Από την Υπαπαντή στους Χαιρετισμούς - ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΜΗΤΩΡ

Από την Υπαπαντή στους Χαιρετισμούς

ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΜΗΤΩΡ

π. Δημητρίου Μπόκου

«Χαίρε σκηνή του Θεού και Λόγου»

«Ούτος κείται εις σημείον αντιλεγόμενον» (Λουκ. 2, 34). Είναι τα λόγια που ο άγιος Συμεών ο Θεοδόχος είπε στην Παναγία, όταν αυτή εναπόθεσε στα χέρια του βρέφος 40 ημερών τον Χριστό (Υπαπαντή).

Μπροστά σ’ αυτόν, της είπε, όλοι θα παίρνουν κάποια θέση. Είτε θετική, είτε αρνητική. Δεν θα μπορεί να τον προσπεράσει αδιάφορα κανείς.

Έτσι και έγινε. Γύρω απ’ το πρόσωπο του Χριστού στήθηκαν οι μεγαλύτερες διαμάχες, συζητήσεις, θεολογικές αναζητήσεις όλων των αιώνων. Η Εκκλησία αποδύθηκε σε μεγάλους αγώνες για να διαφυλάξει την πίστη που παρέλαβε για το πρόσωπο του Χριστού. Σύνοδοι οικουμενικές και θεοφόροι πατέρες ασχολήθηκαν διεξοδικά με το ερώτημα: Ποιόν τελικά γέννησε η Παναγία;

Ξεκινώντας από το λάθος να θέλουν να εξηγήσουν λογικά τα πράγματα που είναι έξω και πάνω από τη λογική οι αιρετικοί, έλεγαν πως η Παναγία γέννησε έναν απλό άνθρωπο. Ο Χριστός δεν ήταν Θεός αλλά άνθρωπος.

Άλλοι έλεγαν ότι αυτός ο άνθρωπος-Χριστός μετά τη γέννησή του ενώθηκε με τον Υιό και Λόγο του Θεού. Έχουμε δηλαδή δύο Χριστούς: Τον Υιό και Λόγο του Θεού που γεννήθηκε απ’ τον Θεό-Πατέρα και τον άνθρωπο-Χριστό που γεννήθηκε από την Παναγία. Δύο διαφορετικά πρόσωπα που μετά ενώθηκαν μεταξύ τους. Γι’ αυτό και ισχυρίζονταν, ότι δεν πρέπει να λέγεται Θεοτόκος η Παναγία, αλλά ανθρωποτόκος, Χριστοτόκος.

Άλλοι έλεγαν ότι στον Χριστό ενώθηκαν όχι δύο πρόσωπα, αλλά δύο φύσεις, η θεία και η ανθρώπινη, μετά την ένωση όμως η ανθρώπινη χάθηκε. Απορροφήθηκε, διαλύθηκε μέσα στη θεία φύση, έπαψε πια να υπάρχει. Μετά την ένωση έμεινε μόνο μία φύση, η θεία. Αυτοί ονομάστηκαν μονοφυσίτες.

Τί διδάσκει η Εκκλησία;

Την πίστη των Αποστόλων. Ότι δηλαδή ο Χριστός είναι όχι δύο, αλλά ένα και μόνο πρόσωπο. Ο Υιός και Λόγος του Θεού. Γεννημένος από τον Πατέρα «προ πάντων των αιώνων», ίσος, συνάναρχος και ομοούσιος με αυτόν. Θεός τέλειος, όπως ο Πατέρας και το Άγιο Πνεύμα. Το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Αυτός ο Θεός Λόγος κατεβαίνει στην κοιλιά της Παναγίας. Παίρνει απ’ αυτήν ανθρώπινη φύση. Δεν έχουμε δύο χωριστά πρόσωπα, ένα Θεό και έναν άνθρωπο που ενώνονται, αλλά ένα και μόνο πρόσωπο, τον Υιό του Θεού, που στη θεία του φύση προσθέτει και την ανθρώπινη. Ο ίδιος είναι και Θεός και άνθρωπος.

Από την Παναγία δεν γεννιέται ένας άλλος, απλός άνθρωπος, που θα ενωθεί εν συνεχεία με τον Υιό του Θεού. Ο ίδιος ο Υιός του Θεού Πατρός γεννιέται και από την Παναγία παίρνοντας σάρκα από αυτήν.

Ο Χριστός δηλαδή, που λέγεται και «Θεός Λόγος» και «Λόγος του Θεού», έχει δύο γεννήσεις: α). Μία ως Θεός, προ των αιώνων (άχρονη) από τον Θεό Πατέρα του. β). Και μία ως άνθρωπος, εν χρόνω, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, από την Παρθένο μητέρα του. Ο Υιός του Θεού γίνεται και Υιός του Ανθρώπου, της Παναγίας. Στην πρώτη γέννηση γεννάται αμήτωρ, στη δεύτερη απάτωρ.

Η Παναγία λοιπόν είναι Θεοτόκος και Θεομήτωρ, αφού γεννά ως άνθρωπο τον ίδιο τον Υιό του Θεού.

Έτσι το ίδιο πρόσωπο, ο Χριστός, αποκτά δύο φύσεις, απολύτως ενωμένες, αλλά και απολύτως διακριτές επάνω του. Αδιαίρετες μεν, αλλά και ασύγχυτες. Δεν χάνεται καμμιά μέσα στην άλλη. Αντιθέτως! Διατηρούνται αναλλοίωτες, πλήρεις, ολόκληρες, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα η κάθε μία.

Μια υπέροχη περιγραφή του εκστατικού αυτού γεγονότος δίνει το δογματικό αναστάσιμο Θεοτοκίο του Γ΄ ἤχου. «Πώς μη θαυμάσωμεν τον θεανδρικόν σου Τοκον, πανσεβάσμιε; Πείραν γαρ ανδρός μη δεξαμένη, πανάμωμε, έτεκες απάτορα Υιόν εν σαρκί, τον προ αιώνων εκ Πατρός γεννηθέντα αμήτορα, μηδαμώς υπομείναντα τροπήν, ή φυρμόν, ή διαίρεσιν, αλλ’ εκατέρας ουσίας την ιδιότητα σώαν φυλάξαντα…»

Αυτή είναι η πίστη των Αποστόλων, των Πατέρων, της Εκκλησίας.

Η ίδια αυτή πίστη απαράλλακτη διατρανώνεται και μέσα στον θεσπέσιο ύμνο της Παναγίας, τους Χαιρετισμούς. Σταθερά και αταλάντευτα τονίζεται συχνά-πυκνά εκεί, ότι αυτός που κατέβηκε και εσκήνωσε στη μήτρα της Θεοτόκου, παίρνοντας «δούλου μορφήν», είναι ο ίδιος ο Κτίστης και Θεός.

Η Παναγία γίνεται σκηνή, κατοικία, οίκος, ναός του Θεού και Λόγου. Ο πρωτοστάτης αρχάγγελος βλέπει τον ίδιο τον Κύριο να σωματώνεται, να παίρνει δηλαδή ανθρώπινη μορφή μέσα της. Στα σπλάχνα της «βρεφουργείται ο Κτίστης».

Γίνεται επίσης κλίμακα η Παναγία με την οποία κατεβαίνει στη γη ο ίδιος ο Θεός. Έχει πλέον «θεοδόχον την μήτραν» η Παρθένος και «θεοδόχον γαστέρα», αφού μέσα της δέχεται Θεό και όχι άνθρωπο. Στα χέρια της κρατάει αυτόν που έπλασε «χειρί τους ανθρώπους», τον υψηλό Θεό που φανερώθηκε «επί γης (ως) ταπεινός άνθρωπος».

Στα χέρια του πρεσβύτη Συμεών «επεδόθη ως βρέφος» αυτός που αποκαλύπτεται στη συνέχεια ότι είναι «και Θεός τέλειος».

Κι εμείς;

Ακολουθώντας την πίστη των πατέρων μας, «επόμενοι τοις αγίοις πατράσιν», αναγνωρίζουμε ότι:

«Θεοτόκος εστίν η αγία Μαρία».

Και αναφωνούμε: «Ω πανύμνητε μήτερ, η τεκούσα τον πάντων αγίων αγιώτατον Λόγον» (και όχι απλώς κάποιον άνθρωπο), σώσε μας από κάθε συμφορά και λύτρωσε από τη μέλλουσα κόλαση όλους εμάς, που σε τιμούμε ως Θεοτόκο και με πίστη ψάλλουμε:

«Χαίρε σκηνή του Θεού και Λόγου».