Ὁμολογουμένως ἔχει ἐνδιαφέρον νά παρατηρήσει κανείς πῶς διαμορφώνεται ὁ ἀνθρωπολογικός τύπος στήν ἐποχή τῆς μετανεωτερικότητας. Καί μάλιστα νά ἀποπειραθεῖ νά κατανοήσει καί νά ἑρμηνεύσει τόν ρόλο του, σέ καιρούς γενικευμένης συγχύσεως.
Διαπιστώνει, χαρακτηριστικά, κανείς τήν ἐπιμονή τοῦ μετανεωτερικοῦ ἀνθρώπου στήν θεμελίωση τῆς «πρόοδου». Ἔτσι ὁ ἀνθρωπος αὐτός, τόσο ὁ προερχόμενος ἀπό τήν «ἀριστερά» ὅσο καί ὁ ὑπηρετῶν τήν «οἰκονομία τῆς ἀγορᾶς», ἀκολουθεῖ μέ ἀξιοσημείωτη εὐλάβεια τήν «θρησκεία τῆς προόδου». Ἀσφαλῶς ἡ πρόοδος θά πρέπει νά συνδεθεῖ μέ τήν δημιουργία μιᾶς καταναλωτικῆς συνειδήσεως. Ὁ σύγχρονος συγγραφέας Ζάν Κλώντ Μισεά ἐπισημαίνει ὅτι «κάτω ἀπό τήν αὐξανόμενη κυριαρχία τῆς ἀνεξέλεγκτης οἰκονομίας, ἡ ζωή τῶν ἀνθρώπων τείνει νά μεταβληθεῖ σέ ἕναν παράλογο ἀγώνα δρόμου γιά νά μήν γεράσουν καί νά μήν πεθάνουν ποτέ, δηλαδή, νά ἀρνηθοῦν τόν ἑαυτό τους ὡς ἀνθρώπινη φύση».
Ἐξ ἄλλου, ἡ ἀνθρωπολογία τῆς μετανεωτερικότητας προβάλλει ἕνα ἀνιστορικό τύπο, ὁ ὁποῖος ζῆ hic et nunc, τηρώντας μία στάση ἀδιάφορη ἤ ἀπορριπτική ἔναντι τῆς κληρονομιᾶς τοῦ παρελθόντος. Στό πλαίσιο αὐτό, ἐπιχειρεῖται συστηματική ἀναθεώρηση τῆς ἱστορίας καί τῶν πηγῶν ἐπί τῶν ὁποίων αὐτή συγκροτεῖται. Ἀλλά,
κατά μία περισσότερο μετριοπαθή ἄποψη, «τό νέο εἶναι ἀδύνατο νά γεννηθεῖ μέσα σ’ ἕνα κόσμο χωρίς παράδοση καί ἡ παράδοση εἶναι νεκρή χωρίς τήν ἔλευση τοῦ καινούργιου».
Συναφές πρός τά προηγούμενα εἶναι καί τό γεγονός ὅτι ὁ μετανεωτερικός ἄνθρωπος ἔχει γίνει μέρος τοῦ κυρίαρχου πλέον «πολιτισμοῦ τῆς εἰκόνας», ἐνῶ ἔχει ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τόν «πολιτισμό τοῦ λόγου». Ἐάν σήμερα ἡ εἰκόνα ἐπιδρᾶ καταλυτικά στήν ἀνθρώπινη συνείδηση, ὁ λόγος ὑποχωρεῖ, πρᾶγμα πού ὁδηγεῖ, σέ τελική ἀνάλυση, ὄχι μόνον σέ μία γλωσσική ἀνεπάρκεια ἀλλά καί σέ μία ἀπουσία πραγματικῆς σχέσεως τοῦ ἐγώ μέ τό σύ.
Παράλληλα ὁ ἄνθρωπος τῆς μετανεωτερικότητας πιστοποιεῖ τήν «κοινωνία τῆς ἀδιαφορίας». Ἀπό τίς δυνατότητες πού ἔχουν οἱ συλλογικές συνειδήσεις, ὅπως ἔχει φανεῖ καί στήν ἱστορία, προτιμᾶ ὁ ἄνθρωπος τήν ἀτομική ὀχύρωση καί κατοχύρωση. Εἶναι θλιβερή ἡ διαπίστωση ὅτι αὐτός ὁ ἀνθρωπολογικός τύπος δέν κοινωνεῖ οὐσιωδῶς τῶν πραγμάτων, ἀκόμα κι ὅταν ἀντιδρᾶ σέ μορφές καταπιέσεώς του. Ὁμοίως δέν ἔχει οὐσιωδῶς λόγο, ἀκόμα κι ὅταν ἐπιτίθεται λεκτικῶς στούς ἄλλους.
Φαίνεται ὅτι ὁ μετανεωτερικός ἄνθρωπος θεωρεῖ ὅτι εἶναι αὐτονομημένος. Μάλιστα φθάνει νά νομίζει ὅτι ὁλοκληρώνει σήμερα ὅ,τι δέν ὁλοκλήρωσε κατά τούς τρεῖς τελευταίους αἰῶνες ὁ διαφωτισμός. Στήν περίπτωση τῆς Ἑλλάδας, καί ἐπειδή συνήθως δέν λαμβάνονται ὑπ’ ὄψιν οἱ πολιτιστικές ἰδιαιτερότητες τοῦ λαοῦ, αὐτή ἡ ὄψιμη πρόσληψη ἐκδηλώνεται κατά ἕνα τρόπο τουλάχιστον κωμικοτραγικό.
Νομίζω ὅτι ἡ διαμόρφωση τοῦ νέου αὐτοῦ ἀνθρωπολογικοῦ τύπου δέν ἔχει νά προσφέρει κάτι οὔτε στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο οὔτε στήν κοινωνία. Θά ἀποτελοῦσε μᾶλλον μία ἔκφανση τοῦ τέλους τῆς ἱστορίας, ἐάν γινόταν δεκτό ὅτι αὐτό εἶναι πλέον κοντά.
πηγή: Αντίφωνο, εἶχε δημοσιευθεῖ στήν «Εὐθύνη», τ. 439, 2008, σ. 328
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου