Το μέγιστο και το μηδέν

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Με την Ανάσταση του Ιησού Χριστού ο άνθρωπος βιώνει το μέγιστο της αξίας του. Με τα όσα προτείνουν για την αντιμετώπιση του μυστηρίου της ύπαρξης οι Σαντ, Νίτσε, Σαρτρ και οι ιδεολογικοί οδηγοί υπουργών της σημερινής κυβέρνησης (Φρόϊντ, Μαρξ, Αλτουσέρ, Πουλαντζάς, Ντεριντά) ο άνθρωπος είναι μηδέν και χωρίς νόημα η ύπαρξή του. Ο Σαρτρ λ.χ. στο έργο του « Το Είναι και το Μηδέν» τονίζει ότι είναι μάταιος ο χαρακτήρας της ύπαρξης...

Η μεγίστη αξία του ανθρώπου είναι προφανής από την υπέρ της σωτηρίας του θυσία του ίδιου του Λόγου του Θεού. Ο υμνογράφος έτσι περιγράφει επιγραμματικά το λόγο της εκούσιας θυσίας του Θεανθρώπου Ιησού: «Ο συνέχων τα πέρατα τάφω συσχεθήναι κατεδέξω, Χριστέ, ίνα της του Άδου καταπόσεως λυτρώσης το ανθρώπινον και αθανατίσας ζωώσης ημάς ως Θεός αθάνατος». Η αξία του ανθρώπου φαίνεται και από τους λόγους του ίδιου του Ιησού Χριστού: «Τί γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδήση, την δε ψυχήν του ζημιωθεί; Ή τί δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα τη ψυχής αυτού;» (Ματθ. ιστ΄ 26).

Μεγίστη είναι η αξία του ανθρώπου γιατί η ύπαρξή του προεκτείνεται στην αιωνιότητα και παίρνει νόημα από την προοπτική της αιωνιότητας. Βάση για την πρόγευση της αιωνιότητας είναι η αγάπη στον Θεό και στον συνάνθρωπο, ο αλτρουισμός, η ταπεινοφροσύνη. Ο Θεάνθρωπος Ιησούς από αγάπη ταπεινώθηκε και έγινε άνθρωπος για να σώσει τον κάθε άνθρωπο και του δίνει ο Ίδιος το παράδειγμα « να αγαπά τους εχθρούς του, να ευλογεί αυτούς που τον καταρώνται, να ευεργετεί αυτούς που τον μισούν, να προσεύχεται υπέρ όσων τον καταδιώκουν» (Ματθ. ε΄ 44). Αυτό μπορεί να θεωρείται από τους ισχυρούς της Γης αδυναμία, αλλά στην πράξη αποδεικνύεται ότι «τα ασθενή του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα καταισχύνη τα ισχυρά». (Α΄ Κορ. α΄ 27).

Ακόμη και το μεγαλοφυέστερο ανθρώπινο μυαλό, έχει αδυναμία να συλλάβει την αιτία της ύπαρξης του ανθρώπου, προφανώς και την αξία της. Λογικά είναι παράδοξο ότι ο άνθρωπος είναι πάνω από τους θησαυρούς όλου του κόσμου, το αδύναμο αυτό ον, που ζει λίγα χρόνια σε ένα μικροσκοπικό πλανήτη, ενός από τα μη μετρήσιμα ηλιακά συστήματα του σύμπαντος...Όπως επίσης ξεφεύγει από τη λογική η αιτία και ο λόγος ύπαρξης αυτού που είναι αντιληπτό με τις αισθήσεις και την τεχνολογία: από το σύμπαν, έως την αμοιβάδα....

Η θεμελιώδης σκέψη του Ντεκάρτ «σκέφτομαι άρα υπάρχω» είναι ατελής. Αμέσως γεννάται το ερώτημα, φτάνει η σκέψη ως απόδειξη της ύπαρξης; Η σκέψη και τα παράγωγά της, που είναι η επιστήμη και η τεχνολογία, είναι μέσα που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να λύσει ζητήματα της καθημερινότητάς του, όμως δεν μπορούν να του λύσουν τα υπαρξιακά του προβλήματα. Γι’ αυτό και τον οδηγούν είτε στην Πίστη είτε στην αθεΐα. Η ηδονή πάλι στις ποικίλες μορφές της προέρχεται από τον εγωισμό του ανθρώπου και είναι αιτία και έκφραση του υλισμού και του μηδενισμού. Αντίθετη της ηδονής είναι η «πνευματική ζωή», που είναι «η πορεία προς την ύπαρξη», κατά τον Γ. Σαραντάρη.

Τον μηδενισμό πρώτος περιέγραψε ο Τουργκένιεφ στο έργο του «Πατέρες και γιοί» (1862). Σε βαθύτερη προσέγγιση του μηδενισμού και των των μηδενιστών προχωρεί ο Ντοστογιέφσκι στα έργα του «Δαιμονισμένοι» (1871-72) και «Αδελφοί Καραμάζοφ» (1879-1880). Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ο μεγάλος ρώσος συγγραφέας, πως όταν η ανθρωπότητα θα απαρνηθεί το Θεό και θα επικρατήσει ο μηδενισμός τότε «θα καταρρεύσει η παλαιά ηθική» και στον «καινούργιο άνθρωπο όλα θα επιτρέπονται»...

Ο μηδενισμός παρουσιάζεται σε διάφορες εκφάνσεις. Ο γνωσιολογικός μηδενισμός αμφιβάλλει για κάθε γνώση, ο ηθικός απορρίπτει τις ηθικές αξίες και οδηγεί στον αμοραλισμό, ο μεταφυσικός απορρίπτει την ύπαρξη νοήματος στη ζωή, ο κοινωνικός απορρίπτει κάθε θεσμό και κατά τον ιστορικό μηδενισμό δεν υπάρχει τελικός σκοπός ή νόημα στην ιστορική εξέλιξη. Οι αναρχικοί και οι μηδενιστές δεν πιστεύουν σε τίποτε παρά μόνο στην επανάσταση και σκοπό έχουν μόνο να γκρεμίσουν τις αξίες του ανθρώπου και τον πολιτισμό του, χωρίς να οικοδομήσουν τίποτε.

Από τη μία ο Αναστάς Χριστός με τη ζωή Του και τη διδασκαλία Του προβάλλει τη μεγίστη αξία του ανθρώπου και της ύπαρξης του. Από την άλλη οι κάθε είδους μηδενιστές και ηδονιστές επιδιώκουν να επιβάλλουν στον άνθρωπο ότι είναι ένα τίποτε, ένα μηδέν. Η επιλογή για όσους ανθρώπους έχουν ελευθερία σκέψης, εντιμότητα και λογική θάπρεπε να είναι εύκολη. Και όμως δεν είναι. Η υλιστική – μηδενιστική ζωή είναι ελκυστική και ο άνθρωπος πάντα έχει μέσα του τον πειρασμό του Αδάμ και της Εύας.