Επιστημονική Διημερίδα του «Καιρού» για το μάθημα των Θρησκευτικών

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Επιστημονικής Διημερίδας του «Καιρού»
για το μάθημα των Θρησκευτικών

Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η πρώτη για το τρέχον έτος δημόσια εκδήλωση του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «Καιρός», στο πλαίσιο της εορτής των Τριών Ιεραρχών, με θέμα «Ταυτότητα και ετερότητα στο δημόσιο σχολείο - Το μάθημα των Θρησκευτικών σήμερα». Και στις δύο ημέρες της, η επιστημονική Διημερίδα κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων, καθότι οι εισηγήσεις και οι παρεμβάσεις των ομιλητών παρουσίασαν εξαιρετική ποιότητα νηφάλιου και κριτικού διαλόγου. Η εκδήλωση έγινε στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, στις 27 και 28 Ιανουαρίου 2023, και περιλάμβανε σύμφωνα με το πρόγραμμα αρχικά μία κεντρική εισήγηση και κατόπιν τρείς θεματικές τράπεζες λόγου.



Κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών, μετά την ανάγνωση των μηνυμάτων του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος και τους χαιρετισμούς που απεύθυνε ο Κοσμήτορας της Θεολογικής σχολής ΑΠΘ, ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας ΕΚΠΑ και ο Πρόεδρος του ΔΣ του Συνδέσμου μας, ο Παντελής Καλαϊτζίδης, Δρ Θεολογίας και Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, παρουσίασε στην κεντρική εισαγωγική διάλεξή του, με θέμα «Η Ορθοδοξία στον σύγχρονο κόσμο», τη δυναμική πορεία της Ορθόδοξης θεολογίας στα τελευταία 100 χρόνια με τους σημαντικότερους σταθμούς της και τις ιδιαίτερες ανανεωτικές τάσεις της αλλά και τις προβληματικές στιγμές αυτής της πορείας, τοποθετώντας όλα αυτά στο πλαίσιο μιας πλούσιας θεολογικής έκφρασης σε οικουμενικό και παγκόσμιο επίπεδο, αναφερόμενος εν τέλει και στις πρόσφατες εκκλησιολογικές και γεωπολιτικές εξελίξεις που αφορούν και επηρεάζουν την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον κόσμο ολόκληρο. Η πρώτη θεματική τράπεζα λόγου, με κεντρικό θέμα «Το μάθημα των Θρησκευτικών μετά τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και η ελληνική κοινωνία», εστίασε στις προοπτικές που αφορούν στο μάθημα των Θρησκευτικών (ΜτΘ) μετά την ακύρωση των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) και την εκπόνηση νέων υπό το πρίσμα της ερμηνείας του Συντάγματος από το ΣτΕ για το περιεχόμενο της παρεχόμενης θρησκευτικής εκπαίδευσης σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι συμμετέχοντες εισηγητές συνέβαλαν με την ιδιαίτερη επιστημονική ιδιότητά τους στην κατανόηση όλων των πτυχών του ζητήματος. Ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος παρουσίασε τη θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος για το περιεχόμενο σπουδών του ΜτΘ από το 2012 μέχρι σήμερα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, Καθηγητής Νομικής ΑΠΘ, εστίασε στη νομική διάσταση της απόφασης του ΣτΕ και τις συνέπειές της για τη διδασκαλία του ΜτΘ στην εκπαίδευση, συγκρίνοντας δεδομένα από τη σημερινή ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πραγματικότητα,  ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, Πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, εξήγησε τη σημασία και το έργο των γνωματεύσεων της Αρχής για θέματα που άπτονται της διδασκαλίας του ΜτΘ (απαλλαγές, αναγραφή θρησκεύματος σε τίτλους σπουδών), η Φερενίκη Παναγοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου, ανέδειξε τις επιπτώσεις τόσο στο ΜτΘ –με την παρούσα ομολογιακού περιεχομένου ύλη και στόχευση– μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ και της Αρχής Προστασίας Δεδομένων για τις απαλλαγές, καθώς αυτές είναι πιθανόν να επηρεάσουν γενικότερα την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, ενώ τέλος η Έφη Φωκά, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Deree College, ανέλυσε τη σχετική προβληματική της διδασκαλίας του ΜτΘ στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, λαμβάνοντας υπόψη την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και νομική συγκυρία. Κατά τη διάρκεια της τράπεζας λόγου αναγνώστηκε μήνυμα από τον Γιώργο Καλαντζή, Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων, ο οποίος δεν μπόρεσε να παραβρεθεί λόγω έκτακτου κωλύματος.
Κατά την επόμενη ημέρα, στις 28/1/2023, στη διάρκεια της δεύτερης θεματικής τράπεζας λόγου, με κεντρικό θέμα «Νομικές, μορφωτικές και πολιτικές διαστάσεις στο μάθημα των Θρησκευτικών», ο Μιχάλης Πικραμένος, Αντιπρόεδρος του ΣτΕ και Καθηγητής Νομικής ΑΠΘ, εστίασε στο σκεπτικό της μειοψηφίας στην απόφαση ακύρωσης των ΠΣ (2016) από το ΣτΕ και επιπλέον ανέδειξε με νομικά επιχειρήματα τη δική του θέση για τη δυνατότητα μη απαλλαγής από το ΜτΘ, εφόσον τούτο επιτελεί λόγω του περιεχομένου του μορφωτικό έργο όπως και τα λοιπά μαθήματα του ωρολογίου προγράμματος, ο Κωνσταντίνος Λάβδας, Καθηγητής στο Πάντειο, αναφέρθηκε σε αντίστοιχα με την ελληνική από τη διεθνή πραγματικότητα για τη θρησκευτική εκπαίδευση παραδείγματα και τρόπους χειρισμού από την πολιτειακή αρχή, αναδεικνύοντας το σύνθετο της υπόθεσης, όσον αφορά στο περιεχόμενο σπουδών του προσφερόμενου ΜτΘ σε άλλες χώρες και στις ΗΠΑ, αλλά και παρόμοιες δυσκολίες άλλων μαθημάτων όπως είναι η Βιολογία ή η Αγωγή του Πολίτη.
 

Ο τρίτος στη σειρά εισηγητής, Κωνσταντίνος Κορναράκης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ, με την ιδιότητα του επόπτη εκπόνησης των νέων –μετά την ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ– Προγραμμάτων Σπουδών για το ΜτΘ με το ομολογιακό πλέον περιεχόμενο, παρουσίασε την πορεία οργάνωσης του μαθήματος με το νέο σκεπτικό αλλά και τον προβληματισμό που αναπτύσσεται από την αναδιάταξη της διδακτέας ύλης, ενώ η Αγγελική Ζιάκα, Καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ, εστίασε στο θέμα της διδασκαλίας των θρησκειών στις δύο σχολικές βαθμίδες, αναδεικνύοντας τη σημασία της για την αρμονική συνύπαρξη και αλληλοκατανόηση των μαθητών με διαφορετική θρησκευτική ταυτότητα στη σχολική τάξη. Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου, Δρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας και ερευνητής στο Πάντειο, με πλήθος στοιχείων από έρευνες στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα παρουσίασε ενδιαφέροντα στοιχεία για τη θέση της θρησκείας (βλ. Ορθόδοξη Εκκλησία) και την απήχησή της στην ελληνική κοινωνία, τη σχέση του πολίτη με την πίστη, την επίδραση του ΜτΘ στη θρησκευτική του παιδεία κλπ. Τέλος ο Σπύρος Ζωνάκης, δημοσιογράφος του κοινωνικού περιοδικού δρόμου «σχεδία», απηχώντας τον σφυγμό της κοινωνίας εστίασε στη σημασία της θρησκευτικής εκπαίδευσης για την εν γένει συγκρότηση του σύγχρονου πολίτη του κόσμου με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρόταση του Ρεζίς Ντεμπρέ για την εισαγωγή της στο Γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα, ως στοιχείου που μορφώνει και συγκροτεί τον υποψήφιο πολίτη.
 

Η τρίτη θεματική τράπεζα λόγου, με την οποία έκλεισε τις εργασίες της η επιστημονική Διημερίδα του συλλόγου μας, συγκροτήθηκε γύρω από το θέμα «Προοπτικές για ένα σύγχρονο μάθημα των Θρησκευτικών». Αρχικά παρουσιάστηκε σε μαγνητοσκοπημένη μορφή η παρέμβαση της Υφυπουργού Παιδείας Ζέττας Μακρή, η οποία ανέπτυξε τη θέση της πολιτείας μετά τις δύο αποφάσεις του ΣτΕ για την ακύρωση των ΠΣ του 2016 για το ΜτΘ, καθώς και την απόφαση της πολιτείας να συνταχθεί πίσω από τις αποφάσεις αυτές υλοποιώντας τα νέα ΠΣ, η συγκρότηση των οποίων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ακολούθως ο Νίκος Φίλης, πρώην Υπουργός Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ, μέσα από το χρονικό της εφαρμογής των ακυρωθέντων ΠΣ επί της δικής του θητείας μίλησε για τη σημασία των προγραμμάτων εκείνων και τη σχέση τους με την αντίληψη της πολιτικής του κόμματός του για το περιεχόμενο του ΜτΘ. Η εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ, Χαρά Κεφαλίδου μέσω της εισήγησής της, που αναγνώστηκε λόγω έκτακτου κωλύματος που εμπόδισε τη φυσική της παρουσία, εξήγησε τη θέση της παράταξής της για το θέμα του ΜτΘ καθώς τα ακυρωθέντα ΠΣ είχαν αρχίσει να εκπονούνται επί της εποχής που ασκούσε κυβερνητικό έργο. Ο  Χρυσόστομος Σταμούλης, Κοσμήτορας Θεολογικής σχολής ΑΠΘ, με πρωτότυπο τρόπο και παραδείγματα από την τέχνη, αναφέρθηκε στο βάθος και την προοπτική της υπόθεσης του ΜτΘ υπό το πρίσμα των  επίμαχων αποφάσεων του ΣτΕ, καθώς η τρέχουσα  εικόνα δεν είναι παρά μόνο ένα μικρό τμήμα της συνολικής πραγματικότητας. Τέλος ο Μάριος  Κουκουνάρας-Λιάγκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Θεολογικής σχολής ΕΚΠΑ, τόσο με την ιδιότητα του επόπτη των νέων ΠΣ όσο και με αυτή του παιδαγωγού και ειδικού επί της διδακτικής της θρησκευτικής εκπαίδευσης αναφέρθηκε στον σχεδιασμό και στην ανάπτυξη της ύλης των νέων ΠΣ, καθώς  και στις ενέργειες που απαιτούνται για την υποστήριξη των θεολόγων εκπαιδευτικών που θα κληθούν να τα εφαρμόσουν στην τάξη, ενώ ο Γιώργος Στριλιγκάς, Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Θεολόγων στο ΠΕΚΕΣ Κρήτης, αντλώντας από τη γνώση και την πολύχρονη πείρα του, προσέγγισε το κεντρικό θέμα της θεματικής τράπεζας από τη σκοπιά των εμπειριών και των προσδοκιών των εκπαιδευτικών και των μαθητών/τριών για το ΜτΘ εκφράζοντας προβληματισμούς για τις εξελίξεις.
 

Μετά το τέλος κάθε θεματικής τράπεζας λόγου αναπτύχθηκε μακρά και υψηλού επιπέδου συζήτηση στην οποία συμμετείχαν μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων με προέλευση από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, αλλά και από άλλους χώρους, καθώς οι εισηγήσεις προκάλεσαν πλήθος ερωτημάτων και έντονο προβληματισμό που εκφράστηκε με νηφάλιο διάλογο και συγκροτημένο τρόπο και ύφος.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Επίσκοπος Ωρεών κ. Φιλόθεος, ως εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Συμεών, ο πρώην Υπουργός Παιδείας κ. Κώστας Γαβρόγλου, στελέχη της εκπαίδευσης και πλήθος εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.
Οι εισηγήσεις αλλά και η συζήτηση σύντομα θα αναρτηθούν στο διαδίκτυο και θα εκδοθούν σε έναν συλλογικό τόμο για την ευρύτερη προβολή των θεμάτων και την περαιτέρω συζήτησή τους στον δημόσιο χώρο της εκπαίδευσης στη χώρα μας.

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Εδω μπορειτε να διαβάσετε το μηνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχου
Εδω μπορείτε να διαβάσετε το μηνυμα του Αρχιεπισκόπου