 |
| ''Η Ώρα της Κρίσης'', νωπογραφία Χιοναδιτών αγιογράφων, 1858. |
Σύμφωνα με μια εκδοχή, η καταστροφή της Γράμμουστας έγινε λόγω της άρνησης του μεγαλοτσέλιγκα Χατζηστέργιου να δώσει την κόρη του στον Αλή πασά που τη ζήτησε για το χαρέμι του. Ο γέροντας Μιχάλης Παπάζης, που γεννήθηκε το 1812 περίπου και έζησε προσωπικά το κυνήγι που υπέστησαν οι Γραμμουστιάνοι από τον Αλή γύρω στα 1819, αναφέρει ότι, ο ίδιος ο Αλή πασάς παρουσιάστηκε στη Γράμμουστα, επικεφαλής πολυάριθμης ομάδας Αλβανών. Ο Χατζηστέργιος και οι άλλοι τσελιγκάδες, όπως και ο αρσενικός πληθυσμός του οικισμού, βγήκαν να τον προϋπαντήσουν και να τον υποδεχθούν, σε μεγάλη παράταξη. Μόλις κατέλυσε ο Αλή, άρχισαν να φθάνουν κριάρια, τα οποία έβαζαν στη σούβλα για να φιλοξενήσουν τον υψηλό μουσαφίρη τους. Τρεις μέρες συνεχίστηκε η διασκέδαση και στο τέλος ο πασάς παίρνει κατά μέρος τον Χατζηστέργιο και του λέει: ''Έχω ακούσει ότι έχεις ένα όμορφο κορίτσι και θέλω να το πάρω στο χαρέμι μου. Πιστεύω πως η πράξη μου αυτή σε κάμνει τιμή ''. Ο έξυπνος αρχιτσέλιγκας όμως υποκρίθηκε ότι δεν περίμενε τέτοια μεγάλη τιμή και του υποσχέθηκε πως θα την πάει ο ίδιος στα Γιάννενα μετά από τρεις μέρες για να την προετοιμάσει. Του μίλησε τόσο πειστικά που ο πασάς το πίστεψε κι έμεινε κατενθουσιασμένος. Ο Χατζηστέργιος, το ίδιο κιόλας βράδυ μετά την αναχώρηση του πασά έδωσε διαταγή να ξεκινήσουν κρυφά τα κοπάδια του μέσα από δύσβατα μονοπάτια και κατέληξαν στο χωριό Λιβάδια, κοντά στη Γευγελή (σσ πιθανώς, όμως, εγκαταστάθηκαν στο Κρούσοβο). Όταν ο Αλή πληροφορήθηκε την φυγή έγινε έξαλλος και διέταξε την καταστροφή της Γράμμουστας προκαλώντας και τη βίαιη διασπορά των κατοίκων της[1].
Κατά μια δεύτερη εκδοχή που φαίνεται να ευσταθεί περισσότερο, μπροστά στις
διεκδικήσεις από τον Αλή Πασά των πλούσιων λιβαδικών εκτάσεων της Γράμμουστας, και μετά από σφοδρές συγκρούσεις οι Γραμμουστιάνοι τράπηκαν σε φυγή έξω από τα όρια της γεωγραφικής τους επικράτειας για να σωθούν. Τα σώματα του Αλή Πασά κατάφεραν να προφτάσουν τους φυγάδες και έτσι να πετύχουν την μεγαλύτερη διασπορά τους. Γραμμουστιάνικα φαλκάρια κατέφυγαν στις Ανατολικές και Βόρειες περιοχές της Μακεδονίας. Αργότερα κατά την περίοδο της παρακμής του Αλή και πιθανότατα μετά την πτώση του υπήρξαν και άλλες επιδρομές και τότε αρκετές οικογένειες κατά το 1800-1822 έφυγαν για το Μεγάροβο όπου συναντήθηκαν με άλλους φυγάδες που είχαν καταφύγει εκεί νωρίτερα[2].
Μια ομάδα Γραμμουστιάνων έφτασε και στη Μηλόβιστα της Πελαγονίας (σημ. FYROM), η οποία βρίσκεται στη διάβαση που συνδέει το Μοναστήρι με το βόρειο τμήμα της λεκάνης της Πρέσπας. Η τρίκλιτη Βασιλική της Αγίας Παρασκευής, προστάτιδας των βλαχόφωνων, ανεγέρθηκε με δαπάνες των κατοίκων το 1856. Οι αγιογραφίες στο Ναό Αγίας Παρασκευής Μηλόβιστας είναι έργα των Χιονιαδιτών αγιογράφων Σωκράτη Ματθαίου, Χριστοδούλου και Θωμά Αναστασίου.
Στο γυναικωνίτη του Ναού υπάρχει μια τοιχογραφία που φέρει τον τίτλο (στα ελληνικά) ''Η ΏΡΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΕΩΣ'' και απεικονίζει άλλους θνητούς να οδεύουν προς τον παράδεισο και άλλους να οδηγούνται στην κόλαση. Μια ομάδα των τελευταίων είναι οι υπαίτιοι της καταστροφής της Γράμμουστας. Στην παρατιθέμενη λεπτομέρεια του έργου, διακρίνονται ένας δεσπότης, ένας ιερέας και μερικοί μοναχοί. Τελευταίος ο Αλή πασάς, τον οποίο σπρώχνει ένας διάολος προς το χωνευτήριο όπου περιμένει ο Ιούδας, υπονοώντας έτσι ότι πίσω απ' όλη την ιστορία κρύβεται προδοσία μερικών ιερωμένων[3].
[1] Αναμνήσεις από την ταλαιπωρημένη ζωή των Bλάχων του Γιώτη (Παναγιώτη) Ναούμ (Βέροια 1874 – Βουκουρέστι 1966), βλ. εδώ.
[2] Ανδρομάχη Πισιώτη & Κωνσταντίνος Αδάμ, Οδοιπορικό στη Γράμμουστα, βλ. εδώ.
[3] zsgiannina.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου