Η ταπεινή αγάπη

Ιερομόναχος Ιουστίνος

Η αγάπη «ου φυσιούται»· ταπεινοφρονεί. «Η δε ταπεινοφροσύνη που είναι γεμάτη από αγάπη αποτελεί μια δύναμη φοβερή, που όμοιά της δεν υπάρχει» κατά τον στάρετς Ζωσιμά του Ντοστογιέφσκυ (Αδελφοί Καραμαζώφ, Βιβλίο Έκτο, 3, 7).

Η ταπεινή αγάπη προτάσσει τον αδελφό (και στα πρακτικά και στα θεωρητικά). Το σύστησε ο Παύλος: «Τη τιμή αλλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. 12.10). Στο σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία (Κολ. 1.18), δεν δικαιούται, μα ούτε και είναι δυνατό να ζει κανείς αυθύπαρκτα, να ζητεί το δικό του συμφέρον αποκομμένο και ανεξάρτητο από των λοιπών μελών. «Ου δύναται δε οφθαλμός ειπείν τη χειρί· χρείαν σου ουκ έχω» (Α’ Κορ. 12.21).

Διαχεόμαστε μέσα στους άλλους όχι κατά τρόπο παρεξηγήσιμο θρησκειολογικά, αλλά «τω συνδέσμω της αγάπης συνδεόμενοι» κατά το προηγούμενο των αποστόλων, καθώς το εγκωμιάζει η ουράνια Υμνολογία μας (Ειρμός Ε’ ωδής Μ. Πέμπτης). Παραιτούμαστε από τον εαυτό μας και βυθιζόμαστε μέσα στον συνάνθρωπο. Ωστόσο μέσα από αυτή την αγαπητική σχέση βρίσκουμε αναδυόμενο τον σωστό εαυτό μας. Η αγάπη είναι και μείον (ευτυχώς) και πλέον (ευτυχώς).

Οι απόστολοι βίωναν και δίδασκαν την πηγαία και ειλικρινή αγάπη, την απλωμένη πάνω σε όλους και μάλιστα σε ύψιστο βαθμό: «Αλλήλους αγαπήσατε εκτενώς» (Α’ Πετρ. 1.22) με αγάπη «εκ καθαράς καρδίας και συνειδήσεως αγαθής» (Α’ Τιμ. 1.5).

Διαζευγμένες από την καθαρή συνείδηση πλήθος πράξεων αγάπης δήθεν, αποτελούν σκιάχτρα και κακέκτυπες απομιμήσεις αγάπης, μια που δεν αποβλέπουν στην αγάπη, κατά τα λεχθέντα, αλλά στην ιδιοτέλεια, στον εγωισμό με την πλατιά έννοια.

Να θυμηθούμε ότι η αγάπη είχε υπαγορεύσει στον Χριστό να φερθεί κάποτε στους Δώδεκα σαν δούλος. Συγκεκριμένα κατά τον Μυστικό Δείπνο ανέλαβε έργο της «δικαιοδοσίας» καθαρά των δούλων. Έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του! Η πράξη Του, που συνάμα ήταν και «εποπτική διδασκαλία», Του έδωσε το θάρρος και την αυθεντία, θα λέγαμε καταχρηστικά, να διατυπώσει συμπερασματικά την εντολή «Και υμείς οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους πόδας» (Ιω. 13.2-15).

Πόσο δεσμευτικό για τους αποστόλους και πόσο άφευκτα αναγκαστικό θα βάρυνε επάνω τους, όχι γιατί το είχε διατάξει ο Χριστός –που αυτό και μόνο έφθανε για να έχει αδιαμφισβήτητο κύρος– μα και γιατί το είχε ενεργήσει προηγουμένως ο Ίδιος. Ο Θεάνθρωπος σε τάξη δούλου…

Στα χρόνια μας η συνήθεια της ειδικής πλύσεως των ποδιών έχει εκλείψει, υπάρχουν όμως άλλες περιπτώσεις που μπορεί να την υποκαταστήσουν. Περιοριζόμαστε σε ένα μόνο παράδειγμα, που αν διασταλεί αγκαλιάζει πολλές περιπτώσεις.

Συμβουλεύουν δηλαδή οι Πατέρες ότι όταν τρως, πάρε το δευτερότερο ψωμί, το δευτερότερο φαγητό, για να μείνει το καλό για τους αδελφούς (Γεροντικό Πανοράματος, Α’ σελ. 120).

«Τη ταπεινοφροσύνη αλλήλους ηγούμενοι υπερέχοντας εαυτών μη τα εαυτών έκαστος σκοπείτε, αλλά και τα ετέρων έκαστος» (Φιλ. 2.2-4). Εδώ εδράζεται το πανθομολογούμενο όριο της άγνωστης έξω από την Καινή Διαθήκη ταπεινοφροσύνης της συνταιριασμένης με την αγάπη.

Παρατήρησαν πως η αγάπη είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να γεμίσει την αιωνιότητα (Β. Ουγκώ Άθλιοι τ. Β’). Ευεξήγητο, αφού εκεί θα δεσπόζει ο Θεός, η Αγάπη. Ακριβώς Παράδεισος είναι ο Θεός, η Αγάπη – μακριά Του η Κόλαση, ο διάβολος, το μίσος. «Αν δε, καθώς λέει ο Ιωάννης, ο Θεός είναι αγάπη, κατ’ αναγκαιότατο λόγο το μίσος είναι ο διάβολος», συμπεραίνει ο Μέγας Βασίλειος (Λόγος ασκητικός 3.2).

Κόλαση και μίσος είναι ο θάνατος – Παράδεισος και αγάπη είναι η ζωή. «Ημείς οίδαμεν ότι μεταβεβήκαμεν εκ του θανάτου εις την ζωήν, ότι αγαπώμεν τους αδελφούς· ο μη αγαπών τον αδελφόν μένει εν τω θάνατω» (Α’ Ιω. 3.14).

Ερμηνεύει ο ιερός Αυγουστίνος: «Ας μη ρωτάει κανείς κανένα άνθρωπο· ας εξετάζει καθένας την καρδιά του· εάν εκεί συναντάει την αγάπη προς τους αδελφούς, ας είναι βέβαιος, ότι μετέβη εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Trac.V 10), την αιώνια ζωή εν Χριστώ, ο Οποίος βεβαίωσε «Εγώ ειμι η ανάστασις και η ζωή» (Ιω. 11.25).

Ιερομόναχος Ιουστίνος

https://www.koinoniaorthodoxias.org/martiria-kai-didaxi/i-tapeini-agapi/