Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Ο φετεινός Οκτώβριος φέρνει και πάλι στο νου μας τον Μεγαλομάρτυρα, τον Μυροβλήτη Άγιο, τον πολιούχο της Θεσσαλονίκης, τον Άγιο Δημήτριο. Μαρτύρησε στην ανατολή του 4ου αιώνος και γρήγορα κατέστη Οικουμενικός και πανορθοδόξως τιμώμενος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Σέρβοι έχουν δύο πόλεις με το όνομα του Αγίου: Την Σρέμσκα Μητρόβιτσα και την Κοσσόβσκα Μητρόβιτσα. Όμως οι θαυματουργικές παρεμβάσεις του υπέρ της Θεσσαλονίκης τον καθιστούν τον κατ’ εξοχήν πατριώτη Άγιο, «Θεσσαλονίκης μέγαν φρουρόν», σωσίπολιν και σωσίπατριν, όπως τον ύμνησαν οι Βυζαντινοί πρόγονοί μας.
Οι δύο Διηγήσεις των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου αναφέρονται κυρίως σε πολιορκίες της Συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης κατά τον 6ο και 7ο αιώνα Οι ιστορικοί έχουν διαπιστώσει ότι τα αναφερόμενα γεγονότα και πρόσωπα είναι υπαρκτά. Μεγάλες μορφές της Ορθοδοξίας, όπως ο Κύπριος Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ο Θεσσαλονικεύς Οικουμενικός Πατριάρχης Άγιος Φιλόθεος Κόκκινος κ.ά. έχουν γράψει ύμνους και εγκώμια για τον Άγιο, υπογραμμίζοντας τις σωτήριες παρεμβάσεις του υπέρ της Θεσσαλονίκης και του Γένους.
Η ιδιαίτερη τιμή προς τον Άγιο εκφράσθηκε κυρίως με την καθιέρωση των Δημητρίων. Από τον 7ο αιώνα -κατά πάσαν πιθανότητα- καθιερώθηκε να τιμάται ο Άγιος καθ’ όλη τη δάρκεια του μηνός Οκτωβρίου. Οι πρόσφατες ανασκαφές για το Μετρό της Θεσσαλονίκης αποκάλυψαν μεγάλο τμήμα της διαδρομής, την οποία ακολουθούσε η λιτανευτική πορεία κλήρου και λαού. Μέχρι τη Δ΄ Σταυροφορία του 1204 είναι μαρτυρημένο ότι το λείψανο του Αγίου βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη και μυρόβλυζε. Τότε το πήραν οι Σταυροφόροι και το μετέφεραν στην Ιταλία. Μετά τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης του Ιουνίου 1978 ο μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων επανέφερε τα θαυματουργικά λείψανα του Αγίου στην πόλη του. Παρά την αρπαγή του λειψάνου οι Θεσσαλονικείς συνέχισαν να εορτάζουν τα Δημήτρια μέχρι τή Άλωση της πόλης από τους Τούρκους, το 1430.
Ο αείμνηστος Λειτουργιολόγος και καθηγητής του ΑΠΘ Ιωάννης Φουντούλης καταγράφει τις πηγές της εποχής, οι οποίες ομιλούν για το Πάσχα του Αγίου Δημητρίου. Δηλαδή επί μία εβδομάδα πριν από την 26η Οκτωβρίου εορταζόταν η Μεγάλη Εβδομάδα του Αγίου. Γράφει χαρακτηριστικά: «Για όλς τις ημέρες αυτές υπήρχαν ειδικές προεόρτιες ακολουθίες «προσόμοιες» κατά την εκκλησιαστική υμνογραφική ορολογία, προς τις αντίστοιχες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος του Πάσχα, έργα διακεκριμένων Θεσσαλονικέων εκκλησιαστικών ποιητών. Έτσι το «Πάσχα», η μνήμη του Αγίου Δημητρίου, προετοιμαζόταν κλιμακωτά και κορυφωνόταν στη μνήμη του – το «Πάσχα» του- την 26η Οκτωβρίου….. Με την κατάληψη της Θεσσαλονικης και του ναού από τους Τούρκους όλα αυτά λησμονήθηκαν στους δύσκολους εκείνους καιρούς και η λειτουργική τιμή του μάρτυρος απογυμνώθηκε από την επάξια του μυροβλήτου λαμπρή λειτουργική στολή, με την οποία την στόλισαν οι πατέρες» (Ανθολογείται στον τόμο «ΜυρίπνοοςΕυχαριστία», έκδοση Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου, Δήμου Αγίου Δημητρίου, Αθήνα 2016, σελ. 102).
Για τα Βυζαντινά Δημήτρια, δηλαδή την πολυήμερη και μεγαλοπρεπή πανήγυρη προς τιμήν του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης, μάς πληροφορεί η Ελένη- Γλύκατζη- Αρβελέρ: «Αυτή ήταν η κατάσταση την εποχή που βρίσκει τη Θεσσαλονίκη στη κορυφή της εξέλιξής της, όταν, όπως διαβάζουμε στον Τιμαρίωνα (κείμενο του 12ου αιώνα), συνέρρεαν στα Δημήτρια, τη δεκαήμερη δηλαδή εμποροπανήγυρη που γινόταν στο τέλος του Οκτώβρη μαζί με τη γιορτή του Αγίου, «ου μόνον αυτόχθων όχλος και ιθαγενής, αλλά πάντοτε και παντοίως Ελλήνων των απανταχού (είναι η πρώτη φορά που ο όρος Έλλην δεν σημαίνει ειδωλολάτρης), Μυσών (δηλαδή των Βουλγάρων) των παροικούντων, γένη παντοδαπά Ίστρου μέχρι και Σκυθικής, (δηλαδή Ρωσίας), Καμπανών, Ιταλών, Ιβήρων, Λυσιτανών και Κελτών των επέκεινα των Άλπεων» ….Η αγορά, λοιπόν, αυτής της πόλης συνδυασμένη με τη χάρη του Μεγαλομάρτυρα προσελκύει προσκυνητές εμπόρους από όλο τον κόσμο» (Γιατί το Βυζάντιο, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009, σελ. 109- 110).
Είναι σημαντική η παρατήρηση της Αρβελέρ ότι στο κείμενο χρησιμοποιείται ο όρος Έλληνες ως δηλωτικός εθνικής καταγωγής. Ο Ελληνισμός ουδέποτε διέκοψε τη διαχρονική πορεία του. Το βυζαντινό κράτος ονομαζόταν επισήμως κράτος Ρωμαίων. Ρωμαίος ήταν η υπηκοότητα. Γραικός ή/και Έλλην ήταν η εθνικότητα. Ρωμαίοι πολίτες με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη – Νέα Ρώμη ήσαν και πολλοί Σέρβοι, Βούλγαροι, Αρμένιοι κ.ά. Οι Έλληνες όμως ήσαν δυναμικά παρόντες. Άλλωστε και η παιδεία του Βυζαντινού κράτους ήταν ελληνική.
Οι προσκυνητές, οι οποίοι συνέρρεαν στα Δημήτρια, έπαιρναν μαζί τους γυάλινα φιαλίδια με το μύρο που ανέβλυζε από τον Τάφο του Αγίου, τα περίφημα «Κουτρούβια». Προ ολίγων ετών, όταν έγινε στον Λευκό Πύργο μία έκθεση αντικειμένων από τη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, είδα με τα μάτια μου ορισμένα διασωθέντα Κουτρούβια. ‘Οπως γίνεται αντιληπτό η φήμη του Αγίου είχε υπερβεί τα όρια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Ρωμανίας. Η Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο μετατρεπόταν σε Πανελλήνιο και Πανορθόδοξο προσκύνημα. Παραλλήλως δινόταν η ευκαιρία σε εμπόρους από όλη την τότε γνωστή Οικουμένη να ανταλλάξουν τα εμπορεύματά τους με τους Θεσσαλονικείς.
Άγιος Δημήτριος ο Θεσσαλονικεύς. Οικουμενικός, αλλά και πατριώτης! Ας τον παρακαλέσουμε να προστατεύει την Εκκλησία και την πατρίδα. Να μάς δίνει δύναμη και έμπνευση να προστατεύσουμε τη Μακεδονία από τα λάθη των Ελλήνων και τις ιστορικές πλαστογραφίες των γειτόνων.
Άρθρο στην ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 24.10.2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου