Ακυρωτέα η χειροτονία της “πρώτης” ορθόδοξης διακόνισσας;

Όπως λέει και ο μέγας Χρυσόστομος για τους κληρικούς, “ο Θεός ου πάντας χειροτονεί, διά πάντων δε ενεργεί”. Δεν είναι εύκολο ούτε ωραίο να ακυρώσεις μια ιερατική πράξη. Όταν όμως γίνεται παρά τους ιερούς Κανόνας, σκανδαλίζει το ποίμνιο και προσβάλλει την ουσία της Παράδοσης, τότε θα πρέπει να γίνεται και αυτό. Η Εκκλησία βέβαια “οικονομεί” σε σκανδαλιστικό βαθμό ενίοτε παρόμοιες καταστάσεις (π.χ. επικύρωση χειροτονιών από αιρετικούς και σχισματικούς), αλλά δεν μπορούμε να τα ισοπεδώνουμε όλα, τανύοντας ανεπίτρεπτα την εκκλησιαστική οικονομία και επιείκεια. 

Προ έτους περίπου θεωρήσαμε άκυρη τη χειροτονία εις Επίσκοπον του π. Θεοφάνους Κόγια λόγω της απαγγελίας του Συμβόλου της Πίστεως με τη λατινική του εκδοχή. Το θέμα “σώθηκε” με τη γραπτή ανακοίνωση του ιδίου μετά από λίγες μέρες, στην οποία ο ίδιος εξηγεί ότι επρόκειτο περί ακουσίου λάθους. Ακόμα λοιπόν και αν πονηρευόμενος έπραξε αρχικά αυτό το “λάθος”, από τη στιγμή που δημοσίως το αποκηρύσσει, η χειροτονία του μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη. Κάτι αντίστοιχο θα λέγαμε ισχύει και στην περίπτωση της πρώτης ορθόδοξης διακόνισσας που χειροτονήθηκε την παρελθούσα Μ. Πέμπτη στην Αφρική.

Η χειροτονηθείσα δεν φταίει φυσικά σε τίποτε. Την πλήρη ευθύνη φέρει ο Επίσκοπος και η Σύνοδος που του το επέτρεψε. Η χειροτονία όμως δεν μπορεί να ισχύει, εφόσον θεωρηθεί ισόκυρη με αυτήν των ανδρών λειτουργών Διακόνων. Είδαμε τη χειροτονηθείσα να κοινωνεί τους πιστούς. Ανεπίτρεπτο και πρωτοφανές στην Παράδοσή μας! Από τις εικόνες βέβαια που διέρρευσαν δεν ξέρουμε αν συμμετείχε και με άλλο τρόπο στη θεία λειτουργία, όπως με την εκφώνηση λειτουργικών αιτημάτων. Μάλλον πρέπει έτσι να έγινε, εφόσον συμμετείχε και στη μετάδοση της Ευχαριστίας. Αλλά και μόνο η μετάδοση καθιστά αντικανονική την εν λόγω χειροτονία, διότι την εξισώνει με αυτήν του ανδρός Διακόνου (πρώτου βαθμού της ειδικής ιερωσύνης).

Δεν πρόκειται για θέμα αυστηρότητας ή ζηλωτικής θεώρησης του πράγματος. Είναι ζήτημα ουσιώδες που άπτεται της βασικής μας εκκλησιαστικής Παράδοσης. Αυτή ουσιαστικά οδηγεί τα εκκλησιαστικά πράγματα και σε αυτήν οφείλουν να υπακούν οι Επίσκοποι, οι λοιποί κληρικοί, οι λαϊκοί, αλλά και όλες οι Σύνοδοι των Τοπικών Εκκλησιών. Ακόμη και οι Οικουμενικές. Σε αντίθεση περίπτωση απορρίπτονται και καθίστανται ληστρικές και άκυρες. Μύρια τα παραδείγματα από το παρελθόν. 

Δεν υπάρχει λόγος να αναλύσουμε το θέμα της χειροτονίας των γυναικών σε αυτό το σύντομο άρθρο. Επιγραμματικά θα λέγαμε πως εάν οι διακόνισσες στο παρελθόν είχαν την ειδική ιερωσύνη των ανδρών, τότε θα προχωρούσαν και στους επόμενους βαθμούς (Ιερείς και Επίσκοποι)! Και όχι μόνο αυτό δεν έγινε, αλλά στην πορεία χάθηκε εντελώς ο θεσμός των διακονισσών, που καταδεικνύει εμφανέστατα πως το βασικό τους λειτούργημα ήταν η επικουρία στη βάπτιση των ενηλίκων γυναικών. 

Είναι μεγάλο το βάρος της ειδικής ιερωσύνης και θα πρέπει οι γυναίκες να αισθάνονται τυχερές που το Άγιο Πνεύμα τις απάλλαξε από την τεράστια αυτή ευθύνη! Σκοπός είναι η σωτηρία, όχι η ειδική ιερωσύνη. Και ποιος βαπτισμένος Ορθόδοξος, άλλωστε, δεν έχει τη γενική ιερωσύνη; Να επαναλαμβάνουμε τα αυτονόητα; Προσωπικά θεωρούμε παντελώς αχρείαστη την ειδική γυναικεία ιερωσύνη στα έσχατα χρόνια της Εκκλησίας. Προέχει εξάπαντος η ενότητα των Ορθοδόξων ενώπιον της τελικής αντίχριστης επιθέσεως και η άμυνα κατά της ισοπεδωτικής εκκοσμίκευσης.

Η Παναγία εξάντλησε, θα λέγαμε, με το πολύ παραπάνω την ειδική υπουργία (ιερωσύνη) των γυναικών στο μυστήριο της Θείας Οικονομίας, το οποίο συνεχίζει η Εκκλησία. Η Εκκλησία εξύψωσε τη γυναίκα απίστευτα συγκριτικά με άλλες εποχές, θρησκείες και διάφορες ιδεολογίες και κοσμοθεωρίες. Έφτασε μάλιστα ακόμη και στη χειροτονία της διακόνισσας με τα ίδια λόγια με αυτήν του λειτουργού Διακόνου. Αλλά ως εκεί. Πατέρες Άγιοι ερμηνεύουν πως δεν είναι το ίδιο με την των ανδρών (π.χ. Επιφάνιος Κύπρου και Νικόδημος Αγιορείτης). Η εικονική – ιστορική (: η ανδρώα φύση του Θεανθρώπου) αντιστοίχιση Χριστού – Εκκλησίας και άνδρα (κεφαλή του ο Χριστός) – γυναίκας (κεφαλή της ο ανήρ) – κατά την παύλεια θεολογία - δεν πρέπει να αλλοιωθεί. Δεν υφίσταται ούτε καν σοβαρός ποιμαντικός λόγος. Γνώμη μας...

Η κακή όψη του φεμινισμού θέλει, αφού εισήλθε σχεδόν παντού και επικράτησε επιθετικώ τω τρόπω, να αλώσει και την Ορθόδοξη Παράδοση. Η προχθεσινή χειροτονία κινεί εύλογα υποψίες οικουμενιστικού χαρακτήρος, έστω και αν είναι αβάσιμες, καθόσον ανοίγει τον δρόμο της εξομοίωσής μας με τις δυτικές χριστιανικές ομολογίες (βλ. Προτεσταντισμός και Αγγλικανισμός). Εδώ δεν έχουμε λύσει τα εσωτερικά μας προβλήματα (π.χ. σχίσμα Οικουμενικού Πατριαρχείου και Μόσχας) και τολμούμε ανεπίτρεπτα να δημιουργήσουμε και άλλα;

Εάν λοιπόν και εφόσον η Σύνοδος της Αλεξανδρείας διευκρινίσει πως η χειροτονία αυτή δεν έχει τον λειτουργικό χαρακτήρα της ειδικής ιερωσύνης των ανδρών και στο εξής απαγορεύσει τη συμμετοχή της διακόνισσας στην τέλεση της Θείας Λειτουργίας, τότε μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη, αν και όχι πρώτη, διότι έχουμε ήδη διακόνισσες στην εκκλησιαστική ιστορία της Ορθοδοξίας! Και ας μην ξεχνάμε πως η παλινδρόμηση δεν είναι πάντοτε θεμιτή και ευλογημένη επιστροφή στην Παράδοση. Μπορεί να αποδειχθεί προβληματική έως καταστροφική...

Κ. Νούσης

Λάρισα, 9/5/2024