Στέργιος Π. Ζυγούρας
1824-1826: Ελλαδικός Τύπος = Αναίσχυντος Ρύπος. Γιατί;
Γεώργιος Ψύλλας: Η Θεία δίκη τιμώρησε τον άθλιο, κακόβουλο πανούργο Οδυσσέα, όταν αυτός προσπάθησε να δραπετεύσει. Δηλαδή, ο Οδυσσέας ήταν μεν δαιμόνιος, αλλά αρκετά ανόητος ώστε να εκτιμήσει λανθασμένα την φθορά των γαϊδουροτριχιών. Ο πλέον καταζητούμενος της Επανάστασης, αυτός που χρειάστηκαν τρεις για να τον σκοτώσουν δεμένο, κατάφερε να δραπετεύσει επειδή τα μέτρα φύλαξης ήταν ανεπαρκή! Ο ιατροδικαστής αποτίμησε και την ηθική του νεκρού. Γιατί;
Αυτά αναπαράγει ο υπότροφος της Φιλομούσου Αθηνών και δεν τα διαβάζει μόνον κάποιος με την σημερινή ενημέρωση, αλλά θα μπορούσε να τα δει γραμμένα τότε, που ο ένας γνώριζε τον άλλο απ’ έξω κι ανακατωτά. Η περίπτωση «Ανδρούτσος» για τον εκ Λονδίνου χρηματοδοτούμενο Τύπο 1824-26 δεν ήταν η μοναδική περίπτωση δυσφήμησης & συγκάλυψης εγκλημάτων. Όταν ο τρίτος ή τέταρτος τη τάξει φυσικός εντολοδόχος στραγγάλιζε τον Οδυσσέα και οι εντολείς παρουσίαζαν το έγκλημα ως ατύχημα, ο εντεταλμένος των fake news Αθηνών αναλάμβανε να το διαδώσει. Οι περισσότεροι τότε δεν ήξεραν ανάγνωση, όμως το βασικό αναγνωστικό κοινό ήταν «του εξωτερικού». Δυστυχώς, η φαντασιακή παρουσίαση της ιστορίας συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Πρόσφατο παράδειγμα: εδώ, όπου το βίντεο του 1987 θεωρείται τόσο έγκυρο, ώστε να γραφτεί κι ένα κείμενο γύρω απ’ αυτό. Ούτε τη σχέση Stanhope-Μαυροκορδάτου κατάφερε να εντοπίσει ο Γ. Αγγέλου το 1987! Τι ευθύνη λοιπόν να ζητήσουμε απ’ την ΕΡΤ, όταν ακόμα και σήμερα, υπερπροβεβλημένοι πανεπιστημιακοί κραδαίνουν θριαμβευτικά τις αποδείξεις της προδοσίας του Οδυσσέα; Κατάλαβαν όσα και ο Ψύλλας; Ή επιθυμούν να συγκαλύψουν ποιο ήταν εν τη γενέσει του το νεωτερικό κράτος δικαίου;
Η διοίκηση Κουντουριώτη που διερρήγνυε τα ιμάτιά της για τον γνήσιο πατριωτισμό, το εξαίρετο προσωρινό πολίτευμα, την ανεξάρτητη δικαιοσύνη, «δέχθηκε» και διέδωσε ως επιστημονική εξήγηση την ιατροδικαστική έκθεση του Vitali που κατέληγε ως εξής:
Τα δε θραύσματα του κροταφικού οστού, επί του οποίου το κάταγμα, προσβάλοντα τον εγκέφαλον, επέφεραν ακαριαία τον θάνατον, άξιον εις κακούργον, προδότην της πατρίδος.
Αθήναι, 5 / 17 Ιουνίου 1825
Γιατί;
Ξετυλίγοντας το κουβάρι
Νύχτα 4ης προς 5η Ιουνίου 1825: Η δολοφονία του Οδυσσέα, είναι ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα της Επανάστασης. Η επιβεβαίωση της πράξης από τον αυτόπτη μάρτυρα ήταν περιττή, αφού η τελευταία προγραφή του Ανδρούτσου μετά τα μέσα του 1824 ήταν κοινό μυστικό. Ο Οδυσσέας υπήρξε στόχος πολιτικών αντιπάλων πριν την έναρξη της επανάστασης στην Αν. Στερεά. Ωστόσο, η πορεία που οδήγησε στο «ατύχημα της Ακρόπολης» δεν ήταν απολύτως ενιαία. Ο Οδυσσέας θα μπορούσε ίσως να έχει την τύχη του Καραϊσκάκη στο διάστημα 1825-26. M’ έναν κατάλληλο πολιτικό χειρισμό, λογικά, θα μπορούσε να εξασφαλίσει ασυλία από τους ευνοούμενους του Λονδίνου και τους προκαθορισμένους παραλήπτες του δανείου. Το κομβικό σημείο που οδηγεί στο συμβόλαιο θανάτου του σχετίζεται με την δράση του στην υπόθεση «Byron-δάνεια» και ιδιαίτερα με την επιμονή του στην μεταβυρωνική περίοδο, όταν μάλλον συνέβη και κάτι βαρύ και ασυγχώρητο για τους διώκτες του. Η υπόθεση «Byron-δάνεια» έχει θαφτεί πλήρως, οι παρατάξεις του εμφυλίου έχουν περιγραφεί λανθασμένα, καθώς ως το 1821 θεωρούνται ανύπαρκτες. Επιπλέον, υπάρχει και το ατεκμηρίωτο θέμα της επαναστατικής ταυτότητας οπότε, … η άκρη του κουβαριού παραμένει κρυμμένη.
Το α΄ βρετανικό δάνειο δόθηκε κατ’ επιθυμίαν του Λονδίνου και όχι κατόπιν αίτησης των επαναστατημένων. Για την ακρίβεια, η Αγγλία χρησιμοποίησε ως δικαιολογία μια προηγούμενη συμφωνία δανειοδότησης στην οποία είχε συμφωνήσει το σύνολο της Επανάστασης. Πλην όμως … το Λονδίνο απευθυνόταν στην Ύδρα, πριν αυτή εμφανιστεί ως κέντρο εξουσίας. Δεν χρειαζόμασταν την μαρτυρία του Trelawny για το προφανές και κραυγαλέο γεγονός ότι το δάνειο θα ανέτρεπε την μια πλευρά της Επανάστασης για να επικρατήσει η άλλη, όλο αυτό, καμουφλαρισμένο στη συσκευασία «η Αγγλία αναγνωρίζει την Επανάσταση». Το 1823 η Αγγλία αναγνώρισε (έμμεσα) ένα μέρος της Επανάστασης. Καθώς το δάνειο δίχαζε και δεν ένωνε τις προϋπάρχουσες, αποκλίνουσες τάσεις, η αντίπερα πλευρά προσπάθησε ανεπιτυχώς να το ακυρώσει ή να αμβλύνει τις αρνητικές του επιδράσεις. Τελικά, τα δυο βρετανικά δάνεια αναγνωρίστηκαν πανηγυρικά (Β΄ Επίδαυρος, Απρίλιος 1826), όταν το προσωρινό πολίτευμα καταργήθηκε.
Ο Οδυσσέας ήταν μεταξύ εκείνων που είχαν επιλεγεί από τον λόρδο Byron και τον συνταγματάρχη Stanhope (πρώτους επίσημους διαχειριστές του βρετανικού δανείου) να παραλάβουν το δάνειο. Οι Δημ. Υψηλάντης, Οδ. Ανδρούτσος, Δημ. Πλαπούτας, Θεοδ. Νέγρης … θα συγκροτούσαν μια «ουδέτερη» κυβέρνηση, τυπικά αφιστάμενη των κυβερνήσεων Μαυρομιχάλη και Κουντουριώτη οι οποίες συγκρούονταν στον λεγόμενο α΄ εμφύλιο από τις πρώτες μέρες του 1824. Κάθε μια διακήρυσσε τη νομιμότητά της, καλώντας το σύνολο των πολιτικών-στρατιωτικών δυνάμεων να συμπαραταχθεί μαζί της. Η δεύτερη είχε ανατρέψει την πρώτη στα χαρτιά, αλλά στην πράξη θα επικρατούσε αυτός που θα συγκέντρωνε την υποστήριξη προσώπων ευκολόπιστων, με κίνητρα ιδιοτελή ή αμφοτέρων των χαρακτηριστικών. Ο «α΄ εμφύλιος» διεξήχθη στο α΄ εξάμηνο του 1824 με νικήτρια την πλευρά που εξ αρχής είχε την φήμη της «νόμιμης» παραλήπτριας του εκ Λονδίνου δανείου: την πλευρά Κουντουριώτη. Αδιευκρίνιστες παραμένουν οι συνθήκες που προκάλεσαν τη σύγκρουση για το μεγαλύτερο μέρος των ιστορικών.
Τις και τίνι τρόπω ήρξατο χειρών αδίκων;
Σαλπάροντας από την Γένοβα ο Byron είχε ως προορισμό του την Ζάκυνθο. Μετά το Λιβόρνο όμως, η πορεία του άλλαξε για την Κεφαλονιά. Η απόφαση αυτή στην οποία μάλλον έβαλε το χέρι του ο επιβιβασθείς στο Λιβόρνο Hamilton Browne, έδειχνε ήδη ότι η συμφωνία της London Greek Committee με τον Byron στην Ιταλία είχε βασιστεί σε ελλιπή ενημέρωση ως προς την πραγματική πολιτική κατάσταση. Το Λονδίνο (Bentham, Canning) δεν είχε στόχο να χρηματοδοτήσει την Επανάσταση, αλλά την προσκείμενη στην Βρετανία πολιτική πλευρά της Επανάστασης. Με άλλα λόγια το Λονδίνο είχε αποφασίσει να υποκλέψει την Επανάσταση, εμφανίζοντας την πράξη της ως πολιτική αναγνώριση – έμπρακτη βοήθεια. Γι’ αυτό και ο Byron έπρεπε να αποβιβαστεί μακρύτερα από την Πελοπόννησο και εγγύτερα προς τη Δ. Στερεά.
Η επίσημη δικαιολογία δανεισμού £ 4.000 (20.000 δίστηλων) από την προσωπική περιουσία του Byron: η κινητοποίηση του «εθνικού» στόλου ώστε να διασωθεί το Μεσολόγγι από τον οθωμανικό κίνδυνο. Η Γραικική Επιτροπή του Λονδίνου φρόντισε να αποδοθούν έντοκα, τα χρήματα αυτά στους κληρονόμους του Byron, από τα χρήματα του α΄ δανείου. Το ελληνικό κράτος θεμελιώθηκε πάνω στην εξαγορά των δημοκρατικών συνειδήσεων. Μόνον ο Ζαΐμης φαίνεται να κατήγγειλε αργότερα τον χρηματισμό των βουλευτών που καταψήφισαν ολόκληρο το Εκτελεστικό. Το αν πέτυχαν μια νομιμοφανή απόφαση, αποτελεί κατ’ αρχήν δευτερεύον ερώτημα. Το πρωτεύον είναι «γιατί από το 1821 επικράτησε ισορροπία στα κυβερνητικά όργανα μεταξύ παράδοσης και νεωτερικότητας;».
O Byron αντιλήφθηκε πλήρως τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές μόλις πάτησε το πόδι του στην Κεφαλονιά και με τη στάση του έδειξε ότι αρνήθηκε να γίνει μέρος του προβλήματος. Παρέμεινε επί 6 μήνες εκτός Επανάστασης (τα Επτάνησα είχαν Βρετανική Διοίκηση), μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση μεταξύ Κρανιδίου (Μαυροκορδάτος) και Τρίπολης(Κολοκοτρώνης). Το σχέδιο ανατροπής της πλευράς Μαυρομιχάλη (Κολοκοτρώνη) ήταν έτοιμο το φθινόπωρο του 1823 και προς στιγμήν τουλάχιστον, ο λόρδος έγινε μέρος του προβλήματος υποστηρίζοντας έμπρακτα την πλευρά Κουντουριώτη (Μαυροκορδάτου). Τα χρήματα που απέσπασαν από τον Byron στις 12.11.1823 (4.000 λίρες) ως προκαταβολή / έναντι του δανείου) διευκόλυναν το πραξικόπημα της Βουλής κατά της Κυβέρνησης Μαυρομιχάλη, οπότε, πατώντας το πόδι του στο Μεσολόγγι ο Βύρων (αρχές του 1824), βρέθηκε υπό τον σφιχτό εναγκαλισμό του παμψηφεί εκλεγμένου δικτάτορα Δ. Ελλάδος Μαυροκορδάτου και με τον Κουντουριώτη ως «νόμιμη» κυβέρνηση, χρηματοδοτημένη από τον Byron εν αγνοία του, καθώς η ανατροπή του Εκτελεστικού ξεκίνησε στις 16.11.1823 σύμφωνα με τα πρακτικά του Βουλευτικού. Ο Μαυροκορδάτος έγινε Πρόεδρος της Βουλής στα μέσα του 1823, αλλά υπό την πίεση του Κολοκοτρώνη, τυπικά, παραιτήθηκε. Στη διάρκεια του 1824 ο Μαυροκορδάτος συνέχιζε να είναι και πρόεδρος του Βουλευτικού. Αν και αυτό ελάχιστη πρακτική σημασία είχε πια, για τα μάτια του κόσμου, κάθε 2-3 μήνες υπέβαλε την παραίτησή του η οποία δεν γινόταν δεκτή.
Είναι εξαιρετικά σημαντική η γνώση του τι συμφωνήθηκε με τον Byron και ποιες ήταν οι σκέψεις του στο εξάμηνο της Κεφαλονιάς και στο τετράμηνο του Μεσολογγίου. Είναι πολύ αμφίβολο αν θα μάθουμε ποτέ τι είπαν προφορικά οι Byron και Blaquière την άνοιξη του 1823, όσο για το «Μεσολόγγι», τα ημερολόγια του Byron εξαφανίστηκαν. Καθώς όμως το θέμα «Byron» πουλούσε στην Αγγλία και στην Ευρώπη, εμφανίστηκαν αρκετά βιβλία που περιέγραφαν το τελευταίο του ταξίδι. Αν και οι περιγραφές αυτές δεν έθιγαν άμεσα το πολιτικό ζήτημα της Επανάστασης, ή το παρουσίαζαν δογματικά, σύμφωνα με την πάγια δυτική άποψη (οι εξευγενισμένοι Ευρωπαίοι προσφέρουν τον πολιτισμό στους ανατολίτες Έλληνες), παντού καταγράφεται μια αποστασιοποίηση, δυσαρέσκεια, έως και απέχθεια του Byron προς τον Μαυροκορδάτο και μια τάση εύρεσης διπλωματικής διεξόδου από τον σφιχτό εναγκαλισμό του. Για ευνόητους λόγους, το κορυφαίο ποίημα του Βύρωνα θεωρείται το Child Harold και όχι το Don Juan. Στο δεύτερο, κατέγραψε όχι μόνο την σχέση δανείων-επαναστάσεων της Λατ. Αμερικής, αλλά και τα ονόματα των τραπεζιτών που χρηματοδοτούσαν τους αυθόρμητους φιλελεύθερους. Ένα ακόμα ερώτημα προκύπτει: εφόσον οι τραπεζίτες, ο Bentham, ο Bowring και οι λοιποί παράγοντες των δανείων ήταν καταφανώς διεθνιστές, τότε για ποιον λόγο ευνοούσαν τις εθνικές επαναστάσεις; Τι είδους «ελευθερία» ήταν η «εθνική»; Αυτό μπορεί να διερευνηθεί σε συνδυασμό με την άρνηση του Λονδίνου να εκτυπώσει τον Ύμνο προς την Ελευθερία του Σολωμού. Παρόμοιες αρνήσεις ή διπλωματικές καθυστερήσεις παρουσιάστηκαν από τους εκδότες και στα τελευταία έργα του Byron.
Οι τρεις πρωταγωνιστές της Τραγωδίας «Οδυσσέας»
- George Gordon / Noel 6ος Βαρώνος του Byron
- Leicester Stanhope – 5ος Κόμης του Harrington και Αναπλ. Γεν. Υπασπιστής των Ανατολικών Ινδιών
- Edward John Trelawny – πρώην εθελοντής του Βασιλικού Βρετανικού Ναυτικού και επιστήθιος φίλος του πρώτου.
Στο Μεσολόγγι, ο Byron κράτησε αποστάσεις από τους Μαυροκορδάτο & Κουντουριώτη, ψάχνοντας τρόπο να απεμπλακεί. Στα μέσα Φεβρουαρίου 1824 τον είχε βρει. Ο δεύτερος τη τάξει απεσταλμένος της Γραικικής Επιτροπής Λονδίνου, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ είχε συνδεθεί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Ο Νέγρης είχε αλλάξει στρατόπεδο. Από διώκτης έγινε φίλος του Οδυσσέα. Οι τρεις τους προωθούσαν μια Συνέλευση της Στερεάς Ελλάδος στα Σάλωνα. Ήταν μια Συνέλευση για την οποία έγραφε ο Ανδρούτσος στον Μαυροκορδάτο πριν αφιχθεί ο λόρδος στο Μεσολόγγι. Οι προσκλήσεις έγιναν προς τους Μαυροκορδάτο και Μπάιρον και ο πρώτος αναγκάστηκε να προσποιηθεί ότι συμφώνησε. Ο Μαυροκορδάτος γνώριζε ότι η παρουσία τους στα Σάλωνα θα ανέτρεπε την αίσθηση νομιμότητας του Κουντουριώτη και θα έκρινε τους παραλήπτες του δανείου αντίθετα προς την επιθυμία του Ιερεμία Μπένθαμ. Γρήγορα οργανώθηκε ένας αντιπερισπασμός: «η προδοσία του Καραϊσκάκη». Η τεχνητή καθήλωση των Byron και Μαυροκορδάτου -που «κινδύνευαν να δολοφονηθούν» δεν κράτησε πολύ. Ο λόρδος «αρρώστησε και πέθανε». Ο Μαυροκορδάτος εξέδωσε Προκήρυξη, αναφέροντας την αιτία θανάτου και ακυρώνοντας τον εορτασμό του Πάσχα. Μια βδομάδα αργότερα έγινε η ταρίχευση και υπεγράφη η ιατροδικαστική Έκθεση. Η London Greek Committee γλύτωσε, αλλά όσοι μετείχαν στο βυρωνικό «κύκλο αποστασιοποίησης» είχαν ήδη προδιαγεγραμμένο τέλος, ιδιαίτερα αν δεν συνεργάζονταν έμπρακτα και ανεπιφύλακτα με τον Μαυροκορδάτο και τον Κουντουριώτη. Ο Στάνχοπ ανακλήθηκε. Του επετράπη να μεταβεί στην Αγγλία. Από κει θα συνέχιζε να απαντά στις μομφές και να καταγγέλλει την μαυροκορδάτεια υποκρισία, χωρίς όμως να αποτελεί κίνδυνο για την πολιτική LGC-Foreign Office.
Πίστευε πραγματικά ο Στάνχοπ ότι θα κατάφερνε ο Byron να φτάσει στα Σάλωνα; Κι αν το πίστευε αυτός, το πίστευε κι ο Οδυσσέας;
Ο Stanhope είχε έρθει στην Επανάσταση ξεχωριστά από τον Byron. Ο λόρδος ταξίδεψε από την Ιταλία μαζί μ’ έναν καρδιακό του φίλο, τον αδέσμευτο, τραχύ και δυναμικό Έντουαρντ Τρελώνη. Για κακή του τύχη είχε και αυτός συνδεθεί με τον Οδυσσέα. Είχε νυμφευτεί την αδελφή του Ανδρούτσου. Στην μετά Byron περίοδο αρνήθηκε να υποταχθεί στην κυβέρνηση Κουντουριώτη. Το συμβόλαιο θανάτου είχε γραμμένο και το δικό του όνομα. Η τύχη και η γερή του κράση είχαν ως αποτέλεσμα την επιβίωση από τις δυο σφαίρες που δέχτηκε μέσα στην απόρθητη σπηλιά του Ανδρούτσου από τους Fenton και Whitcombe. Όλα αυτά έγιναν με διαφορά λίγων ημερών από την «απόπειρα δραπέτευσης» του Ανδρούτσου.
Συνεπώς: η LGC είχε 100% αποτυχία στην επιλογή των δυο επίσημων αντιπροσώπων της. Τρεις φιλελεύθεροι επαναστάτες, ο Byron, ο Stanhope και ο Trelawny είχαν βρει στο πρόσωπο του Οδυσσέα και όχι στου Μαυροκορδάτου το ιδανικό πρότυπο της ελληνικής επανάστασης που έδενε την αρχαιότητα με το παρόν και θεμελίωνε ένα κράτος δικαίου. Ο Byron, έχοντας συνείδηση ότι η επανάσταση δεν ήταν νεωτερική, έλεγε χαριτολογώντας αν ήτανε, θα δοξαζόμουν κι εγώ ως καρμπονάρος. Παρά τις μεταξύ τους έντονα εκφρασμένες διαφορές περί του τι σημαίνει «φιλελεύθερο κράτος», διαπιστώνεται μια εξαιρετική ταύτιση στο τι δεν μπορεί να είναι αυτό το κράτος: δεν μπορεί άλλα να διακηρύσσει και άλλα να πράττει. Κοινό χαρακτηριστικό των τριών, διαφορετικών προσωπικοτήτων: πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ενεργήσουν με βάση τα πασίγνωστα κριτήρια των liberals. Με άλλα λόγια: η διάσταση μεταξύ Bentham-LGC και των τριών ήταν τεράστια από τα λόγια στα έργα.
Η απόφασή του λόρδου να πάει πρώτα στα Σάλωνα και ύστερα στο Κρανίδι, ξεχείλισε το ποτήρι και του στοίχισε τη ζωή. Ο Τρικούπης του έπλεξε το εγκώμιο στον επικήδειο που εκφώνησε. Το Λονδίνο είχε κάθε λόγο να ηρωοποιήσει τον δολοφονημένο λόρδο. Το αντίθετο έγινε στον Οδυσσέα, όπου οι δολοφόνοι του τον κατηγορούσαν ως συνεργάτη των Οθωμανών. Παρέλειψαν -φυσικά- να εξηγήσουν γιατί τον βασάνισαν και γιατί αρνήθηκαν να τον δικάσουν ανοιχτά, εξευτελίζοντάς τον για πάντα. Αλλά και η ιστορία που παρέλειψε να αναφέρει τα του Μπάιρον και το ότι ο Trelawny θα πήγαινε στο Λονδίνο να βρει χρηματοδότες για τον Οδυσσέα, μοιραία, παρέλειψε ν’ αναρωτηθεί πώς γίνεται να έχουν προβλήματα αξιοπιστίας τόσο η ιατροδικαστική έκθεση του Μπάιρον, όσο και η ιατροδικαστική έκθεση του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
O Trelawny έφτασε στο Μεσολόγγι λίγες μέρες μετά τον θάνατο του Byron. Έμμεσα αμφισβητεί τον φυσιολογικό θάνατο, μέσω της μαρτυρίας του υπηρέτη Fletcher, ο οποίος ουδέποτε εμπιστεύτηκε τους γιατρούς Bruno και Millingen. Την πιθανότητα ενισχύει και η αντίθετη πλευρά: η διήγηση του κόμη Gamba, φίλου και συνταξιδιώτη του Byron, ο οποίος άτεχνα προσπαθεί να πείσει πως η βυρωνική υγεία σταδιακά επιβαρύνθηκε στο Μεσολόγγι.
Αντίθετα με όσα έλεγε στα μέσα του 1824 στην Σέλεϋ, ο Τρελώνη δεν θα ξεστόμιζε ποτέ δημόσια ότι ο Byron δολοφονήθηκε. H σφαίρα-ενθύμιο του 1825 με την οποία ο ίδιος θάφτηκε το 1881, οι εγγυήσεις που μάλλον έδωσε για να βγει από τη σπηλιά μετά την ανάρρωσή του, υποβοηθούσαν τη σιωπή του. Έμεινε μόνον η καταγραφή της απέχθειάς του για τον Μαυροκορδάτο. Για τον τελευταίο, ο Trelawny έγραψε «Mavrocordato promised everything and performed nothing», ένα σημείο στο οποίο συνέπεσαν τόσο ο Byron όσο και ο Stanhope.
Ο Μέτερνιχ έλαβε μια τουλάχιστον αναφορά των υπηρεσιών του που έκανε λόγο για δηλητηρίαση του Μπάιρον με οξείδιο του χαλκού. Το δύσκολο ήταν να προσδιοριστούν οι εμπνευστές ή να περιγραφεί το προφίλ τους. Νεκρός, ο λόρδος ήταν πολύ χρήσιμος στην Μ. Βρετανία. Όπως ήταν αναμενόμενο, μόνον αυτός γλύτωσε από την δηλητηριώδη γλώσσα των υποστηρικτών της δυτικότροπης-εθνικής Επανάστασης. Η Ιστορία του Τρικούπη, γαμπρού του Μαυροκορδάτου, διεκδικεί τα ποιοτικά και ποσοτικά πρωτεία της ψευδολογίας από τον Finlay και τον Mendelssohn. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι ότι ενώ ο Τρικούπης αποδέχεται πολύ πριν δημοσιευτεί η κατάθεση του αυτόπτη μάρτυρα, ότι η «Εφημερίς Αθηνών» και η κυβέρνηση Κουντουριώτη έλεγε ψέματα για τον Οδυσσέα, ούτε ενδιαφέρεται να γράψει δυο λέξεις για τους αυτουργούς της δολοφονίας, ούτε εξηγεί πώς μπορεί να συμβαδίζει η άσκηση κυβερνητικής εξουσίας με βασανιστήρια & δολοφονίες.. Υποστηρίζει την ανωτερότητα του δυτικού κράτους όπου οι εξουσίες είναι «διαχωρισμένες», τα δικαιώματα «απαραβίαστα» και «οι νόμοι ισχύουν προς άπαντες χωρίς εξαίρεση», όταν η εξουσία αυτή στο διάστημα 1824-26 ήταν ξεκάθαρα η δύναμη εκμαυλισμού μέσω του χρήματος που αντλείτο από το Χρηματιστήριο Λονδίνου και βασιζόταν στη βιομηχανία των ψευδών ειδήσεων που χειραγωγούσαν άπαντες και ιδιαίτερα τους αγοραστές των Γραικικών Ομολόγων.
Σα να μην πέρασε μια μέρα από το 1825. Τριάντα χρόνια μετά τα γεγονότα ο Τρικούπης γράφει με τεράστιο πάθος, χρησιμοποιώντας ως τεκμήριο και το ότι κάποιοι κατηγορούσαν τον Trelawny ως «Τούρκο». Ο χρόνος δεν έφθειρε διόλου το «Γιατί;» του 1825.
Περισσότερα για τις συνθήκες που προκάλεσαν την 5.6.1825
Στο απόσπασμα του Σπηλιάδη που ακολουθεί θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ότι ο Τριπολιτσιώτης αγωνιστής δεν μπορούσε να κατανοήσει πλήρως την αιτία της σύγκρουσης. Περιέγραφε ανακριβώς τις αντιμαχόμενες πλευρές και η σύγχυση μάλλον επιβεβαιώνεται από την βιογραφία του και όσα έζησε στο διάστημα 1816-20 μεταξύ Ρωσίας και Πελοποννήσου. Αν ήθελε κάποιος να τον κατατάξει, μάλλον έγερνε προς την πλευρά του Κοραή, παρά του Καποδίστρια. Παρά το ότι έγινε πρωθυπουργός του Καποδίστρια (όταν παραιτήθηκε ο Τρικούπης), ο Σπηλιάδης παρέμεινε ένας υποστηρικτής της αλήθειας και στην συνταγματική περίοδο του Όθωνα, μακριά από την εξουσία. Στα τέλη του 1826, όταν κρινόταν η τύχη της διαδοχής του Αλ. Υψηλάντη από τον Καποδίστρια, ο Σπηλιάδης συμπεριλαμβανόταν στους αποδέκτες επιστολών και βιβλίων του Κοραή.
Από το καλοκαίρι του 21 ο Κοραής κατέκρινε διακριτικά τον Αλ. Υψηλάντη. Θεωρούσε την Επανάσταση «ελευθερόφρονα» (νεωτερική ή φιλελεύθερη). Σε επιστολή του προς τον Βάμβα (Σεπ. 1821) παρότρυνε: «Να στείλετε πράκτορας εις την Ευρώπην δια να κατορθώσουν δάνεια». Στην ίδια επιστολή έγραφε: «Συστήσατε εφημερίδας … … δια να τας πέμπετε εις τας εδώ εφημερίδας». Η Εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική» του Δημ. Υψηλάντη υπονομεύτηκε από τον ομοϊδεάτη του Κοραή, τον Θεόκλητο Φαρμακίδη. Ιδιαίτερα επαίνεσε ο Κοραής την εφημερίδα «Φίλος του Νόμου» για το περιεχόμενό της. Η εφημερίδα του Giuseppe Chiappe απηχούσε και εκθείαζε τον Jeremy Bentham και την London Greek Committee. Το ίδιο έκανε η «Εφημερίς Αθηνών» και τα «Ελληνικά Χρονικά» του Μεσολογγίου, στα οποία προσπάθησαν να επέμβουν τόσο ο (ιδρυτής) Stanhope, όσο και ο Byron και ο Μαυροκορδάτος.
«Του μεν ΑΠΟΘΑΝΟΝΤΟΣ, του δε ΑΠΟΧΩΡΗΣΑΝΤΟΣ», τα χρήματα καθυστερούν. Ο Stanhope είχε υιοθετήσει το εύσχημον «μ’ εκάλεσεν ο βασιλεύς μου». Τα πρώτα χρήματα τα είχε στη διάθεσή του ο Κουντουριώτης τον επόμενο μήνα. Αυτό που αποκρύπτεται είναι οι εκ Λονδίνου (άγνωστοι) όροι που μετέφερε προφορικώς ο Πολυζωίδης στους Κουντουριώτες. Σε επόμενα φύλλα της η εφημερίδα θα αναφέρει το ανεβοκατέβασμα της τιμής των ομολογιών στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου ως ένα φυσικό και υγιές φαινόμενο. Εξίσου φυσιολογικό και συμβατό με το «κράτος δικαίου» θεωρήθηκε η σύσταση ενός κράτους από ιδιωτικά κεφάλαια που τρέφονταν από την εικονική πραγματικότητα ώστε να εκβιάζονται χωρίς όριο οι ανίσχυροι κυβερνήτες τους. ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ – Εφημερίς της Διοικήσεως και της νήσου Ύδρας.
Η λέξη «Νόμος» ήταν η αγαπημένη της νεωτερικότητας. Πρακτικά, ήταν συνώνυμη με τον συνταγματισμό, τον κοινοβουλευτισμό, την δημοκρατία (Ελληνική Νομαρχία = Ελληνική Δημοκρατία). Σε ψυχολογικό επίπεδο δήλωνε την πολιτική αυταρέσκεια και την αίσθηση ανωτερότητας. Όμως, η μέθη της δύναμης από την εξαγορά των συνειδήσεων, η βιασύνη υφαρπαγής της εξουσίας και η κατοχή έντυπων μέσων έκανε τους νεωτερικούς Έλληνες της Επανάστασης τελείως απρόσεκτους. Τόσο ο Μαυρομιχάλης, τον Ιανουάριο, όσο και ο Καραϊσκάκης τον Απρίλιο του 1824 κατηγορήθηκαν για 13 (δεκατρείς) παραβιάσεις νόμων / προδοτικές κινήσεις. Οι εφημερίδες είχαν βαφτίσει τον Καραϊσκάκη «ένοχο» πριν γίνει η «δίκη». Στον Οδυσσέα τα πράγματα ήταν πιο απλά: αυτοί που εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο στον Δράμαλη, κατηγορούσαν εκείνον που την υπερασπίστηκε. Τον κατηγορούσαν ότι πούλησε την ψυχή του στους Τούρκους, ελπίζοντας ότι όσοι πληρώνονταν από τα χρήματα του Λονδίνου θα ξεχνούσαν πώς μαρτύρησε ο πατέρας του Οδυσσέα στα κρατητήρια της Κωνσταντινούπολης.
Ως άλλος Δικαιόπολις, ο Κοραής κραυγάζει το επιχείρημα που μεταχειριζόταν και η κυβέρνηση Κουντουριώτη: ουχί την πόλιν, αλλ᾽ ανδράρια μοχθηρά (μια μειοψηφία παρανόμων αντιδρά, η πλειοψηφία πειθαρχεί). Γιατί δεν τα έγραψε αυτά στον Οδυσσέα; Όμως το παράθεμα έχει την διάσταση της συκοφαντίας στον Αριστοφάνη και ο Κοραής χρησιμοποιεί το απόσπασμα για δεύτερη φορά. Η πρώτη ήταν το 1819 (Διατριβή αυτοσχέδιος), η δεύτερη το 1825. Την πρώτη φορά συκοφάντης ήταν ο Κοδρικάς (κατά του Κοραή), την δεύτερη ήταν ο Ανδρούτσος (κατά ποιου;).
Μεταξύ καλοκαιριού-χειμώνα 1824 ο Οδυσσέας είχε γράψει στους προϊσταμένους των διωκτών του σε Παρίσι και Πίζα. Τόσο ο Κοραής, όσο και ο μ. Ιγνάτιος προσποιήθηκαν ότι δεν κατάλαβαν, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Τον πρώτο, ο Οδυσσέας τον κολάκεψε ως ηγέτη της Επανάστασης και μελλοντικό ηγέτη του κράτους. Ο Κοραής ανταπέδωσε εξίσου υποκριτικά τα καλά του λόγια. Από τον δεύτερο ζήτησε την διαμεσολάβησή του. Ο Ιγνάτιος τόνισε ότι τα όσα του έγραφε είχαν ως αποδέκτη και την Ευρώπη, η οποία γύρευε αιτίες για να διακηρύξει την αδυναμία των Ελλήνων να αυτοδιοικηθούν. Του συνέστησε πειθαρχία στη Διοίκηση. Του είπε ότι δεν θα έπρεπε να οχυρωθεί στην απόρθητη σπηλιά του σαν να ήταν κανένα άγριο θηρίο ή ληστής. Του είπε όσα επέβαλε η άκρως ευαίσθητη-καίρια θέση που κατείχε από το 1814 στην Φιλόμουσο «Αθηνών-Βιέννης». Του τόνισε όμως ότι δεν είχε λόγο να φοβάται. Το ελληνικό πολίτευμα στηριζόταν στην δικαιοσύνη των νόμων του. Ο Οδυσσέας παραδόθηκε. Το «πολιτικόν σύστημα της Ελλάδος» όμως συμπεριφέρθηκε προς αυτόν που κατηγορούσε ως «Οθωμανό» με όρους οθωμανικούς. 30 χρόνια μετά, δια χειρός Τρικούπη, το «πολιτικόν σύστημα» χαρακτήρισε την παράδοση του Ανδρούτσου «αυτομόληση». Έχουμε συνεπώς …
Μια μαρτυρία-κλειδί που και να μην υπήρχε, θα ήταν ευνόητη
Ποιο είναι το προσωρινό «πολιτικό σύστημα» στο οποίο αποφασίζουν «οι νόμοι» και μόνον αυτοί, έναντι πάντων απροσωπόληπτα; Και πόθεν αυτοί οι νόμοι απορρέουν ώστε να είναι «δικαιότεροι» κάποιων άλλων;
Ο Γ. Κουντουριώτης απαντά προς τον Ιγνάτιο στις 23.2.1825: «Δυστυχώς δεν γίνεται τίποτα, η απόφαση έχει παρθεί» του λέει με απλά λόγια, ομολογώντας την προγραφή αλλά και τον πολιτικό αφορισμό του Ανδρούτσου (που υπέστη και ο Καραϊσκάκης) μέσω της εξαγοράς συνείδησης ή μέσω πιέσεων και εκβιασμών για την τύχη της Δ. Ελλάδας: Είναι ψεύδος, ότι τον ετυφέκισαν, και συκοφαντία αναίσχυντος, ότι εκηρύχθη βραβείον δια να δολοφονηθή. … Κανείς φρόνιμος ομογενής δεν καταδέχεται πλέον να έχη σχέσεις με αυτόν, και κατήντησε να οδηγήται από τυχοδιώκτην τινά Άγγλον, ονόματι Τρελώνην. Η Διοίκησις εδέχθη ως υπογραμμόν το φέρσιμον φιλοστόργου πατρός, αλλ’ εξαντλήθη η υπομονή της, και η ασφάλεια των Ελλήνων απαιτεί σφοδρότερα μέτρα.
Κράτος δικαίου = Εξαγορά συνειδήσεων, Ημετεροκρατία, Αναξιοκρατία = Εξωθεσμική θεσμικότητα
Όταν η νεωτερική πλευρά διακηρύσσει -στεντορεία φωνή- το «κράτος δικαίου», εννοεί και την δημόσια δίκη που ασκείται από την ανεξάρτητη της νομοτελεστικής εξουσίας δικαιοσύνη. Ως «νεωτερικό κράτος» ή «κράτος δικαίου» υπονοεί έμμεσα ή άμεσα το κοινοβουλευτικό πολίτευμα σε βασιλευομένη ή αβασίλευτη μορφή. Ποιο κράτος θέλει να υποκαταστήσει; Την απόλυτη (ελέω Θεού) μοναρχία. Το σημείο αυτό είναι βέβαιο και οι υποστηρικτές του νέου κράτους είναι ευδιάκριτοι. Με την ίδια καθαρότητα όμως, δεν φαίνονται οι υποστηρικτές της απόλυτης μοναρχίας.
Θεμελιώδες ερώτημα είναι «από ποιον θέλει να υποκλέψει η Βρετανία την Επανάσταση;». Περιέχει το γνωστό και άλυτο -ως σήμερα- θέμα της επαναστατικής ταυτότητας. Ήταν παραδοσιακή ή νεωτερική η Επανάσταση; Ήταν εθνική με προοπτικές υπερεθνικές ή όχι; Όριζε την ανθρώπινη ελευθερία «κατά Θεόν» ή κατά τους «φιλελεύθερους»; Το βέβαιο είναι ότι η Αγγλία επεμβαίνει στην «επανάσταση της Πελοποννήσου» όταν η υπερεθνικού χαρακτήρα «επανάσταση της Μολδοβλαχίας» έχει σβήσει. Επεμβαίνει κατόπιν μιας «ιδιωτικής πρωτοβουλίας» Βρετανών χριστιανών σε μια μάχη «Ελλήνων χριστιανών έναντι μουσουλμάνων». Αυτό σημαίνει ότι ο Υψηλάντης δεν έπεισε για την χριστιανικότητα του αγώνα έναντι του Μαυρομιχάλη, του Μαυροκορδάτου και του Νέγρη που «έπεισαν με καθυστέρηση». Στο σημείο αυτό βρίσκεται η βάση της πολιτικής υποκρισίας. Πράγματι, οι ελληνικές διακηρύξεις που απευθύνονται προς το Συνέδριο της Βερόνα είναι χριστιανικότερες της κεντρικής διακήρυξης του Υψηλάντη, η οποία έχει μεν ως κεντρικό σημείο το υπερεθνικό «εν τούτω νίκα», αλλά ξεκινά και καταλήγει ερμαφρόδιτα. Όμως η χριστιανικότητα του Νέγρη έχει ως όριο την εθνικότητα. Εκτός αυτού, από την ιστορία έχει απαλειφθεί ο πόλεμος που δέχτηκε ο Υψηλάντης πριν και μετά την ανάληψη της αρχηγίας της επανάστασης και του κράτους. Έχουν απαλειφθεί οι «κρυφές» προκηρύξεις. Έχει απαλειφθεί η υποκριτική υποστήριξη του Μαυροκορδάτου προς τον Καποδίστρια το 1821, ενώ είναι γνωστό ότι ο Καποδίστριας έχει υποχωρήσει υπέρ του Υψηλάντη. Είναι η κίνηση εκείνη που κατεγράφη από την συμβιβαστική ιστορία ως «άρνηση του Καποδίστρια να τεθεί επικεφαλής της Φιλικής». Και, βέβαια, έχει απαλειφθεί ο ρόλος της διπλής Φιλομούσου Εταιρείας ο οποίος και υποδήλωνε το 1814 τη συνεργασία Βρετανίας και Ρωσίας υπέρ ενός ελληνικού κράτος με πρωτεύουσα την Αθήνα. Όπως κι αν έχει το πράγμα, το αντικειμενικό ιστορικό στοιχείο είναι πως η μόνη χώρα που το 1815 δεν υπέγραψε την Συνθήκη της Ιεράς Συμμαχίας, η χώρα που ίδρυσε την Τετραπλή Συμμαχία ως αντίβαρο της Ιεράς, είναι αυτή που επεμβαίνει πρώτη υπέρ των Ελλήνων στη βάση της χριστιανικής αλληλεγγύης. Κεντρικότερο πρόσωπο αυτής: ο νομικός και αγνωστικιστής Ιερεμίας Μπένθαμ. Πέριξ αυτού βρίσκονται οι Quakers που μόνον στον τίτλο θυμίζουν ορθοδόξους, ενώ ο Bentham υπήρξε ο υπερασπιστής της τοκογλυφίας (Defense of Usury) και επίτιμος πολίτης της Φράντζας για την προσφορά του στην “Γαλλική Επανάσταση”. Ο μέντορας του Κοραή επεμβαίνει, έχοντας ως βοηθό του τον Κοραή, για να καθορίσει τη νομική συγκρότηση του ελληνικού κράτους. Ενός κράτους στο οποίο θα επικρατήσει άμεσα η αναξιοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις, η εξαγορά συνείδησης και τελικά … η εξωθεσμική θεσμικότητα.
Όταν η Μ. Βρετανία είδε ότι η Επανάσταση στέριωσε και οι Οθωμανοί αδυνατούσαν να την καταπνίξουν, άλλαξε την πολιτική της από αρνητικά «ουδέτερη» σε εκβιαστικά «θετική», εφαρμόζοντας το δόγμα «ή εμείς ή κανείς». Όσο η Ρωσία εξακολουθούσε να χάνει χρόνο, συζητώντας στην Αγ. Πετρούπολη με τους συμμάχους την εφαρμογή του (νεκρού από το 1823) αρχικού σχεδίου των τριών ομοσπονδιών, η Αγγλία προκάλεσε τον «εμφύλιο» με την βοήθεια του α΄ δανείου. Όποιος Byron, Trelawny, Οδυσσέας απειλούσε την εφαρμογή του σχεδίου της, καταδικαζόταν σε «ατύχημα». Με το δάνειο, το Λονδίνο δημιούργησε το κράτος των ημετέρων, πάνω στο οποίο επικάθησε το θεσμικό του περίβλημα, γνωστό ως «κράτος ισονομίας» (ο Κοραής παραδέχθηκε ως λανθασμένο το σύνθημα “ισότητα”). Στο κράτος στο οποίο «οι νόμοι δημιουργούνται από λαϊκούς αντιπροσώπους», ο Κοραής αρνήθηκε να επισημάνει τη δομική σχέση χρήματος-πολιτικής. Αντίθετα από τον Καποδίστρια, ο Όθων αρνήθηκε ν’ αναγνωρίσει τα δάνεια 1824-25. Ούτε ο Όθων πήρε τα 60 εκατομ. γαλλικά φράγκα που έπρεπε να λάβει ο Καποδίστριας. Η Αντιβασιλεία διαχειρίστηκε τα 2/3 αυτών, το υπόλοιπο δεν ελήφθη, αλλά εξ αφορμής του έγινε η 3/9/1843, κάτι που προμήνυε την αποχώρηση της Ρωσίας από τις εγγυήτριες δυνάμεις. Μετά το 1878 η Ελλάδα ξανάρχισε να δανείζεται. Και τα δάνεια τροφοδοτούσαν τόσο το πελατειακό κράτος, όσο και τον εκβιασμό των κυβερνήσεων. Ο αριθμός και το μέγεθος των εκβιασμών που υπέστη ο Γεώργιος Κουντουριώτης απαιτεί ξεχωριστό κείμενο.
Ο ρόλος του Μαυροκορδάτου σε μια «Κωλεττική» υπόθεση
Στο παρακάτω γράμμα και ο Μαυροκορδάτος αβίαστα παραδέχεται το κοινό μυστικό: ότι οι διώξεις που ασκεί, είναι πολιτικές. Αποκαλύπτει μάλιστα και τη συνταγή βάσει της οποίας ο αντίπαλος συκοφαντείται για να απομονωθεί. Η ψυχολογία χρησιμοποιείται ώστε να επιβληθεί η γνώμη μιας θεωρητικής πλειοψηφίας ως αλήθεια, ενώ την κοινή γνώμη την διαμορφώνει όχι μόνον η συστηματική επανάληψη του ψεύδους αλλά και οι πιέσεις-εκβιασμοί-εξαγορά συνειδήσεων των φυσικών προσώπων. Στα μέσα του 1824, εν πλήρει ευφορία, ο Μαυροκορδάτος τολμούσε να αναφέρεται και στο «ανάλογο» παρελθόν το οποίο πίστεψε ο κάθε αφελής ή άκρως προκατειλημμένος Κάλβος. Και, όπως ήταν αναμενόμενο, ουδέποτε θα εξηγούσε γιατί οι «τουρκοπροσκηνυμένοι» Βαρνακιώτης και Καραϊσκάκης είχαν υποστεί πολλές απόπειρες δολοφονίας.
Ο Μαυροκορδάτος όχι μόνον γνώριζε την προγραφή του Οδυσσέα, αλλά την συζητούσε με τρόπο που δήλωνε κεντρική εμπλοκή:
4 μήνες πριν τη δολοφονία, ο Jarvis ενημερώνει τον Μαυροκορδάτο για τα τρέχοντα περί Οδυσσέα και ανησυχεί γιατί δεν δίνεται το τελικό κυβερνητικό ok για την εξόντωση. Στόχος των νεωτερικών: όχι ο Ιμπραήμ που αποβιβαζόταν στην Πελοπόννησο, αλλά ο Οδυσσέας, ο Trelawny και τα χρήματα του πρώτου. Περιλαμβάνονταν σ’ αυτά και χρήματα του δανείου; Άγνωστο.
Την εποχή που ο Μαυροκορδάτος ενημερωνόταν από τον Jarvis για τον Οδυσσέα, ορισμένοι από εκείνους που κατάλαβαν -έστω καθυστερημένα- πόσο λάθος έκαναν, υποστηρίζοντας τον Μαυροκορδάτο ως απόλυτο διοικητή της Δ. Ελλάδος, έγραφαν προς τον Κουντουριώτη να τον βγάλει εκτός διοίκησης. Δυο βδομάδες μετά την δολοφονία, ο Μαυροκορδάτος θα συμφωνήσει με την «Εφημερίδα Αθηνών». Θα συμφωνήσει με τον Ψύλλα και τον Vitali: «ο Οδυσσεύς έπαθεν άξια των όσων και προλαβόντως και εσχάτως έπραξε, και βέβαια είναι της Θείας δίκης αποτέλεσμα» («προλαβόντως» = από την εποχή που εργάστηκε «υπέρ του Αλή», της ελληνοαλβανικής συμφωνίας ειρήνης και υπέρ της καποδιστριακής γραμμής στην Επανάσταση – «εσχάτως» = από την περίοδο της άφιξης του Byron).
Ο Μαυροκορδάτος ήταν το κεντρικό πρόσωπο στο οποίο στηρίχτηκε η πολιτική υφαρπαγής της Επανάστασης από το Λονδίνο, όταν αυτό έκρινε ότι έπρεπε να βγει από το παρασκήνιο στο ημιπροσκήνιο και από την φανερή βοήθεια προς τους Οθωμανούς στην υποκριτική βοήθεια προς τους Έλληνες. Ο Canning δεν ήταν η αιτία, αλλά ο εντολοδόχος μιας πολιτικής που ήδη είχε ξεκινήσει ο Castlereagh μετά τα μέσα του 22, δηλαδή, μετά το Πέτα, τα Δερβενάκια, το Συνέδριο της Βερόνα και την δράση του Jourdain υπέρ ενός δανείου με μεσολαβητές το Τάγμα των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Ο φανερός ηγέτης της βρετανικής ομάδας που υποστήριζε μια εθνική – χριστιανική υπόθεση(Gordon) ήταν ο Jeremy Bentham. Ο ίδιος και η συντροφία του είχαν ήδη προκρίνει τον Μαυροκορδάτο ως τον καταλληλότερο. Συνεπώς, η «εκτελεστική εξουσία» ως προς την υπόθεση «Οδυσσέας» ήταν ο Κωλέττης, όμως, πλήρως ενήμερος και έτοιμος για διορθωτικές κινήσεις ήταν αυτός που έτρεμε τον Ανδρούτσο: ο Μαυροκορδάτος. Εκείνος που φόρτωσε την δική του αποτυχία στο Πέτα στον Γώγο Μπακόλα, εκείνος που κυνήγησε άγρια τον Γεώργιο Βαρνακιώτη, εκείνος που επιτέθηκε στον Καραϊσκάκη, όχι μόνον για να συγκρατήσει τον Byron. Του επιτέθηκε όταν ο Καραϊσκάκης πρακτικά ανακάλεσε την υπογραφή του υπέρ της εν λευκώ αρχηγίας (δικτατορίας) του Μαυροκορδάτου που εκμαιεύτηκε στο β΄ εξάμηνο του 1823. Με την δίκη στο Αιτωλικό ο Μαυροκορδάτος εξευτέλισε απόλυτα και τις παραδοσιακές αξίες και την νεωτερικότητα. Όλοι γελούσαν, κατανοώντας ότι το σόου ήταν μια παρωδία, καθώς οι πραγματικοί λόγοι της δίωξης δεν μπορούσαν να κατονομαστούν ανοιχτά. Στην περίπτωση του Ανδρούτσου η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη. Εκείνος που μπορούσε να σώσει την Επανάσταση βασανιζόταν, ενώ οι προϊστάμενοι των βασανιστών αδιαφορούσαν για την αποβίβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Ο Μαυροκορδάτος, που είχε μόνον καλά λόγια να πει για την εξόντωση του Οδυσσέα, εξαφανίστηκε από το «αγαπημένο» του Μεσολόγγι όταν η πολιτική που εξόντωσε τον Ανδρούτσο είχε αποφασίσει να διευκολύνει τον Ιμπραήμ και τον Κιουταχή να ανακτήσουν τη Ρούμελη. Ποια πολιτική; Θα μπορούσαμε να την πούμε «αγγλική» αν και ο όρος δεν είναι επαρκής. Πολύ περισσότερο, ο Μαυροκορδάτος ήταν άφαντος την περίοδο του Καποδίστρια, όταν το Μεσολόγγι ανακτάτο με την βοήθεια του Βαρνακιώτη.
Γιατί τόσο μένος κατά του Ανδρούτσου από τον ελλαδικό φιλελεύθερο Τύπο και από τη νεωτερική καταγραφή της Ιστορίας;
Όπως είδαμε, ο Κοραής έβλεπε την υπόθεση της συκοφαντίας αντίστροφα. Το ίδιο και την Επανάσταση; Το διευρυμένο «Γιατί;» της αρχικής ενότητας αποτελεί θεμελιακό ιστορικό ερώτημα. Πόθεν απορρέει η ανάγκη διευθέτησης πολιτικών καταστάσεων με τους πλέον απάνθρωπους τρόπους; Με βάση ποιον κώδικα θεωρείται «απονομή δικαίου» η σπίλωση, ο βασανισμός και ο φόνος, ο μετά θάνατον εξευτελισμός, όταν η πλευρά που τα εφαρμόζει, επικαλείται ένα λαϊκό πολίτευμα, ένα πολίτευμα δικαίου, διαφάνειας, διαχωρισμού των εξουσιών; Η «υπόθεση Ανδρούτσου» έχει τρεις τουλάχιστον στόχους: τον λόρδο, τον οπλαρχηγό-πολιτικό και τον φίλο αμφοτέρων.
Ο ηγέτης της LGC Jeremy Bentham αποτελεί συγκλίνον σημείο αναφοράς για την «υπόθεση Byron», παράρτημα της οποίας αποτελεί και η «υπόθεση Οδυσσέας». Η αλληλογραφία του με ελληνόφωνους ή μη επιτόπιους παράγοντες ίσως δώσει κατευθύνσεις έρευνας.
Ο Villeneuve γράφει το 1827 ότι η δολοφονία του Trelawny ανατέθηκε στον Fenton από ένα άτομο το οποίο δεν μπορούσε να κατονομάσει. Ήταν ελληνόφωνος; Ήταν ξενόγλωσσος; Κι αν τον γνωρίζαμε, θα ήμασταν βέβαιοι ότι δεν υπήρχε κάποιος πάνω απ’ αυτόν; O Bentham έδειχνε βέβαιος για την πειθάρχηση του Stanhope στην ανάκλησή του, με το αιτιολογικό «έχει πολυμελή οικογένεια να θρέψει». Λίγες μέρες μετά την δολοφονία του Ανδρούτσου κι ενώ οι φυλακισμένοι της Ύδρας είχαν ήδη λάβει αμνηστία (φωτογραφικά είχε εξαιρεθεί ο Ανδρούτσος), ο Ιωάννης Ορλάνδος (το όνομα του οποίου κατονόμαζε ο Byron προς τους τραπεζίτες του στο Λονδίνο για να διευθετηθεί το οφειλόμενο ποσό των £4.000), εκφράζοντας τον κύκλο του Bentham, επιτακτικά ζητούσε από τους Κουντουριώτηδες να εκτελέσουν τον Κολοκοτρώνη και τους λοιπούς φυλακισμένους άνευ δίκης. Ο εκβιασμός «ή το κεφάλι του Κολοκοτρώνη ή τέλος τα χρήματα» δεν μπορούσε να διατυπωθεί πιο καθαρά. Ο Μπένθαμ ήταν το σημείο αναφοράς. Λίγο μετά τον Byron έφτασε στο Μεσολόγγι ο William Parry. Ήταν άσχετος με την υποτιθέμενη ειδικότητά του (πυροτεχνουργός) αλλά αρκετά σχετικός με την Επιτροπή Λονδίνου. Τα βράδια διασκέδαζε τον Byron μιμούμενος τον Jeremy Bentham και άλλα μέλη της Γραικικής Επιτροπής. Αποτελούσε έναν ακόμα πληροφοριοδότη για την συμπεριφορά του λόρδου, βασικού υπεύθυνου για την εφαρμογή της πολιτικής Bentham-Canning;
Ακόμα κι αν ο Μήτρος, ο Γιάννης, ο Θεοχάρης, … έλαβαν την εντολή δολοφονίας του Οδυσσέα από τον Γκούρα ή απ’ ευθείας από τον Κωλέττη και πάλι -προφανέστατα- δεν θα είχαμε βρει τον ηθικό αυτουργό. Δεν έχουμε όμως ούτε το εσωτερικό τους κίνητρο με βάση το οποίο θεωρούσαν «έργο θεάρεστο» την εξόντωση ενός αντιπάλου με τέτοιες μεθόδους. Πιθανό φαίνεται ότι το κίνητρο αυτό συνδέει την ψευδή προδοσία του προσκηνίου με μια αληθή του παρασκηνίου, είτε αυτή είναι πραγματικά αληθής, είτε έτσι εκλαμβάνεται. Αυτό που μπορεί να βοηθήσει, είναι το πότε δίνεται το τελικό σήμα για την εξόντωση του Ανδρούτσου. Στα τέλη Μαΐου 1824 βρίσκεται στο Ναύπλιο. Όλοι αναμένουν τα χρήματα του δανείου. Η όποια αίτησή του δεν γίνεται δεκτή από την πλευρά Κωλέττη-Κουντουριώτη και ο ίδιος καταγγέλλει τρεις απόπειρες δολοφονίας. Ο Οδυσσέας είναι απολύτως ανεπιθύμητος, αλλά η προγραφή του μάλλον δεν έχει αποφασιστεί ακόμα. Στα μέσα Ιουνίου ο Κουντουριώτης θριαμβολογεί: Οι ενάντιοι της Διοικήσεως μεταμεληθέντες ήδη, προστρέχουν εις αυτήν, αιτούντες το έλεός της (Φίλος του Νόμου). Πρόκειται για την παράδοση του Ναυπλίου από τον Πάνο Κολοκοτρώνη στους Α. Ζαΐμη και Α. Λόντο. Ο «Νόμος» του Κιάππε εμφάνιζε τον Πάνο ως άλλον Βαρνακιώτη, Καραϊσκάκη, Οδυσσέα. Τέλη 1824 με αρχές 1825 είναι το πιθανότερο χρονικό σημείο στο οποίο ο Ανδρούτσος έχει χαρακτηριστεί τελειωμένος.
Η ταύτιση των Κολοκοτρωναίων με τους Οθωμανούς θα επαναληφθεί το 1830 από τον Κοραή ως προς τον Καποδίστρια. Τότε θα επαναληφθεί η περίπτωση Ψύλλα & η περίπτωση Chiappe από τον Πολυζωίδη.
Γκούρας: «καρτερώ να μάθω δια ρέγουλάν μου»
Ο Γκούρας είχε στρατευτεί κατά του Οδυσσέα. Το ίδιο είχε κάνει νωρίτερα ως προς τους Μωραήτες. Για τον Κολοκοτρώνη ο Γκούρας έγραφε θυμωμένος στον Κουντουριώτη ότι το κεφάλι του κινδυνεύει, επειδή έμαθε ότι δεν θα τον εκτελέσουν άμεσα, ομολογώντας ότι χρηματιζόταν για να λάβει μέρος στον «εμφύλιο». Η φράση προφανώς σχετίζεται με τα συναισθήματα που υποθέτει ότι έχει ο Κολοκοτρώνης, παραδινόμενος στον Κουντουριώτη μετά την δολοφονία του γιού του Πάνου. Ο Γ. Κουντουριώτης αποτελούσε ανδρείκελο εξουσίας. Εξυπηρετούσε το «φαίνεσθαι» στην πρώτη φάση υφαρπαγής της εξουσίας και θα γινόταν εύκολα το εξιλαστήριο θύμα αν κάτι πήγαινε στραβά, αφήνοντας άφθαρτα τα πολιτικά κεφάλαια «Μαυροκορδάτος» και «Κωλέττης». Αυτό φαίνεται να το γνωρίζει και ο Γκούρας, καθόσον τα χρήματα -όπως λέει- τα δίνει ο Κουντουριώτης (μέσω της επαυξημένης μισθοδοσίας), αλλά τα μαθήματα (μέσω της παρασκηνιακής πολιτικής) τα δίνει ο Μαυροκορδάτος .
Όλοι οι διωκόμενοι υπέστησαν τον σχετικό διασυρμό μέσω του Τύπου που χρηματοδότησε η Συντροφία Bentham. Ο Κολοκοτρώνης υπέστη -σχετικά- μικρότερη κακοποίηση από την νεωτερική ιστορία. Η ζωή του σώθηκε όταν υπέγραψε υπέρ της Αγγλίας το 1825 όχι μόνο στη συλλογική «Αίτηση Προστασίας» αλλά και σε «ειδικό χαρτί». Η περίπτωση «Ανδρούτσος» δεν είναι μοναδική στο είδος της. Το ίδιο ακριβώς συνέβη στον Καποδίστρια, όταν χύθηκε τόση μελάνη μετά την φυσική του εξόντωση, ώστε να σβηστεί η μνήμη του από την Επανάσταση, να υπάρχει γι’ αυτόν μόνον αρνητικός συνειρμός. Κάθε Σουρμελής και Τρικούπης έκανε μετά θάνατο στον Ανδρούτσο ό,τι κάθε Κοραής και Thiersch στον Καποδίστρια. Οι νεωτερικοί έπρεπε να «αποκαταστήσουν το έγκλημα καθοσιώσεως» εκδικούμενοι τους «προδότες» που τόλμησαν να αμφισβητήσουν τον νεωτερικό επαναστατικό στόχο και το φιλελεύθερο επαναστατικό αποτέλεσμα.
Ως προς την ουσία της υπόθεσης «Ανδρούτσος»: μένει μονάχα να εξεταστεί το πραγματικό κίνητρο των δόλιων ενεργειών. Να βρεθούν οι αποδείξεις εκείνες που θα πιστοποιούσαν ότι η οργάνωση της Επανάστασης έγινε από τους νεωτερικούς και οι άνθρωποι της παράδοσης προσπάθησαν δολίως να υποκλέψουν το επαναστατικό αποτέλεσμα, οπότε οι πρώτοι τους εξόντωσαν. Όσο για την Ιστορία, αυτό που θα έπρεπε να εξετάζει, είναι αν κάθε Κουντουριώτης, Μαυροκορδάτος, Κωλέττης, Γκούρας, … είναι υπεύθυνος για την διάλυση της Επανάστασης, εφόσον με τις πράξεις του έφερε τους ηττημένους Οθωμανούς να διεκδικούν με αξιώσεις άλλη μια νίκη κατά των Ελλήνων.
Ο Trelawny δεν λέει ονόματα, ο Ξένος δεν ρωτάει, αλλά για να μη μείνει αμφιβολία στον αναγνώστη ο Ξένος συνοψίζει: ηθικός αυτουργός στη δολοφονία του Trelawny ήταν κυβερνητικός παράγοντας. Και από την αφήγηση αυτή, φαίνεται πιθανό ότι στις διαπραγματεύσεις για να βγει αμνηστευμένος ο τραυματισμένος Τρελώνη από τη Σπηλιά, βοήθησε και «ο νέος καλής οικογενείας» στον οποίο χάρισε τη ζωή: ο William Whitcombe. Ο Ξένος γνώριζε το ίδιο καλά τον όρκο της ισόβιας σιωπής, ωστόσο, 15 χρόνια αργότερα θα υπερασπιζόταν μερικώς τους Μαυρομιχαλαίους, κατηγορώντας τον πατέρα του και τον θείο του ως συνεργάτες του Μαυροκορδάτου στη συνωμοσία εναντίον του Καποδίστρια.
Πώς σχολίασε ο Κοραής την υπόθεση «Οδυσσέας»; Δια της σιωπής του. Σωστά έπραξε ως προς μια παράμετρο. Ο ίδιος μίλησε για την ανάγκη απροσωποληψίας των νόμων, κάτι που δεν παραβιάστηκε στην περίπτωση Ανδρούτσου. Ο νόμος που ασκήθηκε στον ιερό βράχο της Ακρόπολης το ξημέρωμα της 5.6.1825 ήταν των επαγγελματιών του υποκόσμου. Ασκήθηκε για έναν προσήκοντα ιερό σκοπό;
5.6.2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου