Συνέντευξη πού παραχωρήθηκε ἀπό τόν ὑπεύθυνο τοῦ προγράμματος διδασκαλίας ἀρχαίων ἑλληνικῶν σέ παιδιά κ. Γεωργιάδη Κυριάκο στόν Γιῶργο Ρακκᾶ γιά λογαριασμό τοῦ περιοδικοῦ Ἄρδην (τ. 97, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2014). Σέρρες, 11 Ιουνίου 2014
Ἄρδην: Κύριε Γεωργιάδη, ἡ ἐπιλογή διδασκαλίας ἀρχαίων ἑλληνικῶν σέ παιδιά τοῦ δημοτικοῦ συγκρούεται μετωπικά μέ τή στερεοτυπική ἀντίληψη πού τά θέλει δύσκολα καί ἀπροσπέλαστα ἀκόμα καί γιά τούς μαθητές λυκείου. Ποιά εἶναι ἡ πείρα πού ἀποκομίζετε ἀπό τή διεξαγωγή τῶν μαθημάτων;
Κ. Γεωργιάδης: Κατ’ ἀρχάς θά πρέπει νά κάνουμε μία γενική ἀναφορά στό γιατί καί πῶς τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος. Διδάσκουμε ἀπό τό 1994 φιλολογικά μαθήματα σέ μαθητές καί μαθήτριες λυκείου. Σέ ὅλη αὐτή τήν περίοδο παρατηρούσαμε μία πτώση τοῦ γλωσσικοῦ ἐπιπέδου τῶν μαθητῶν καί μία προϊοῦσα δυσκολία στήν πρόσληψη τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς, ἀλλά καί τῆς νέας ἑλληνικῆς γενικότερα. Ταυτόχρονα, ἡ ἀδυναμία αὐτοσυγκέντρωσης, ἡ ἔλλειψη ὑπομονῆς καί ἐπιμονῆς στίς δυσκολίες τῶν μαθημάτων, ἡ ἀδικαιολόγητη ταχύτητα καί ἡ ἄρνηση σέ ὁποιαδήποτε ἐμβάθυνση κατέστησαν πλέον κεντρικά χαρακτηριστικά. Ἀνιχνεύοντας τρόπους ἀνατροπῆς αὐτῆς τῆς καθοδικῆς πορείας, βλέπαμε ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει κάτι οὐσιαστικό ὑπό τό βάρος τῆς πίεσης τοῦ χρόνου (βλ. ἐξετάσεις καί μεγάλος ὄγκος τῆς καθορισμένης ἀπό τό ὑπουργεῖο ύλης). Ἔτσι καταλήξαμε στό συμπέρασμα ὅτι πρέπει τό παιδί νά ἔρθει σέ γόνιμη καί οὐσιαστική ἐπαφή μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα ἀπό τίς πρῶτες τάξεις τοῦ δημοτικοῦ, περίοδο κατά τήν ὁποία ὑπάρχει ἄνεση χρόνου γιά νά γίνει σωστή προετοιμασία, ὥστε τό παιδί, εἰσερχόμενο στό γυμνάσιο, νά ἀντέξει τό ἀπότομο «σόκ» τοῦ πολυτονικοῦ καί τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν. Βεβαίως, καθώς σχεδιάζαμε τό πρόγραμμα τῶν μαθημάτων, ἔπρεπε νά λάβουμε ὑπόψη ὁρισμένες βασικές παραμέτρους. Τά σημερινά παιδιά δέχονται ἀπό πολύ νωρίς πολλά ἐρεθίσματα, εἶναι ἐξοικειωμένα μέ τήν τεχνολογία, χάρη στήν ὁποία ὅμως ἀποκτοῦν μία ἀδικαιολόγητη καί ἐπιζήμια ταχύτητα σέ ὅλα, εἶναι πολύστροφα, ἀλλά βαριοῦνται εὔκολα. Ἔλα ὅμως πού ὁ φυσιολογικός ρυθμός εἶναι ὁ ἀργός καί τά σπουδαῖα πράγματα ἀπαιτοῦν ὑπομονή, ἐπιμονή, ἀργό ρυθμό – τουλάχιστον στήν ἀρχή! Αὐτό ἦταν καί τό μεγάλο πρόβλημα πού ἔπρεπε νά λύσουμε στό ἐπίπεδο τοῦ σχεδιασμοῦ τοῦ μαθήματος. Ξέραμε ὅτι ἡ ἐπιλογή τοῦ κλασικοῦ τρόπου διδασκαλίας, δηλαδή γραμματική, συντακτικό, κείμενα γιά ἐξάσκηση, εἶχε ἐξασφαλισμένη τήν ἀποτυχία ἀπό τήν πρώτη ὥρα. Γι΄αὐτό ἀποφασίσαμε νά ἐπενδύσουμε τόν σκληρό πυρήνα τοῦ μαθήματος (γραμματική – συντακτικό) μέ ὅλα τά ὄπλα πού διαθέτει ὁ Ἑλληνικός Πολιτισμός.
Ἡ πρότασή μας λοιπόν διαμορφώθηκε ὡς ἑξῆς στό κείμενο μέ τό ὁποῖο ἀπευθυνθήκαμε στόν κόσμο τό καλοκαίρι τοῦ 2012:
Ἀπό τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2012 σύν Θεῶ θά προσφέρουμε μαθήματα Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσας, Ἱστορίας καί Πολιτισμοῦ γιά ὅλες τίς ἡλικίες. Γιά τά μικρά παιδιά στόχος τοῦ προγράμματος εἶναι νά τά φέρει ἔγκαιρα –καί πάντως πρίν τά ἁλώσει ἡ τεχνολογία (κινητά, ἠλεκτρονικά παιχνίδια κ.λπ.)– σέ δημιουργική ἐπαφή μέ τόν Ἑλληνικό Λόγο καί πολιτισμό σέ ὅλη του τή διαχρονία, χωρίς ἀποκλεισμούς καί στρεβλώσεις – ἀπό τόν Ὅμηρο, τόν Πλάτωνα καί τόν Ἀριστοτέλη, τόν Αἰσχύλο, τόν Σοφοκλῆ καί τόν Εὐριπίδη μέχρι τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, τόν Μέγα Βασίλειο καί τούς ἄλλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπό τόν Σολωμό, τόν Μακρυγιάννη καί τόν Παπαδιαμάντη μέχρι τόν Κόντογλου, τόν Σεφέρη καί τόν Ἐλύτη.
Στόχος νά καταστοῦν ἱκανά νά κατανοοῦν καί νά ἑρμηνεύουν ὅλους τούς μεγάλους τοῦ Πολιτισμοῦ μας, γιά νά μποροῦν νά ἀντλοῦν ἀπό αὐτούς ὅ,τι χρειάζονται γιά τό σήμερα καί τό αὔριο. Μέσα γιά τήν ἐπίτευξη αὐτοῦ τοῦ στόχου θά ἀποτελέσουν ἡ ἑρμηνεία καί ὁ σχολιασμός τῶν κειμένων, ἡ ἐτυμολογία, ὁ παραλληλισμός ἀρχαίας καί νέας Ἑλληνικῆς, ἡ ἑρμηνεία τῶν γραμματικῶν καί συντακτικῶν κανόνων καί ὄχι ἡ ἁπλή ἀπομνημόνευση, ἡ δημιουργία προτάσεων, καθώς καί ἄλλες δραστηριότητες (ἀνάγνωση, ἀπαγγελία, ὀρθοφωνία ἤ δραματοποίηση τῶν κειμένων, παραγωγή λόγου, ζωγραφική, καλλιγραφία).
Ὅσον ἀφορᾶ τή διάρθρωση τοῦ μαθήματος, ἐπιλέγουμε νά προχωροῦμε παράλληλα στή γνώση τῶν βασικῶν κανόνων τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας (γραμματική, συντακτικό, ’ετυμολογία) καί στή δημιουργική ἐπαφή καί ἑρμηνεία κειμένων πού θά ἀντλοῦμε ἀπό ὅλο τό εὖρος τοῦ θαυμαστοῦ μυστικοῦ κήπου τῆς Ἑλληνικῆς Γραμματείας (Ἀρχαία Ἑλληνική, Ἑλληνιστική, Μεσαιωνική καί Νεοελληνική), ἔτσι ὥστε, διατηρώντας ἀμείωτο τό ἐνδιαφέρον, νά προχωροῦμε στήν κατανόηση καί ἀφομοίωση τοῦ Ἑλληνικοῦ Τρόπου.
Μέ σύνθημά μας τό «Πλούσια Γλῶσσα = Πλούσια Σκέψη», ξεκινᾶμε μέ τό χαρτί καί τό μολύβι τόν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς στό σπίτι μας, στόν Πολιτισμό μας. Σᾶς περιμένουμε!
Καί ἔτσι ξεκινήσαμε. Μέ τρία τμήματα. Δύο μικρῶν παιδιῶν (β΄δημοτικοῦ καί ε΄δημοτικοῦ) καί ἕνα ἐνηλίκων.
Καί ἐρχόμαστε τώρα στήν οὐσία τοῦ ἐρωτήματός σας.
Δύσκολα καί ἀπροσπέλαστα λοιπόν τά Ἀρχαῖα Ἑλληνικά –χωρίς εἰσαγωγικά– γιά παιδιά πού δέν ἀξιοποίησαν –μέ εὐθύνη βέβαια κυρίως τοῦ στενοῦ καί εὐρύτερου περιβάλλοντός τους– τήν κατεξοχήν γλωσσογονική ἡλικία τῶν πρώτων ἔξι χρόνων τῆς ζωῆς τους καί δέν τά διδάχθηκαν τά πρῶτα –κρίσιμα ἀπό κάθε πλευρά– χρόνια της σχολικῆς τους ζωῆς.
Σχετικά τώρα μέ τήν πείρα πού ἀποκομίζουμε ἀπό τή διεξαγωγή τῶν μαθημάτων ἔπειτα ἀπό δύο ἔτη, μποροῦμε μέ ἀσφάλεια νά ἐξαγάγουμε τά πρῶτα συμπεράσματα. Ὅσον ἀφορᾶ τά μικρά παιδιά (β΄ καί γ΄ δημοτικοῦ), κατ΄ἀρχάς συμμετέχουν στό μάθημα ἀνελλιπῶς, χωρίς νά βαριοῦνται. Ἐνθουσιάζονται μέ τή μελοποιημένη ποίηση, τήν ὑμνολογία, τήν ἱστορία, τά διηγήματα, τήν ἐτυμολογία καί ἀκολούθως «ἀντέχουν» μέ ἰδιαίτερη ἄνεση – κάποτε καί χαρούμενα – τόν σκληρό πυρήνα τοῦ μαθήματος, πού εἶναι ἡ γραμματική, τό συντακτικό, τό λεξιλόγιο. Ἀφομοιώνουν σχετικά εὔκολα καί ἀργά, ἀλλά σταθερά, φαίνονται στόν λόγο τους καί τή σκέψη τους τά πρῶτα θετικά ἀποτελέσματα ὅσον ἀφορᾶ καί τό ἐπίπεδο ἔκφρασης, ἀλλά καί αὐτό τῆς σκέψης. Σαφή εἰκόνα τῶν ἀνωτέρω λαμβάνει κανείς, ἄν ρίξει μία ματιά στή διδαχθεῖσα ὕλη τῶν δύο ἐτῶν (2012-2013 καί 2013 – 2014), τήν ὁποία ἐπισυνάπτουμε στό τέλος.
Βεβαίως, ἡ ἐπιτυχία τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος ἔχει νά κάνει καί μέ τήν προσωπικότητα τοῦ κάθε παιδιοῦ καί μέ τή συμμετοχή τῆς οἰκογένειας καί ἐκεῖ ὀφείλονται οἱ διαφοροποιήσεις στήν πρόσληψη καί ἀφομοίωση τῶν διδασκομένων κατά περίπτωση. Ὅμως σέ γενικές γραμμές ἡ ὠφέλεια πού προκύπτει εἶναι ὁρατή ἀπό τήν ἀρχή καί τό μέλλον προοιωνίζεται θετικό γιά αὐτά τά παιδιά.
Στίς μεγαλύτερες ἡλικίες (ε΄ καί στ΄ δημοτικοῦ) τά πράγματα πηγαίνουν κάπως πιό ἀργά καί αὐτό ἴσως ἀκούγεται παράδοξο. Ὅμως εἶναι ἡ ἀλήθεια καί ὀφείλεται ἐνδεχομένως στό ὅτι τά παιδιά αὐτά ἔχουν κάνει ἤδη μία διαδρομή, ἡ ἐμπλοκή τους μέ τήν τεχνολογία δέν βοηθάει, ἐμφανίζουν μία κάποια ἀνυπομονησία καί ἀφομοιώνουν πιό δύσκολα. Ὅμως αὐτό ἀφορᾶ τήν ἀρχική περίοδο. Στή συνέχεια ἐξοικειώνονται μέ τό ἀντικείμενο καί ὅλα παίρνουν τόν δρόμο τους.
Ἄρδην: Πῶς ἐπιδρά ἡ διδασκαλία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν στήν ἀντιληπτική / κριτική ἱκανότητα, καθώς καί στίς μαθησιακές δυνατότητες τῶν μικρῶν παιδιῶν;
Κ. Γεωργιάδης: Τό ἐρώτημα τίθεται ἀπό τά πράγματα: ἐάν ἕνα παιδί τύχει τῆς δέουσας προσοχῆς –βλέπε λελογισμένη χρήση τῶν τεχνολογικῶν μέσων– καί διδαχθεῖ ἀπό νωρίς τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα, ὄχι μόνο ὡς γλωσική δομή, ἀλλά κυρίως ὡς φορέα τοῦ Ἑλληνικοῦ Τρόπου, ποιό θά εἶναι τό ἀποτέλεσμα; Μήπως ἕνα παιδί κριτικά σκεπτόμενο, μέ πολλά ἐνδιαφέροντα, ἕτοιμο νά χαρεῖ τό δῶρο τῆς ζωῆς ὡς ἐνεργό μέλος τῆς κοινωνίας; Πιστεύουμε πώς αὐτό ἀκριβῶς εἶναι τό ἀποτέλεσμα. Ὅσον ἀφορᾶ τώρα τό δικό μας πρόγραμμα, εἶναι ὁρατές οἱ θετικές συνέπειες, μέ διαφοροποιήσεις ὅμως πού ὀφείλονται στίς διαφορετικές διαδρομές πού ἔχουν τά παιδιά μέχρι τώρα. Ἄλλη ταχύτητα καί βάθος πρόσληψης ἔχει ἕνα παιδί πού δέν παρακολούθησε ἤ καί δέν παρακολουθεῖ τηλεόραση καί δέν ἔχει κολλήσει μέ βιντεοπαιχνίδια –πιστέψτε μας, ὑπάρχουν καί τέτοια παιδιά– καί ἄλλη ἕνα παιδί πού μεγάλωσε μέ τήν τηλεόραση ὡς ὀργανικό παρακολούθημα τῆς ζωῆς του καί τά βιντεοπαιχνίδια εἶναι πλέον μέρος τῆς καθημερινότητάς του. Σέ κάθε περίπτωση ὅμως τά παιδιά παρακολουθοῦν εὐχάριστα τό μάθημα – ἕνας μικρός μάλιστα μᾶς δήλωσε πώς θά συνεχίσει νά τό παρακολουθεῖ καί τά ἑπόμενα χρόνια, διότι εἶναι σάν νά μήν εἶναι μάθημα! Ἀπό τή στιγμή πού κερδίθηκε αὐτό τό στοίχημα –ἡ ἑκούσια καί μέ χαρά συμμετοχή δηλαδή– ἀναλαμβάνουν ἔργο ἡ ἐτυμολογία, ἡ ἱστορία, τό ἑλληνικό διήγημα, ἡ ὑμνολογία, ἡ μελοποιημένη ποίηση, οἱ βίοι ἁγίων, οἱ ἡρωικές μορφές καί ἄλλα ἀκόμη μυρίπνοα ἄνθη τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ, γιά νά δώσουν στούς μικρούς μαθητές, ἀλλά καί στούς ἐνήλικες, τήν πνευματική ἐκείνη τροφή πού δυναμώνει τό πνεῦμα μας καί τό μυαλό μας.
Ἄρδην: Τό ἀρνητικό στερεότυπο γιά τήν ἀρχαία ἑλληνική γλώσσα, πέραν τῶν πολιτικῶν σκοπιμοτήτων πού ἐξυπηρετεῖ, θεμελιώθηκε πάνω στή στρεβλή διδακτική προσέγγιση πού πραγματοποιεῖται στό πλαίσιο μίας ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας. Θά μποροῦσε νά ὑπάρξει κατά τή γνώμη σας μία ἐναλλακτική προσέγγιση στή διδασκαλία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν, πού νά ἀποκαθιστᾶ τή σχέση τους μέ τή νεολαία;
Κ. Γεωργιάδης: Βεβαίως, καί αὐτό πραγματοποιοῦμε τά τελευταῖα δύο χρόνια. Κατ΄ἀρχάς εἶναι τό θέμα τοῦ χρόνου. Δέν στέκει νά ἀφήνουμε ἀνεκμετάλλευτα τά πρῶτα κρίσιμα χρόνια τῆς σχολικῆς ζωῆς τοῦ παιδιοῦ καί μετά νά τό «βομβαρδίζουμε», ξαφνικά, στήν α΄ γυμνασίου, μέ ἕνα βιβλίο μάλιστα ἰδιαίτερα ἀπαιτητικό. Ἔπειτα εἶναι τό θέμα τῶν κειμένων. Θεωροῦμε πώς κείμενα ἀπό τήν ἐκκλησιαστική γραμματεία προσφέρονται γιά τήν πρώτη ἐπαφή τοῦ παιδιοῦ μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική. Εἶναι πιό κοντά στή νέα ἑλληνική, χωρίς νά ὑστεροῦν σέ νόημα – κάθε ἄλλο μάλιστα –, ἀλλά καί συντακτικογραμματικά. Ἐπίσης ἡ ἐπένδυση, ὅπως ἤδη προαναφέραμε, τοῦ σκληροῦ πυρήνα τοῦ μαθήματος μέ τήν ἐτυμολογία, πού ἐνθουσιάζει τά παιδιά, τήν ἱστορία μέσα ἀπό τίς πηγές πού συγκλονίζει καί ἐμπνέει, τήν ὑμνολογία καί τή μελοποιημένη ποίηση, πού φέρνει τό παιδί στήν κατάλληλη ψυχική καί συναισθηματική κατάσταση καί τό μετατρέπει σέ μαθητή οὐσιαστικό, δίνει μία ἄλλη δυναμική στό μάθημα, ἐντελῶς διαφορετική μέ τά εἰωθότα καί κερδίζει τούς μαθητές.
Ἄρδην: Τί θά συμβουλεύατε σέ κάποιον νέο πού ἔχει τελειώσει τό σχολεῖο, καί πού τώρα ἀνακαλύπτει τή σημασία καί τή σπουδαιότητα τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν;
Κ. Γεωργιάδης: Θά τοῦ ἔλεγα ὅτι ἔχει ξημερώσει μία καινούργια, σπουδαία ἡμέρα γι’ αὐτόν. Ποτέ δέν εἶναι ἀργά. Ὅλα τά σπουδαῖα ἔχουν εἰπωθεῖ καί καταγραφεῖ σέ βιβλία. Ἡ ἀρχαία ἑλληνική –ἤ μᾶλλον ἡ ἑλληνική γλῶσσα, γιά νά τό ποῦμε καλύτερα– δέν μᾶς ἐνδιαφέρει ἁπλῶς καί μόνον ἐπειδή εἶναι ἡ γλῶσσα μας, ἀλλά κυρίως διότι εἶναι φορέας ἑνός τρόπου σκέψης καί ἑνός τρόπου ζωῆς, πού ἀναγνωρίστηκε ὡς οἰκουμενικός καί φιλάνθρωπος. Ἔτσι λοιπόν ἀξίζει νά ἐντρυφήσουμε σέ αὐτόν. Καί ἄν δέν μπορεῖ μόνος του, ὑπάρχουν οἱ καλοί δάσκαλοι, σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα, γιά νά τόν βοηθήσουν, ὑπάρχουμε κι ἐμεῖς (www.gnomonpedia.gr καί kyrgev@gmail.com) πού σύντομα, σύν Θεῷ, θά παρέχουμε τά μαθήματά μας καί διαδικτυακά!
Ἄρδην: Σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ!
Κ. Γεωργιάδης: Ἐμεῖς σᾶς εὐχαριστοῦμε, γιά τή σπουδαία εὐκαιρία πού μᾶς χαρίσατε, γιά νά ἐπικοινωνήσουμε μέ τό ἐκλεκτό ἀναγνωστικό σας κοινό. Ἀφενός χρειαζόμαστε ἰδέες καί σκέψεις στήν προσπάθειά μας νά βελτιώσουμε καί νά ἀνεβάσουμε τήν ποιότητα τοῦ προγράμματος καί ἀφετέρου οἰκονομική ἐνίσχυση, γιά νά καταφέρουμε νά τό στερεώσουμε καί νά τό ἐπεκτείνουμε καί σέ ἄλλες πόλεις. Ὅσοι πιστοί, λοιπόν, ἐπικοινωνῆστε!
[2321028190 – 6943760038]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου