Όταν η ψηφιακή απόσταση ως γλώσσα, δημιουργεί πολιτισμό χωρίς τον άνθρωπο
Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου
Η θριαμβολογία για μια…«τεχνολογικά δημιουργική» εκπαίδευση – στην ουσία αυτοκαταστροφή του ανθρώπου-δασκάλου, θα είναι το υπερμοντέρνο υπαρξιακό πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης.
Σε μια στιγμή, η πανδημία ανέτρεψε ψευδοβεβαιότητες που είχαμε την προηγούμενη μακρά περίοδο. Η ιδιότυπη «ελεύθερη πολιορκία» μας πλημμύρισε κάθε τομέα της ζωής που ξέραμε μέχρι τότε. Την εργασία, τις συναλλαγές, τις κοινωνικές σχέσεις, την επαφή με τη φύση, την εκπαίδευση, την άθληση, κ.α.!
Ως γονείς, το απαραίτητο κλείσιμο των σχολείων μας απασχόλησε ιδιαίτερα. Η διακοπή της μάθησης και η έγνοια μας, «να μη μείνουν πίσω τα παιδιά», ήταν φυσιολογική αντίδραση. Όμως, ανέδειξε ένα ανθρωπολογικό ζήτημα, το οποίο θα γιγαντωθεί τα προσεχή χρόνια. Το ζήτημα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, της τηλεκπαίδευσης, δεν είναι απλά μια αντανακλαστική αντίδραση του εκπαιδευτικού συστήματος, για να προσφέρει πρώτες βοήθειες στην πληγωμένη μαθητική κοινότητα. Διαμορφώνει, συνειδητά ή ασυνείδητα, το φάσμα ψηφιακών στρατηγικών μεταεκπαίδευσης, στον κόσμο που δεν θα είναι ο ίδιος, μετά την «κοινωνική απομόνωση» του κορωνοϊού.
Ζοφερή προοπτική δεν είναι η πρόσκαιρη (ελπίζω) διακοπή της μέθεξης της σχέσης εκπαιδευτικών – μαθητών, αλλά η σταδιακή αλλοίωσή της με την ευλογία ενός μηχανικού θαύματος αποανθρωποποίησης, για το «καλό μας». Το πρόβλημα και ο προβληματισμός είναι βαθύτερα. Ας το δείξω με ένα προσωπικό μου παράδειγμα:
Δεκαετία του ΄80, στη συνοικία του αθηναϊκού κέντρου, όπου μεγάλωνα! Συζητώντας με φίλους! Οι βεβαιότητες ή η αμφισβήτηση, οι αξίες και ο προβληματισμός ήταν καθημερινά στις κουβέντες μας. Λήξη της σχολικής περιόδου και το θέμα μπήκε δυναμικά και διχαστικά, όπως όλα τα θέματα τότε! «Πότε θα βγει ένα ρομπότ ή ένας υπολογιστής που θα μας βαθμολογεί, χωρίς να κάνει λάθη, αντικειμενικά, ρε γ@@ω το;» έλεγαν οι μεν! «Δεν κατάλαβα; Εγώ προτιμώ να με βαθμολογεί ένας άνθρωπος κι ας κάνει λάθη!» είπαμε εμείς οι ..δε!
Η «εξαφάνιση» του δασκάλου, η μετάλλαξη του ανθρώπου
Διότι, αυτή είναι η ουσία, η φύση του «προβλήματος» εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η σταδιακή απόσυρση και προοδευτικά η εξαφάνιση της φυσικής παρουσίας του δασκάλου/ας, της ίδιας της «παιδευτικής», μυητικής και μυσταγωγικής ζεστής επαφής, μιας πραγματικής ανθρώπινης, κοινωνικής σχέσης. Η αποϋλοποίηση της σχέσης δασκάλου και μαθητών θα είναι κεντρικό ζήτημα σε ελάχιστα χρόνια. Σαφώς, το πρόβλημα δεν είναι η επιστήμη και η τεχνολογία αυτή καθεαυτή, αλλά η ειδωλολατρική μεταφυσική της Τεχνικής. Μια νέα θρησκεία χωρίς τον πραγματικό άνθρωπο που επιβίωσε εδώ και χιλιετηρίδες, με τις αλλαγές και την εξέλιξή του.
Έτσι, η εκπαιδευτική απόσταση θα δικαιολογείται συνεχώς και θα επιβάλλεται, όπως μέχρι τώρα η υπερτεχνολογική μεγέθυνση, είτε επειδή [δεν μπορείς να πας ενάντια στην «πρόοδο»], είτε επειδή αύριο θα υπάρχουν περιβαλλοντικοί, υγειονομικοί ή όροι ασφαλείας για μια καθολική εφαρμογή της, χωρίς όρια και κριτική σκέψη (ας θυμηθούμε εδώ και την ευρεία συναινετική προδιάθεση γονιών, για την τοποθέτηση καμερών ασφαλείας στα σχολεία).
Η ψυχολογική προσαρμογή που έχουμε υποστεί κάνει τους περισσότερους ανθρώπους να ταυτίζουν την πρόοδο του «πολιτισμού» αποκλειστικά με την τεχνολογική εξέλιξη. Τα γκάτζετ μαγεύουν τον άνθρωπο με τη μορφή …πανδημίας δημιουργώντας την πεποίθηση ότι οι «έξυπνες συσκευές» είναι η ψυχή της ανθρώπινης κοινωνίας! Όμως ο άνθρωπος είναι αναλογικό ον, τουλάχιστον όσον αφορά το συναίσθημα και την επαφή. Εκτός από εγκέφαλο, έχει σώμα και συναίσθημα!
Δεν μιλάμε πια για μια τεχνολογία-εργαλείο στην υπηρεσία του ανθρώπου, όπως πολλοί επιμένουν ακόμα να νομίζουν, ταυτίζοντας την τηλεργασία ή την τηλεκπαίδευση με τον τηλέγραφο ή την ανακάλυψη του τηλεφώνου. Αναφερόμαστε σε ένα αυτόνομο τεχνικό σύστημα με τη δική του δυναμική αναπαραγωγής, το οποίο, εμποτισμένο από την κερδοσκοπική λογική, δεν είναι πια ουδέτερο. Η απλουστευτική και καθησυχαστική εντέλει λογική περί της κακής ή καλής χρήσης της τεχνολογίας αρχίζει να ξεθωριάζει. Επειδή, η συγκεκριμένη λειτουργία της μαζικής υπερτεχνολογίας, έχει την ιδιότητα να αλλάζει την ίδια τη δομή του ανθρώπου. Να μεταλλάξει τον ίδιο τον άνθρωπο ως είδος. Δεν θα το κάνει η κακή χρήση της τεχνολογίας αυτό, αλλά η ίδια η λογική της. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν οι περισσότεροι, απόλυτα συναινετικά, έχουμε δώσει το δικαίωμα στα λογισμικά κάθε είδους να χειρίζονται προσωπικά μας δεδομένα, σε μια πρωτοφανή για την ιστορία της ανθρωπότητας εθελοδουλία. Πιστεύοντας ότι αυτή είναι μια φυσική νομοτέλεια και όχι ολοκληρωτισμός.
Άλλωστε, γι’ αυτούς τους κινδύνους μας μιλά η βιοηθική ως κλάδος της επιστήμης που προσπαθεί να διερευνήσει τη «δεοντολογία» που χρειάζεται να διέπει τους σύγχρονους κλάδους της τεχνολογίας. Ή ακόμα και αυτός ο θαυμαστός Στήβεν Χόκινγκ προειδοποιούσε: «Οι υπολογιστές απειλούν με εξαφάνιση την ανθρωπότητα (…) Η τεχνητή νοημοσύνη, ένα ανεπτυγμένο κομπιούτερ ή ρομπότ, θα έκανε κουμάντο και θα επανασχέδιαζε τον εαυτό του με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα. Οι άνθρωποι, που είναι περιορισμένοι από την αργή βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούσαν να το ανταγωνιστούν και θα έπρεπε να αντικατασταθούν»!
Η θριαμβολογία για μια…«τεχνολογικά δημιουργική» εκπαίδευση – στην ουσία αυτοκαταστροφή του ανθρώπου-δασκάλου, θα είναι το υπερμοντέρνο υπαρξιακό πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης. Η «νέα γλώσσα» των εικονικών τάξεων, εφόσον δεν θα είναι μια παράπλευρη βοήθεια στον εμπλουτισμό των εκφραστικών εκπαιδευτικών μέσων, είναι ικανή να διαμορφώσει μια νέα ακόμα πιο εγωκεντρική και ατομικιστική συνείδηση. Μια συνείδηση που «ενώνει» άτομα, εντελώς διαχωρισμένα, με την ψευδαίσθηση μιας εγγύτητας σε…ασφαλή απόσταση. Η υπονόμευση της ανθρώπινης επαφής, της γλώσσας μας και της Ιστορίας, του πραγματικού δημόσιου κοινοτικού χώρου, το γκρέμισμα του φυσικού τόπου, συνεύρεσης και μάθησης κ.α. θα αποτελειώσουν τον ήδη τραυματισμένο πολιτισμό μας.
Η προτεραιότητα και η επιδεξιότητα της μετάδοσης bytes και high definition ηλεκτρονικών σχέσεων, έναντι της ατελούς μεν, αλλά φυσικής και τραγικής σχέσης νοήματος που είναι ο Έρωτας της ζωής και των ανθρώπων, για το Καλό και Αγαθό, αποτελούν ήδη τη στρέβλωση της ανθρώπινης φύσης και ταυτότητας.
Μιας ανθρώπινης φύσης η οποία, στη σοφία του ελληνικού κόσμου, περιείχε την έννοια του τραγικού. Το οποίο έθετε και το μέτρο, το όριο, που ενσαρκωνόταν στον τραγικό ήρωα του αρχαιοελληνικού δράματος. Και ως τέτοιο είναι σημαντικό να το κατανοούμε και να αγγίζουμε κάθε φορά, ως προστατευτικό νόημα του βίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου