Πατερικός: Ήθος και ηθική (Δημήτρης Μαυρόπουλος)

Κυριακή 13 Αυγούστου 2023

Ήθος και ηθική (Δημήτρης Μαυρόπουλος)

Τρεῖς γέροντες παρέβαλον τῷ Ἁββᾷ Σισώῃ, ἀκούσαντες τὰ περὶ αὐτοῦ. Καὶ λέγει αὐτῷ ὁ πρῶτος· πάτερ, πῶς δύναμαι σωθῆναι ἀπὸ τοῦ πυρίνου ποταμοῦ; Ὁ δὲ οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ. Λέγει αὐτῷ ὁ δεύτερος· πάτερ, πῶς δύναμαι σωθῆναι ἀπὸ τοῦ βρυγμοῦ τῶν ὀδόντων καὶ ἐκ τοῦ σκώληκος τοῦ ἀκοιμήτου; Λέγει αὐτῷ ὁ τρίτος· πάτερ, τί ποιήσω, ὅτι ἡ μνήμη τοῦ ἐξωτέρου σκότους φονεύει με;

Ἁποκριθεὶς δὲ ὁ γέρων εἶπεν αὐτοῖς· ἐγὼ οὐδενὸς τούτων μέμνημαι· φιλεύσπλαγχνος γὰρ ὢν ὁ Θεός, ἐλπίζω ὅτι ποιεῖ μετ ̓ ἐμοῦ ἔλεος. Ἁκούσαντες δὲ τὸν λόγον τοῦτον οἱ γέροντες ἀπῆλθον λυπούμενοι. Μὴ θέλων δὲ ὁ γέρων ἐᾶσαι αὐτοὺς λυπουμένους ἀπελθεῖν, ὑποστρέψας αὐτοῖς εἶπε· μακάριοί ἐστε ἀδελφοί· ἐζήλωσα γὰρ ὑμᾶς· ὁ πρῶτος γὰρ ὑμῶν εἶπε περὶ τοῦ πυρίνου ποταμοῦ, καὶ ὁ δεύτερος περὶ τοῦ ταρτάρου καὶ ὁ τρίτος περὶ τοῦ σκότους· εἰ οὖν τοιαύτης μνήμης κυριεύει ὁ νοῦς ὑμῶν, ἀδύνατον ὑμᾶς ἁμαρτῆσαι· τί δὲ ποιήσω ἐγὼ ὁ σκληροκάρδιος, μὴ συγχωρούμενος εἰδέναι ὅτι κἄν ἐστι κόλασις τοῖς ἀνθρώποις; καὶ ἐκ τούτου πάσῃ ὥρᾳ ἁμαρτάνω· καὶ μετανοήσαντες αὐτῷ εἶπον· καθάπερ ἠκούσαμεν οὕτως καὶ εἴδομεν» (Γεροντικόν, «Τοῦ Ἁββᾶ Σισώη τοῦ μεγάλου» ιθ ́, ἐκδ. «Ἁστήρ», Ἁθῆναι 31981, σελ. 112).

Ὁ ἀββᾶς Σισώης ἐκφράζει τὸ ἦθος. Οἱ τρεῖς μοναχοὶ κινοῦνται στὸν χῶρο τῆς ἠθικῆς. Ὁ πρῶτος εἶναι παραδομένος στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἄλλοι εἶναι παραδομένοι στὸν φόβο. Ἡ διαφορὰ δὲν εἶναι ἀξιολογική, δὲν ἀφορᾶ στὴν ἐκτίμηση τοῦ δρόμου τῶν ἀρετῶν. Ἡ διαφορὰ εἶναι ὑπαρξιακή. Φανερώνει δύο διαφοροποιημένους τρόπους ὑπάρξεως.

Τὸ ἐρώτημα εἶναι παλαιό. Ἔχει μὲν τεθεῖ ἤδη ἀπὸ τοὺς προφῆτες τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλὰ οὐσιαστικὰ τέθηκε μὲ δραματικὸ τρόπο κατὰ τοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους καὶ ἔκτοτε δὲν ἔπαψε νὰ ἀπασχολεῖ –νὰ ταλαιπωρεῖ, θὰ τολμοῦσα νὰ πῶ– τὰ δρώμενα στὸν ἐκκλησιαστικὸ βίο.

Ἄς ἀφήσομε προσώρας τὶς ἐνστάσεις τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ ποὺ μᾶς παραδίδουν τὰ εὐαγγέλια, μὲ τὶς ἀντιδράσεις του στὴν κατεστημένη ἠθικὴ τάξη τῶν θρησκευόμενων Ἰουδαίων καὶ τὴ μανία τῶν τελευταίων ἀπέναντί του, καὶ ἂς δοῦμε τὰ προβλήματα ποὺ ἐμφανίζει ἕνας τέτοιος διάλογος ἀνάμεσα στὸ ἦθος καὶ τὴν ἠθικὴ στὴ χριστιανικὴ κοινότητα τῶν ἀποστολικῶν χρόνων.

Ἡ ἴδια ἡ Ἁποστολικὴ Σύνοδος (τὸ 48 μ.Χ.) φανερώνει αὐτὸν τὸν δραματικὸ διάλογο ἀνάμεσα στὸν νόμο καὶ στὴ χάρη. Τὰ κείμενα μᾶς λένε ὅτι οἱ Ἁπόστολοι παραδίδονται σὲ ὅ,τι ἐντέλλεται τὸ Ἅγιο Πνεῦμα: «ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν» (Πράξ. 15,28). Τὸ ἐρώτημα ὅμως γιὰ τὴ σχέση ἤθους καὶ ἠθικῆς συνεχίζει νὰ ἀπασχολεῖ τὴν ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, ὅπως φαίνεται ὄχι μόνον ἀπὸ ὅσα μᾶς μαρτυρεῖ ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς στὶς Πράξεις, ἀλλά, κυρίως, ἀπὸ ὅσα διαπραγματεύεται ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὶς ἐπιστολές του. Ἡ σύγχυση, ποὺ καλεῖται ὁ Ἁπόστολος νὰ θεραπεύσει, δὲν προέρχεται τώρα ἀπὸ τοὺς ἀρνητὲς τοῦ Χριστοῦ Ἰουδαίους, ἀλλὰ ἀπὸ μέλη τῆς χριστιανικῆς κοινότητας – τὶς περισσότερες μάλιστα φορὲς ἀπὸ ἐπιφανῆ μέλη. Τὸ δραματικὸ στοιχεῖο αὐτοῦ τοῦ διαλόγου διατρέχει ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ἐπιστολές του, ὅπου ὁ Ἁπόστολος θὰ καταθέσει τὴν ὁριστική του θέση, ποὺ παρέμεινε κυριαρχούσα θέση στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, παρὰ τὶς ἀντιδράσεις ἢ τὶς παρερμηνεῖες ποὺ μέχρι σήμερα ἐπιχειροῦνται. Εἴπαμε, ἀπὸ τὴ μιὰ τὸ ἦθος τοῦ ἀββᾶ Σισώη, ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ ἠθικὴ τῶν τριῶν ἐπισκεπτῶν του.

Γιὰ νὰ γίνει κατανοητὴ ἡ σημασία τῆς θεολογίας τοῦ ἀποστόλου Παύλου στὸ θέμα αὐτό, ἐπικαλοῦμαι μερικὲς ἀπὸ τὶς «δυνατὲς» φράσεις στὶς ἐπιστολές του.

Ὅπως γνωρίζομε, τὸ θέμα τῆς σχέσης νόμου καὶ χάρης τὸ διαπραγματεύεται στὶς ἐπιστολὲς Πρὸς Ρωμαίους καὶ Α ́ πρὸς Κορινθίους, χωρὶς νὰ λείπει καὶ ἀπὸ ἄλλες ἐπιστολές. Ἡ θέση του μοιάζει νὰ εἶναι ἀπόλυτη: πρῶτα πίστη στὸν Χριστό, τὸν ἀναστημένο βέβαια Χριστό, καὶ ἔπειτα ἀποδοχὴ τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ ποὺ κάθε πιστὸς καλεῖται νὰ τὴν κάνει δύναμη ζωῆς. Ὁ ἴδιος τὸ ἔχει ζήσει ὡς πραγματικότητα καὶ τὸ ζεῖ ὡς διαρκὴ παρουσία τῆς θείας δυνάμεως: «χάριτι Θεοῦ εἰμι ὅ εἰμι» (Α ́ Κορ. 15,10) θὰ ἐπισημάνει μὲ ἔνταση. Εἶναι πεπεισμένος ὅτι ὁ μόνος τρόπος νὰ σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, νὰ γίνει δηλαδὴ σῶος καὶ ὡς πρὸς τὴ φύση του καὶ ὡς πρὸς τὸ γίγνεσθαι στὴν παρούσα ἢ στὴ μέλλουσα ζωή, εἶναι νὰ ἀποδεχθεῖ τὴν υἱότητα, νὰ γίνει υἱὸς τοῦ οὐρανίου Πατρός. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ πιστὸς γρηγορεῖ νὰ εἶναι δοχεῖον τῶν δυνάμεων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. «Ὅσοι γὰρ Πνεύματι Θεοῦ ἄγονται, οὗτοί εἰσιν υἱοὶ Θεοῦ. Οὐ γὰρ ἐλάβετε Πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς φόβον, ἀλλ ̓ ἐλάβετε Πνεῦμα υἱοθεσίας, ἐν ᾧ κράζομεν· ἀββᾶ ὁ Πατήρ» (Ρωμ. 8,14-15).

Καὶ τὰ ἔργα; Ποιὰ εἶναι ἡ δυναμικὴ τῶν «καλῶν» ἔργων, ἡ δυναμικὴ τῆς τήρησης τῶν ἐντολῶν; Ἡ δυναμική τους γεννιέται στὴν ἀπουσία τοῦ φόβου, στὴν παρουσία τῆς ἐλευθερίας, στὴν ἀποδοχὴ τοῦ θείου ἐλέους. «Ἅρα οὖν οὐ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ» (Ρωμ. 9,16). Στὴν Πρὸς Ἐφεσίους θὰ γίνει πιὸ συγκεκριμένος: «Τῇ γὰρ χάριτί ἐστε σεσωσμένοι διὰ τῆς πίστεως· καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν, Θεοῦ τὸ δῶρον, οὐκ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχήσηται» (Ἐφ. 2,9-9). Τὸ ἀκοῦμε αὐτό, ἢ δὲν τὸ ἀκοῦμε; Καρπὸς αὐτοῦ τοῦ δώρου, τῆς δωρεᾶς, τῆς χάρης, εἶναι ἡ καλὴ ἀλλοίωση, ὅπως ὀνομάζουν οἱ νηπτικοὶ Πατέρες τὸ ἀποτέλεσμα τῆς παρουσίας τῶν θείων δυνάμεων ἐντὸς τῶν πιστῶν. Αὐτὴ τὴν καλὴ ἀλλοίωση θὰ τὴν ὀνομάσει, στὴν Α ́ πρὸς Κορινθίους, «ὁδὸν καθ ̓ ὑπερβολήν», περιγράφοντάς την ὡς ἀγάπη, καὶ μάλιστα ἐνυπόστατη ἀγάπη, ἀφοῦ ὁ μόνος ποὺ ἀγαπάει μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἐκθέτει στὸ 13ο κεφάλαιο τῆς ἐπιστολῆς, εἶναι ὁ Χριστός.

Ἄς θυμηθοῦμε τὴ στάση τῶν εὐσεβῶν Ἰουδαίων στὰ εὐαγγέλια, ποὺ ἐλέγχουν τὴν παρουσία καὶ τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ μὲ βάση τὰ ἔργα τους ποὺ ὑλοποιοῦν τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ νόμου, ἔστω τοῦ νόμου ὅπως τὸν ἑρμηνεύουν. Μήπως ὅμως μέχρι σήμερα δὲν παγιδευόμαστε σὲ τέτοιες ἀντιλήψεις, ὅταν ἐπενδύομε σὲ ἀξιομισθίες; Μήπως μέχρι σήμερα δὲν εἴμαστε ὅμηροι ἑρμηνειῶν ποὺ παρακάμπτουν τὴ δυνατότητα ἔκπληξης λόγῳ ἀκριβῶς τῆς παρουσίας καὶ τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Τὸ ἐρώτημα εἶναι γιὰ τὸ «λεῖμμα», τὸ ἐκλεκτὸ ὑπόλοιπο ὅσων ἔχουν κληθεῖ σὲ συνάντηση μὲ τὸν Χριστό. Ποιά προετοιμασία θὰ ἐγγυηθεῖ τὴ συναρίθμηση ἑνὸς πιστοῦ σ ̓ αὐτὴ τὴ νέα οἰκογένεια, ὅπου ὅμαιμοι μὲ τὸν Υἱὸ θὰ εἴμαστε υἱοὶ τοῦ Πατρός του; Ὁ Ἁπόστολος προκαλεῖ μὲ τὴ θέση του: «Οὕτως οὖν καὶ ἐν τῷ νῦν καιρῷ λεῖμμα κατ ̓ ἐκλογὴν χάριτος γέγονεν. Εἰ δὲ χάριτι, οὐκέτι ἐξ ἔργων· ἐπεὶ ἡ χάρις οὐκέτι γίνεται χάρις. Εἰ δὲ ἐξ ἔργων, οὐκέτι ἐστὶ χάρις· ἐπεὶ τὸ ἔργον οὐκέτι ἐστὶν ἔργον» (Ρωμ. 11,5-6).

Ἁρκετοὺς αἰῶνες ἀργότερα, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς θὰ ξαναθυμίσει τὶς θέσεις τοῦ ἀποστόλου Παύλου, διακρίνοντας τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν ἀρετή. Μᾶς καλεῖ νὰ ἱεραρχήσουμε ἐκ νέου τὶς προτεραιότητες, ἀσκώντας τὴν ἀρετὴ γιὰ νὰ παραμένομε στὴν ἀλήθεια καὶ ὄχι ὑποτάσσοντας τὴν ἀλήθεια στὴν ἀρετή: «… ὅτι διὰ τὴν ἀλήθειάν ἐστιν ἡ ἀρετὴ ἀλλ ̓ οὐ διὰ τὴν ἀρετὴν ἡ ἀλήθεια. Ὅθεν ὁ διὰ τὴν ἀλήθειαν πράττων τὴν ἀρετὴν κενοδοξίας οὐ τιτρώσκεται βέλεσιν, ὁ δὲ τὴν ἀλήθειαν ἀρετῆς ἕνεκεν ἐπιτηδεύων σύνοικον ἔχει τῆς κενοδοξίας τὴν οἴησιν» (Πρὸς Θαλάσσιον, Λ ́, 19).

Τελικά, οἱ ἔννοιες ἦθος καὶ ἠθικὴ εἶναι ὁμόλογες ἢ ἀσύμπτωτες; Νομίζω ὅτι ἡ ἀπάντηση φωτίζεται ἀπὸ τὸ περιεχόμενο ποὺ θὰ δώσομε ὅσον ἀφορᾶ τὸ ἐρώτημα γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἄν ἀντιλαμβανόμαστε τὴ σωτηρία ὡς ἐπιβράβευση ἀρετῶν, ἀκόμα καὶ τῆς ἀγάπης ὡς ἀρετῆς, τότε οἱ δύο ἔννοιες εἶναι ἀσύμπτωτες. Ἄν τὴν ἀντιλαμβανόμαστε ὡς ἀποκατάσταση τῆς φύσης, δηλαδὴ ὡς ἐγχρίστωση (ἢ θέωση, ἂν θέλετε), τότε οἱ δύο ἔννοιες εἶναι ὁμόλογες. Μὲ ἄλλα λόγια, ἂν τὸ ἦθος προσδιορίζει τὸ περιεχόμενο τοῦ τρόπου βιωτῆς (ποὺ συμφωνοῦμε νὰ τὴν λέμε ἠθικὴ ζωή), ὁ δρόμος γιὰ τὴ σωτηρία ἀναγνωρίζεται καὶ προβάλλεται ὡς συνέπεια τῆς πίστης. Σὲ ἀντίθετη περίπτωση, ἂν ἡ ἠθική, ἕνα σύνολο δηλαδὴ ἔκφρασης τοῦ βίου διὰ ἀρετῶν ποὺ ἐμπεριέχουν, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ἀπαίτηση ἀξιομισθίας, προσδιορίζει τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος, τότε ἀναδεικνύεται μὲ δραματικὸ τρόπο ἡ ἐπισήμανση τοῦ Χριστοῦ ὅτι οἱ ἐκλεκτοὶ θὰ εἶναι λίγοι, παρὰ τὴν κλήση σὲ πολλούς. Τὰ ἁγιολογικὰ καὶ λειτουργικὰ κείμενα εἶναι γεμάτα ἀπὸ τέτοιες ἐπισημάνσεις.

Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ἀποκαλύπτει ὅτι ἦρθε γιὰ νὰ σώσει τὸν κόσμο καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν κρίνει («οὐ γὰρ ἦλθον ἵνα κρίνω τὸν κόσμον, ἀλλ ̓ ἵνα σώσω τὸν κόσμον», Ἰωάν. 12,47). Ἐπὶ δύο χιλιάδες χρόνια οἱ περισσότεροι χριστιανοί, ἐπιφανῶν δασκάλων μὴ ἐξαιρουμένων, ἔχουμε ἀποδυθεῖ σὲ ἕναν ἀγώνα κριτικῆς ἀξιολόγησης τῶν ἀνθρώπων, καὶ μάλιστα ὄχι ἀπὸ ἀγάπη καὶ μέριμνα γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀδελφοῦ μας, ἀλλὰ γιὰ διασφάλιση τῆς δικῆς μας ἀλάθητης ἐπιλογῆς. Θὰ δώσω ἕνα παράδειγμα γιὰ τὸν λαθεμένο τρόπο ποὺ διαβάζομε τὰ ἴδια τὰ κείμενα τῆς παράδοσής μας. Ἡ Πενθέκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος δὲν ἐξέδωσε δογματικοὺς ὅρους ἀλλὰ κανόνες, καὶ μάλιστα τοὺς περισσότερους κανόνες ποὺ ἐκδόθηκαν ποτὲ ἀπὸ Σύνοδο, τοπικὴ ἢ οἰκουμενική. Αὐτοὺς τοὺς κανόνες, ποὺ τοὺς ἐξέδωσε γιὰ νὰ βοηθήσει τὸν λαὸ τῆς Ἐκκλησίας στὴν ὁδοιπορία του γιὰ τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τοὺς ἐμπιστεύτηκε στὸν ἑκασταχοῦ ἐπίσκοπο καὶ στὴ διάκρισή του, δηλαδὴ τοὺς ἐμπιστεύθηκε στὸ πρόσωπο ποὺ προεδρεύει τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως. Μὲ τὸ ἀκροτελεύτιο μάλιστα ἄρθρο της, τὸν κανόνα 102, ἔθεσε καὶ τὸν ἐπιδιωκόμενο σκοπό: παιδαγωγία πρὸς σωτηρία. Τὸ ζητούμενο δηλαδὴ δὲν ἦταν, καὶ δὲν πρέπει νὰ εἶναι, ἡ καταδίκη τοῦ ἀσθενοῦς μέλους τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας, ἀλλὰ ἡ σωτηρία του. Πρέπει, μᾶς λέει αὐτὸς ὁ κανόνας, νὰ προσέχουν ὅσοι ἔχουν τὸ λειτούργημα νὰ ἐπιτρέπουν ἢ νὰ ἐμποδίζουν τὴν προσέλευση στὴ θεία Κοινωνία, «κατάλληλον τὴν θεραπείαν προσάγειν τῷ ἀρρωστήματι», νὰ προσφέρουν τὴν κατάλληλη θεραπεία, ὥστε «μή, τῇ ἀμετρίᾳ καθ ̓ ἑκάτερον χρώμενος, ἀποσφαλείη πρὸς τὴν σωτηρίαν τοῦ κάμνοντος», νὰ μὴν διακινδυνεύουν τὴ σωτηρία τοῦ πιστοῦ μὲ ἄμετρες ἀπαιτήσεις καὶ ἐφαρμογές. Εἶναι ἀκραῖο ἴσως αὐτὸ ποὺ θὰ πῶ, ἀλλὰ μοιάζει νὰ ὑπονομεύει ἡ ἴδια ἡ Σύνοδος τοὺς κανόνες της, ἐπισημαίνοντας ὅτι ἂν λειτουργήσουν αὐτόνομα ἢ ἀπόλυτα θὰ ὁδηγήσουν σὲ ἕνα ἀνθρωποκτόνο ἀποτέλεσμα.

Ὅταν ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναλαμβάνει τὸ τιτάνιο, γιὰ τὴν ἐποχή του, ἔργο νὰ σχετικοποιήσει τὴ δύναμη τοῦ νόμου ποὺ ἐξουθένωνε τοὺς πιστούς, καὶ νὰ τὸν ἐπαναξιολογήσει σὲ ἄλλη προοπτική, τὴν προοπτικὴ ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ, τὴ χάρη ὅπως συχνὰ τὴν ὀνομάζει, πίστευε ὅτι προτείνει τὸν μόνο δρόμο πρὸς τὴ σωτηρία, ποὺ εἶναι ἡ παράδοση ἑκάστου πιστοῦ (πίστη ὀνομάζει αὐτὴ τὴν παράδοση) στὸν Χριστό. Ὁνόμασα τὸ ἔργο του τιτάνιο, γιατὶ εἶχε νὰ ἀντιπαλαίψει μὲ τὶς ἴδιες τὶς φυσικὲς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου, δυνάμεις ποὺ καὶ τὸν ἴδιο τὸν συνέθλιβαν. Εἶναι πρὸς εὐκολία μας, νομίζω, νὰ ὀνομάζομε «ἰουδαΐζοντες» τοὺς πιστοὺς ποὺ τοῦ ἀντιτάσσονταν. Κατ ̓ οὐσίαν ἐπρόκειτο γιὰ ἄρνηση τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖο, μετὰ τὴν ἐπιδημία του «τὴν ἡμέραν τὴν μεγάλην τῆς Πεντηκοστῆς», παραμένει καὶ οἰκονομεῖ τὰ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὰ τῆς Δημιουργίας τοῦ Θεοῦ – τὸ ξέρομε ἢ δὲν τὸ ξέρομε, τὸ δεχόμαστε ἢ δὲν τὸ δεχόμαστε. Αὐτὴ ἡ παρουσία δίνει στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου, καὶ τῆς Ἐκκλησίας εἰδικότερα, ἕναν χαοτικὸ χαρακτήρα, ποὺ κάνει τὶς ἐνέργειές μας καὶ τὶς ἀποφάνσεις μας νὰ μοιάζουν ἀφελεῖς. Ἁλλοῦ παίζεται τὸ παιχνίδι. Καὶ αὐτὸ τὸ «ἀλλοῦ» ἀναπαύεται πάνω σὲ ἕνα τραπέζι, τὴν Ἁγία Τράπεζα, ὅπου καλούμαστε νὰ ἀποδεχθοῦμε τὴν υἱοθεσία ποὺ μᾶς χαρίζεται «τρώγοντας» καὶ «πίνοντας» τὸν Χριστό.

Ὁ ἀββᾶς Σισώης, μὲ τὸν ὁποῖο ξεκινήσαμε, εἶναι παραδομένος στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ καὶ ὄχι στὸν φόβο. Στὰ κείμενα ὁ ἀββᾶς περιγράφεται νὰ εἶναι ἐπίσης παραδομένος στὴν ἀγάπη – ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ ἀγάπη πρὸς τὸν πλησίον. Καὶ ὅπως μᾶς παραδίδει ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, «φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἀλλ ̓ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον, ὅτι ὁ φόβος κόλασιν ἔχει» (Α ́ Ἰωάν. 4,18). Οἱ τρεῖς ἐπισκέπτες μοναχοὶ εἶναι παγιδευμένοι στὸν ἐφιάλτη τῶν ἀξιομισθιῶν. Τυχεροὺς τοὺς ὀνομάζει ὁ ἀββᾶς, γιατὶ ἔτσι δὲν ἁμαρτάνουν. Εὐτυχῶς γι ̓ αὐτούς, ἔγκαιρα καταλαβαίνουν ὅτι ἡ συνείδηση τῆς ἐνδιάθετης «ἁμαρτωλότητας» τοῦ ἀββᾶ Σισώη τὸν προφυλάσσει ἀπὸ τὴν ἔπαρση καὶ τὸν καθιστᾶ ἀνοιχτὸ στὸ ἔλεος καὶ τὴ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ.

(Περιοδικό “Σύναξη”)

(Πηγή ψηφ. κειμένου: agiazoni.gr)

https://alopsis.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Γέροντας Παΐσιος

«Για τη συγκέντρωση σου γενικά, και ιδίως στην προσευχή, καθώς και για την τόνωση της ψυχής σου, είναι απαραίτητη η μελέτη της Κ. Διαθήκης και τα βοηθητικά βιβλία των αγίων Πατέρων... Τα Συναξάρια πολύ βοηθούν, διότι βρίσκει κανείς σ ` αυτά ότι είδους βιταμίνες έχει ανάγκη η ψυχή του. Καλό είναι το συναξάρι της ημέρας». «Ο Χριστός αναπαύεται όπου υπάρχει η Αρχοντιά και το Φιλότιμο».

Οι Πατέρες και εμείς: Στυλιανός Παπαδόπουλος

«Ο πρώτιστος λόγος πού κάνει αναγκαία την προσέγγιση και σπουδή των Πατέρων δεν είναι βέβαια να μάθουμε τί ήσαν και τί δίδασκαν, αλλά να γευθούμε το πνευματικό τους κλίμα. Να ψαύσουμε τα ίχνη του Αγίου Πνεύματος στα ιερά τους πρόσωπα. Να θέσουμε το δάκτυλο εις την αγωνία τους για την αλήθεια. Να ακούσουμε τους κτύπους της καρδιάς τους, όταν εισέρχονται περαιτέρω («πλέον και πλείον») στην αλήθεια. Να ζήσουμε κάτι από τις θείες εμπειρίες, τις θεωρίες τους, τις χαρμολύπες, τις απογοητεύσεις, τις εξάρσεις, τις αρπαγές από την εγκοσμιότητα, τις αρπαγές σε τρίτους ουρανούς. Να παρακολουθήσουμε την απόλυτη πιστότητά τους στην παράδοση. Να μάθουμε πόση βαθειά εμπιστοσύνη είχαν στο Άγιο Πνεύμα. Να εκπλαγούμε από το θάρρος τους για δημιουργία νέων όρων στη θεολογία. Να διδαχθούμε την απαραίτητη και τολμηρή τακτική της αυξήσεως και διευρύνσεως της διδασκαλίας, της θεολογίας, της Παραδόσεώς μας. Να γνωρίσουμε τη γενναιοψυχία τους. Να γνωρίσουμε την ευγένειά τους και την αισθαντικότητά τους. Και κάτι πολύ σπουδαίο: Να μάθουμε πως μεθόδευαν την πρόσληψη και μεταστοιχείωση του κόσμου, της γλώσσας του δηλαδή και της σκέψεώς του. Ψαύοντας την προσωπική (αλλά στους κόλπους της Εκκλησίας) πορεία των αγίων Πατέρων, λαμβάνουμε πείρα της κατ΄ εξοχήν παρουσίας και δράσεως του άγ. Πνεύματος στον κόσμο».

Των αγίων Πατέρων ο χορός

"Τῶν ἁγίων Πατέρων ὁ χορός, ἐκ τῶν τῆς οἰκουμένης περάτων συνδραμών, Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος Ἁγίου, μίαν οὐσίανἐδογμάτισε καὶ φύσιν, καὶ τὸ μυστήριον τῆς θεολογίας, τρανῶς περέδωκε τῇ Ἐκκλησίᾳ. Οὓς εὐφημούντες ἐν πίστει, μακαρίσωμεν λέγοντες· Ὦ θεία παρεμβολή, θεηγόροι ὁπλῖται, παρατάξεως Κυρίου, ἀστέρες πολύφωτοι, τοῦ νοητοῦ στερεώματος, τῆς μυστικῆς Σιών, οἱ ἀκαθαίρετοι πύργοι, τὰ μυρίπνοα ἄνθη τοῦΠαραδείσου, τὰ πάγχρυσα στόματα τοῦ Λόγου. Νικαίας τὸκαύχημα, οἰκουμένης ἀγλάϊσμα, ἐκτενῶς πρεσβεύσατε, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν".

(Δοξαστικό των αίνων της Κυριακής των Πατέρων,Ἦχος πλ. δ' )

Στον Δάσκαλο ... Κωστής Παλαμάς!

Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!
Κι ότι σ' απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,
Μην τ' αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!
Χτισ' το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!

Κι αν λίγη δύναμη μεσ' το κορμί σου μένει,
Μην κουρασθείς. Είν' η ψυχή σου ατσαλωμένη.
Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,
Ο πόλεμος να μη μπορεί να τα γκρεμίσει.

Σκάψε βαθειά. Τι κι' αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;
Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,
Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι !

Υποστηρικτικό διδακτικό υλικό για το Μάθημα και για τις Δημιουργικές και Ερευνητικές Εργασίες

Οι δάσκαλοι αλλά και οι μαθητές στην προσπάθειά τους να αναζητούν και να αξιοποιούν υλικό από το διαδίκτυο για την εργασία τους ή τις διάφορες δραστηριότητές τους, πολλές φορές χάνονται στην έρευνα.
Παραθέτουμε μια ενδεικτική Συλλογή χρήσιμων Διευθύνσεων με αξιόλογο υποστηρικτικό υλικό για το Μάθημα των Θρησκευτικών και όχι μόνο, το οποίο ανανεώνεται τακτικά.