Θεολογικές όψεις της εορτής της του Σωτήρος Μεταμορφώσεως

Του ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΥ, Καθηγητή Α.Π.Θ

Η γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι μια από τις κορυφαίες γιορτές του ενιαύσιου εκκλησιαστικού κύκλου. Γιορτή Χριστολογική, ανθρωπολογική και σωτηριολογική. Χριστολογική, γιατί ο μεταμορφωθείς είναι ο Ιησούς Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο σαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού. Ανθρωπολογική, γιατί έδειξε τη θέωση της ανθρωπίνης φύσεως. Σωτηριολογική, γιατί φανέρωσε τη δόξα όλων, όσων θα ενωθούν μαζί Του.

Μεταμόρφωση σημαίνει αλλαγή μορφής. Ο Χριστός με τη μεταμόρφωσή του δεν μετέβαλε την ουσία της ανθρωπίνης υποστάσεώς του, αλλά το σώμα, το οποίο κάλυπτε τη θεότητά του, διαπεράστηκε προς στιγμήν από μια ακτίνα της θεότητάς του, η οποία το έκανε να παρουσιαστεί λαμπρό και μεγαλειώδες. Ο Χριστός δεν προσέλαβε κάτι που δεν είχε, ούτε μεταβλήθηκε σε κάτι που δεν ήταν, αλλά φανέρωσε αυτό που ήταν.

Με τη μεταμόρφωσή Του ο Χριστός έδειξε το αρχέτυπο κάλλος της εικόνος και θεούργησε την ανθρώπινη φύση που προσέλαβε. Το αρχαίο κάλλος, το οποίο με την πτώση του Αδάμ αμαυρώθηκε, με την Μεταμόρφωση πήρε πάλι τη θεία δόξα και λαμπρότητα.

Η Μεταμόρφωση δείχνει την προέλευση του ανθρώπου. Σε ποια δηλαδή κατάσταση βρισκόταν ο Αδάμ πριν από την πτώση, αλλά και τον σκοπό της υπάρξεώς μας.

Η Μεταμόρφωση φανερώνει και τη Βασιλεία του Θεού. Το μεγάλο αυτό γεγονός έγινε ύστερα από τη γνωστή ρήση του Κυρίου: «Αμήν λέγω υμίν, εισί τινές των ώδε εστηκότων, οίτινες ου μη γεύσωνται θανάτου έως αν ίδωσι την Βασιλείαν του Θεού εληληθυίαν, ενδυνάμει» (Μάρκ. Θ’, 1). Η σύνδεση της βασιλείας του Θεού με τη Μεταμόρφωση δηλώνει ότι η Βασιλεία του Θεού είναι η θέα της θαβωρείου φωτοχυσίας από όσους θελήσουν να ενωθούν με το Σωτήρα Κύριο. Για να φθάσει, ο άνθρωπος σ’ αυτή την υψηλή πνευματική κατάσταση πρέπει να διέλθει τις τρεις βαθμίδες της πνευματικής ζωής που είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση.

Κατά τον άγιο Μάξιμο τον ομολογητή σ’ αυτές τις τρεις βαθμίδες, που οδηγούν στη Βασιλεία του Θεού, αναφέρονται οι τρεις σκηνές, που ζήτησαν οι μαθητές από τον Κύριο, όταν έγιναν θεατές της υπερκόσμιας αυτής πνευματικής καταστάσεως. Έτσι η Μεταμόρφωση μας δείχνει και το σκοπό της υπάρξεώς μας που είναι η Βασιλεία του Θεού.

Άμεσα συνδέεται το γεγονός της Μεταμορφώσεως με το θαβώρειο φως. Κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο οι μαθητές κατά τη Μεταμόρφωση είδαν δύο ήλιους, τον αισθητό και το νοητό. «Έναν εν τω ουρανώ κατά το έθος και έναν παρά το έθος». Και όπως με την ανατολή του αισθητού ηλίου εξαφανίζονται όλα τα άστρα του ουρανού, έτσι και με την ανατολή του ηλίου της δικαιοσύνης εξαφανίστηκαν και οι ακτίνες του αισθητού ηλίου.

Το φως της Μεταμορφώσεως δεν ήταν μια κτιστή πραγματικότητα, αλλά το φως της θεότητας. Οι άγιοι Πατέρες προκειμένου να μη γίνει καμιά σύγχυση μεταξύ του κτιστού φωτός του ηλίου και του ακτίστου φωτός της θεότητας χρησιμοποιούν τον όρο «υπέρφωτος γνόφος». Οι μαθητές είδαν το θείο φως με τις σωματικές τους αισθήσεις, αφού προηγουμένως υπέστησαν και αυτοί την εναλλαγήν. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τονίζει ότι οι μαθητές «ενηλλάγησαν και ούτω την εναλλαγήν είδον».

Μέτοχοι της θαβωρείου φωτοχυσίας είναι πέντε πρόσωπα. Ο Μωϋσής και ο Ηλίας από την Π.Δ. και τρεις μαθητές, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης από την Κ.Δ.. Σύμφωνα με την πατερική διδασκαλία της θεοποιού ενεργείας μετέχουν όσοι βρίσκονται σε κατάσταση θεοπτίας. Ο Μωϋσής στο όρος Σινά είδε τη δόξα του ασάρκου Λόγου, που του παρέδωσε το Νόμο, αλλά και τη θεωρία της φλεγομένης και μη κατακαιομένης βάτου. Ο Ηλίας αξιώθηκε να δει τον άσαρκο Λόγο με τη μορφή λεπτής αύρας. Η επιλογή των τριών μαθητών δεν είχε προσωποληπτικό χαρακτήρα, γιατί κατά τον Ιερό Χρυσόστομο οι τρεις υπερείχαν των άλλων μαθητών, γι’ αυτό και ήταν οι καταλληλότεροι, για να δεχθούν τη συγκλονιστική αυτή αποκάλυψη. Μάλιστα οι δύο από αυτούς, ο Πέτρος και ο Ιωάννης, έδωσαν γραπτά τη μαρτυρία του γεγονότος.

Το Θαβώρ αποτελεί ιδεώδες. Οι Πατέρες μιλώντας για τη μεταμόρφωση και τη μετοχή στη θεία δόξα κάνουν λόγο για προσωπική ανάβαση στο όρος της θεοπτείας.

Συνεχής είναι η παρακλητική κραυγή της στρατευομένης Εκκλησίας: «Λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς το φως σου το αΐδιον». Ο κάθε χριστιανός οφείλει να ανέρχεται στο Θαβώρ, δηλ. από αρετή σε αρετή και να δεχθεί την προσωπική του μεταμόρφωση μέσω της αγιοπατερικής οδού της καθάρσεως, του φωτισμού και της θεώσεως για να φθάσει στην ένωσή του με το Θεό εν Χριστώ.

Η Ορθόδοξος, Εκκλησία είναι το Θαβώριο όρος της δικής μας μεταμορφώσεως εν τω ακτίστω φωτί του προσώπου του Κυρίου. Αυτή είναι η ελπίδα των Ορθοδόξων και συμπάσης της ανθρωπότητας.

«Πρωινός Λόγος» 06/08/2010