Οι Εκκλησίες απέναντι στην ιδεολογία του “Ρωσικού Κόσμου”

Από την 1 ως τις 3 Δεκεμβρίου 2025 πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Arthur, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, το διεθνές συνέδριο με τίτλο “RESISTING EMPIRE, PROMOTING PEACE: CHURCHES CONFRONT THE RUSSIAN WORLD IDEOLOGY”. 

Το Συνέδριο διοργανώθηκε από τη Διάσκεψη Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (CEC) σε συνεργασία με την Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία της Φινλανδίας και την Ορθόδοξη Εκκλησία της Φινλανδίας και συμμετείχαν σ’ αυτό περίπου 90 εκκλησιαστικοί ηγέτες και εκπρόσωποι Εκκλησιών, εθνικά συμβούλια Εκκλησιών, οικουμενικοί εταίροι και ακαδημαϊκοί.

 

Το Συνέδριο ήταν μέρος της πρωτοβουλίας της Διάσκεψης Ευρωπαϊκών Εκκλησιών «Δρόμοι προς την Ειρήνη» και επιδίωξε να εξετάσει τις ιδεολογικές ρίζες του αφηγήματος του «Ρωσικού Κόσμου» και τη χρήση του για τη δικαιολόγηση του επιθετικού ιμπεριαλισμού, ενισχύοντας τα θεολογικά εφόδια των ευρωπαϊκών Εκκλησιών ώστε να ανταποκριθούν στην πολιτική και θρησκευτική ρητορική που τροφοδοτεί τον πόλεμο, ιδίως υπό το φως της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Στόχος του ήταν να προωθήσει τον ανοιχτό, χωρίς αποκλεισμούς διάλογο που βασίζεται στο όραμα του Ευαγγελίου για δικαιοσύνη και ειρήνη, συνεχίζοντας πάνω στα βήματα της «Ευρωπαϊκής Διαβούλευσης για τη Δίκαιη Ειρήνη» του 2024. 

 

Η δήλωση «Οι Εκκλησίες απέναντι στην Ιδεολογία του “Ρωσικού Κόσμου”», που δημοσιεύθηκε ως καρπός του Συνεδρίου, περιγράφει σαφείς δράσεις που μπορούν να αναλάβουν οι Εκκλησίες για την ειρήνη και τη συμφιλίωση και αποτελεί μια ισχυρή θεολογική κριτική της ιδεολογικής χρήσης της χριστιανικής διδασκαλίας. Η δήλωση υπογραμμίζει ότι ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, που τροφοδοτείται από την ιδεολογία του «Ρωσικού Κόσμου», είναι μια στρατιωτική, πολιτική και ανθρωπιστική επίθεση που απειλεί όχι μόνο τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και τα δημοκρατικά θεμέλια της Ευρώπης. «Η ιδεολογία του “Ρωσικού Κόσμου” αρνείται την εθνική ταυτότητα των Ουκρανών και των γειτονικών εθνών της Ρωσίας, καθώς και το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση», αναφέρει η δήλωση. «Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία συνεχίζει να παρέχει θεολογική και θεσμική υποστήριξη στην εισβολή, φιμώνοντας έτσι τον ίδιο τον κλήρο και τους πιστούς της και προωθώντας τις λεγόμενες “παραδοσιακές αξίες” για να δικαιολογήσει τις ενέργειες της Ρωσίας».

Η ιδεολογία του «Ρωσικού Κόσμου» αποτελεί μια διαστρέβλωση του Ευαγγελίου από την ίδια του τη βάση, σημειώνει η δήλωση. «Κάθε άνθρωπος αποτελεί εικόνα του Θεού – ένα ίχνος που δεν μπορεί να σβηστεί, να απορροφηθεί ή να επαναπροσδιοριστεί από κανέναν», αναφέρει το κείμενο. «Αυτό είναι το θεμέλιο της χριστιανικής κατανόησης του ανθρώπινου προσώπου: το άτομο στέκεται ενώπιον του Θεού με αμετάβλητη αξιοπρέπεια, πέρα από έθνη, κουλτούρες και πολιτισμούς». Η δήλωση καταδικάζει επίσης ως αιρετικό κάθε ισχυρισμό ότι ο πόλεμος μπορεί να είναι «ιερός» ή ότι ο θάνατος ενός στρατιώτη στη μάχη εξαγνίζει τις αμαρτίες, απορρίπτοντας τέτοιες διδασκαλίες ως ασύμβατες με το Ευαγγέλιο και το παράδειγμα του Χριστού. Τονίζει την ανάγκη να σταθούν οι Εκκλησίες στην τριπλή διακονία του Χριστού – βασιλική, προφητική και ιερατική – ως πλαίσιο για αντίσταση στα ιμπεριαλιστικά αφηγήματα και για προώθηση της ειρήνης. Η δήλωση σημειώνει περαιτέρω ότι καμία ιδεολογία δεν μπορεί να υποτάξει αυτή την πραγματικότητα στους δικούς της σκοπούς. «Ο πόλεμος είναι ασύμβατος με τη διδασκαλία και το παράδειγμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού», αναφέρει η δήλωση. «Είναι ευθύνη των Εκκλησιών να θέσουν τον Χριστό στο επίκεντρο». 

 

Η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου εκπροσωπήθηκε στο Συνέδριο από τον Διευθυντή της Παντελή Καλαϊτζίδη, ο οποίος μίλησε για τη Διακήρυξη των Ορθόδοξων Θεολόγων ενάντια στη διδασκαλία του Ρωσικού Κόσμου. Όπως υπογράμμισε στην ομιλία του, «η δημοσίευση της “Διακήρυξης των Ορθόδοξων Θεολόγων” θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την απελευθέρωση της Ορθόδοξης θεολογίας από πολιτικοθεολογικές ιδεολογίες όπως η “αυτοκρατορική Ορθοδοξία”, καθώς και η σαφής βούληση των Ορθόδοξων θεολόγων να θέσουν τέλος στην πολιτική και εθνικιστική εργαλειοποίηση της Ορθοδοξίας. Οι Ορθόδοξοι, σήμερα», συνέχισε ο Παντελής Καλαϊτζίδης, «δεν χρειαζόμαστε μια νέα Ορθόδοξη αυτοκρατορία ή έναν νέο αυτοκράτορα. Χρειαζόμαστε επειγόντως αληθινό οικουμενικό πνεύμα, ειλικρινή αυτοκριτική και πίστη στο πνεύμα του Ευαγγελίου και τη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας». Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Περιστερίου Γρηγόριος (Παπαθωμάς), Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος, συμμετείχε επίσης προεδρεύοντας σε σχετική συνεδρία. Στην αντιπροσωπεία αυτή μετείχαν επίσης ο Αρχιμ. Αλέξιος Αρώνης από την Ι. Μητρόπολη Μεσσηνίας και ο Δρ. Νίκος Κουρεμένος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, ο οποίος συμμετείχε και στη σύνταξη της τελικής «Δήλωσης» του συνεδρίου. 

 

Το πρόγραμμα του Συνεδρίου είναι διαθέσιμο εδώ: https://tinyurl.com/helsiprog και η πλήρης ανακοίνωση του Συνεδρίου Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (με πρόσθετες φωτογραφίες) εδώ: https://tinyurl.com/cecstate2025.

 https://fosfanariou.gr