ. 519
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ	Βάτραχοι 153
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ	Όρνιθες 1169
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ	Τ. 28ος(1966-67)Δ. Κουτσογιαννοπούλου
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ	Παρ.3(1958-1961)Δ.Παπαδοπούλου
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ	Παρ.9(1977) Μελωδ. Δημ. ασμ. & χορών Ελλήνων του Πόντου
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ	Παρ.12(1980 )¨KILPATRICK¨
ΒΑΛΑΒΑΝΗ Ι.	Ζώντα μνημεία σ.12
ΕΓΚΥΚΛ. ΠΥΡΣΟΥ	Τ.κ. 6 σελ. 676-τ.κ σελ.643
ΕΥΡΙΠΙΔΗ	Ανδρομάχη 1135
ΖΟΥΡΝΑΤΖΙΔΗ Ν.	Συμβολή στην έρευνα του Ποντιακού χορού
ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ	ΣΤ’ 129
ΚΑΡΑΒΕΛΑ ΜΙΧ.	Εφημ. Εύξεινος Πόντος φ.165/2010¨Ο χορός Σέρρα¨
ΛΙΑΒΑ ΛΑΜΠΡΟΥ	Προγρ. Μεγ. Μουσικής(5-6-2004)
ΛΙΑΒΑ ΛΙΑΜΠΡΟΥ	Προγρ. Μεγ. Μουσικής Αθήνα 1998
ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ	Περί ορχήσεως 15
ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ	Άπαντα
ΛΥΣΙΟΥ	Περί Δωροδοκίας
ΜΕΛΕΤΙΔΗ ΓΙΑΝΝΗ	Οι ρίζες μας (1984)
ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ	ΚύρουΑνάβασις ΣΤ’ βιβλ. Κεφ. Α’ 5-6,11-13
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ	Αθήναι 1971 σελ. 31
ΠΑΠΑΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Κ.	Περιήγησις εις τον Πόντον(1903)
ΠΕΡΣΕΙΔΗΣ Β.	Το Εθνικό μας τραγούδι(1983)
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ	Τ. 76-82/1956
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΗΧΩ	Τ. Α’ και Β’(1982)Αδελφ.Ποντ. Παναγιά Γουμερά
ΠΛΑΤΩΝΟΣ	Νόμοι Ζ’ Βιβλ. 796,804-805,814-816
ΠΛΑΤΩΝΟΣ	Κρατίλος 407 e
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ	Αλ. 671
ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗ ΧΡ.	¨Οι Ποντιακοί χοροί¨Σύλλ.Πόντ. Αργον.Κομνηνοί(2000)
ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ ΔΙΟΝ.	Βιβλίο V,65
ΣΤΡΑΒΩΝ	X480,16 Γεωγραφία Χ19,469,472
ΧΑΤΖΗΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Γ.	Ποντιακοί χοροί-Αθήνα 1983, σελ. 3
ΧΑΤΖΗΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Γ.	Οι χοροί των Ελλήνων του Πόντο, εφημ. Ποντιακή φωνή(1992)
ΧΑΤΖΗΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Γ.	Λαογραφική προσέγγιση Ποντ. Χορών, εισηγ.ημείδας Ε.ΠΟ.Ν.Α
ΧΙΟΝΙΔΗ ΚΩΝ.	¨Ο Ελληνικός Πόντος¨ (1983)
ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ	(Ποντ. Φύλλα-Ποντιακή λύρα,εφημ. Πόντος- Εύξεινος Πόντος-Ποντιακή γνώμη)

 https://aienaristeyein.com