Γράφει ο Αναστάσιος Ομ. Πολυχρονιάδης
Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ
Με αφορμή την επιδημία του κορωνοϊού, μελετούμε με κριτική ματιά τη συνέντευξη του καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ Χρυσόστομου Σταμούλη στην εφημερίδα Καθημερινή στις 17/4/2020, με τίτλο: «Ζούμε μια παρατεταμένη Μεγάλη Παρασκευή».
Μετάληψη ζωής εκτός Εκκλησίας;
Στην ερώτηση του δημοσιογράφου εάν «Μπορεί [...] η κρίση» του κορωνοϊού «να γίνει ευκαιρία ώστε οι ιεράρχες να έρθουν πιο κοντά στον καθημερινό άνθρωπο και τα προβλήματά του» ο Σταμούλης σημειώνει: «Θέλω να πιστεύω πως και οι ιεράρχες, μετέχοντας σε αυτό το νέο πάθος, θα μεταλάβουν την αγωνία και τους καημούς των καθημερινών ανθρώπων, θα γονατίσουν ενώπιον της ζωής, η οποία βιώνεται ‘‘εν ταις αγοραίς και εν ταις πλατείαις’’».
Η άποψή του είναι ότι η ζωή «βιώνεται» εκτός Εκκλησίας, στις αγορές και στις πλατείες.
Εκεί, όπως λέει, πρέπει να βρεθούν οι ιεράρχες. Να «εξέλθουν», δηλαδή, από την Ευχαριστιακή Κοινότητα προκειμένου να «μεταλάβουν την αγωνία και τους καημούς των καθημερινών ανθρώπων».
Πρόκειται για πρόσκληση στην αυτονομία, να κινηθούν ανεξάρτητα, χωρίς αναφορά, εκ μέρους του, στη Μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Χριστού, δηλαδή στη μετοχή στο Μυστήριο της Ζωής.
Η ιδεολογική τοποθέτησή του, αποτελεί ακριβώς τη σμίκρυνση του Χριστού, τον οποίο όλοι οφείλουν να δέχονται μεθεκτικά.
Για αυτό και ο λόγος του Σταμούλη συγκροτεί «την άσαρκη μεσσιανική καθοδηγητική ιδεολογία», για την οποία ομιλεί ο ίδιος, αποδίδοντας όμως τις κατηγορίες σε άλλους, τους οποίους χαρακτηρίζει ότι διακατέχονται από ορθόδοξο φονταμενταλισμό, που όπως σημειώνει, «είναι άγριος και άκρως επιθετικός».
Έτσι, «καταματωμένος», από την αγριότητα και την επιθετικότητα του φονταμενταλισμού, χωρίς να κατονομάζει έστω ένα φονταμενταλιστή (!), παραδίδει συνεχώς ιδιαίτερα μαθήματα στην Ορθοδοξία, ενώ για τις διαιρετικές απόψεις του, που τις μεγαφωνίζει στις πλατείες, δεν έχει ακόμη συνέλθει κάποιο απαραίτητο εκκλησιαστικό όργανο, προκειμένου να του ασκήσει κριτική.
Δεν ήρθε φέτος η Ανάσταση;
Σε άλλο σημείο της συνέντευξης ο δημοσιογράφος διαπιστώνει πως φέτος «οι πιστοί δεν θα γιορτάσουν όλοι μαζί την Ανάσταση στις εκκλησίες», ρωτώντας, ακολούθως, εάν αυτό «Θα επηρεάσει [...] τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Ορθόδοξη πίστη[...]».
Ο Σταμούλης, λοιπόν, απαντά: «Ζούμε εδώ και καιρό μια παρατεταμένη Μεγάλη Παρασκευή, όπου δίπλα μας όλα καταρρέουν. Η Εκκλησία των ακανθών και του Σταυρού οφείλει να σταθεί στο πλευρό όλων των τραυματισμένων από το πάθος αυτό ανθρώπων και να δείξει για μια ακόμα φορά πως το κακό δεν μπορεί να είναι αιώνιο. Η Ανάσταση θα έλθει».
Από τα λεγόμενά του προκύπτει ότι λόγω της φετινής επιδημίας δεν εορτάστηκε η Ανάσταση και ότι θα εορταστεί σε ένα μελλοντικό χρόνο.
«Η Ανάσταση θα έλθει», λέγει, ωσάν να μην την εορτάζει η Εκκλησία κάθε Κυριακή, εξαιρέτως δε την ημέρα του Πάσχα[1].
Από τα λεγόμενα του Σταμούλη προκύπτει η παύση του Λειτουργικού χρόνου, η οποία, σύμφωνα με την Ορθόδοξη Θεολογία, έχει ως συνέπεια την εισβολή της φθαρτότητας στον άφθαρτο χρόνο της Εκκλησίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι επόμενη η απάντησή του, όταν καλεί τους ιεράρχες να «μεταλάβουν» εκτός Εκκλησίας.
Αντί, λοιπόν, να εύχεται Ευχαριστιακά υπέρ της μεταμόρφωσης ολόκληρης της πεπτωκυίας δημιουργίας σε Εκκλησία, εκείνος προτρέπει τους ποιμένες της να «γονατίσουν ενώπιον της ζωής, η οποία βιώνεται», όπως σημειώνει, «‘‘εν ταις αγοραίς και εν ταις πλατείαις’’».
Με αυτό τον τρόπο, η κλήση των ποιμένων, εκ μέρους του, για έξοδό τους από την Εκκλησία δεν αποσκοπεί στην εύρεση του απολωλότος προβάτου.
Δεν χαρακτηρίζεται, δηλαδή, από σωτηριολογικό περιεχόμενο, ωσάν η παραβολή του Καλού Ποιμένος να λέγει ότι Εκείνος στην αναζήτηση του χαμένου προβάτου πήρε μαζί και τα ενενήντα εννιά, γιατί εκεί που βρίσκονταν το απολωλός ήταν και η όντως ζωή.
Ενώ, ο Χριστός με τις παραβολές «αποτρέπει» ακριβώς αυτή «τη σύγχυση ανάμεσα στη βασιλεία του Θεού και τις βασιλείες της γης», όπως ευστοχότατα τονίζει ο λογοτέχνης Αλέξανδρος Κοσματόπουλος[2].
Άρνηση του Ακτίστου
Σε άλλη ερώτηση του δημοσιογράφου, σχετικά με το εάν: «Θα συνεχιστεί και την επόμενη μέρα η συζήτηση για τη Θεία Ευχαριστία και την προστασία από την επιδημία» ο Σταμούλης απαντά: «Βεβαίως και θα συνεχιστεί. Εχουμε μπει σε μια καινούργια στροφή της ζωής μας και η Εκκλησία δεν θα πρέπει να κρυφτεί πίσω από επισφαλείς βεβαιότητες ή πρακτικές μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Ο τρόπος μετάδοσης της Θείας Ευχαριστίας ποικίλλει στην αρχαία Εκκλησία. Ακόμα και στα Ευαγγέλια βλέπουμε ότι δεν σώζεται μια κοινή παράδοση. Οσον αφορά τα σημερινά, ήδη πολλοί ιεράρχες και θεολόγοι δείχνουν προς την κατεύθυνση της πρακτικής που στηρίζεται εν μέρει στη Θεία Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου και προτείνουν τη δι’ εμβαπτισμού του σώματος στο αίμα Θεία Ευχαριστία. Κάτι αντίστοιχο ίσχυε, σύμφωνα με την παλιότερη Διάταξη της Προσκομιδής (12ος αι.), και για τους «εν όρεσι» αναχωρητές, οι οποίοι έπαιρναν μαζί τους και κοινωνούσαν θείο άρτο βαπτισμένο στο αίμα. Aκόμα και αν δεν υπήρχαν αυτές οι λύσεις, η Εκκλησία, ως ζωντανός οργανισμός που μετέχει στις άκτιστες ενέργειες του τριαδικού Θεού και παράγει συνεχώς θεολογία, θα έπρεπε να τις δημιουργήσει».
Μα ακριβώς επειδή διά της Εκκλησίας μετέχει ο άνθρωπος στις «άκτιστες ενέργειες του Τριαδικού Θεού», για αυτό και δεν αλλάζει κάτι στον τρόπο μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας.
Η μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων κατά τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου ή των ασκητών με διακρινόμενο από τον καθιερωμένο τρόπο, χωρίς δηλαδή τη χρήση αγίας λαβίδας, δεν υφίσταται λόγω φοβίας έναντι κάποιου ιού, αλλά σημαίνει απλώς μια διακρινόμενη πρακτική, που δεν αντικαθιστά τον καθιερωμένο τρόπο.
Αντίθετα, ο φόβος μετάδοσης του ιού από την αγία λαβίδα συνιστά άρνηση του μυστηρίου της σωτηρίας του πεπτωκότος ανθρώπου από τον ζωοδότη Χριστό, άρνηση δηλαδή της κοινωνίας του Άκτιστου Θεού από τον κτιστό άνθρωπο.
Αυτή η αντίληψη αποτελεί την πιο επίκαιρη μεταπατερική θέση του Σταμούλη, ανάμεσα στις πλείστες άλλες, που διατυπώνει[3].
Θεολογία της ανάγκης;
Όταν ο δημοσιογράφος ρωτά τον Σταμούλη εάν: «Οι αλλαγές που προκάλεσε ο κορωνοϊός στην κοινωνία θα επηρεάσουν την Εκκλησία μετά την πανδημία», εκείνος απαντά: «Ουσιαστικά, η πανδημία σηματοδοτεί το τέλος της αθωότητας του νεότερου πολιτισμού. Αλλαγές θα συμβούν –ήδη συμβαίνουν– τόσο στην Ορθόδοξη Εκκλησία όσο και στις θρησκευτικές κοινότητες όλου του κόσμου [...] Οι πραγματικές αλλαγές, όμως, δεν θα προέλθουν από τις πολιτειακές επιταγές, αλλά από τη θεολογική αρχή της ανάγκης, η οποία αφουγκράζεται τις ανάγκες του σώματος, εκκλησιαστικού και κοινωνικού, και αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα που ορίζει τον τρόπο της ύπαρξής της».
Μιλώντας ο Σταμούλης, εδώ, για «τη θεολογική αρχή της ανάγκης», σε συνδυασμό με την άποψή του περί αλλαγής του τρόπου της Θείας Μετάληψης φανερώνει την πίστη του σε μια «α λα κάρτ» θεολογία, η οποία ουδεμία σχέση έχει με την Ορθόδοξη Εμπειρία και Ζωή.
Μια θεολογία η οποία στερείται «το άγγιγμα της χάριτος», που χωρίς αυτό οι άνθρωποι «δεν έχουμε τη δύναμη να εισδύσουμε στην εικόνα της πτώσεώς μας», ώστε «να γεννηθεί το αίτημα της σωτηρίας, που διαφορετικά είναι ακατανόητο[4]».
Πράγματι, η αντίληψη του Σταμούλη δεν μπορεί να ομολογήσει τον Σωτήρα Χριστό, αφού παρακάμπτει τη στενή πύλη και την τεθλιμμένη οδό που οδηγεί στην όντως Ζωή[5] και δεν είναι άλλη από τη βασιλική οδό[6], επιλέγοντας έναν άλλο δρόμο. Εκείνον που ο ίδιος ονοματίζει ως «θεολογική αρχή της ανάγκης».
Πόσο απέχει, λοιπόν, η θέση του, έναντι της γαλήνης που αποπνέουν τα λόγια του εκ των μοναστικών Καρυών ιερομονάχου Αναστασίου, όταν αυτός σημειώνει: «Η Εκκλησία μας με τη λατρευτική ζωή της, με τη Θεία Κοινωνία, κάνει τον Χριστό να υπάρχει παντού [...] η Εκκλησία [...] αγιάζει τους πιστούς, τον τόπο, τον κόσμο, τον αέρα, το νερό, την κοινωνία, εμένα, εσένα, τα πάντα. Λένε στο Άγιον Όρος: "να λειτουργήσουμε να ημερέψει ο τόπος""»[7].
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, θα σημειώναμε την κλήση, εκ μέρους του Σταμούλη, που απευθύνεται στους Ιεράρχες καλώντάς τους σε έξοδο από την Ευχαριστιακή Κοινότητα, προκειμένου να συναντήσουν τη ζωή στις αγορές και στις εξουσιαστικές και πελατειακές πλατείες[8], «παίζοντας το ρόλο» των ταγών μιας «πολιτικοθρησκευτικής κυβερνώμενης οργάνωσης (ΠΚΟ)», που αρνείται «κατ’ ουσίαν τη σωτηριακή ενέργεια της ευχαριστιακής ζωής»[9].
Εν συνεχεία, θα πρέπει να τονιστεί ο προτεινόμενος, εκ μέρους του Σταμούλη, τρόπος μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας, ο οποίος θέλει να φθοροποιήσει το Μυστήριο των Μυστηρίων.
Μαζί δε και με τη λεγόμενη «θεολογική αρχή της ανάγκης», την οποία εκείνος υποστηρίζει, δημιουργείται μια θεολογία «α λα κάρτ», που κατ’ ουδένα τρόπο σχετίζεται με την Ορθόδοξη εμπειρία και μετοχή στην άφθαρτη ζωή.
Η κατάληξη, βέβαια, στο πλαίσιο αυτό έκφρασης είναι ο Χριστομηδενισμός[10].
Παραπομπές
1. Νικόδημος Σκρέττας, Αρχιμ., Η Θεία Ευχαριστία και τα προνόμια της Κυριακής κατά τη διδασκαλία των Κολλυβάδων, Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 417-435, όπου το κεφάλαιο: «Πατερική παράδοση περί της αναστασίμου Κυριακής».
2. Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, Το Αναγνωστικό των Ευαγγελίων, Πατάκης, Αθήνα 2017, σ. 88.
3. Ανώνυμος, «Οι μεταπατερικοί θεολόγοι προτείνουν τώρα και νέο τρόπο Θείας Μετάληψης», 21/4/2020,https://thriskeftika.blogspot.com/2020/04/blog-post_68.html?m=1&fbclid=IwAR1ZWOCCXfOiwkU9RfN5y78PJx6sZeiaAmR9VHwHoIFs4JvG8aAbFZSTa7s, ανάκτηση 23/4/2020.
4. Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, Το Αναγνωστικό των Ευαγγελίων, σ. 127.
5. ΜτΘ, 7,14.
6. Αριθμ. 21,22⸱ πρβλ. Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Νέα Κλίμαξ, Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 125.
7. Αναστάσιος ιερομόναχος, Από το Σεπτέμβριο ως τον Αύγουστο, Ερμηνεία, Καρυές,- Άγιον Όρος 2002, σ. 39.
8. Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, Αλτιντζής, Θεσσαλονίκη 2019, σ. 250-251.
9. Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, σ. 235.
10. Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, σ. 268-269, 57.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου