Όταν οι Ιταλοί, που ήθελαν να τορπιλίσουν επιβατηγά πλοία, βύθισαν την «Ελλη»

Το άνανδρο χτύπημα (με εντολή του διοικητή των Δωδεκανήσων Ντε Βέκι) του ιταλικού υποβρυχίου «Ντελφίνο» στο λιμάνι της Τήνου στις15 Αυγούστου 1940

Η 15η Αυγούστου 1940 είχε ανατείλει. Στην προκυμαία της Τήνου όλα έδειχναν να κυλούν ομαλά και φυσιολογικά. Ακόμη μία χρονιά, το νησί υποδεχόταν και «βούλιαζε» από πιστούς από κάθε γωνιά της χώρας. 

Οι μικροπωλητές είχαν στήσει τους πάγκους τους στον πλακόστρωτο δρόμο που οδηγεί από το λιμάνι κατευθείαν στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης, που είχε την τιμητική της. Δύο νέα επιβατηγά ατμόπλοια γεμάτα με κόσμο βρίσκονταν στο λιμάνι και περίμεναν τις βάρκες να ξεκινήσουν τη μεταφορά των επιβατών. Ενα πολεμικό αεροπλάνο έσκισε τον ουρανό πάνω από το λιμάνι, διέγραψε μερικούς χαμηλούς κύκλους και χάθηκε προς τη Μύκονο.

Το πλήθος άρχισε να χαιρετά και να επευφημεί. Εκεί κατέφθανε και το καταδρομικό «Ελλη». Υπερήφανο και σημαιοστολισμένο, τραβούσε τα βλέμματα όλων των πιστών που βρίσκονταν στην προκυμαία. Στο κατάστρωμα, ναύτες και αξιωματικοί ντυμένοι με στολές εξόδου ατένιζαν το νησί της Μεγαλόχαρης και περίμεναν πότε θα πατήσουν στεριά ως τιμητικό άγημα στην εικόνα. Παρά την κατάνυξη, το κλίμα ήταν βαρύ. Τον Αύγουστο του 1940 ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κόντευε να συμπληρώσει έναν χρόνο. Η Ελλάδα, την οποία κυβερνούσε ο Ιωάννης Μεταξάς, μπορεί να τηρούσε ουδέτερη στάση, ωστόσο βρισκόταν στο πλευρό της Αγγλίας, που εκείνη την περίοδο δοκιμαζόταν σοβαρά από τις αεροπορικές επιθέσεις της Λουφτβάφε. Η φασιστική Ιταλία, σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας, με τον ισχυρό στόλο της διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία στις θάλασσες της Μεσογείου από τη Μεγάλη Βρετανία.

Η διαταγή για τον τορπιλισμό της «Ελλης» δόθηκε από τον διοικητή των Δωδεκανήσων Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκι, ηγετικό στέλεχος του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας, και πρέπει να ήταν σε γνώση του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο», με διοικητή τον υποπλοίαρχο Τζουζέπε Αϊκάρντι, ξεκίνησε από τη ναυτική βάση στο Παρθένι της Λέρου το βράδυ της 14ης Αυγούστου, με αποστολή να πλήξει εχθρικά πλοία στην Τήνο, τη Σύρο και στη συνέχεια να αποκλείσει τη Διώρυγα της Κορίνθου.

Πλήθος κόσμου
Τη στιγμή που οι πιστοί είχαν κατακλύσει την Τήνο, τις πρωινές ώρες της 15ης Αυγούστου, το ιταλικό υποβρύχιο βρέθηκε έξω από το λιμάνι «εν καταδύσει», με σκοπό αρχικά να τορπιλίσει τα επιβατικά πλοία «Ελση» και «Εσπερος», που μετέφεραν προσκυνητές... Ωστόσο, οι Ιταλοί τα θεωρούσαν οπλιταγωγά και συνεπώς εχθρικά. Από το περισκόπιο ο Αϊκάρντι είδε στο λιμάνι ένα πολεμικό και δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη, όπως δήλωσε μετά τον πόλεμο. Το καταδρομικό «Ελλη» κατέπλεε στην Τήνο για τις εορταστικές εκδηλώσεις της Μεγαλόχαρης. Στις 8.25 π.μ., λίγη ώρα πριν από τη λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας κι ενώ στην παραλία υπήρχε πολύς κόσμος, το «Ντελφίνο» εκτόξευσε τρεις τορπίλες προς το ελληνικό πολεμικό πλοίο. Μόνο η μία τορπίλη βρήκε στόχο, αλλά έπληξε καίρια το ελληνικό πλοίο στο μηχανοστάσιο και στις δεξαμενές πετρελαίου. Μία ώρα αργότερα το «Ελλη» βυθίστηκε, παρά τις προσπάθειες του πληρώματος.

Στην προκυμαία

Οι άλλες δύο τορπίλες αστόχησαν και εξερράγησαν στην προκυμαία. Από την επίθεση του «Ντελφίνο» σκοτώθηκαν ένας υπαξιωματικός και οκτώ ναύτες του «Ελλη», ενώ οι τραυματίες ανήλθαν στους 24. Μία γυναίκα, που βρισκόταν στην παραλία, πέθανε από καρδιακή προσβολή μετά την έκρηξη της δεύτερη τορπίλης στην προκυμαία. Μετά την εκτέλεση της αποστολής του το «Ντελφίνο» απομακρύνθηκε χωρίς να γίνει γνωστή η ταυτότητά του. Επειτα από λίγες ώρες κατέπλευσε στη Σύρο, αλλά αναχώρησε αμέσως άπρακτο, καθώς δεν υπήρχε κανένα πλοίο στο λιμάνι του νησιού. Το «Ντελφίνο» επέστρεψε εσπευσμένως στη Λέρο με διαταγή των ιταλικών Αρχών, ακυρώνοντας την αποστολή του στην Κόρινθο.
Η επιχείρηση δεν φαίνεται να ήταν σε γνώση των πολιτικών Αρχών της Ρώμης (πλην ίσως του Μουσολίνι). Ο υπουργός Εξωτερικών Γκαλεάτσο Τσιάνο έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι η βύθιση του ελληνικού πλοίου οφείλεται στη θρασύτητα του Ντε Βέκι.

Η έρευνα που διενήργησαν δύτες του Πολεμικού Ναυτικού έδειξε ότι οι τορπίλες ήταν ιταλικές και επομένως η επίθεση έγινε από ιταλικό υποβρύχιο. Η κυβέρνηση Μεταξά τήρησε απόλυτα μυστικό το πόρισμα της έρευνας, για να μην προκαλέσει την Ιταλία και διαταράξει την ουδετερότητα της Ελλάδας. Τελικά, δημοσιοποιήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1940, δύο ημέρες μετά την ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας.

Παρά ταύτα, από την πρώτη στιγμή η ελληνική κοινή γνώμη δεν είχε καμία αμφιβολία για την εθνικότητα του υποβρυχίου. Το 1950, στο πλαίσιο των πολεμικών επανορθώσεων, η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα το ελαφρύ καταδρομικό «Ευγένιος της Σαβοΐας» («Eugenio Di Savoia»), το οποίο μετονομάστηκε σε «Ελλη» τον Ιούνιο του 1951 και ύψωσε την ελληνική σημαία. Στα μέσα της δεκαετίας του '50 το ναυάγιο του «Ελλη» ανελκύστηκε τμηματικά και πουλήθηκε για παλιοσίδερα. Το 1985 Ελληνες δύτες ανακάλυψαν στον βυθό της Τήνου τα απομεινάρια της ιταλικής τορπίλης που βύθισε το «Ελλη». Το εύρημα εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά.

Οι πιστοί ούρλιαζαν και έκαναν εκκλήσεις προς τη Μεγαλόχαρη

Η πρώτη έκρηξη τρόμαξε το πλήθος πιστών που βρισκόταν στην προκυμαία και ετοιμαζόταν να πάει να προσκυνήσει... Ολοι κοίταζαν τρομαγμένοι και σαστισμένοι την «Ελλη» να βγάζει καπνούς από το πλάι. Προσπαθούσαν να δουν καλύτερα τι ακριβώς είχε συμβεί. Η δεύτερη έκρηξη ήταν ισχυρότερη... Μια τρύπα διαμέτρου δύο μέτρων ανάμεσα στα δύο φουγάρα έγινε ορατή ακόμη και από την ακτή. Μαύρος πυκνός καπνός κάλυψε τον ουρανό πάνω από το πλοίο. Οι ναύτες, που δεν ήξεραν τι είχε συμβεί πηδούσαν από το κατάστρωμα να σωθούν... Οι φλόγες έβγαιναν απειλητικές από τα σωθικά του καραβιού. Στην προκυμαία ο κόσμος δεν πίστευε αυτό που έβλεπε.
Χάος και απόλυτη καταστροφή... Μετά τις εκρήξεις, στο λιμάνι δεν ακουγόταν ούτε καν η ανάσα των χιλιάδων πιστών, παρά μόνο ο αέρας και οι κραυγές πόνου των τραυματισμένων ναυτών… Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα έσκισαν τον αέρα τα ουρλιαχτά και οι εκκλήσεις προς τη Μεγαλόχαρη.
Στα δύο ατμόπλοια οι προσκυνητές άρχισαν να φωνάζουν, να κλαίνε και να παρακαλούν... Κι αυτό διότι οι άλλες δύο τορπίλες που εξερράγησαν πάνω στον λιμενοβραχίονα είχαν στόχο τα επιβατηγά πλοία, δηλαδή τους ίδιους...

Ο ήρωικός κυβερνήτης που δεν ήθελε να μπει σε σωστική λέμβο

Ηθελε να μοιραστεί την τύχη του πλοίου του... Ο κυβερνήτης της θρυλικής «Ελλης» ήταν ο Ναυπλιώτης Αγγελος Χατζόπουλος, ένας δοξασμένος αξιωματικός, γόνος μεγάλης και γνωστής οικογένειας του Ναυπλίου. Σπούδασε στην Ακαδημία Πολέμου του Γάινουβ της Αγγλίας και μιλούσε τέσσερις γλώσσες. Απόγονος της ιστορικής οικογένειας των Κωτσονόπουλων, καθώς ο προπάππους του Μ. Κωτσονόπουλος υπήρξε ο πρώτος φαρμακοποιός της νεότερης Ελλάδος και δήμαρχος επί σειρά ετών. Ο παππούς του (από τη μητέρα του) Β. Λελάκης εστάλη από τη βασίλισσα Αμαλία για πέντε χρόνια στο Μόναχο για σπουδές και υπήρξε ο πρώτος γυμνασιάρχης ευρωπαϊκών σπουδών.

Ο πατέρας του ήρωα κυβερνήτη Αγγελου Χατζόπουλου, Παναγιώτης Χατζόπουλος, με καταγωγή από το Ανυφί, υπήρξε γενικός αρχίατρος του Ελληνικού Στρατού και σπούδασε για μία πενταετία στο Παρίσι. Ο κυβερνήτης Χατζόπουλος λίγο μετά τον τορπιλισμό θέλησε να μοιραστεί την τύχη του πλοίου του, ωστόσο οι αξιωματικοί του τον πήραν σηκωτό και επιβιβάστηκαν σε σωστική λέμβο... Σύμφωνα με τα ιστορικά ντοκουμέντα, μετά το σήμα για εγκατάλειψη του αντιτορπιλικού, τελευταίοι έφυγαν από την «Ελλη» οι πλωτάρχης Δούσης, υποπλοίαρχος Στεριόπουλος, ανθυποπλοίαρχοι Λεβαντίνος και Κυριαζόπουλος, σημαιοφόροι Μαργαρίτης, Χορς, Διαμαντής και τελευταίος ο κυβερνήτης πλοίαρχος Αγγελος Χατζόπουλος.

 https://www.dimokratianews.gr