Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος έχει κάνει διατριβή στο θέμα του Ισλάμ. Εδώ και δεκαετίες έχει καταγράψει τη φυσιογνωμία του Ισλάμ. Σήμερα ενδιαφέρον έχει να δούμε τι έλεγε σε συνέντευξη΄του στα ΝΕΑ πίσω στο μακρινό 2001 και να συνειδητοποιήσουμε πόσες ομοιότητες υπάρχουν...
«Ζούμε μια σύγκρουση πολιτισμού και τρομοκρατίας κι όχι μια σύγκρουση πολιτισμών». Είναι κατηγορηματικός σε αυτό ο προκαθήμενος της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Δεν πιστεύει πως οι οργανωτές του τρομοκρατικού χτυπήματος στη Νέα Υόρκη εκπροσωπούν το Ισλάμ. Τον Σεπτέμβριο βρέθηκε στο Σεράγεβο, σε μια συνάντηση χριστιανών και μουσουλμάνων με θέμα τη συνύπαρξη των δύο θρησκειών στην Ευρώπη (όπου και τιμήθηκε με το βραβείο «Pro Humanitate», από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού «Pro Europa»). Στις αρχές Οκτωβρίου ήταν στη Ρώμη, συμμετέχοντας σε μια συνάντηση κορυφής μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων διανοουμένων και θρησκευτικών ηγετών. «Οι μουσουλμάνοι που έλαβαν μέρος επέμειναν ότι το Ισλάμ καταδικάζει την τρομοκρατία. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι υπάρχουν και άλλοι μουσουλμάνοι που σχεδιάζουν και στηρίζουν τις τρομοκρατικές ενέργειές τους με τη δική τους ερμηνεία, ακόμη και την έμπνευση του Κορανίου».
Έχει το βλέμμα στραμμένο προς το «διαφορετικό», έχει θάρρος και γνώση. Μπορεί να μιλήσει για το Ισλάμ, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Είναι ο άνθρωπος που το 1975 (Επίσκοπος Ανδρούσης της Ελλαδικής Εκκλησίας τότε * και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) εξέδωσε το πρώτο συνθετικό και ενημερωτικό έργο για τον Ισλαμισμό που κυκλοφόρησε στα ελληνικά. Ήταν και παραμένει ο μοναδικός Έλληνας ιεράρχης που ένιωσε «επείγουσα» την ανάγκη να καλύψει ένα ιστορικό κενό: αυτό της άγνοιας για τη θρησκεία και τον πολιτισμό των μουσουλμάνων, «δίπλα ή εν τω μέσω των οποίων έζησαν επί αιώνες οι Έλληνες».
Εδώ και 10 χρόνια, ο ίδιος άνθρωπος ζει στη χώρα των αντιθέσεων, της θλίψης και της αισιοδοξίας. Εκεί, συνεχίζει μια πορεία προσφοράς. Από εκεί αναζητά ακόμη «τη λύση στο μεγάλο πρόβλημα τού πώς θα δεις το "άλλο", το διαφορετικό. Θα το δεις εχθρικά, με τη σκέψη ότι κινείται έξω από την αγάπη του Θεού, ή θα το δεις ως μια άλλη μορφή της δικής Του Πρόνοιας»... Πορεύεται στο δρόμο της αλληλοκατανόησης και γι' αυτό τιμήθηκε με το βραβείο «Pro Humanitate». Χάρη στην πίστη του για την «ανάγκη να υπάρξει η υποδομή ειρήνης, που δεν είναι άλλη από την αξιοπρέπεια των ανθρώπων και την ποιότητα ζωής» το όνομά του βρίσκεται στη λίστα των υποψηφίων για το Νόμπελ Ειρήνης.
Σε μια γωνιά αυτού του κόσμου που διχάζεται, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος στρέφει το γαλήνιο βλέμμα του στο παράθυρο του γραφείου του. Κοιτά μια εικόνα που συμβολίζει την ειρήνη και την ελπίδα. Εκεί, πλάι στο ραγισμένο τζάμι όπου βρίσκεται σφηνωμένη μια σφαίρα (σημάδι των συγκρούσεων του χθες), έχει χτίσει τη φωλιά του ένα περιστέρι μια δεκαοχτούρα. Εκεί, έχει γεννήσει τα μικρά της. Εκεί, τα μαθαίνει να πετούν. Κι εκείνος τραβά την κουρτίνα, με προσοχή, για να μην τα τρομάξει...
Συμφωνείτε με την εκτίμηση του Χάντινγκτον, ότι ζούμε μια σύγκρουση πολιτισμών;
Μάλλον ζούμε μια σύγκρουση πολιτισμού και τρομοκρατίας. Δεν πιστεύω ότι η τρομοκρατία εκφράζει πολιτισμό. Από παλαιότερα διαφωνούσα με το βιβλίο του Samuel Huntington «Η σύγκρουση των πολιτισμών». Ως γνωστόν, ο συγκεκριμένος καθηγητής στρατηγικών μελετών διακρίνει μεταξύ δυτικού πολιτισμού, όπως διαμορφώθηκε από τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τον Προτεσταντισμό, και ανατολικού πολιτισμού, στον οποίο μαζί με το Ισλάμ εντάσσει με αυθαίρετο τρόπο και τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Αυτή κυρίως την τελευταία σύνδεση τη θεωρώ απαράδεκτη. Σε παλαιότερες εποχές η τρομοκρατία ως κραυγή διαμαρτυρίας εναντίον καταπιεστικών καθεστώτων χρησιμοποιήθηκε από ομάδες αδιάφορες ή και εχθρικές προς κάθε μορφή θρησκευτικότητας. Το νέο που βλέπουμε σήμερα είναι μια εξελιγμένη τρομοκρατία, που μαζί με την τελευταία τεχνολογία χρησιμοποιεί θρησκευτικές παρορμήσεις. Δεν νομίζω ότι οι οργανωτές του τρομοκρατικού χτυπήματος της 11ης Σεπτεμβρίου εκπροσωπούν το Ισλάμ στο σύνολό του. Υπάρχουν πολλοί μουσουλμάνοι που το καταδίκασαν.
Συμφωνείτε με αυτούς που περιγράφουν την κατάσταση ως την αρχή ενός θρησκευτικού πολέμου ανάμεσα στο Ισλάμ και στον Χριστιανισμό;
Δεν είναι, νομίζω, ακριβές να μιλούμε για θρησκευτικό πόλεμο ανάμεσα στο Ισλάμ και στον Χριστιανισμό. Κατ' αρχήν, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ένας ενιαίος χριστιανικός κόσμος. Επίσης, δεν υπάρχει ένα ενιαίο Ισλάμ. Στον δυτικό κόσμο πολύ μεγάλο ποσοστό είναι εντελώς αδιάφορο στις χριστιανικές αρχές. Η εκκοσμίκευση και η θρησκευτική αδιαφορία έχουν δημιουργήσει στις καπιταλιστικές κοινωνίες νέες αρχές, νέο προσανατολισμό.
Υπάρχει «καλό» Ισλάμ που αποκηρύσσει την τρομοκρατία και «κακό» Ισλάμ που πυροδοτεί την ένταση;
Υπάρχει πρόβλημα. Το οποίο δεν λύνεται με το να αποφανθούν ορισμένοι διανοούμενοι μουσουλμάνοι ότι το αληθινό Ισλάμ αποκηρύσσει την τρομοκρατία. Γεγονός παραμένει ότι πλήθη μουσουλμάνων έχουν πεισθεί ότι αυτό που κάνουν είναι πόλεμος και μάλιστα ιερός πόλεμος, «τζιχάντ». Σ' αυτό τους εξυπηρετεί και η πρόσφατη ορολογία των Δυτικών. Και τον «ιερό πόλεμο» όχι μόνο δεν τον καταδικάζει το «αληθινό Ισλάμ», αλλά τον απαιτεί από τους πιστούς μουσουλμάνους. Αυτή την εποχή, λοιπόν, υπάρχει ένα ήπιο Ισλάμ που αποκηρύσσει την τρομοκρατική δράση και ένα άλλο που ανεπιφύλακτα την κηρύσσει. Και το πιο επικίνδυνο είναι ότι οι οπαδοί της δεύτερης αυτής τάσης έχουν πεισθεί ότι δίνοντας τη ζωή τους για το Ισλάμ εξασφαλίζουν το ύψιστο ζητούμενο από έναν πιστό, μια βέβαιη είσοδο στον παράδεισο. Και οι δύο τάσεις είναι σε θέση να δικαιώσουν την άποψή τους με εδάφια και επιχειρήματα από το Κοράνιο. Ανεξάρτητα από το ποιο και από ποιους θεωρείται αληθινό Ισλάμ, γεγονός είναι ότι και το άλλο Ισλάμ αποτελεί μια πραγματικότητα. Και στο σημείο αυτό επιβάλλεται ψύχραιμη και νηφάλια αντιμετώπιση. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις έχουν τη δική τους λογική και δυναμική.
Τι είναι το πλέον ανησυχητικό στην εξέλιξη αυτή των πραγμάτων;
Οι οικονομικά ανεπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους μια σημαντική μετατόπιση που γίνεται στην εποχή μας στη συμπεριφορά των φτωχότερων κοινωνιών του πλανήτη μας. Στον εικοστό αιώνα, πολλές από τις καταπιεζόμενες ομάδες προσανατολίστηκαν προς τον κομμουνισμό, ο οποίος είχε ταυτισθεί με τον ιστορικό υλισμό. Και ενώ είχε υιοθετήσει σημαντικά χριστιανικά συνθήματα, όπως της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αδελφοσύνης, της ισότητας, απέβαλε από την αγωνιστική του δυναμική το νεύρο της θρησκευτικής πίστης. Σήμερα, εμφανίζεται ένας άλλος πόλος έλξης πολλών που κινούνται στο όριο της πείνας, ιδιαίτερα στην Ασία και στην Αφρική: ένα Ισλάμ που χρησιμοποιεί τη θρησκευτική πίστη με ακραίο τρόπο. Έτσι, μπορεί να οδηγηθούμε σ' έναν άλλο τύπο σύγκρουσης. Οι πλούσιες κοινωνίες της Δύσης, που ξεκίνησαν από μια χριστιανική παράδοση χωρίς να μείνουν συνεπείς προς αυτή πρέπει να φροντίσουν να γίνουν ουσιαστικά δίκαιες στο παγκόσμιο χρέος τους. Πιστεύω ότι σήμερα τα δύο άλλα ονόματα της ειρήνης είναι δικαιοσύνη και ανάπτυξη. Αν συνεχίσουν τα πλούσια έθνη να αδιαφορούν γι' αυτά τα δύο, μπορεί να δούμε πολλές εκπλήξεις και πολλές αναστατώσεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Στη μελέτη σας για το Ισλάμ γράφετε πως πέραν των θεολογικών διαφορών η θρησκεία αυτή είναι η μόνη από τις ζώσες θρησκείες που βρίσκεται τόσο κοντά, πνευματικά αλλά και γεωγραφικά, στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Πού κυρίως εντοπίζεται η εγγύτητά τους;
Προφανώς το Ισλάμ είναι πιο κοντά στον Χριστιανισμό από ό,τι ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, τα παραδοσιακά Κινεζικά ή Ιαπωνικά θρησκεύματα, που στηρίζονται σε εντελώς διαφορετικές φιλοσοφικές προϋποθέσεις και συστήματα σκέψης. Το Ισλάμ όσο και ο Χριστιανισμός έχουν τροφοδοτηθεί από το θρησκευτικό στρώμα που ξεκινά από την παράδοση του Αβραάμ. Κοινά στοιχεία είναι, σε γενικές γραμμές, η βεβαιότητα στην ύπαρξη του Θεού, η πεποίθηση για την κοινή καταγωγή της ανθρωπότητας, η πίστη στο μήνυμα των προφητών που μίλησαν εξ ονόματος του Θεού, η πίστη στην ανάσταση των νεκρών και στην έσχατη κρίση. Πολλές επίσης μορφές έκφρασης της θρησκευτικής εμπειρίας ακολουθούν παράλληλους δρόμους: προσευχή, ελεημοσύνη, νηστεία, αποδημίες, ομολογία πίστεως, διάφορες εορτές, σεβασμός της τιμής και περιουσίας. Όπως η αντίληψη περί Θεού, το δόγμα της Αγίας Τριάδος, η θεότητα του Ιησού Χριστού και όλα όσα αυτή συνεπάγεται, η πίστη ότι «ο Θεός αγάπη εστί ». Στις κοινωνικές αντιλήψεις οι διαφορές κορυφώνονται κυρίως στην αντίληψη σχετικά με την αξία και τη θέση της γυναίκας, καθώς και τη μορφή της θρησκευτικής ελευθερίας. 'λλωστε, γι' αυτό δεν είμαστε μία θρησκεία, αλλά διαφορετικές. Επί πολλούς αιώνες, πάντως, οι Ορθόδοξοι συμβιώσαμε με μουσουλμανικούς πληθυσμούς, παρά τις διαφορές και, σε πολλές περιοχές, όπως στη σημερινή Αλβανία, η συνύπαρξη αυτή διατηρεί ειρηνική μορφή.
Πώς μπορεί να προωθηθεί στον αιώνα μας η ειρηνική συνύπαρξη;
Υπήρξαν εποχές κατά τις οποίες καλλιεργήθηκε η αντίληψη ότι η ενότητα της ανθρωπότητας θα εδραιωθεί με την επιβολή διά της βίας της μίας ή της άλλης θρησκείας. Μια τέτοια άποψη δεν υποστηρίζεται πλέον σήμερα. Πιστεύω ότι με τη βία εν ονόματι της θρησκείας βιάζεται η ουσία της θρησκείας. Για να καλλιεργηθεί θετικότερο κλίμα στις σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων πρέπει να ενταθεί ο χριστιανο -ισλαμικός διάλογος με κέντρο τη μελέτη και την έξαρση των ουσιαστικών ανθρωπολογικών αρχών των δύο θρησκειών: π.χ. ένας στίχος του Κορανίου (κεφ.49. Τα δώματα, στ.13) τονίζει: «Ω άνθρωποι! Σας έχουμε πλάσει από έναν (μόνο) άνδρα και μία (μόνο) γυναίκα και από σας κάναμε λαούς, φυλές, για να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο. Ο πιο τιμημένος ανάμεσά σας ενώπιον του Αλλάχ είναι ο πιο ενάρετος». Όσο για τη φοβερή ραδιενέργεια μίσους που εξαπλώνεται στις διάφορες περιοχές, το ιδιαίτερο χρέος των ευσυνείδητων χριστιανών είναι να αντισταθούν με πρωτοβουλίες αγάπης. Στη σύγχρονη πλουραλιστική κοινωνία η μόνη δυνατότητα για ειρηνική συμβίωση είναι η αποδοχή της ιδιαιτερότητας του άλλου, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και της θρησκευτικής ελευθερίας του κάθε ανθρώπου.
πηγές: ΤΑ ΝΕΑ, Αποστολική Διακονία, ekklisiaonline.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου